Vişne Bahçesi - Anton Çehov

297 Pages·2010·0.54 MB·Turkish

by  Anton Çehov

www.iphonepub.com En geniş Türkçe iPhone
ePub arşivi.
MARTİ
VIŞNE BAHÇESI
ANTON ÇEHOV
OYUN YAZARİ OLARAK ANTON ÇEHOV
"Her şey basit olmalıdır... Tümüyle basit...
Teatral olmamaktır esas olan.."
A. Çehov
Biyografik Notlar: Anton Çehov 1860 yılında
Rusya'nın bir taşra kenti olan Taganrog'da
doğdu.
Babası bakkaldı. Çocukluk ve ilk gençlik yıl an
taşra Rusyası'nın tekdüze, sıkıcı ortamında geçti.
Sert mizaçlı fakat sanata düşkün bir adam olan
babasının isteğiyle iki ağabeyisiyle birlikte pazar
günleri kilise çocuk korosunda ilahiler söylemesi
sanatla ilk tanışıklığı sayılabilir. Ortaöğrenim
döneminde okul gazetesinde yazılan
yayımlanıyordu. Babasız adını taşıyan bir de
oyun yazdı bu sırada. Ailesi ekonomik
nedenlerle Moskova'ya taşındıktan sonra da
öğrenimini sürdürmek için daha bir süre tek
başına Taganrog'da yaşadı, 1879 yılında liseyi
bitirdi ve Moskova'ya ailesinin yanına giderek
Moskova Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne yazıldı.
Bir mağazada küçük bir iş bulan babasının
kazancı ailenin geçimine yetmiyordu. Anton
Çehov sırf ailesinin geçimine katkıda
bulunabilmek amacıyla haftalık bir mizah
dergisinde yayımlanan skeçler, kısa hikâyeler
yazdı bu dönemde ve oldukça başarı kazandı.
Ancak geleceğin büyük yazarının yazarlık işini
bir meslek olarak ciddiye alması çok daha
sonradır. Tıp Fakültesini bitirdikten sonra da
hekimliği birincil meslek saymış, yazarlığım
uzun süre ikincil bir iş olarak düşünmüştür.
Anton Çehov "vodvil" diye adlandırdığı birer
perdelik 11
oyunlarıyla dörder perdelik oyunlarından ilk
ikisi olan Ivanovve Orman Cini 'ni 18871890 yıl
arı
arasında yazdı. Vodvil eri taşra tiyatrolarında
büyük başarı kazandı ve genç yazara önemli
gelir sağladı. Bir Moskova tiyatrosunda
sahnelenen Ivanov da başarı kazandı. Ancak
yine bir Moskova tiyatrosunda sahnelenen
Orman Cini aynı başarıyı sağlayamadı. Bunun
üzerine Çehov oyun yazmaya uzunca bir süre
ara verdi. Ancak 1895 yılında Martı üzerinde
çalışmaya koyuldu. Oyun 1896 yılında
Petersburg'da sahnelendi, fakat ne yorumcu ve
oyuncular, ne de seyirci tarafından anlaşılabildi.
Bu ikinci başarısızlık üzerine umutsuzluğa
kapılan Çehov, bir yurtdışı yolculuğuna çıktı.
Ciğerlerinden rahatsızlığının ilk belirtileri de bu
döneme rastlar. Rusya'ya 1898 yılında döndü.
Moskova Sanat Tiyatrosu da bu sırada
kurulmuştu. Tiyatronun kurucuları
NemiroviçDançenko ve Stanislavski de tıpkı
Çehov gibi geleneksel dram sanatı anlayışına,
yıldız oyunculuk sistemine karşı çıkıyorlar;
tiyatroda doğal ığı, içtenliği, toplu oyunculuk
anlayışını
savunuyorlardı. Martı 'nın Moskova Sanat
Tiyatrosu'nca sahnelenmesi ve kazandığı
olağanüstü
büyük başarı, Çehov'un oyun yazarlığında ve
Rus tiyatrosunda bir dönüm noktası olmuştur.
Hastalığı ilerleyen yazar, Kırım'da (Yalta) bir
yazlık satın alarak ömrünün geri kalan yıl arını
burada geçirecektir. 1897 yılında yayımlanan
toplu oyunları arasında Orman Cini'nin yeni
yazımı
olan Vanya Dayı da bulunmaktaydı. Bu oyun
1899'da sahnelendi ve yine basan kazandı.
Ancak Martı'nın olağanüstü başarısı gibi değildi
bu. Gerçekte, Çehov'un yenilikçi oyun
yazarlığının ve Moskova Sanat Tiyatrosu'yla
gelen yeni tiyatro anlayışının geleneksel tiyatro
kalıplarına koşul anmış seyirci tarafından
anlaşılıp benimsenmesi kolay ol 12
matnıştır. Vanya Dayı 'yi 1901 yılında yine
ölçülü bir başarı kazanan Üç Kızkardeş'in
sahnelenişi izledi. Çehov aynı yıl Moskova
Sanat Tiyatrosu'nun ünlü aktristi Olga Knipper'le
evlendi ve Vişne Bahçesi üzerinde çalışmaya
koyuldu. Bu oyun üzerinde çalışması birkaç yıl
sürdü. Moskova Sanat Tiyatrosu'nda ilk
gösterimi Çehov'un doğum günü olan 17 Ocak
1904 tarihinde yapıldı.
Gösteri olağanüstü büyük bir basan kazandı.
Anton Çehov, birkaç ay sonra 2 Temmuz
1904'te tedavi oknak için gittiği Badenweiler'de
(Almanya) öldü.
Oyunlarında Tip ve Tema Özel ikleri: Çehov'un
oyunlannda konular, temalar ve tipler 18801900
yıl an, yani geçiş dönemi Rusyası'nın toplumsal
çalkantılar ortamıyla birlikte düşünülmelidir.
Değerlerin, toplumsal ilişkilerin altüst olduğu,
toplumsal katmanlar ve kuşaklar arasında
uçurumların açıldığı bir dönemdir bu. Onun
oyunlannda geçiş dönemi Rus toplumunun
çeşitli toplumsal çevrelerinden ve çeşitli
kuşaklardan tipler görürüz. Bunlar arasındaki
uzlaşmaz çatışkılan, kapatılması olanaksız
uzaklıkları izleriz. Dramatik kurgunun
belkemiğini de bir öykü
değil, bu çatışkıların ve uzlaşmazlıkların gerilimi
oluşturur. Kişilerini toplumsal ortama, çevreye
bağlı olarak göstermekle birlikte, yalınkat bir
ilişki değildir bu. Nitekim îvanov 'da, Ivanov'un
genç
idealist doktor Livov'a söylediği sözler Çehov'un
bir yazar olarak insana yaklaşımını da
yansıtmaktadır; "insan işte bu kadar kolay ve
anlaşılır bir makine... Öylemi? Hayır doktor!
insanların ilk bakışta, ya da bir iki belirtiye
bakarak birbirleri üzerine yargı vermelerini
sağlayacak kadar çok sayıda çark, vida ve supap
yokhiçbirimizde..." Hemen hemen tüm
oyunlarında yinelenen başlıca tipler, toplumsal
çevrenin yok ettiği aydınlardır. Ivanov,
oyundaki bir tiradında şöyle der: "Daha bir yıl
öncesine kadar sağlık
13
h, güçlü, dinç, çalışkan ve ateşli bir adamdım...
inançlarım vardı... Ama şimdi yoruldum,
inançlarım yok oldu..." Bir başka yerde de
şunları söyler: "Ben şerefli bir adam mıyım,
yoksa bir alçak mı? Sağlıklı bir adam mıyım,
yoksa bir psikopat mı? Kimim ben, niçin
yaşıyorum, amacım ne?.."
Yine Ivanov'da., Çehov'un Rus taşra yaşamına,
en değerli insanları yok eden, yozlaştıran bu
toplumsal çevreye hemen hemen tüm
oyunlarında yönelttiği ağır eleştiriyi, Ivanov'un
sevgilisi Şaşa'nın ağzından işitiriz:' 'Niçin, niçin
böyle saçma sapan konuşuyorlar? Ah, can sıkıcı
bütün bunlar, can sıkıcı... Baylar, sabrınıza
gerçekten şaşıyorum! Böyle oturup durmaktan
hiç mi sıkılmıyorsunuz? Can sıkıntısından
neredeyse hava pelteleşti... Ömrünüzde bir kere,
alay için, gücünüzü toplayın da, keskin, parlak
bir şey söyleyin! Varsın küstahlık; hatta
bayağılık olsun bu; ama eğlendirici, yeni bir şey
gibi görünsün;
İvanov 'daki'idealist genç doktor Livov, Orman
Cini 'nde doktor Hruşçov tipiyle yinelenir...
Fakat aynı kişi Vanya Dayı 'da orta yaşlı,yorgun,
bezgin doktor Astrov olarak çıkar karşımıza...
Vanya Dayı 'nın Ivanov'uise Voynitski'dir...
Doktor'Astrov şöyle der Voynitski'ye (Vanya
Dayı'ya: "Tümbu bölgede aklı başında, aydın,
dürüst iki kişi vardı sadece Sen ve ben. Fakat on
yıl içinde günlük yaşamın tekdüzeliği, bu iğrenç
hayat, içine çekip yuttu bizi, çürümüş
buharlanyla kanımızı
zehirledi..." Bu çevre eleştirisi Astrov'un
Sonya'ya söylediklerinde daha da belirgin ve
açıktır:
"...bizim bu taşralı, Rus, yerli yaşamımıza
dayanamıyorum; tüm benliğimle nefret
ediyorum ondan..." Ve daha sonra bu eleştiri,
toplumun öteki katmanlarına doğru genişler.
Yine Astrov'un sözleriyle: "Köylüler çok
tekdüze, gelişmemişler, pislik içinde 14
yüzüyorlar. Aydınlarla da iyi geçinmek çok güç.
Yoruyorlar insanı. Bütün o sevimli
tanıdıklarımız çok sığ düşünüyorlar. Duygulan
çok yüzeysel, burunlarından ötesini gördükleri
yok; tek sözcükle aptal hepsi. Kafa yetenekleri
biraz daha gelişmiş olanlarsa düpedüz isterikler,
iç gözlem ve abes beyin etkinlikleriyle
çürümüşler..."
Martı 'daki Dorn ve Sorin Vanya Dayı 'nın
Astrov ve Voynitski'sinin daha ileri yaşlan
gibidir...
Sorin'in "yaşamadım ben" sözü, tüm bu yitik
aydınların ortak çığlığıdır. Üç Kızkardeş 'in
Andrey'i taşranın yok ettiği aydın tipinin bir
başka çeşitlemesidir. Aynı oyunun ayyaş
doktoru Çebutikin ise Livov, Hruşçov, Astrov ve
Dorn'un varacağı sondur...
Çehov'un taşra çiftliklerinde (yurtluklarda)
geçen öteki oyunlarından farklı olarak Üç
Kızkardeş 'in ortamı küçük bir taşra kentidir.
Yaşananhayatın, toplumsal çevrenin, boğucu
taşranın eleştirisi bu oyunda
doruktadır.Oyundaki yitik ay» dınlardanAndrey
şöyle der: "Moskova'da bir restoranın muazzam