Social Sciences Research Journal

323 Pages·2002·13.65 MB·Turkish

ISSN: 2147-5237
Social
Sciences
Research
Journal

Editor
Prof. Dr. Nurcan Metin

ISSN: 2147-5237
ISSN: 2147-5237 (Online)
International Journal

Publication Details for "Social Sciences Research Journal"

Aims & Scope: Social Sciences Research Journal is the official journal of Denta Florya ADSM Limited
Company (DENTAWORLD). Publication type is the academic journal. The principal purpose of the journal is
to publish scholarly work in the social sciences defined in the classical sense, that is in the social sciences, the
humanities, and the natural sciences (education, communication, geography, history, linguistics, psychology,
anthropology, philosophy, philology, musicology, fine arts, sociology, archaeology, economics, international
relations, social work, political science, international studies, business management, applied econometrics,
applied statistics, law, public administration). The journal serves as a publication medium for the solution of
problems in the field of social sciences.

Publisher information:
Denta Florya ADSM Limited Company (DENTAWORLD)/Florya Street, No: 41, Şenlikköy-
Bakırköy/İstanbul
E-Mail : [email protected]

Bibliographic records: 12/2012 to present

Publication type: Academic Journal

Subjects: Social sciences include: Education, communication, geography, history, linguistics, psychology,
anthropology, philosophy, philology, musicology, fine arts, sociology, archaeology, economics, international
relations, social work, political science, international studies, business management, applied econometrics,
applied statistics, law, public administration

Description: Serves as a publication medium for the solution of problems in the field of social sciences.

Frequency: Quarterly

Peer Reviewed: Yes
Editor

Prof. Dr. Nurcan METİN, Trakya University, TURKEY
email: [email protected], [phone]

Editorial Board- Yayın Kurulu

Prof. Dr. Hasan AKBULUT, İstanbul University, TURKEY

Prof. Dr. Işıl AKGÜL, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Ayşe AKYOL, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Uğur ALPAGUT, Abant İzzet Baysal University, TURKEY

Prof. Dr. Dilek ALTAŞ, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Sudi APAK, Esenyurt University, TURKEY

Prof. Dr. Osman Tolga ARICAK, Hasan Kalyoncu University, TURKEY

Prof. Dr. M. Ayhan AYTAÇ, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. M. Ömer AZABAĞAOĞLU, Tekirdağ Namık Kemal University, TURKEY

Prof. Dr. Hülya BAYKAL, Marmara University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Tan BAYKAL, Tampa University, USA

Prof. Dr. Mustafa Kemal BEŞER, Osmangazi University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Bilge ACAR BOLAT, İstanbul University, TURKEY

Prof. Dr. Tuncay CAN, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Halime Dicle CENGİZ, USA

Prof. Dr. Hasan Altan ÇABUK, Çukurova University, TURKEY

Prof. Dr. Ebru ÇAĞLAYAN, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Kıymet ÇALIYURT, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Nilgün ÇİL, İstanbul University, TURKEY

Prof. Dr. Ahmet Mete ÇİLİNGİRTÜRK, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Sibel ÇOBAN, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Ksenija DUMIČIĆ, University of Zagreb, CROATIA

Prof.Dr. Dimitar Kirilov DIMITROV, University of Agribusiness and Rural Development, BULGARIA

Assoc. Prof. Dr. S. Erdal DİNÇER, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Ahmet Serkan ECE, Abant İzzet Baysal University, TURKEY

Prof. Dr. Mohamed EL-HODIRI, The University of Kansas, USA

Prof. Dr. Yeşim FAZLIOĞLU, Trakya University, TURKEY
Prof. Dr. Gülhayat GÖLBAŞI ŞİMŞEK, Yıldız Technical University, TURKEY

Prof. Dr. Ahmet GÖKÇEN, Kültür University, TURKEY

Prof. Dr. Tomas Jesus Lopez-GUZMAN, Universidad de Cordoba, ESPANA

Assoc. Prof. Dr. Süleyman Gökhan GÜNAY, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Selahattin GÜRİŞ, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Burak GÜRİŞ, İstanbul University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Mustafa HATİPLER, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Kutluk KAĞAN SÜMER, İstanbul University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Filiz KARAMAN, Yıldız Technical University, TURKEY

Prof.Dr. Otto KAUFMANN, Max Planck Institut München, GERMANY

Assoc. Prof. Dr. Burcu KIRAN, İstanbul University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Selçuk KOÇ, Kocaeli University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Habib KOÇAK, Marmara University, TURKEY

Prof.Dr. Cüneyt KOYUNCU, Bilecik Şeyh Edebali University, TURKEY

Prof. Dr. Ahmet KUBAŞ, Tekirdağ Namık Kemal University, TURKEY

Prof. Dr. Fatma LORCU, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Sakkthivel Annamalai MANICKAM, Skyline University College, UAE

Assoc. Prof. Dr. Sona MARDİKYAN, Boğaziçi University, TURKEY

Prof.Dr. Fatmir MEMAJ, University of Tirana, ALBANIA

Assoc. Prof. S. Ahmet MENTEŞ, Tekirdağ Namık Kemal University, TURKEY

Prof. Dr. Nurcan METİN, Trakya University, TURKEY

Prof.Dr. Dimitar NIKOLOSKI, University St. Kliment Ohridski-Bitola, MACEDONIA

Prof. Dr. Adil OĞUZHAN, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Sena Gürşen OTACIOĞLU, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Nadir ÖCAL, Orta Doğu Teknik University, TURKEY

Prof. Dr. Jülide ÖCAL, TED University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Erdem ÖNGÜN, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Ünal Halit ÖZDEN, İsanbul Ticaret University, TURKEY

Prof. Dr. Muthucattu Thomas PAUL, University of Technology Lae, PAPUA NEW GUINEA

Prof. Dr. O. Alberto POMPO, El Colegio de la Frontera Norte/MEXICO
Assoc. Prof. Todor RADEV, Varna University, BULGARIA

Prof. Dr. Bedriye SARAÇOĞLU

Prof. Dr. Münevver TURANLI, İstanbul Ticaret University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Gökhan UNAKITAN, Tekirdağ Namık Kemal University, TURKEY

Prof. Dr. Sinan ÜNSAR, Trakya University, TURKEY

Prof. Dr. Esen YILDIRIM, Marmara University, TURKEY

Prof. Dr. Ayşen WOLFF, Giresun University, TURKEY

Advisory Board

Assist. Prof. Dr. Tuba YILMAZ, Marmara University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Füsün ÖZERDEM, Muğla University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Hatice EKİNCİ, Mehmet Akif Ersoy University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. İsmet GÖÇER, Adnan Menderes University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Ali ERDOĞAN, Trakya University, TURKEY

Assoc. Prof. Dr. Hakan EVİN, Adıyaman University, TURKEY

Founding Editor

Prof. Dr. Nurcan METİN, Trakya University, TURKEY

Marketing and Communications Executive

Orhun Doğuş YILMAZ
Reviewers

Assoc. Prof. İlknur KUMKALE
Trakya University

Prof. Dr. Ayhan AYTAÇ
Trakya University

Prof. Dr. Ahmet KUBAŞ
Namık Kemal University

Assoc. Prof. Oya KORKMAZ
Mersin University

Prof. Dr. Lütfü ÖZTÜRK
Karadeniz Teknik University

Prof. Dr. Şaban NAZLIOĞLU
Pamukkale University

Prof. Dr. M. Ömer AZABAĞAOĞLU
Namık Kemal University

Prof. Dr. Rasim YILMAZ
Namık Kemal University

Prof. Dr. Ahmet KUBAŞ
Namık Kemal University

Prof. Dr. Şahamet BÜLBÜL
Marmara University

Prof. Dr. Münevver TURANLI
İstanbul Ticaret University

Prof. Dr. Ahmet KUBAŞ
Namık Kemal University

Assoc. Prof. Nevin ALTUĞ
Trakya University

Prof. Dr. Cüneyt KOYUNCU
Bilecik Şeyh Edebali University

Prof. Dr. Nurcan METİN
Trakya University

Prof. Dr. Selahattin GÜRİŞ
Marmara University

Prof. Dr. Ercan SARIDOĞAN
İstanbul University

Prof. Dr. Ayhan AYTAÇ
Trakya University
Assoc. Prof. Haluk BİRSEN
Anadolu University

Assoc. Prof. Özgül BİRSEN
Anadolu University

Assoc. Prof. Özlem DENİZ BAŞAR
İstanbul Ticaret University

Prof. Dr. Münevver TURANLI
İstanbul Ticaret University

Prof. Dr. Ferlal ÖRS
Ege University

Prof. Dr. Akif TABAK
İzmir Katip Çelebi University

Assoc. Prof. Emel GÖNENÇ GÜLER
Trakya University

Prof. Dr. M. Ömer AZABAĞAOĞLU
Namık Kemal University

Prof. Dr. Reyhan Ayşen WOLFF
Giresun University

Assoc. Prof. Aylin BEYOĞLU
Trakya University

Assoc. Prof. Hüseyin KOTAMAN
Harran University

Prof. Dr. Rasim YILMAZ
Namık Kemal University

Assoc. Prof. Recep ERBAY
Namık Kemal University

Dr. Akansel YALÇINKAYA
İstanbul Medeniyet University

Asist. Prof. Dr. Meral ERDİRENÇELEBİ
Necmettin Erbakan University

Assoc. Prof. Ahmet MENTEŞ
Namık Kemal University

Assoc. Prof. Mustafa HATİPLER
Trakya University

Assoc. Prof. Sabire ARIK
Ankara University

Assoc. Prof. Mustafa GÜLEÇ
Ankara University

Prof. Dr. Rasim YILMAZ
Namık Kemal University
Assoc. Prof. Emel GÖNENÇ GÜLER
Trakya University

Prof. Dr. Gülten GÜMÜŞTEKİN
Çanakkale Onsekiz Mart University

Assoc. Prof. Pelin KANTEN
Çanakkale Onsekiz Mart University

Assoc. Prof. Erkan ÖZATA
Anadolu University

Prof. Dr. Aykut EKİNCİ
Bilecik Şeyh Edebali University

Prof. Dr. Ercan SARIDOĞAN
İstanbul University

Assoc. Prof. Emel GÖNENÇ GÜLER
Trakya University

Prof. Dr. Derya ÖCAL
Atatürk University

Assoc. Prof. Şule YÜKSEL ÖZMEN
Karadeniz Teknik University

Assoc. Prof. Haluk BİRSEN
Anadolu University

Assoc. Prof. Ahmet ATAKİŞİ
Trakya University

Prof. Dr. Ercan SARIDOĞAN
İstanbul University

Prof. Dr. Adil OĞUZHAN
Trakyal University

Prof. Dr. Nurcan METİN
Trakya University

Prof. Dr. Şahamet BÜLBÜL
Marmara University

Prof. Dr. Münevver TURANLI
İstanbul Ticaret University

Prof. Dr. Derya ÖCAL
Atatürk University

Assoc. Prof. Elif UĞURLU
Anadolu University

Assoc. Prof. İrfan YILDIZ
Dicle University

Assoc. Prof. Anar AZİZSOY
Karabük University
Social'Sciences'Research'Journal,'Volume'7,'Issue'4,'178'(December'2018),'ISSN:'214775237' 1'
'

Türk Bankacılık Sektöründe Cam Tavan Sorunu

S. Ahmet Menteş*
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi

Bu araştırma Türk bankacılık sektöründe cam tavan sorunu incelemeyi amaçlamaktadır.
Yönetim kurulu üyeliğinin kariyer açısından en yüksek aşama olduğu düşünülürse bankacılık
sektöründe yönetim kurulu üyeliğine ulaşmış kadınların oranı cam tavan sorunun ölçümü
açısından belirleyici olabilir. Bu amaçla 2017 yılı itibariyle Borsa İstanbul (BIST) Bankacılık
Endeksi'nde (XBANK) işlem gören bankaların yönetim kurullarında görev yapan kadınların
yönetim kurullarındaki oranı hesaplanmıştır. Türk bankacılık sektöründe lisans, yüksek lisans
ve doktoralı kadın çalışanların erkeklere oranla çoğunlukta olmalarına rağmen yönetim
kurullarında yeterince yer bulamadığı tespit edilmiştir. Sektörde çalışanların çoğunluğunu
hem nitelik hem de nicelik olarak kadınlar oluşturmasına rağmen yönetim kurullarındaki
varlıkları çok düşük düzeydedir. Sonuçlar Türk bankacılık sektöründe cam tavan sorunun
varlığını teyit eder niteliktedir.

Anahtar Kelimeler: Bankacılık, Yönetim Kurulu, Kurumsal Yönetişim, Cam Tavan

The Glass Ceiling Problem in Turkish Banking Sector.

This study aims to explore the glass ceiling problem in Turkish banking sector. The study
assumes getting a seat at board of directors is a peak at a business career and uses the ratio of
women to measure the magnitude of the glass ceiling problem. For this purpose the study
calculates the ratio of women at board of directors of banks that are listed at Borsa Istanbul
(BIST) Banking Index (XBANK). The results of the study exhibit that although the ratio of
women who have undergraduate and graduate degrees are higher than their male peers woman
are underrepresented at the boards of banks. Although women surpass their male counterparts
in quantity and education level women presence at board of directors are minimal. The results
confirm the presence of the glass ceiling problem in Turkish banking sector.

Keywords: Banking, Board of Directors, Corporate Governance, Glass Ceiling

Giriş

Kadınların haklarını elde etmeleri uzun ve zorlu mücadeleler sonucunda gerçekleşmiştir.
Ancak kazanılan bu hakların tam anlamıyla yaşama geçirildiğini söylemek gerçekçi
olmayacaktır. Cinsiyet ayırımcılığı iş hayatının birçok farklı boyutunda ama özellikle de aynı
işe daha düşük ücret verilmesi ve yükselme süreçlerinde yaşanan problemler şeklinde kendini
göstermektedir. Yönetim literatüründe kadınların karsılaştığı bu tip ayrımcı yaklaşımlara
“Cam Tavan” (Glass Ceiling) denilmektedir. Cam tavan kavramı ilk olarak Hymowitz ve
Schellhardt tarafından 1986 yılında Wall Street Journal’de yayınlanan bir makalede
kullanılmıştır. Cam tavan üst yönetim pozisyonlarına gelmeleri aşamasında kadınların
'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
*'Doç. Dr. S. Ahmet Menteş, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Değirmenaltı Yerleşkesi - Tekirdağ, İİBF,
İşletme Bölümü, e-mail: [email protected], tel: [phone]
'
'
Social'Sciences'Research'Journal,'Volume'7,'Issue'4,'178'(December'2018),'ISSN:'214775237' 2'
'
karşılaştıkları engelleri belirten bir kavramdır. Powell ve Betterfield (1994) çalışmalarında
cam tavan kavramını kadınların üst düzey pozisyonlara gelmesini engelleyen, prosedürler,
güç ilişkileri, inanç ve alışkanlıklardan oluşan engeller olarak tanımlamışlardır. Cam tavan
sorunun kaynağında şirketlerin erkekler tarafından, erkekler için yaratılmış, erkeklerin
deneyimlerine dayanan mekanizmalar olması gerçeği yatar (Meyerson ve Fletcher, 2000).
Bunun da ötesinde şirketler içinde bulundukları toplumun birer parçasıdır ve o toplumun
kültürünü, hukukunu ve bakış açısını tüm yönetişim mekanizmalarına yansıtırlar (Menteş,
2010).
Cam tavanın artan rekabet ve küreselleşme nedeniyle zaman içinde zayıflayıp yok olacağını
savunan çalışmalar da mevcuttur (Bertrand ve Hallock 2001; Hu ve Yun 2008). Hatta bu
çalışmaların bazıları bankacılık sektöründe cam tavan'ın bir sorun olmaktan çıktığına dair
bulgular elde etmişlerdir (Jamali et al, 2006). Bu sorunun tamamen ortadan kalktığını iddia
etmese bile, geçmişe kıyasla hafiflediğini gösteren birçok çalışmaya ve rapora rastlamak
mümkündür. Avrupa Birliği’nin 28 üyesinde 2010 yılında %11,9 olan kadın yönetim kurulu
üyesi oranı 2017 yılında %25,3 e yükselmiştir. Aynı dönemde ABD'de ise oran %12,7 den
%14,2'ye yükselmiştir (Birken ve Cigna, 2018). Avrupa Birliği'nde gözüken nispeten hızlı
iyileşmenin ardında cam tavan sorunu hafifletmek ve ortadan kaldırma amaçlı yasal
düzenlemeler yapan ülkeler bulunmaktadır. Yasal düzenlemeler genellikle üst düzey
pozisyonlar ve kurullara kadın kotaları getirmek şeklinde olmaktadır. Norveç, Fransa, İtalya,
Belçika ve Almanya gibi ülkeler cam tavan sorunu ve cinsiyet ayrımcılığı ile mücadele
amacıyla “zorunlu kadın üye kotası" uygulamaya başlamışlardır. Bu ülkelerin bazılarında
kadın üyeler için zorunlu oran %40’a kadar çıkarken, kurala uymayan şirketler için de ağır
yaptırımlar söz konusudur. Almanya'da 2016 yılında tavsiye kararı olarak başlayan kadın üye
kotası daha sonra borsaya kayıtlı şirketlerin denetim kurullarında %30’luk kadın üye oranını
zorunlu kılan kota düzenlemesine geçmiştir. Bu uygulamaların sonucu olarak Almanya’da, son
beş yılda belirli bazı borsa endekslerinde kayıtlı şirketlerin denetim kurullarındaki kadın üye
oranı %10’dan %25,9’a çıkmıştır (Kolcuoğlu, 2017).
Avrupa Birliği ülkelerinin uzun zamandır gündeminde olan üst yönetimde kadın konusu son
yıllarda Türkiye’nin de gündemine girmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu (2012) tarafından
hazırlanan ve 11 Şubat 2012 tarihli Resmi Gazete'de yer alan "Kurumsal Yönetim İlkelerinin
Belirlenmesine ve Uygulanmasına ilişkin Tebliğ’de Değişiklik yapılmasına Dair Tebliğ "ile
"Yönetim Kurulunda en az bir kadın üye bulundurma" ilkesi benimsenmiştir. Bu ilke zorunlu
bir uygulamayı gerektirmemekte, “Uygula, uygulamıyorsan açıkla” prensibi gereğince alınmış
bir tavsiye niteliği taşımaktadır. Söz konusu düzenleme Avrupa’da uygulanan “Hükümetler
tarafından gerçekleştirilen gönüllük esaslı girişimler” modeline benzer bir anlayış içermektedir.
Düzenleme şirketlerin politikalarını daha şeffaf bir hale getirmekte, ayrıca akran ve kamuoyu
baskısı ile mevcut resmi kadınlar lehine değiştirmeyi amaçlamaktadır (TUSİAD, 2015).
Bankacılık sektöründe cam tavan sorunun diğer sektörlere kıyasla daha da vahim olduğunu
gösteren çalışmalar mevcuttur. Farray (2017) çalışmasında bankacılık sektöründe çifte cam
tavandan bahsederek, bankalarda çalışan kadınların hem yönetimin üst kademelerine çıkarken,
hem de yönetim komitelerine seçim sürecinde cam tavan sorunuyla yüzleştiklerini iddia
etmektedir. Babita (2006) çalışmasının sonuçları da Güney Afrika bankacılık sektöründe
cinsiyet ayırımcılığı ve cam tavan sorunun varlığını teyit etmiştir. İngiltere'deki finansal
hizmetler sektörünü konu alan bir diğer araştırmada (Ogen et al., 2006) cam tavan sorununun
varlığı tespit edilmiş ve bu durumun finans sektöründe faaliyet gösteren şirketler açısından
sebep olduğu olumsuzluklar üzerinde durulmuştur. Morgan Stanley Capital International
(MSCI) tarafından 2017 yılında yapılan ve aralarında Citigroup, HSBC ve JP Morgan gibi
bankacılık devlerinin de bulunduğu 91 bankayı inceleyen çalışmanın sonuçlarına göre
bankaların %60’ından fazlasında kadın çalışan sayısı erkek çalışan sayısına göre daha fazladır.
'
'