Table Of ContentWiesław Dobrzycki
STOSUNKI
MIĘDZYNARODOWE
W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
historia i współczesność
jy^T FUNDACJA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH
rr§~ FO UNDA TI ON OF INTERNA TIONAL STU Dl ES
WIESŁAW DOBRZYCKI
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE
W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ
p
Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR
WARSZAWA 2000
Książka ta powstała w latach 1997-1998 w ramach programu tzw. badań własnych
Instytutu Stosunków Międzynarodowych UW i dzięki finansowemu wsparciu
SPIS TREŚCI
Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych tegoż Uniwersytetu, za co Autor
serdecznie dziękuje.
WYKAZ SKRÓTÓW 11
WSTĘP 19
I. STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
Redakcja: Tomasz Jendryczko, Maria Konopka-Wichrowska
DO II WOJNY ŚWIATOWEJ 21
1. Kształtowanie się państw latynoamerykańskich 1810-1840 22
Korekta: Maria Konopka-Wichrowska
2. Rywalizacja mocarstw w Ameryce Łacińskiej 1840-1889/90 30
3. Pod znakiem panamerykanizmu 1889/90-1939 41
Projekt okładki: Krzysztof Szczepanik
II. KSZTAŁTOWANIE NOWEJ STRUKTURY STOSUNKÓW
MIĘDZYNARODOWYCH W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ 1939-1948 . 64
1. Zbliżenie Ameryki Łacińskiej i USA w latach II wojny światowej . . 64
1.1. Okres neutralności 64
1.2. Droga ku wojnie 68
1.3. Od Pearl Harbor do Chapultepec 72
2. Od wojny do pokoju 75
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe „Scholar" 3. Sprawa Boliwii i Argentyny 83
and Fundacja Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2000 4. System bezpieczeństwa zachodniej hemisfery. Traktat Rio 89
5. Powstanie Organizacji Państw Amerykańskich 94
Tytuł dotowany przez Ministerstwo Edukaiccjiii NNaarrooddoowweejj 5.1. Pierwsza faza konferencji w Bogocie 94
5.2. Bogotazo 96
5.3. Karta OPA i inne porozumienia 98
6. Latynoamerykańskie przemiany i konflikty 104
6.1. Przewroty wenezuelskie 104
ISBN: 83-88495-13-5
6.2. Nowa faza rewolucji meksykańskiej 107
6.3. Brazylia powojenna 108
6.4. Niepokoje kostarykańskie 110
III. W LATACH ZIMNEJ WOJNY 1948-1962 119
Wydawnictwo Naukowe „Scholar",
1. USA i Ameryka Łacińska 120
ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa,
1.1. Stosunki polityczno-wojskowe 120
tel./fax 828 93 91, 635 74 04 w. 218;
1.2. Stosunki ekonomiczne 127
dział handlowy: 635 74 04 w. 219;
2. Powstanie CEP AL 132
e-mail: [email protected]; www.scholar.com.pol.
3. X Konferencja Państw Amerykańskich w Caracas 135
4. Rewolucja boliwijska 138
5. Rewolucja gwatemalska 143
6. Trzecia droga Juana D. Perona 150
7. Dyktatury latynoamerykańskie 159
Wydanie pierwsze.
7.1. Dyktatura rodzinna Somozów w Nikaragui 159
Skład i łamanie: WN „Scholar" (Stanisław Beczek).
Druk i oprawa Drukarnia Naukowo-Techniczna, ul. Mińska 65, Warszawa 7.2. Dyktatura „oświecona" w Kolumbii 162
7.3. Dyktatura totalna w Dominikanie 165
8- Operacja Panamerykańska 169
6
9. Rewolucja kubańska 173 2. Wojna o Malwiny (Falklandy) 327
V 10. Sojusz dla Postępu 178 • 3. Spór o Kanał Beagle 332
J\\. Kryzys karaibski 184 4. Konflikty w Ameryce Środkowej i próby ich rozwiązania 334
4.1. Nikaragua 334
IV. W POSZUKIWANIU NOWEGO ŁADU POLITYCZNEGO 1962-1980 199
4.2. Salwador 342
1. Lyndon B. Johnson i Ameryka Łacińska 200
4.3. Proces pokojowy w Ameryce Środkowej 347
2. Interwencja w Dominikanie 206 5. „Stracona dekada" - kryzys gospodarczo-finansowy
3. Reforma systemu między amerykańskiego 212 w Ameryce Łacińskiej 354
\/4. Traktat Tlatelolco 22U 6. Proces demokratyzacji w Ameryce Łacińskiej 362
W 5. Ewolucja stosunków międzyamerykańskich 227 6.1. Ameryka Środkowa 364
5.1. Latynoamerykańska polityka Richarda Nixona 227 6.2. Ameryka Południowa 369
5.2. Porozumienie z Vińa del Mar 232 7. Interwencja w Panamie 378
5.3. W kierunku pluralizmu politycznego 236
VI. AMERYKA ŁACIŃSKA W KOŃCU XX WIEKU . . . • 392
5.4. Reforma traktatu Rio 239
1. Ameryka Łacińska i zachodnia hemisfera 393
5.5. Raport Linowitza 242
1.1. Ameryka Łacińska w nowej strukturze stosunków
6. Wojskowi u władzy (Boliwia, Peru) 245
międzynarodowych 393
6.1. Boliwia ,245
1.2. George Bush i Ameryka Łacińska 395
6.2. Peru -248
1.3. Bill Clinton i Ameryka Łacińska 401
7. Jimmy Carter i prawa człowieka 253
2. Przywrócenie demokracji na Haiti . 409
8. Traktat Torrijos-Carter 259
3. Wyzwania współzależności. Meksyk i USA
9. Początki ekonomicznej integracji latynoamerykańskiej 268
w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych 412
9.1. ALALC i ALADI 269
3.1. Zmagania z kryzysem 413
9.2. Pakt Andyjski 272
3.2. Reformy Salinasa de Gortari 417
9.3. Współpraca w basenie La Platy 274
3.3. Kryzys finansowy 424
9.4. SELA 276
3.4. Inne wspólne problemy 427
9.5. Pakt Amazoński 279
4. Nowa rola Organizacji Państw Amerykańskich 430
10. Współpraca i konflikty w Ameryce Środkowej i na Karaibach 280
4.1. Reformy Karty OPA 430
10.1. Integracja środkowoamerykańska 280
4.2. Główne problemy zachodniej półkuli w działalności OPA 432
10.2. Wojna futbolowa (Honduras - Salwador) 282
4.3. Spotkania na szczycie obu Ameryk 434
10.3. Dekolonizacja Karaibów 285
5. Procesy integracyjne na zachodniej półkuli
10.4. Karaibska integracja 289
w latach dziewięćdziesiątych 436
10.5. Rewolucja sandinowska 291
5.1. NAFTA 436
10.6. Meksyk „trzecioś wiato wy" 294 5.2. Mercosur 439
11. Dyktatura wojskowa w Brazylii 296 5.3. FTAA 441
12. Dyktatura wojskowa w Argentynie 300
BIBLIOGRAFIA 448
13. Socjalizm chilijski Allendego i zamach stanu Pinocheta 302
INDEKS TRAKTATÓW, DEKLARACJI, DOKTRYN, POROZUMIEŃ
V. APOGEUM RYWALIZACJI WSCHÓD-ZACHÓD 315
I KONFERENCJI 469
1. USA i Ameryka Łacińska w latach prezydentury Ronalda Reagana ..316
1.1. Raport z Santa Fe 316 INDEKS NAZWISK 475
1.2. Inicjatywa Basenu Karaibskiego 318
1.3. Interwencja na Grenadzie 321
1.4. Raport komisji Kissingera 323
9
INTERNATIONAL RELATIONS IN LATIN AMERICA
HISTORICAL AND CONTEMPORARY ASPECTS by Wiesław Dobrzycki 9. The Cuban revolution 173
10. The Alliance for Progress 178
TABLE OF CONTENTS
11. The Caribbean crisis 184
ABBREVIATIONS 11
PREFACE 19 IV. A QUEST FOR A NEW POLITICAL ORDER .199
I. INTERNATIONAL RELATIONS IN LATIN AMERICA 1. Lyndon B. Johnson and Latin America 200
TO WORLD WAR II 21 2. The US intervention in the Dominican Republic 206
1. Shaping of the Latin American countries 1810-1840 22 3. The Inter-American system reformed 212
2. The great powers rivalry in Latin America 1840-1889/1890 30 4. The Tlatelolco Treaty 221
3. Under the Pan-American umbrella 1889/1890-1939 41 5. The evolution of Inter-American relations 227
5.1. Richard Nixon's policy in Latin America 227
II. A NEW INTERNATIONAL RELATIONS' STRUCTURE FORMED 5.2. The Vina del Mar agreement 232
IN LATIN AMERICA 1939-1948 64 5.3. Towards political pluralism 236
1. Latin America's rapprochement with the US during World War II . 64 5.4. Reforms of the Rio Treaty 239
1.1. The neutral years 64 5.5. The Linowitz report 242
1.2. The road to war 68 6. The military coups (Bolivia, Peru) 245
1.3. From Pearl Harbor to Chapultepec 72 6.1. Bolivia 245
2. From war to peace 75
6.2. Peru 248
3. The case of Boli via and Argentina 83
7. Jimmy Carter and the human rights policy 253
4. The Western Hemisphere's security system. The Rio Treaty 89
8. The Torrijos-Carter treaty 259
5. The birth of O AS (Organization of American States) 94
9. The origins of Latin American economic integration 268
5.1. The initial phase of Bogota conference 94
9.1. ALALC (Latin American Free Trade Association) and ALADI
5.2. Bogotazo or wild rioting 96
(Latin American Integration Association) 269
5.3. The OAS chart and other agreements 98
9.2. The Andean Pact 272
6. Changes and conflicts in Latin America 104
9.3. Co-operation in the La Plata region 274
6.1. Political upheaval in Venezuela 104
9.4. SELA (Latin American Economic System) 276
6.2. A new stage of the Mexican revolution 107
9.5. The Amazonian Pact 279
6.3. Postwar Brazil 108
10. Co-operation and conflicts in Central America and the Caribbean
6.4. Riots in Costa Rica 110
region 280
10.1. Central America integration 280
III. THE COLD WAR YEARS 1948-1962 119
10.2. El SaWador Soccer War with Honduras 282
1. The US and Latin America 120
10.3. Decolonization of the Caribbean islands 285
1.1. Political and military relations 120
10.4. Integration in the Caribbean region 289
1.2. Economic relations 127
2. The rise of CEP AL (UN Economic Commission for Latin America) 132 10.5. The Sandinista revolution 291
3. The 10-th Conference of American States at Caracas 135 10.6. A Mexican third world 294
4. The Bolivian revolution 138 11. Military junta in Brazil 296
5. The Guatemalan revolution 143 12. Military junta in Argentina 300
6. A third way of Juan D. Peron 150 13. Allende's socialism and Pinochet's coup d'etat in Chile 302
7. Latin American dictatorships 159
7.1. The Somoza dynasty in Nicaragua 159 V. THE CLIMAX OF THE EAST WEST RIVALRY IN LATIN AMERICA 315
7.2. An enlightened dictatorship in Colombia 162 1. The US and Latin America in the Reagan years 316
7.3. A totalitarian dictatorship in the Dominican Republic 165 1.1. The Santa Fe report 316
8. The Pan-American Operation 169 1.2. The Caribbean Basin Initiative 318
10
1.3. The US intervention in Grenada 321
1.4. The Kissinger Commission's report 323
2. The Falklands Malvinas war • 327
3. A dispute over the Beagle channel 332
4. Central American conflicts and how they were solved 334
4.1. Nicaragua 334
4.2. Salvador 342
4.3. Peace process in Central America 347
5. 'A lost decade' - economic and financial crisis in Latin America . . 354 WYKAZ SKRÓTÓW
6. The democratization of Latin America 362
6.1. Central America 364 ACS Association of Caribbean States, Stowarzyszenie Państw Karaib
6.2. South America 369 skich
7. The US intervention in Panama 378 AD Acción Democratica, Akcja Demokratyczna (Wenezuela)
AFL-CIO American Federation of Labor-Congress of Industrial Organiza-
VI. LATIN AMERICA AT THE END OF THE 20-th CENTURY 392
tions, Amerykańska Federacja Pracy - Kongres Organizacji Prze
1. Latin America and the Western Hemisphere 393
mysłowych (USA)
1.1. Latin America within the new international relations structure . 393
AID Agency for International Development, Agencja do Spraw Mię
1.2. George Bush and Latin America 395
dzynarodowego Rozwoju
1.3. Bill Clinton and Latin America 401
ALADI Asociación Latinoamericana de Integración, Stowarzyszenie In
2. Restoring democracy on Haiti • 409
tegracji Latynoamerykańskiej
3. Co-operation challenged. Mexico and the US in the 80s and 90s . . 412
3.1. Managing the crisis 413 ALALC Asociación Latinoamericana de Librę Comercio, Latynoamery
3.2. The reforms of Salinas de Gortari 417 kańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
3.3. The financial crisis 424 ANAPO Alianza Nacional Popular, Ludowy Sojusz Narodowy (Kolumbia)
3.4. Other mutual challenges 427
APRA Alianza Popular Revolucionaria Americana, Amerykański Ludo
4. The new role of OAS 430
wy Sojusz Rewolucyjny (Peru)
4.1. The OAS Charfs reforms 430
ARDE Alianza Revolucionario-Democratica, Demokratyczny Sojusz Re
4.2. The main problems of the Western Hemisphere in the activities
wolucyjny (Nikaragua)
of OAS 432
ARENA Alianca Renovadora Nacional, Sojusz Odrodzenia Narodowego
4.3. Inter-American Summit meetings 434
(Brazylia)
5. Integration processes on the Western Hemisphere in the 90s 436
5.1. NAFTA (North American Free Trade Agreement) 436 ARENA Alianza Republicano-Nacional, Narodowy Sojusz Republikański
5.2. Mercosur 439 (Salwador)
5.3. FTAA 441 ATLAS Asociación Trabajadores de America Latina, Stowarzyszenie
Pracowników Ameryki Łacińskiej
BIBLIOGRAPHY 448
BID Banco Interamericano de Desarrollo, Inter-American Develop-
ment Bank (IDB), Międzyamerykański Bank Rozwoju
INDEX OF TREATIES, DECLARATIONS, DOCTRINES, AGREEMENTS
CADC Central American Development Corporation, Środkowoamerykań
AND CONFERENCES 469
ska Korporacja Rozwoju
CAF Corporación Andina de Fomento, Andyjska Korporacja Rozwoju
BIOGRAPHICAL INDEX 475
CANF Cuban American National Foundation, Narodowa Fundacja Ame
rykanów Kubańskiego Pochodzenia
12 WYKAZ SKRÓTÓW WYKAZ SKRÓTÓW 13
CARICOM Caribbean Community and Common Market, Karaibska Wspól CPD Comisión Polftico-Diplomatica, Komisja Polityczno-Dyplomaty-
nota i Wspólny Rynek czna (Salwador)
CARIFTA Caribbean Free Trade Association, Karaibskie Stowarzyszenie COPREDAL Comisión Preparatoria para Desnuclearización de America Latina,
Wolnego Handlu Komisja Przygotowawcza dla Denuklearyzacji Ameryki Łacińs
CBI Caribbean Basin Initiative, Inicjatywa Basenu Karaibskiego kiej
CDN Coordinadora Democratica Nicaraguense, Nikaraguańska Koor CSM „The Christian Science Monitor"
dynacja Demokratyczna DEA Drug Enforcement Agency, Agencja ds. Zwalczania Narkotyków
CECLA Comisión Especial de Coordinación de America Latina, Specjalna (USA)
Komisja Koordynacji Latynoamerykańskiej , ECCM East Caribbean Common Market, Wschodniokaraibski Wspólny
CEESI Comisión Especial para Estudiar el Sistema Interamericano y Pro- Rynek
poner Medidas para su Restructuración, Specjalna Komisja dla ELN Ejercito de Liberación Nacional, Wojsko Wyzwolenia Narodowego
Studiowania Systemu Międzyamerykańskiego i Proponowania (Kolumbia)
Sposobów jego Restrukturyzacji
EPL Ejercito Popular de Liberación, Ludowe Wojsko Wyzwolenia
CEP AL Comisión Económica para America Latina, Economic Commis- (Kolumbia)
sion for Latin America (ECLA), Komisja Ekonomiczna ONZ dla
ERP Ejercito Revolucionario del Pueblo, Rewolucyjne Wojsko Ludu
Ameryki Łacińskiej
(Salwador)
CGT Confederación General de Trabajadores, Generalna Konfederacja
EWG Europejska Wspólnota Gospodarcza
Pracownicza (Gwatemala)
EZLN Ejercito Zapatista de Liberación Nacional, Armia Wyzwolenia
CGT Confederación General del Trabajo, Generalna Konfederacja Pra Narodowego im. Emiliano Zapaty (Meksyk)
cy (Argentyna)
FARC Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia, Rewolucyjne
CIA Central Intelligence Agency, Centralna Agencja Wywiadowcza Siły Zbrojne Kolumbii
(USA)
FARN Fuerzas Armadas de la Resistencia Nacional, Zbrojne Siły Oporu
CIAP Comite Interamericano de la Alianza para el Progreso, Inter- Narodowego (Salwador)
-American Committee on the Aliance for Progress, Międzyame-
FARN Fuerzas Armadas Revolucionarias Nicaraguenses, Rewolucyjne
rykański Komitet Sojuszu dla Postępu
Siły Zbrojne Nikaragui
CIDI Consejo Interamericano de Desarrollo Integral, Międzyamerykań-
FDN Frente Democratico Nicaraguense, Nikaraguański Front Demo
ska Rada Rozwoju Integralnego
kratyczny
CIVS Comisión Internacional de Verificación y Seguimiento, Między
FDR Frente Democratico Revolucionario, Front Demokratyczno-Re-
narodowa Komisja Weryfikacji i Nadzoru (Ameryka Środkowa)
wolucyjny (Salwador)
CNC Confederación Nacional Campesina, Narodowa Federacja Chłop
FLP Frente Popular Libertador, Ludowy Front Wyzwolenia (Gwate
ska (Gwatemala)
mala)
CNI Central Nacional de Informaciones, Narodowe Centrum Infor
FMLN Frente Farabundo Marti para la Liberación Nacional, Front Wy
macji (Chile)
zwolenia Narodowego im. Farabundo Marti (Salwador)
CNT Confederación Nacional de Trabajadores, Narodowa Konfederacja
PPL Fuerzas Populares de Liberación Farabundo Marti, Ludowe Siły
Pracownicza (Kolumbia)
Wyzwolenia im. Farabundo Marti (Salwador)
COB Central Obrera Boliviana, Boliwijska Centrala Robotnicza
FSLN Frente Sandinista de Liberación Nacional, Sandinowski Front
COMIBOL Corporación Minera de Bolivia, Korporacja Górnicza Boliwii Wyzwolenia Narodowego (Nikaragua)
COPEI Comite de Organización Politica Electoral Independiente, Komitet FSTMB Federación Sindical de Trabajadores Mineros de Bolivia, Związ
dla Organizacji Niezależnej Polityki Wyborczej (Wenezuela) kowa Federacja Górników Boliwijskich
14 WYKAZ SKRÓTÓW WYKAZ SKRÓTÓW 15
FTA Free Trade Area, Strefa Wolnego Handlu MKP Międzyamerykański Komitet Pokoju, Comisión Interamericana
FTAA Free Trade Area of the Americas, Strefa Wolnego Handlu Ameryk de Paz (CIP), Inter-American Peace Committee (IPC)
GATT General Agreement on Tariffs and Trade, Układ Ogólny o Tary MNR Movimiento Nacional Revolucionario, Narodowy Ruch Rewolu
fach Celnych i Handlu cyjny (Boliwia)
GOU Grupo de Oficiales Unidos, Grupa Zjednoczonych Oficerów (Ar MNR Movimiento Nacional Revolucionario, Ruch Narodowo-Rewolu-
gentyna) cyjny (Salwador)
GRFA Gobierno Revolucionario de las Fuerzas Armadas, Rewolucyjny MSC Movimiento Social Cristiano, Ruch Społeczno-Chrześcijański
Rząd Sił Zbrojnych (Peru) (Salwador)
GSP Generalized System of Preferences, Generalny System Preferencji MTS Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (Haga)
IAEA International Atomie Energy Agency, Międzynarodowa Agencja NAFTA North American Free Trade Agreement, Porozumienie o Wolnym
Energii Atomowej Handlu w Ameryce Północnej
IAPF Inter-American Peace Force, Międzyamerykańskie Siły Pokoju NATO North Atlantic Treaty Organization, Organizacja Paktu Północno
IAPI Instituto Argentino de Promoción del Intercambio. Argentyński atlantyckiego
Instytut Popierania Handlu NED The National Endowment for Democracy, Narodowa Fundacja
INS Immigration and Naturalization Service, Urząd Imigracji i Natu- Demokracji (USA)
ralizacji (USA) NPT Non Proliferation Treaty, Układ o Nierozprzestrzenianiu Broni
INTAL Instituto para la Integración de America Latina, Instytut Integracji Jądrowej
Ameryki Łacińskiej NYT „New York Times"
IPC International Petroleum Company, Międzynarodowa Kompania ODECA Organización de los Estados Centroamericanos, Organizacja
Naftowa Państw Środkowoamerykańskich
IRCA International Railways of Central America, Międzynarodowe OECS Organization of Eastern Caribbean States, Organizacja Państw
Drogi Żelazne Ameryki Środkowej Wschodniokaraibskich
J of I-AS „Journal of Interamerican Studies and World Affairs" OLAS Organización Latinoamericana de Solidaridad, Latynoamerykań
and WA ska Organizacja Solidarności
LAT „Los Angeles Times" OPA Organizacja Państw Amerykańskich, Organización de los Estados
MAP Master Assembly for the People, Zgromadzenie Nauczycieli Lu Americanos (OEA), Organization of American States (OAS)
dowych (Grenada)
OPANAL Organismo para la Proscripción de las Armas Nucleares en Ame
MAP Movimiento de Acción Popular, Ruch Akcji Ludowej (Nikaragua) rica Latina, Organizacja Traktatu o Zakazie Broni Nuklearnych
MCCA Mercado Comun Centroamericano, Central American Common w Ameryce Łacińskiej
Market (CACM), Wspólny Rynek Ameryki Środkowej OPEC Organization of the Petroleum Exporting Countries, Organizacja
MDB Movimento Democratico Brasileiro, Brazylijski Ruch Demokra Krajów Eksportujących Ropę Naftową
tyczny ORDEN Organización Democratico-Nacional, Organizacja Demokratycz-
MDN Movimiento Democratico Nicaraguense, Nikaraguański Ruch no-Narodowa (Salwador)
Demokratyczny PAC Patrullas de Autodefensa Civil, Obywatelskie Patrole Samoobrony
Mercosur Mercado Comun del Cono Sur, Wspólny Rynek Południa (Ame (Gwatemala)
ryki Południowej) PACCA Policy Alternatives for the Caribbean and Central America, Sto
M-19 Movimiento 19 de Abril, Ruch 19 Kwietnia (Kolumbia) warzyszenie Alternatywnej Polityki dla Karaibów i Ameryki
MFW Międzynarodowy Fundusz Walutowy Środkowej
PAN
MH „Miami Herald" Partido Acción Nacional, Partia Akcji Narodowej (Meksyk)
16 WYKAZ SKRÓTÓW WYKAZ SKRÓTÓW 17
PAR Partido de Acción Revolucionaria, Partia Akcji Rewolucyjnej PRIN Partido Revolucionario de la Iząuierda Nacional, Rewolucyjna
(Gwatemala) Partia Lewicy Narodowej (Boliwia)
PCD Partido Conservador Demócrata, Partia Konserwatywno-Demo- PRM Presidential Review Memoranda, Prezydenckie Memorandum
kratyczna (Nikaragua) Przeglądowe (USA)
PCN Partido Comunista de Nicaragua, Komunistyczna Partia Nikaragui PSD Partido Social Democratico, Partia Społeczno-Demokratyczna
PCN Partido de Conciliación Nacional, Partia Narodowego Pojednania (Brazylia)
(Salwador) PSN Partido Socialista Nicaraguense, Nikaraguańska Partia Socjalis
tyczna
PDC Partido Demócrata Cristiano, Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna
(Salwador) PSP Partido Socialista Puertoriąueńo, Portorykańska Partia Socjalis
tyczna
PDS Partido Democratico Social, Partia Demokratyczno-Społeczna
(Brazylia) PTB Partido Trabalhista Brasileiro, Brazylijska Partia Pracy
PTG Partido Guatemalteco del Trabajo, Gwatemalska Partia Pracy
PDV Partido Democratico Venezolano, Wenezuelska Partia Demo
kratyczna RADEPA Razón de Patria, Sprawy Ojczyzny (Boliwia)
PEI Polftica Externa Independente, Niezależna Polityka Zagraniczna RBN Rada Bezpieczeństwa Narodowego, National Security Council,
NSC (USA)
(Brazylia)
RN Renovación Nacional, Odnowa Narodowa (Chile)
PJ Partido Justicialista, Partia Sprawiedliwości (Argentyna)
RN Renovación Nacional, Odnowa Narodowa (Gwatemala)
PL Partido Liberał, Partia Liberalna (Gwatemala)
RWPG Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej
PLI Partido Liberał Independiente, Niezależna Partia Liberalna (Ni
SALT Strategie Armaments Limitation Treaty, Traktat o Ograniczeniu
karagua)
Broni Strategicznych
PMDB Partido Movimento Democratico Brasileiro, Partia Demokratycz
SELA Sistema Económico Latinoamericano, System Ekonomiczny
nego Ruchu Brazylijskiego
Ameryki Łacińskiej
PNC People's National Congress, Ludowy Kongres Narodowy (Gujana
TEC Tarifa Externa Comun, Wspólna Taryfa Zewnętrzna
Brytyjska)
UCN Unión Civica Nacional, Narodowa Unia Obywatelska (Domini
PPP People's Progressive Party, Ludowa Partia Postępowa (Gujana
kana)
Brytyjska)
UDI Unión Democratica Independiente, Niezależna Unia Demokraty
PPSC Partido Popular Social Cristiano, Ludowa Partia Społeczno-Chrze-
czna (Chile)
ścijańska (Nikaragua)
UCR Unión Civica Radical, Obywatelska Unia Radykalna (Argentyna)
PRC Policy Review Committee, Komitet Bieżącej Polityki (USA)
UDEL Unión Democratica de Liberación, Demokratyczna Unia Wy
PRD Partido de la Revolución Democratica, Partia Rewolucji Demo
zwolenia (Nikaragua)
kratycznej (Meksyk)
UDN Uniao Democratica Nacional, Narodowy Związek Demokratyczny
PRD Partido Revolucionario Democratico, Partia Rewolucyjno-Demo- (Brazylia)
kratyczna (Panama)
UFCO United Fruit Company, Zjednoczona Kompania Owocowa (USA)
PRD Partido Revolucionario Dominicano, Dominikańska Partia Re
UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development, Kon
wolucyjna
ferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju
PRI Partido Revolucionario Institucional, Partia Rewolucyjno-Insty- UNMIH United Nations Mission in Haiti, Misja Narodów Zjednoczonych
tucjonalna (Meksyk) na Haiti
PRG People's Revolutionary Government, Ludowy Rząd Rewolucyjny UNO Unión Nacional Opositora, Narodowy Związek Opozycyjny (Ni
(Grenada) karagua)
kie
18 WYKAZ SKRÓTÓW ''ej
UMP Unión Militar Patriótica, Związek Patriotyczno-Wojskowy
UPV Unión Popular Venezolana, Ludowy Związek Wenezuelski
URNG Unión Revolucionaria Nacional Guatemalteca, Gwatemalska Unia
W S T ĘP
Rewolucyjno-Narodowa
WP „Washington Post"
Ameryka Łacińska należy do szczególnie homogenicznych regionów w stosunkach
WTO World Trade Organization, Światowa Organizacja Handlu międzynarodowych. Obejmuje przede wszystkim zwartą przestrzeń lądową: od Rio
Grandę na północy do Ziemi Ognistej na południu. Do obszaru lądowego przylega
basen Morza Karaibskiego, który także zaliczany jest do Ameryki Łacińskiej.
Wszystkie państwa tego regionu mają podobną genezę, gdyż narodziły się
w wyniku obalenia kolonializmu - głównie hiszpańskiego i portugalskiego, ale
również brytyjskiego, francuskiego i holenderskiego. Historia zadecydowała też
0 przeważającej wspólnocie językowej (hiszpański i portugalski), religijnej (ka
tolicyzm i inne kościoły chrześcijańskie) i cywilizacyjno-kulturowej.
Ameryka Łacińska pozostawała przez cały wiek XIX i niemal aż do II wojny
światowej na marginesie globalnych stosunków międzynarodowych. Wtedy właś
nie utrwaliło się jej peryferyjne miejsce w gospodarce światowej. Rozwój regionu
zależał głównie od uwarunkowań zewnętrznych, a więc od popytu i cen na
surowce oraz napływu obcych kapitałów. Równocześnie jednak nastąpiło tam
wielkie przyspieszenie procesów narodowotwórczych i umocnienie państw naro
dowych, a w ślad za tym - nasilało się stopniowo powiązanie regionu z systemem
globalnym. Przez pierwsze pół wieku niepodległości, aż po lata osiemdziesiąte
XIX wieku, Ameryka Łacińska żyła w cieniu Europy, a głównym hegemonem
politycznym i ekonomicznym na tym obszarze była Wielka Brytania. Później do
rywalizacji międzymocarstwowej włączyły się Stany Zjednoczone, zaczynając od
ekspansji w Ameryce Środkowej i na Karaibach, gdzie już na przełomie wieków
skutecznie zdołały przejąć rolę odgrywaną przez Anglię.
Państwa latynoamerykańskie, przez długi czas niepewne swej niepodległości
1 uzależnione od wielkich mocarstw, szukały nadziei w ideach jedności his-
panoamerykańskiej, a następnie latynoamerykańskiej. Możemy więc zauważyć,
>ż prekursorów regionalnych ruchów integracyjnych, rozkwitających w świecie
w końcu XX w., znajdujemy w dziejach Ameryki Łacińskiej.
Od końca XIX w. aż do dzisiaj, głównym partnerem Ameryki Łacińskiej
pozostawały Stany Zjednoczone. Multilateralną płaszczyzną tego partnerstwa
(konfliktów i współpracy) był ruch panamerykański, stanowiący pierwszy w świe
cie zinstytucjonalizowany system łączący państwa tak dużego obszaru geograficz
nego. Wprawdzie jedno wielkie państwo zachodniej półkuli - Kanada - nie
uczestniczyło z różnych względów w ruchu panamerykańskim, ale było zawsze
neutralnie życzliwe i ostatecznie w 1990 r. doń przystąpiło.
Ważniejsza jednak dla stosunków międzynarodowych w Ameryce Łacińskiej
yła płaszczyzna bilateralna, a więc powiązania poszczególnych państw z mocarst
wem anglosaskim. Miały one dla wszystkich krajów regionu pierwszoplanowe
