Portedeki Hayalet - Müziğin Sosyolojisi Üzerine Denemeler - Ali Ergur

236 Pages·2013·2.18 MB·Turkish

by  Ali Ergur

Portedeki Hayalet
Müziğin Sosyolojisi Üzerine Denemeler
Yazar: Ali Ergur
Düzelti: Hande Ortaç - Aylin Sökmen
Kitap Tasarım: Su Başbuğu
Tür: Deneme
1. Basım: Bağlam Yayınları, İstanbul, 2002
2. Sürüm: altKitap, 2013
© Ekim 2013 altKitap ve Ali Ergur
Yapıtın tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar
dışında yayıncının izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.
www.altkitap.net
[email protected]
Portedeki Hayalet
Müziğin Sosyolojisi Üzerine Denemeler
Ali Ergur
Ali Ergur
1966 yılında Atina’da doğdu. Galatasaray Lisesi’nden 1985’de
mezun olduktan sonra, aynı yıl Marmara Üniversitesi Kamu Yönetimi
Bölümü’ne kaydoldu. Lisans öğrenimini 1989’da tamamladı. 1992’de
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset ve Sosyal

Bilimler Yüksek Lisans Programı’ndan Toplumsal Dönüşüm Sürecinin

Göstergesi Olarak Televizyon Reklamlarında Aile İmgesi adlı tezi
savunarak mezun oldu. Aynı yıl Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Doktora Programı’na kaydoldu. Eylül 1997’de The
Ideology-generating function and the political economy of television
news: A case study on the prime-time news of six channels in Turkey
(Televizyon Haberlerinin Ekonomi Politiği ve İdeoloji Üretme İşlevi:
Türkiye’de Altı Kanalın Prime-Time Haberleri Üzerine Bir Vak’a
İncelemesi) başlıklı tezini savunarak doktor ünvanı kazandı. Mart
1990’da Marmara Üniversitesi Fransızca Kamu Yönetimi Bölümü’nde
Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı. Şubat 2000’de
Galatasaray Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’ne Yardımcı Doçent olarak
geçti; bölümün kuruluşunda bulundu. Eylül 2003’de Doçent oldu. 2005-
2008 yılları arasında Sosyoloji Bölüm Başkanlığı görevini sürdürdü.
Ocak 2010 itibariyle Profesör unvanı aldı. İletişim/teknoloji ve müzik
sosyolojisi konularında yayınlanmış bilimsel makaleleri, çeşitli
denemeleri mevcuttur. Ergur, aynı zamanda müzik sosyolojisi alanında
denemeleri içeren iki kitabın yazarı (Portedeki Hayalet: Müziğin
Sosyolojisi Üzerine Denemeler, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2002;
Müzikli Aklın Defteri, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2009) ve toplumsal
bellek üzerine bir diğer yayının editörüdür. (Görkemli Unutuş,
Toplumsal Belleğin Kıvrımlarında Dumlupınar Faciası, Bağlam
Yayınları, İstanbul, 2006). Ayrıca, Fransa’da L’Harmattan Yayınevi
tarafından yayınlanan teknoloji ile ilgili konuların ele alındığı bir diğer
kitabın (Le technocentrisme: Promesses et menaces de l’ère

informatique (Tekno-merkezcilik: Enformasyon çağının vaatleri ve
tehditleri), Éditions L’Harmattan, Paris, 2009) editörlüğünü de
yapmıştır.

Önsöz
Portedeki Hayalet müziği toplumbilim bağlamında
tarihselleştirirken diğer yandan içeriğinden ve ritminden
arındırmadan irdeleyen denemelerden oluşan öncü bir
kitap. İlk sürümü bundan 11 yıl önce basılı olarak
okurlarıyla buluşan kitabın bu ikinci sürümüne Ali Ergur,
daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış ‘Tren
İmgelemleri’ isimli denemesini ekleyerek yeni bir katkıda
bulunuyor.
altKitap farklı türdeki eserleri bünyesinde barındıran bir
platform/yayınevi olmaya devam ediyor. 2011 yılından
bu yana deneme türünde yayınlanan ilk kitap olan
Portedeki Hayalet, aynı zamanda çevrimiçi mecranın
yeni misyonunun da müjdecisi. Geniş kitleler tarafından
tüketilmeyen ve bu sebeple basılı yolla dağıtımın fiziksel
olarak ortadan kalktığı noktada, tekrar basıl(a)mayan,
basılı kopyayı edinmiş kısıtlı bir okur grubu dışında
kimseye ulaşamayan değerli içeriklerin korunması ve
dağıtımının yapılabilmesi konusunda önemli bir
deneyim. altKitap’ın ikinci sürüm misyonunun ilk misafiri,
yayımlandığı alanda öncü olmasıyla, istisnai bir yere
sahip. Diğer yandan, bu seriye içeriği bu kadar güçlü bir
kitapla başlamak, ikinci sürüm yayınlar için çıtamızı
oldukça yükseklere taşıyor.
Ali Ergur’a kitabını bize teslim ettiği ve okurlarımızla
paylaşma şansı verdiği için çok teşekkür ediyoruz.
altKitap adına
Hande Ortaç

Giriş
Portedeki Hayalet yayınlanalı on bir yıl olmuş. Bir
çoksatar hızıyla patlamak yerine, yıllar içinde azar azar
yayılan bir kitap oldu. Portedeki Hayalet, beklemediğim
yer ve zamanlarda karşıma hep çıktı. Anadolu’nun
çeşitli kentlerinde ders veya konferans vermeye
gittiğimde, beni bir anda şaşırtan bir Portedeki Hayalet
okuruyla tanıştım. Bu durum, kitabın geniş kitleye
saçılarak yayılmaktan ziyade, hedeflenmiş okuruna
incecik kanallardan ulaşabilen bir yayın olduğunu
gösterdi. Niceliğin niteliğe yeğ tutulduğu bir düşünsel
üretim ortamında, bir yazar için, nadir nesnelere özgü
bir değerin, üstelik sakin bir şekilde belirivermesinden
daha mutluluk verici bir şey olamayacağını
düşünüyorum. Portedeki Hayalet, kendince bir öncüydü.
Elbette benden önce Türkiye’de müzik üzerine yetkin
çözümlemeler yapmış değerli düşün ve daha ziyade
müzik insanları oldu. Aklımın ve kalemimin
erebildiğinden daha iyi metinleri ortaya koydular. Ancak
Portedeki Hayalet’in müzikle toplumbilimi buluşturma
çabası o kadar sıklıkla görülen bir yaklaşım değildi.
Müziğin toplumbilimsel boyutu üzerine de değerli
çalışmalar yapılmıştı. Ancak, bu kitabı oluşturan
denemeler, müziğin kendi dilini göz ardı etmeden böyle
bir işe girişmeye çalışmıştır. Kitabı yayınlarken, bu
kendimce farklı yaklaşımı ne kadar becerebileceğim
konusunda ciddi kaygılarım vardı; doğrusu, bunlar
bugün bile tamamen yatışmış değildirler. Ancak, zaman
içinde, gizli ve mütevazı okurlarla her karşılaşmamda
olumlu ve övgü dolu sözleriyle, beni hak etmediğim
kadar desteklediler. Bu sessiz okurlarımın sözlerinin
yalnızca boş övgü olmadığını samimiyetlerinden
anladım. Zira eleştirilerini de, yeri geldiğinde
gizlemediler. Sağ olsunlar! Buna mukabil, kitap, yine
beni şaşırtan bir şekilde, kimilerince de ‘ağır’, ‘zor’,
‘karmaşık’ bulundu. Bu kanaldan gelen eleştirilerden en
haklı bulmuş olduğum, uzun cümlelerin okumayı ve
anlamayı zorlaştırmasıydı. Biraz üslûp nedeniyle, biraz
da tartışmayı daha incelikli yapabilme gayretinin ağır
basmasıyla, hakikaten metinlerin bazı yerlerinde, okuru
çok zorlayan ifadeler olduğunu fark ettim. Bu ikinci
basımda bu tür fazla uzun cümleleri mümkün olduğunca
bölmeye çalıştım. Ayrıca gereksizce kullanılmış yabancı
dildeki sözcüklerin mümkün olduğunca Türkçe
karşılıklarını kullanmayı tercih ettim. Portedeki Hayalet
yayınlandıktan sonra birkaç eleştiri yazısı yayınlandı.
Her yazarın kuşkusuz kendi tavrı vardır. Benimki
eleştirilere yanıt vermemek şeklindedir. Zira yazar
söyleyeceğini kitabıyla ya da eseriyle söyler; gerisi onun
‘üzerine’ bir söylem haline gelir; oysa bence kitabın
amacı bu değildir. Eğer bir yazar, ‘hayır yanlış
anlaşıldım’ ya da ‘öyle demek istemedim, aslında şunu
demek istedim’ diye açıklamalar yapmak zorunluluğunu
duyuyorsa, kitabın ötesine geçip onun yayın sonrası
yaşamına sürekli müdahale eder hale gelmekten
kaçınamaz. Düşünsel tartışma elbette olmalıdır; ancak
bu bir kitabın ilmihali ve savunusu biçimine dönüştüğü
zaman, çoğunlukla polemiğin tadı içerikten daha lezzetli
olur. Kişisel tavrım böyle bir sarmalın içine girmemek,
diğer yandan kitabın doğal ömrü içinde doğal
mecrasında akmasını sağlamaktır. Önemli bulduğum
eleştirileri elbette bu ikinci basımda dikkate almaya
çalıştım. Bununla birlikte, on bir yıl öncenin birikim ve
aklıyla yazılmış denemeleri tamamen güncelleştirmek
mümkünken böyle bir yola girmeyi tercih etmedim.
Portedeki Hayalet belli bir dönemin, belli bir düşünsel
bağlamın (kişisel ve toplumsal) ürünüdür; onu bugüne
taşımak esere haksızlık olacaktır. Üstelik bu şekilde
ilksel ayarının, tasarım mantığının ve temel
kerterizlerinin düzeltilemez bir şekilde kayacağını,
yazınsal dengesini kaybedeceğini sanıyorum. İlk basım
yapıldıktan sonra fark ettiğim eksik ve hataları bu
basımda görebildiğim kadar gidermeye çalıştım. Bazı
metinlere kısa da olsa eklemeler yaptım. O zaman
çeşitli nedenlerle ulaşamadığım kaynaklara ulaşıp
metnin bütünlüğünü oluşturmaya yönelik
tamamlayıcılıklara başvurdum. Gözden kaçmış dilbilgisi,
imlâ, vuruş gibi teknik hataların yanı sıra, anlam
bozukluğu yaratan ifadelerin düzeltilmesi gibi daha
içeriğe dair müdahalelerde de bulundum. İçinde
yaşadığımız çağın ne kadar baş döndürücü bir hızla
yenilikler getirdiğini bu ikinci basım hazırlıkları sırasında
bir kez daha fark ettim: En eski metinleri, artık çoktan
geçmişe mâl olmuş 3,5 inçlik disketlerde buldum. Onları
o ortamdan yeni bilişim ortamına aktarmak için bile, özel
bir çaba gerekti. Bütün bu çalışmalar, aynı zamanda
beni bir geçmişe doğru yolculuğa çıkardı. Çok uzun bir
geçmişten bahsetmesek de, arada, kişisel yaşam
dünyam ve toplum gündemi bağlamında sayısız
değişme yaşandığı göz önüne alınırsa, göreli bir
arkeolojik kazı zorunlu oldu. Portedeki Hayalet, yıllar