Tarih Dergisi 62.indb

40 Pages·2016·6.8 MB·Turkish

ISSN: 1015-1818
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Tarih Dergisi
2015 / 2
Sayı 62
Kurucusu
Ord. Prof. M. Cavid Baysun
İSTANBUL 2016
Tarih dergisi : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.-- İstanbul : İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1949-
c.: resim, tablo; 24 cm.
Yılda iki sayı
ISSN 1015-1818
Elektronik ortamda da yayınlanmaktadır:
http://www.journals.istanbul.edu.tr/iutarih/index
1.TARİH – SÜRELİ YAYINLAR.
KAPAK RESMI
Ebru sanatına bir örnek
ADRES
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü
34459 Beyazıt, İSTANBUL
Baskı:
İlbey Matbaa
www.ilbeymatbaa.com.tr
Sertifi ka No: 17845
İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı
tarafından bastırılmıştır.
YAYIN KURULU
Prof. Dr. Mahmut AK
(Dergi Sorumlusu)
Prof. Dr. Arzu TOZDUMAN TERZİ Prof. Dr. Hüseyin YAZICI
(Dergi Müdürü)
Prof. Dr. Abdülkerim ÖZAYDIN Prof. Dr. Mahir AYDIN
Prof. Dr. Mualla UYDU YÜCEL Prof. Dr. Ali ARSLAN
Prof. Dr. İdris BOSTAN Prof. Dr. Oğuz TEKİN
TARİH DERGİSİ HAKEM KURULU (sayı 62)
Prof. Dr. Adnan SOFUOĞLU Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Ali Fuat ÖRENÇ İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Cezmi ERASLAN İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Feridun EMECEN 29 Mayıs Üniversitesi
Prof. Dr. Hamit PEHLİVANLI Kırıkkale Üniversitesi
Prof. Dr. İbrahim Ethem ATNUR Atatürk Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet Ali BEYHAN İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet CANATAR İstanbul Üniversitesi
Prof. Dr. Ömer İŞBİLİR Mimar Sinan Üniversitesi
Prof. Dr. Salim CÖHCE İnönü Üniversitesi
Prof. Dr. Süleyman BEYOĞLU Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Yüksel ARSLANTAŞ Fırat Üniversitesi
Doç. Dr. Davut HUT Marmara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ali AHMETBEYOĞLU İstanbul Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Bülent YILDIRIM Trakya Üniversitesi
DERGİ MÜDÜRÜ
Prof. Dr. Arzu TERZİ
YAYINA HAZIRLAYANLAR
Araş. Gör. Fırat BOZTAŞ
Araş. Gör. Sinem SERİN
Araş. Gör. Cabir DUYSAK
Yard. Doç. Dr. Muharrem VAROL
Tarih Dergisi TÜBİTAK-ULAKBİM tarafından indekslenmektedir.
* Bu dergide yayımlanan makaleler Yayın Kurulu’nun izni olmadan aynen veya kısmen yayınlanamaz
ve iktibas edilemez.
** Yayımlanan yazı ve makalelerin içeriği ile ilgili tüm sorumluluk yazarlarına aittir.
Tarih Dergisi, Sayı 62 (2015 / 2), İstanbul 2016, s. 91-126
KUZEY MAKEDONYA 1912: SAVAŞ, KATLİAM VE
SOYKIRIM
Yakup AHBAB(cid:13)
Öz
Balkan Savaşları, Osmanlı Devleti’nin bir nevi felaketidir. Osmanlı Devleti 1912-
1913 yıllarında Balkan Devletleri ile yaptığı savaşlarda ağır mağlubiyetler almıştır.
Devlet, burada sahip olduğu toprakların büyük bir kısmından çekilmek zorunda
kalmış, kesintisiz beş asır süren hakimiyetini de kaybetmiştir. Balkan Savaşları’nın
ardından kaybedilen topraklarda kalan Müslüman/Türklerin bir kısmı zulüm ve
katliama maruz kalmış, bir kısmı da göç yollarında can vermiştir. Bu savaşta kurtu-
labilenler, anavatanlarına yani Anadolu’ya hicret etmek zorunda kalmış ve burada
iskân edilmişlerdir. Bu makalede, Osmanlı arşiv kaynakları ve Amerikan ve İngiliz
gazeteleri kullanılarak I. Balkan Savaşı sırasında Kuzey Makedonya’da yaşanan
önemli gelişmeler anlatılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Balkan Savaşı, Sırbistan, Makedonya.
Abstract
NORTH MACEDONIA 1912: WAR, MASSACRE AND GENOCIDE
Balkan Wars became the disaster for the Ottoman State. Ottoman Army was defe-
ated and losed a large part of the Rumelia in which she ruled for five hundred years.
After the Balkan Wars hundreds of thousands of Turks in the Rumelia slaughtered
or died in migrotary route. The rest of them achieving to survive could be hardly
reached to Anatolia. In this article, we try to show some important points and details
of Balkan Wars in the North Macedonia in the light of offi cial Ottoman documents
and USA-English Newspapers.
Key Words: Balkans War, Serbia, Macedonia.
* Dr.; [email protected]
YAKUP AHBAB
1.Savaş Öncesi Balkanlar
Balkanlar için savaş naralarının atıldığı, siyasi ilişkilerin son derece gergin
olduğu bu dönemde kalabalıklar sokaklara dökülmüş, böylece ülkeler arasında
bir süredir devam eden gerilim yeni bir boyut kazanmıştır1. Nitekim yükseltilen
nefret ortamı kendini Kosova’da göstermiş ve vilayet çapında eş zamanlı olarak
savaş yanlısı gösteriler yapılmıştır. On binlerce kişinin katıldığı tarihi mitinglerde
yaşasın harp şeklinde sloganlar atılmış ve Balkan Devletlerine karşı hüküme-
tin savaş ilan etmesi için İstanbul’a telgrafl ar gönderilmiştir2. Bu gösterilerin en
büyüğü 4 Ekim tarihinde Üsküp’te yapılmıştır. Hükümete savaş ilan etmesi için
sokağa dökülen coşkulu kalabalık sloganlar atmış, konsolosluklar önlerinde gös-
teriler yapmıştır. Üsküp belediye reisi, müftü ve eşraf tarafından da İstanbul’a
1 M. Hüdai Şentürk, Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi 1850-1875, TTK, Ankara 1992, s.
221; Ahmet Halaçoğlu, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), TTK,
Ankara 1995, s. 10-12; Özer Özbozdağlı, İttihat ve Terakkinin Balkan Politikası, Mustafa Kemal
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Hatay 2005, s. 132; Hale Şıvgın,
“Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Balkan İttifaklarının Önce Kiliseler ve Çeteler Arasında
Başlaması”, Osmanlılar Ansiklopedisi, c. IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 478-
483; Daha Ocak 1912 tarihinde Avusturya ve Rusya’nın desteklediği Balkan Devletlerinin
ittifak yapıp, Osmanlı’ya karşı savaş açacakları ve Arnavutların bu ittifaka katılacağı, ilk
saldırının Bulgarlardan geleceğine dair raporlar Kosova Vilayeti tarafından Harbiye ve Dâhiliye
Nezaretleri’ne gönderilmiştir: BOA, BEO, 3993/299449; Ayrıca Avusturya’nın Balkan Devletlerini
bir araya getirmek için yaptığı girişimler için: BOA, HR. SYS, 217/55-6; BEO, 3997/299737;
4091/306769; Arnavutluk ve Makedonya’daki karışıklıklar, Karadağ’ın Malisörleri (Katolik
Arnavutlar) isyana teşvik ettiği ve Bulgaristan’ın askeri hazırlıklarını arttırdığından Rumeli’de
asker sayısının arttırılması, silah ve mühimmat eksikliklerinin giderilmesi için Harbiye Nezareti
tarafından raporlar hazırlanmıştır: BOA, A.MKT.MHM, 608/15; BOA, HR.SYS, 1957/1-20;
BOA, BEO, 4073/305464; Avusturya ve Rusya’nın desteklediği Balkan Devletleri’nin ittifak
yapıp, Osmanlı Devleti’ne karşı savaş açacakları ve Arnavutlar’ın da bu ittifaka katılacağı, ilk
saldırının Bulgarlardan geleceği Kosova valiliği tarafından merkezi hükümete bildirilmiş olsa
da buna itibar edilmemiştir. Kosova Valiliği’nden Harbiye ve Hariciye Nezaretleri’ne gönderilen
raporda; “Avusturya ve Rusya ile Bulgaristan Hükümetleri beyninde mün‘akid ihtilâf-ı hafî
neticesi olarak Sırb, Yunan ve Karadağ Hükümetleriyle milletlerinin Balkanlar’da harekât-ı
ihtilâl-kârâneye başlayacakları ve buna Arnavud Hıristiyanların da iştirâk ve düvel-i mezkûrenin
Hükümet-i Osmaniyye’yi tazyîke başlamalarını müteâkiben Bulgaristan’ın i‘lân-ı harb edeceği
Palanka Kaymakamlığı’nın Kosova Vilayeti’nden sureti gönderilen telgrafına atfen Dâhiliye
Nezâret-i Celîlesi’nden bâ-tezkire inbâ ve mezkûr telgrafnamenin sureti leffen savb-ı devletlerine
isrâ kılınmış ve kaymakam-ı mûmâileyhin istihbaratının ihtiyatla telakkisi lâzım geleceği vilayetin
cümle-i iş‘ârından olup ma‘-haza tahkikat icrâsı muktezi olmuş olmakla, Hâriciye Nezâret-i
Celîlesi’ne iş‘âr olunmuş olduğu beyanıyla tezkire”, BOA, BEO, 3993/299499.
2 Ağustos 1912’de Sırbistan ve Karadağ’ın seferberlik hazırlığında olduğu ve yakın zamanda
savaş açmasının beklendiği Kosova Valiliği tarafından bildirilmiştir: BOA, BEO, 4074/305487;
4074/305540.
92
KUZEY MAKEDONYA 1912
durumu izah eden telgraf gönderilmiştir. Telgraf şöyledir3;
Mukaddes vatanımızın taksîmiyle hâkimiyet-i İslâmiyye’nin inkırâzı
esâsına müstenid düvel-i mütecâvire ittifâkı ve umûmen seferber haline gelmeleri
biz Kosova ahalisini fevka’l-âde düçâr-ı heyecan ve galeyân etti. Yalnız sunûf-ı
mükellefe-i askeriye değil, umûm eli silâh tutan muhâzafa-i dîn ve vatan uğrun-
da hemen ölmeye hazırdır. Hükümetimizden şiddet-i metânet, cesâret isteriz.
Haysiyet-i millîyeye münâfi ufak bir harekete bile tahammül edemeyiz. Bu esâslar
üzerine hareket edecek hükümete mal ve canımızla fedâyız. Bi-hakkın galeyân
içinde bulunan ahâli-i umûmiyeyi teskîn için tedâbir-i âcileye tevessül buyrulma-
sını şiddetle intizâr eyleriz.
Üsküp Sancağı’na bağlı Köprülü Kazası’nda düzenlenen miting sonrasın-
da ahali adına belediye Reisi Şakir tarafından İstanbul’a gönderilen telgrafta şu
ifadeler yer alıyordu;4
Kırk kişi ile Rumeli’ye geçen Osmanlılar, ellerinde büyük ordular var iken,
mücâvir hükümetlerin küstahâne teklifl erine mümâşât edemez. Bugün akdedilen
mitingde umûm ahâli, milletin şeref ve namûsunu vikâye ve hükümetimizin bir an
evvel i‘lân-ı harb etmesini istirhâma karar verdiği ma‘rûzdur.
Kosova Vilayeti’ne bağlı Taşlıca Sancağı’nda düzenlenen miting sonrasın-
da İstanbul’a gönderilen telgraf ise şöyledir;
Altı yüz seneden beri livâ-yı Osmaniyye altında pâyidâr ve her bir taş
ve çemeni âbâ-i ecdâdımızın kanıyla mahmûr bulunan mukaddes vatanımızın
müdâfaası ve muhâfazası için nakdine-i hayatını istihkâr ve fedaya hasr-ı vücûd
etmek şartıyla müftehir bulunan bilâ-tefrîk-i cins u mezheb umûm Taşlıcalıların
bugün tertîb ve icrâ eyledikleri on bin kişilik mitingde devletimizin dünkü tâbii
ve harac-güzârları olan Balkan hükümet-i sagîresinin şu sırada izhâr etdikle-
ri âmâl-i ihtirâsât-ı siyâsiyelerini ve bâ-husûs Bulgarlar’ın Bulgaristan’daki
İslâm kardeşlerimizi mecbûr-ı hizmet edecek derecede haklarında revâ gördük-
leri mu‘âmelât-ı insâniyet-şikenânelerini bütün mevcûdiyet ve kemâl-i nefretle
protesto edilmiş idüğünü ve vatan-ı azizimizin muhâfazası ve Osmanlı şeref-i
millîsinin sıyâneti uğrunda zaten her dakika feda-yı cana hazır bulunan Taşlı-
ca ahâlisinin damarlarındaki kanın son damlasını îsâra ve icâb ederse bir kişi
3 BOA, DH.SYS, 112-1/1-1; Salim Aydın, Balkanların Acı Yüzü Basın Tarihinde Balkan Savaşları,
Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014, s. 314-316.
4 BOA, DH.SYS, 112-1/1-1; (cid:50)(cid:86)(cid:80)(cid:68)(cid:81)(cid:79)(cid:213) (cid:37)(cid:72)(cid:79)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:72)(cid:85)(cid:76)(cid:81)(cid:71)(cid:72) (cid:37)(cid:68)(cid:79)(cid:78)(cid:68)(cid:81) (cid:54)(cid:68)(cid:89)(cid:68)(cid:250)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:213)(cid:15) Osmanlı Arşivi Daire(cid:3)
Başkanlı(cid:247)ı, (cid:70)(cid:17) (cid:44), yayın nu(cid:29) (cid:20)2(cid:26)(cid:16)(cid:20)28, İstan(cid:69)ul 20(cid:20)(cid:22); s(cid:17) 8(cid:26)(cid:16)8(cid:28)(cid:16)(cid:20)(cid:24)(cid:28)(cid:16)(cid:20)8(cid:28)(cid:16)2(cid:20)(cid:20); Sezer Arslan, (cid:37)(cid:68)(cid:79)(cid:78)(cid:68)(cid:81)
(cid:54)(cid:68)(cid:89)(cid:68)(cid:250)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:213) (cid:54)(cid:82)(cid:81)(cid:85)(cid:68)(cid:86)(cid:213) (cid:53)(cid:88)(cid:80)(cid:72)(cid:79)(cid:76)(cid:182)(cid:71)(cid:72)(cid:81) (cid:55)(cid:129)(cid:85)(cid:78) (cid:42)(cid:124)(cid:111)(cid:79)(cid:72)(cid:85)(cid:76) (cid:57)(cid:72) (cid:50)(cid:86)(cid:80)(cid:68)(cid:81)(cid:79)(cid:213) (cid:39)(cid:72)(cid:89)(cid:79)(cid:72)(cid:87)(cid:76)(cid:182)(cid:81)(cid:71)(cid:72) (cid:248)(cid:86)(cid:78)(cid:107)(cid:81)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:213), Trakya Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2008, s(cid:17) (cid:20)(cid:20)2(cid:30)(cid:3)(cid:75)(cid:87)(cid:87)(cid:83)(cid:29)(cid:18)(cid:18)(cid:90)(cid:90)(cid:90)(cid:17)(cid:72)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:76)(cid:86)(cid:72)(cid:86)(cid:76)(cid:17)(cid:78)(cid:20)(cid:21)(cid:17)(cid:87)(cid:85)(cid:18)
(cid:71)(cid:82)(cid:86)(cid:92)(cid:68)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:18)(cid:72)(cid:71)(cid:76)(cid:87)(cid:82)(cid:85)(cid:18)(cid:73)(cid:76)(cid:79)(cid:72)(cid:18)(cid:51)(cid:85)(cid:82)(cid:77)(cid:72)(cid:46)(cid:76)(cid:87)(cid:68)(cid:69)(cid:76)(cid:21)(cid:19)(cid:20)(cid:22)(cid:18)(cid:47)(cid:76)(cid:86)(cid:72)(cid:18)(cid:20)(cid:19)(cid:19)(cid:8)(cid:21)(cid:19)(cid:60)(cid:44)(cid:47)(cid:47)(cid:44)(cid:46)(cid:8)(cid:21)(cid:19)(cid:36)(cid:38)(cid:44)(cid:17)(cid:83)(cid:71)(cid:73)
93
YAKUP AHBAB
kalıncaya kadar terk-i hayât ederek düşmanlarından bir neferin bile nigehbânı
olduğumuz hudûdlarımızdan geçmelerine meydan bırakmamaya ahd u misâk ey-
lediklerini arz ve bu bâbda her emrine muti‘ ve munkad olduğumuz ve sâye-i
şefkat ve adâletinde huzûr ve rahatla yaşamakda bulunduğumuz Hükümet-i
Osmaniyyemiz’den her fedakârlığı ihbâr etmesini taleb ve istirhâm eyleriz”5.
Balkan Savaşı, Osmanlı kamuoyunu meşgul ederken Sırbistan’ın Osmanlı
Devleti’ne karşı yürüttüğü politikalar kendi halkı tarafından destek görmüştür.
Savaş yanlıları kendi aralarında organize olarak gösteriler, yardım kampanyaları
düzenlemiştir6. Sırbistan içerisinde bu gelişmeler yaşanırken yurtdışında yaşa-
yan Sırplar, ülkeleri için her türlü maddî ve manevî yardımı esirgememişlerdir.
Kısa bir süre içerisinde Sırp-Amerikan Kızıl Haçı’nın önderliğinde Sırbistan’a
yardım ulaştırılması için ABD’de yoğun bir yardım kampanyası başlatılmıştır.
Birer karalama kampanyasına dönüşen bu miting ve toplantılarda Türkler’e akıl
almaz iftiralar edilmiş, Türklük tahkir edilmiş ve Türk düşmanlığı kışkırtılma-
ya çalışılmıştır. Sırbistanlı diplomatların yürüttükleri bu düşmanca tutum halk
arasında kabul ve tasdik edilmiş, taraftar bulmuştur. Bu kampanyalar, Türkler’le
yaptıkları savaşta Sırp askerlerine büyük bir moral, güç ve cesaret vermiştir.
Sırbistan için düzenlenen yardım kampanyalarına dair haberler ABD’nin
önde gelen gazetelerinden The New York Times’ta yayımlanmıştır. 20 Ekim 1912
tarihinde New York’taki Amsterdam Opera House’ta olağan üstü bir toplantı
düzenlenmiştir. Toplantının başkanlığını Sırbistan’ın Amerika Birleşik Devlet-
leri’ndeki diplomatik temsilcisi ve aynı zamanda Sırp-Amerikan Kızıl Haçı’nın
başkanlığı görevini de yürütmekte olan Prof. Mihalio I. Pupin yapmıştır7.
Prof. Pupin, son derece hakaret-âmiz, saldırgan ve nefret dolu bir üslup
takınarak yaptığı toplantının açılış konuşmasında Balkan Savaşı’nı Türk zulmüne
karşı bir devrim, Avrupa siyasetine karşı bir başkaldırı olarak nitelemiştir. Ayrıca
bu savaşın tarihi ve vicdansız düşmanları olan Türkler’e karşı olduğunu açık bir
dille ifade etmiştir. Prof. Pupin konuşmasının devamında, yapılan savaşı; Hıris-
5 BOA, DH.SYS, 112-1/1-1.
6 Sabah, nr. 8244, 31 Ağustos 1912, s. 1.
7 Sırp asıllı ABD’li fizikçi ve mucittir. Uzun erimli telefon konuşmalarını olanaklı kılan hat kurma
yöntemini geliştirmiştir. Columbia Üniversitesinde dersler vermekteydi. Balkan Savaşlarının
başlamasının ardından Sırbistan Devleti’nin diplomatik temsilcisi olarak atanmıştır. Bu görevi
I.Dünya Savaşının sonuna kadar sürmüştür; Bergen Davis, “Biographical Memoir of Michael
Idvorsky Pupin 1858-1935”, National Academy of Sciences of The United States of America,
Biographical Memoirs Volume XIX-Tenth Memoir, Presented to The Academy at The Annual
Meeting, 1938, s. 307-323.
94
KUZEY MAKEDONYA 1912
tiyanlığın Müslümanlığa, medeniyetin barbarlığa, adaletin tiranlığa, gaddarlığa,
zulme karşı olduğunu vurgulamıştır. Yardım gecesinde, Sırp kadınlarını Türkler-
den, kızlarını Türkler’in haremine girmelerinden, savunmasız Sırplar’ın katliam
ve yağmadan korunması için katılımcılardan bağış yapmaları istenmiştir.
Prof. Pupin, toplanan yardımların, kampanya sonunda muhtaç asker ai-
lelerine, savaş nedeniyle evsiz kalanlara barınma sağlayacak konut yapımında,
cephede yaralanan askerlerin tedavisinde, Balkan Savaşı’nda kahramanca mü-
cadele ederek ölenlerin anısına mezarlık yapımına harcanacağını ifade etmiştir8.
Sırp askerlerinin sıkıntılarını en aza indirmek gayesiyle ABD’de başlatılan
kapsamlı yardım kampanyaları belli başlı Amerikan üniversitelerinden olan Har-
vard, Wisconsin’de de etkili olmuştur. Özellikle bu türden yardım kampanyaları-
nın bir benzeri Yale Üniversitesi’nde başlatılmıştır9.
Gayet açık bir şekilde görüleceği üzere Balkanlar’da oluşan bu sıkıntılı
hava, patlamaya hazır bir hale gelmiş, bu saatten sonra da savaş kaçınılmaz ol-
muştur. Kısa bir süre içerisinde Balkan Devletler’i Osmanlı Devleti’ne karşı ardı
ardına harp ilan etmiştir. Sırp Kralı Peter’in savaş ilan bildirisi Sırp halkı için
oldukça tahrik edici boyuttadır10. Bildiri şöyledir:
Sırbistan Krallığı’nın daha çok terakki sağlaması için kutsal savaşa hazır-
lanmasını emrettim. Yüzyıllar boyu aynı acıyı çektiğimizden hepimizin menfaati
aynıdır. Ordum, kurtaracağı yerlerde Hıristiyan Sırplar’dan başka, Müslüman
Sırplar ve Hıristiyan veya Müslüman Arnavutlar da bulacak, sevinçte ve kederde
hemen her zaman onlarla ortak olmuşuzdur. Biz hepsine aynı özgürlüğü, aynı
kardeşliği ve eşitliği götürüyoruz.
2.Savaşın Başlaması ve Kuzey Makedonya’nın İşgali
Devletin bir taraftan Trablusgarp’ta İtalya ile savaştığı, bir taraftan da Ar-
navutluk isyanlarının yatışmadığı ve Osmanlı Devleti’nin talimli askerinin ordu-
dan terhis edildiği sıralarda (30 Eylül 1912) Balkan Devletler’i seferberlik ilan
8 Toplantıda Prof. Pupin 10.000 $ bağış yapmıştır. Toplamda ise 16.000 $ bağış toplanmıştır. The
New York Times, Saturday, 23 November 1912; The New York Times, Monday, 21 October 1912.
9 The New York Times, Sunday, 20 October 1912.
10 Suat Zeyrek, Birinci Balkan Savaşı Yenilgisinin İç ve Dış Sebepleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2012, s. 338.
95
YAKUP AHBAB
etmiştir11.
8 Ekim 1912 tarihinde, Bulgaristan12, Yunanistan13, Karadağ14 ve Sırbistan
tarafından oluşturulan Balkan Birliği üyelerinden Karadağ, Osmanlı Devleti’ne
savaş ilan etmiştir15. Osmanlı Devleti de aynı gün Karadağ’a savaş ilan ederek
11 Ayrıca gerektiği takdirde Anadolu’da gerekli görülen kıtaların da seferber hale getirilmesine
karar verilmiştir: BOA, MV, 169/27; 169/33; 227/231; BOA, İ.HB, 123/44; Seferberlik ilanından
ötürü askeri ihtiyaçların karşılanması için Rumeli Vilayetleri ile Marmara ve Adalar Denizi
limanlarından her türlü yiyecek maddesi ve hayvan yemi ihracatı geçici olarak yasaklanmıştır:
BOA, MV, 169/70; 4098/307319; 4090/306726; Fatih Mehmet Sancaktar, “Balkan Savaşları
Esnasında Osmanlı Hükümetleri”, 100. Yıl Dönümünde Balkan Savaşları ve Edirne (Sempozyum
15 Şubat 2013), İstanbul 2013, s. 41; Nilüfer Uğraş, Osmanlı Basınında Balkan Savaşları Sırasında
Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Siyasal Gelişmeler (İkdam, Tanin, Sabah, Tercüman-ı Hakikat),
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008, s. 46; Savaş öncesi
Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de Makedonya, Vardar ve Trakya orduları olmak üzere üç ordusu
bulunmaktaydı. Bunlardan Makedonya ve Vardar orduları daha sonra birleştirilerek Batı Ordusunu
oluşturmuştur. Osmanlı seferberlik planlarına göre Batı Ordusunun mevcudu 341.000 asker olarak
tasarlanmıştır. Ancak düşünüldüğü gibi bir ordu hazırlanamamıştır. Savaş başladığından Osmanlı
Batı Ordusunun mevcudu gönüllüler dâhil olmak üzere 175.000 kişiydi; bunlar toplam sayıları
273.000 olan Sırp, Yunan, Karadağ ve Bulgar askerleriyle savaşmak durumunda kalmıştır: Fevzi
Çakmak, Batı Rumeli’yi Nasıl Kaybettik? Garbî Rumeli’nin Sûret-i Ziyaı ve Balkan Harbi’nde
Garp Cephesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, yay. haz. Ahmet Tetik, İstanbul 2012, s. 47;
Hikmet Öksüz, “Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı Öncesi Balkanlarda Yaşamış Olduğu
Siyasal Süreç”, Osmanlı Ansiklopedisi, II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 487; Yüksel
Nizamoğlu, “Balkan Savaşlarında Harekât Planları”, Balkan Savaşları ve Edirne (Sempozyum 5
Şubat 2013), Edirne Kitaplığı, İstanbul 2013, s. 81; Mimoza Jata, Balkan Sava(cid:250)larında (cid:248)(cid:250)kodra Vilayeti
(1912-1913), (cid:248)stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, (cid:248)stanbul 2015, s. 46. Ayrıca bkz.
Ali Fuat Örenç, Yakınçağ Tarihi Giriş (1789-1918), Akademi Titiz Yayınları, İstanbul 2012.
12 BOA, HR.SYS, 1967/3; aynı gün Osmanlı Padişahı adına Başkomutan Vekili Nazım Paşa orduya
hitaben bir beyanname yayımlamıştır. BOA, HR.SYS, 2077/7-13; Bu beyannamenin ardından
Bulgar Kralı Ferdinad da Balkan Harbini “Haç’ın Hilal’e karşı mücadelesi” olarak gösterdiği
bir beyanname yayımlamıştır. BOA, HR.SYS, 1962/2; 1965/1.
13 Yunanistan, Osmanlı Hükümeti’nin Balkan hükümetlerinin vermiş olduğu notayı cevapsız
bırakması, Yunan gemilerine el koyması, sınırda düşmanca hareketlerde bulunması gibi hareketleri
gerekçe göstererek Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmiştir: BOA, HR.SYS, 1966/1; 1959/5. 21
Ekim günü Yunanistan Ege Adalarını işgale başlayarak Limni Adası’nı işgal etmiştir: BOA, BEO,
4090/306726-76; Savaş öncesi Osmanlı deniz gücüne nispeten daha üstün duruma getirilmiş
olan Yunan donanması, Ege Denizi’nde harekete geçerek 20 Ekim’de Bozcaada’yı, 21 Ekim’de
Limni’yi, 30 Ekim’de Taşöz ve Gökçeada’yı, 21 Ekim’de Bozbaba Adası’nı, 1 Kasım’da
Semadirek’i, 4 Kasım’da İpsara’yı ve 17 Kasım’da da Ahikerya Adası’nı işgal etmiştir: Ali Fuat
Örenç, Yakın Dönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2006, s. 165.
14 The Christian Science Monitor, Tuesday, 8 October 1912.
15 Ağustos ayında Karadağ Brana’yı işgal etmiş olmasına rağmen Osmanlı Hükümeti, Avrupa
devletleri nezdinde siyasi tedbirler almış ancak savaş açmaktan çekinmiştir: BOA, BEO, no.
4078/305782: Karadağ Hükümeti’nin Osmanlı Hükümeti’ne 8 Ekim 1912 tarihi itibariyle savaş
ilan ettiği haberi ve Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan’ın da yakında Osmanlı hükümetiyle
96