Şaşırtan Varsayım - Francis Crick

436 Pages·2014·5.54 MB·Turkish

by  Francis Crick

Şaşırtan Varsayım
İnsan Varlığının
Temel Sorularına Yanıt Arayışı
Francis erick
ÇEVİRİ
Sabit Say
CHRISTOF KOCH'a
bu kitap hiçbir zaman
onun enerjisi ve şevki olmadan
yazılamazdı.
Bilinç. Algıları, düşünceleri ve duyguları olma durumu,
farkında olma. Bu terim, bilincin ne olduğu kavranmadan
anlaşılamayacak birtakım başka terimlerle tanımlanabilir
ancak. Birçok kişi, bilinci özbilinçle eş tutma -yani bilinçli
olmak için yalnızca dış dünyanın farkında olmanın yeterli
olduğunu sanma- tuzağına düşüyor. Oysa bilinç büyüleyici
ama anlaşılması zor bir olay; ne olduğunu nasıl işlediğini, ya
da nasıl oluştuğunu belirlemek olanaksız. Hakkında
okunmaya değecek bir şey yazılmış değil henüz.
Stuart Sutherland,
Uluslararası Ruhbilim
Terimleri Sözlüğü
Daha birkaç yıl öncesine dek, zihin bilimi tartışmalarında
bilinç konusunun açılması bir zevksizlik sayılırdı. Uzmanlık
alanlarının getirdiği toplumsal davranış geleneklerine pek de
uyumlu doktora öğrencileri, yüzlerinde hafif bir tiksinti
belirtisiyle gözlerini tavana kaydırırlardı.
John Searle
İçindekiler
Teşekkür 1
Önsöz III
1
1. Bölüm 3
Giriş
II. Bölüm 15
Bilincin Genel Doğası
III. Bölüm 27
Görme
IV. Bölüm 41
Görme Ruhbilimi
V. Bölüm 67
Dikkat ve Bellek
VI. Bölüm 81
Algılama Anı: Görme Kuramları
2
VII. Bölüm
İnsan Beyninin Ana Hatları 93
VIII. Bölüm
Nöron 103
IX. Bölüm
Deney Türleri 119
X. Bölüm
Primatlarda Görme Sistemi-Ilk Katlar 135
XI. Bölüm
Primat Beyninin Görme Kabuğu 155
XII. Bölüm
Beyinde Hasar 179
XIII. Bölüm
Sinirsel Ağlar 195
3
XIV. Bölüm
Görsel Farkındalık 223
XV. Bölüm
Bazı Deneyler 237
XVI. Bölüm
Büyük Ölçüde Spekülasyon 255
XVII. Bölüm
Titreşimler ve İşlem Birimleri 269
XVIII. Bölüm 283
Dr. Orick'ten Pazar Vaazı
Özgür İrade Üzerine Bir Ek Söz 293
Terimler Sözlüğü 299
Ek Okumalar 313
Kaynakça 325
Teşekkür
Bu kitabı yazmamda çok sayıda kişinin yardımı dokundu
ama bunlardan birkaçı çok önemli katkılarda bulundular.
Kitabı adadığım çalışma arkadaşım Christof Koch yalnızca bu
düşünceleri geliştirirken benimle birlikte çalışmakla
kalmayıp, kitabın taslağının her aşamasına sayısız önerileriyle
katıldı. Kitabın müsveddeleri Scribners yayınevinden
editörüm Barbara Grossman’ın keskin eleştirileri sayesinde
büyük ölçüde düzeldi. İşe yaramayan bir sürü şey çıkanp
atıldı ve kalanlar da açıklığa kavuşsun ve kolay okunsun diye
sağlam bir biçimde yeniden yazıldı. Kitabın bazı bölümleri
hâlâ zor okunuyorsa suç onda değil bendedir. On altı yıllık
yardımcım Maria Lang her bölüm yeniden her düzeltildiğinde
daktiloya çekerken elyazımı sökmek zorunda kalmayıp bir de
şekilleri kullanılır duruma getirmek ve bunun için gereken
izinleri almak sorumluluğunu ve ayrıca gündelik büro işlerini
üstlendi. Her üçüne de özellikle teşekkür ederim.
Kitabın taslağı üzerinde görüşlerini bildirenlere de
teşekkürler. Bunların arasında Tom Albrıght, Patricia
Churchland, Paul Churchland, Odile Crick, Antonio Damasio,
Peter Dayan, Ray Jackendoff, Graeme Mitehison, Read
Montague, Leslie Orgel, Piergiorgio Odifreddi, V.S.
Ramachandran, Paul Rhodes, Terry Sejnoowski ve Dan
Voll’un isimlerini sayabilirim. Onların eleştirileri müsveddeyi
oldukça iyileştirdi ve pek çok hatayı ortadan kaldırdı ancak
kalan hatalardan sorumlu tutulmamalılar. Ayrıca çok kısa
zamanda pek çok şekli yeniden çizip birkaçım da ekleyen
Jamie Simon’a da teşekkür borçluyum.
Son olarak, bu zorlu sorunlar üzerinde durmadan kafamı
meşgul etmeme aylar boyunca dayanan karım Odile’in sevgi
dolu desteği ve anlayışı olmasaydı bu kitabı yazamazdım.
Önsöz
Bu kitabın konusu, bilincin gizemi ve onun bilimsel
olarak nasıl açıklanabileceği. Soruna açık ve seçik bir çözüm
öneremiyorum. Keşke yapabilseydim, ama şimdilik bu çok
zor görünüyor. Tabii bazı feylesoflar bu gizemi çoktan
çözmüş oldukları gibi bir yanılsama içindeler, ama bence
onların açıklamaları bilimsel gerçeklerle bağdaşmıyor. Bu
kitapta bilincin genel doğasını kabaca çizerek deneysel
yöntemle bilincin nasıl inceleneceği üzerine birtakım
önerilerde bulunmaya çalışıyorum. Her yanıyla geliştirilmiş
bir kuram değil de belli bir araştırma stratejisi koyuyorum
ortaya. Amacım, bir şeyi gördüğümüz zaman beynimizde tam
olarak nelerin olup bittiğini açıklayabilmek.
Bazı okuyucular bu yaklaşımımı düş kırıcı bulacaklar
çünkü bilincin, ele alınmasını istedikleri pek çok yanını,
özellikle de nasıl tanımlanacağını taktik gereği olarak kasten
konu dışı bırakıyorum. Savaşları, savaş sözcüğüyle tam ne
demek istendiğini tartışarak kazanamazsınız. Bunun için önce
iyi birlikler, iyi silahlar, iyi bir strateji gerekir ve sonra da
düşmana sıkı bir darbe indirmeniz. Zorlu bir bilimsel
problemi çözmek için de aynısı geçerli.
Bilimle ilgili ama pek uzmanlık bilgisi olmayan genel bir
okuyucu kitlesine seslenmeye çalıştım. Bu nedenle bilinçle
ilgili değişik dallarda oldukça basit terimler kullanmam
gerekti. Yine de bazı okuyucular kitabın belli bölümlerini
okumakta zorluk çekebilirler. Onlara derim ki: Tartışmalardan
bazılarının alışılmışın dışındalığı ya da deneylerin
ayrıntılarındaki karmaşıklık gözünüzü korkutmasın. Okumayı
sürdürün, ya da zor bölümleri çabuk geçin. Çoğu yerde
temelde yatanı anlamak oldukça kolay.Akıl ve beyin üzerinde
çalışan feylesof ve bilimciler, onlar için can alıcı konulan
düpedüz atladığımı hemen görecekler.
Ele alışımdaki bu basitliğe rağınen, umarım onlar da
yazdıklarımdan, hiç olmazsa hakkında az bildikleri
bölümlerden, birşeyler öğrenirler. Gerçekleri çarpıtmaktan
kaçınmaya çalıştım, ancak en azından Doğa’nın
çeşitliliğinden dolayı biyolojide bunu yapmak kolay olmuyor.
Görüşlerin çarpıtılmasını ise kolay affedemem. Bilinç öyle bir
konu ki sorunun ne olduğu üzerinde bile ortak görüş yok.
Yola birkaç önyargıyla çıkmaksızın bir yere varılamıyor.
îşlevcilerin, davranışçıların ve bazı fizikçi, matematikçi ve
feylesofların görüşlerine bu aralar pek sıcak bakmadığım
okuyucuya malum olacak. Yarın bu düşünüşümde hatalarım
olduğunu görebilir, ya da buna ikna edilebilirim, ama bugün
için yapabildiğimin en iyisi bu.
Kitabın anafikri şu: Bilinç (ve varsa, varsayılan ölümsüz
ruhla ilişkisi) hakkında bilimsel olarak düşünmenin ve en
önemlisi, bilinç üzerine ciddi ve kararlı biçimde deneysel
çalışmaya başlamanın zamanı gelmiştir.
Beyin bilimleri denilen balta girmemiş ormanda
okuyucuya kılavuz olarak kitabın aşağıdaki özeti yararlı
olacak. Başlıca üç ana kısım var. Birinci Kısımdaki ilk bölüm,
beyine yaklaşımımın özü olan Şaşırtan Varsayım’a ilişkin
cesur bir demeç ile başlıyor: kendimizi anlamamız için sinir
hücrelerinin nasıl davrandıklarını ve nasıl etkileştiklerini
anlamamız gerekir. Bilinç ve ruh hakkındaki eski, bilim
öncesi düşünceler, evrene ilişkin modem bilimsel bilgilerle
karşılaştırılıyor. Sonra, indirgemecilik, nite, türeme davranış
ve dünyanın gerçekliği gibi biraz felsefi birkaç meseleyi
kısaca ele alıyorum.
İkinci bölümde bilincin (geçen yüzyılda William
James’in ve modem çağda üç ruhbilimcinin tanımladıkları
biçimiyle) genel doğasının ana hatlarını çizerek, onu dikkat
olayı ve çok kısa dönem belleği ile ilişkilendiriyorum. Sonra
bu sorunla uğraşırken neleri kabul ettiğimi, nasıl bir tavır
takındığımı ve bilincin niçin acının bilinci ve özbilinç gibi
türleri ile değil de görsel bilinç gibi çok özel bir çeşidi
üzerinde yoğunlaştığımı belirtiyorum.
Üçüncü bölüm, görme olayına ilişkin safça
düşüncelerimizin çoğunun nasıl da büyük ölçüde yanlış
olduğunu anlatıyor. Bir şeyi gördüğümüz zaman beynimizde
tam olarak ne olduğunu bilemesek de en azından soruna
bilimsel yaklaşım için bir yol çizebiliriz. Epey uzun olmakla
birlikte dördüncü ve beşinci bölümler görsel ruhbiliminin
güçlüklerinden yalnızca birkaçını ele alıyor. Bunlar
okuyucuya neyin açıklığa kavuşturulması gerektiği
konusunda bir fikir verecektir.
İkinci Kısımda başlıca beyin ve özellikle görme sistemi
iyice basitleştirilmiş olarak anlatılıyor. Okuyucuyu aşırı
ayrıntılarla bunaltmamaya, ama sinir sisteminin genel olarak
yapısı ve işleyişi hakkında yeterince bilgi vermeye çalıştım.
Önce yedinci bölümde beynin anatomisini ana hatlarıyla