Patrologia Cursus Completus. Series Prima. Tomus XII

657 Pages·1845·60.98 MB·Latin

by  Eusebius Vercellensis, Firmicus Maternus, Philastrius

Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s. Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1845.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter [email protected].
M A i Kl I
I If ^ I /_H
J—T*— J—TJ-»L——J»— _-L__-_--—,ME5EI1^-k_\__^>___/-^ J^ mt _J_\___^_. _I^IT 'V_.__/»»- —1EH—.i/_fc____1__gJ-i-~—gag.
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIRLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA , OECONOMICA,
OMMJM SS. DOCTOMM
PATMM, SCRIPTOMMQUE
mmmmwi
QUI AB MVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTIIIII TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QU/E
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC.E TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESLE SiECULA,
JUXTAEDITIOKEASCCURATISSIIMNATES,RSECUMQUNEONNULCLOISDICIBMUSANUSCRICPTOILSLATAPSE,RQUAM
DILIGENTCERASTIGATA;
DISSERTATIONCIBOUMSM, ENTALREICISTIONIBUSVQAUREIANTIBCUOSNTINENITLELRUSTRA;TA
OMNIBOUPSERIBUPOSSTAMPLISSIMEADSITIONEQSU_3TRIBUKSOVISSIMSI_S!CULIDSEBENTUARBSOLUTAS
DETECTIAS,UCT;A
INDICIBPUASRTICCLARIABNUASLYTICSIISN, GULSOISVETOMOSSI,VEAUCTORAELSICUJUMSOMENTL
SUBSEQUENTDIBOUNSA, T;A
CAPITULIINSTRAIPSUMTEXTURMITEDISPOSITNISE,CNOENTTITUI.ISSINGULARPUAMGINARMUAMRGINSEUMPERIOREM
DISTINGUENTSIUBUBJSECTAMMQAUTEERIASMIGNIFICANTIABDUOS,RNA;TA
OPERIBUCSUMDUBUTSCMAPOCR\'PHAISL,IQUVAEROAUCTORITAINTOERDINAEDTRADITIONEM
ECCLESIASTIPCOALMLENTIBAUMS,PLIFICATA;
DUOBUINSDICIBGUESNERALIBLOUCSUPLETA: TAALTERSOCILICERTERUM. QUOCONSUL,TQOUIDQUID
UNUSQUISQPAUTERUMINQUODLIBTEHTEMASCRIPSERUINTOINTUITCUONSPICIAT; UARLTERO
SCRIPTCKJESACRJE,E\ QUOLECTORCIOMPERISRIETOBVIUQMUINAPMATREESTIN
QUIBUOSPERUSMUORULMOCISSINGULSOISNGULORLUIMBRORUSMCR1PTCR_5
TEXTOCSOMMENTSAINTTl ,
EDITIAOCCURATISSICM^EAT, ERISQOUMENIBFUASCILEANTEPONENSDIAPE, RPENDAN!TCUHRARACTERUM
NITIJMflHyjN.
CHART/QEUALITAISN,TEGRITATSEXTUSP,CRFECTCIOORRECTIONOISP,ERUMRECUSORDTMUMVA TAS
(t/fc\
TUMNUMERUFSO, RMVAOLUMINPUEMRQUACMOMMOSDIABIQUIEN TOTOOPERIDSECURSCUONSTAEN$ ^\^S
SIMILISP,RETIEI XIGUiTAPSR,iCSERTlMQ1SUTEACOLLECTCION,A,METHODIECTACHRONOLOGICA
/ _S-^^P
SEXCENTORTURMAGMENTOORPUUMSCULORUHMAQCUTEENHUISC1LLICSPARSORCPMRI,MUM Q- \^
AUTEMINNOSTBBAIBLIOTHECEAX,OPERIBACSDOMNEiSETATESL, OCOLS,1NGCAS _-( f \ -
FORMASQPUEERTINENTIBCUOSA,DUNATORUM.
V—< O \
SERIES PRBIA,
^\
^\
1N QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUEECCLESIJELATINJE Yv?\ *?- I
A 1ERTULLIANOAD GREGORIUMMAGNUM.
\ rfW
ACCUBANTE J.-P. MIGNE, <£umtum (Sompletovum 1N SINGULOS SCIENTI A^-i
ECCLESIASTICiE RAMOS EDITORE.
PATROLOGj-l-S TOMUS XII.
S. EUSEBII VERCELLENSIS, FIRMICI MATERNI, S. PHILASTRII,
TOSIUSUNICUS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
1N VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERED'ENFER.
ou PETIT-MONTROUGE.
184.5.

SANCTI
i-_j U S.____JLSJL_L
EPISCOPI VERCELLENSIS
OPERA
OMNIA,
NUNC PRIMUM CURA PAR ERAT REDACTA.
QUA
EDITIONEMAUSPICATURMAXIMEQUECOMMENDAT
EUSERII EVANGELIUM
CUMVARIISVERSIONISITAL_3CODICIBUSCOLLATUM,
SIVE
EVANGELIARIUMQUADRUPLEXLATINiE YERSIONISANTIQUiE,
JfCXTMAEMORATISSIBMLAASNCHIYNEIRONENSLIUSCCBRATIOBNEECSOGNITCETM
EXPRESSUM;
CCI,
POST RELIQUA SANCTI EUSERII OPUSCULA,
ACCEDUNT
FIRMIGI M&TBMMI
NECNON
SANCTI PHILASTRII
x^
OPERA
OMNIA,
p(T^C
AD EXQUISITASF. MUNTERIS ET P. GALEARDI
w\^r_J^
EDITIONECSASTIGATEAT EMENDATA.
>i^__5_2'
TOMUS UNICUS.
PARISIIS, EXCUDEBATVRAYET,
1K VIADICTAD'AMBOISEP, RES LABARRIERED'ENFER,
ODPETIT-MONTROtJGE.
1845.
ELENCHUS
OPERUM QU_E IN HOC VOLUMINB CONTINENTUR.
S. EUSEBIUS VERCELLteNSlS.
Evangelium S. Eusebii. , ........... . col. 8
Ejusdem Epistolse, 947
FIRMICUS MATERNUS.
Liber de Errore profanarum religionum 97i
S. PHILASTRIUS.
Liber de Ha.resibus, cum praecedentibus prolegomenis 1019
ERUATA.—Co8l3,li_. 17 (ascendendo:)to; leg. TB.—Coll_.o, 129.155,157,m titulosuperiori. ad ephcopumGw-
censem;leg. ad Musclhum.—Co9l81,lin S (aseendPudo):pifl_?ii_m;legp.roxniium.—Qol.\lOOhln,.28(ascendendoj:
Ava^lffxo;vleTga.iaialuxywn—ai.Oll.1015,llUp. eiiult.'.ftAoi6\Ti;ex/loo-YTSJT;O-fap).a/oaeyvepa»;,qast;_, _/0VTlee;g, l «Aoi_iT];S
(/loOYiei,;TOfofj.ayoaef£vfasvnia;»,7efo<T—e5Col.1020,lin. 5 (jscendendo): vef.;_le;g.v£?o5.—C1o0l5. 0,liu 8 (jscendendo):
oi, leg. oi.—Col.1053,lin. 7 (ascendendo):iooa^;leg 'ic-oa^—Col 105i,lin.ult : is^; leg _o>—Col.1055,lin. 18
(jseendendo) _._Vol,e,g. _IBV—OCIbid., hn. 17 (as>cendend:om) passione;leg in Tassione.—Ibid, lm. 17-18 : it«
"
.x.JiiOei;TOUaSou Oeope..T^;leg.EiTa_-oOj50eTicOaJSou DeoJCT.T§—Ibid, llll. .4-12 _r,UEp..o.y'aVa; oiSqpoj.; _.,
Auo,,leg. _1o.epov/a7ita; .iS/jpou;co;<jc)o;.—C1o0l58,hii. 26(ascendendo): Spa«_Tvaipoule,g. Spay_Tvaupoj—lbidli.n, .
peiiult..Spai-Gleivg, Spayuv.—C1o0l59,llll. 22-21(aSCendendo•)_/.„.'. Tl;...Tij...eoprij..„.VTp_rolevg;. a».'.. TI;.. Tfi...
—
SopTii_..vOf_™ Col. 1051,In. 9 (ascendendo): liochoiius'leg. BoefiaiUts.—C1o2l.16,lin. 1: jepicesentalmneml;eg.
)
epensaiionem.
MIGKE,-ucc-rsahste,a Montrouge,de Trayetde Surcy,
a Paris.
imprimeur
PROLEGOMENA"
AD IVMGEIIM EHSIBII VEMSIIMSIS \
EPISTOLA DEDICATORIA
AD JOANNEM V, LUSITANI2E REGEM.
Sislunlselibi,Joannesmagne, quatuorsacrosanctaJesu 4 pauperlutistenax.Pace reddilasub Constanlinoa,uclisque
ChristiEvangehatolidemlateiculisdisliibulaad noimam divtlns,magni impeialoiis exemplo,quicodices sacrosa
mirtficorumOiigenisAdamanln Teliaploium. Jiegmm peiilisstmistibraiitsdesciibi,ornariquejussil(ulapudEu-
soliumper epislolamodilurus, iudi sciibendi generenon sebiumin ejus Vilamemonmpiodtlumest), alii Chiisliani
lerreor; quoniam,sicul qui apud te pro diqnilateaudent teges, etpiincipes sumpluosisexemplanbus, pimseilhn
dicere,magmtudinemluamignoranl; ila qui quoquomodo Evangeliouim,t egiaiumbasihcaiumgrammatophylacilao-
nonaudent,ignorantImmanilalemAbantiquissimisusque cuplelarunt.Immorlalesilaque giattte a nobisliabendm
temporibusmosfmt rerummemorabiliummonumsnlaman- sunlBesideiio, CaroloMaqno,Berengaiio, alusqueprin-
datalUteiis,in libtos rediqere, atque offeire principibus cipibusviris, quorummunificiscuris et sumptibus,ad nos
vitis; quianpque aliquidinehoalur,msi, postDeum,fa- pervenere libii, quosego piimusevulgo, ut versenturin
veritimperator,ulolimaffatusestValenlinianumII Augus-- manibusomnium,numquamdeincepsnisicumlitteris inle-
tum Flavius VegeliusRenatus,cum suosei obtuht Com- ihuri. El, quomamtotregesinclyti,collalisquasidexleris,
mentanos.Et quoniamex rebus liumanisnihil esl proz- et offlcih,ad offerendummunusle ivgedignumconspirasse
claiius, quam de republicabenemereii, in magnaerit videnlur,spero sactamMajesialemluam labotesmeosin
laude ponendumtua, quodin regiamlutelam suscepeiis lulelam clemenlissimesusceplwam.Quods. mmstiteiil^
laboresmeos, ulililatis aliquid atlaluros. Exhibenlenim swnmatibtm beneftcioistomagnitudoeiit, mihiveioma-
vulgatamtllam lalinamIlalamversionem,antehac inedi- xima gloila: el jnonumenlislongepulchemmisdebebunt%
"
lam,qum,principionascenlisEcclesima nescioquoaposto- ventuia smculapaiatamfelicisstmisJoannis auspiciis,lu-
lorum mqualisapienlerelaborala,obtincbat,antedivinam cem, el mtetmtalem.Alcuinus,vir omniumquosea lulit
beali HteronynuBibiiotiiecam,-inIlalwe pumum, mox mlas erudiiissimus,volumensaaotum BibliorumHiero-
Africce, alque GallimEcclesiis.Ejus loca apud sanclos nymianmeditionis, utrumque continens Teslamenlumj
Pulressmculouimpiimilivouimhabenlur,visunlm,lucenl; nuneupavutegi ptmcellenlisstmoe,t qui nnusplutimorum
ptmseilimapud CypiianumCartlwginiensem,Hilanum instar essedebel,scilicetCaroloMagno.Exstathocexem-
PiclaviensemL, uaferum Calaiilanum,ZcnonemVeronen- plar autltographummillenatimmtatisin noslta congtega-
sem, GaudenliiimBrixianwtt, VicloremAfrum, Ambio- lionis Oratoni Romani bibliolheca,quw, clarissimiviri
siumMediolanensem,TIieionymuSmtiidonensemL, eonem, AchilltsSlatiiLusilanimunete,per Cmsaremcaidinalem
et Giegoiium Magnum.Sanclusveio AugustinusItalam Batoniumejusdemcongregalioniismmoitaledecus, el or-
tantifecil,ul eam prmluleitt cmteris,obverborum tena- namenluml,anlamguzamestconsecula.Hnjusquoqueco-
tilatem, cum perspicuitalesententiee.Quemteslemme- dias, et alleiius paiiter Carolini,quem monasleitumS.
"
lioromquminnus, ut omnibuspalamfiat, quaiuain ejus Pauli extta Utbemsummareligionecuslodil,prmstoeiil in
lecliouevis, alqueulilitashabealur? Laluil luctliesaurus Opeiisptoseculionel,exporluqattwzpie,felix, auguste,te
usquein hodieinamdiemin sctiniiset tabularitsnonnulla- Mecwnale,le Auspice,lola desctiplio; quoniameslcor-
mm msigniumecclesiarumcalhedtalium, ex quibusego, teclns, et emendulusmaxime; eoque cmleiis prmslans,
vel primuseffodi,velmanuamicorumlongedoctissimouimQ quodad ipsiusnotmam,el regulamsummiponlificesVnl-
accepi: nunc veioerumpensin lucemsub ieqiisauspiciis galam Saci01umBibliorumedttionemresliluendamcura-
luis, pioferl nova simul,el vetera, codicesnempe{quis tunl. Majotesequidemnosliijure oplimocensuerunl,ver-
crederel?) aureomgenteoquepigmentonilidissimesciip- sionemsancliHieronymi(Alcumivolumineconlentam)essa
los,sumptibursegum munifworum,in membranispurpu- cmleiis ptmferendam; non lamen Italam repudiarunt.
jeis,quas. emolissimaunliquilas,qualuoidecimetiamsm- Immoeorumconsiliumtulefutl,uliiusquehabcieralwnemk
culorumconseciavil.Tam longinquamtas suam habebil Uliiusqueaucloiilalis.acmemorim.elinendmcausa, No-
immobilemfumilalemex specimimbucsharacteium,quiin vam,ac veleremmandabatlitteris,refeiebat in commen-
tabuliswieis slylodescriplisunt cum nalivisImeamenlis taria, etproponebatEcclestissanctusGregotiusMagnus;
suis, uttesles sinllempoium,nunliiveiitalis; alque com- facultasiu essel ftdetibuscognoscenduiltiusque ptmstan-
monsletnt smculaanliqustriorumv,elutmrachronologiam. liam. El nosin ultiusqueleclioneeliam liodieversamur.
Nonpiimo,necalleio Chiislismculovidenlurfuissein usu AmbmenimconjunclminterseVulgatamhodiemamconfht-
magniftcahmcdivinaium Scitplurarum volumina,amo, vere. QuofaclumuttundemItala. nomenel.notiohabuetit
argenloquedescripla,cumadhucesselEcclestaaposlolicm uUhnumtempusmtalis.Ilaque clarissimiqutdamviri, qui
' a Ne nobissuccenseatlectorquodUbulasaeriincisasde tuisse msi islius voluminisprelium fere quadruplicato
quibusfrequensm his prolegomemsiit mentio, qusique ampliassemusita sane longiusa scopo nosiro aberran-
ahundemagisad superabundantiamquamadnecessitalemi tes.
perlincnt, cditioninostrsenon subjunxerimus,ipse sciat i De Eusebhvita et scriptisvidesisqua. adnotalasunt
satis erit, nos eselaturaismpensasnequaquamlacere po- ad calcemhujusvolumiuis.
1
PATROL.-XII.
11 PROLEGOMENA.
summisingeniis,exquisilaquedoctiina in hac tiiieiarumA cioi, quod,tepalre paltim,mataadimi etprospicine sint
luceclarescunl,slaiimut resciveie mesinqulari Deiopli- tecidiva; bonaveroptmstaii, et efficinesintcaduca, co-
mimaxtmibenificioItalamadinvenisse,piecibussollicita- gnqscilrFelicissima, quod,te sospile,sospesesl leqiuim,
iunl,ut tamvenetandmanliquitutismonumentuml,empofis ipstquedi votum"succedunoi mnia.Et, quoniamsanclus
dtulurnilatee[xItominummemotiadilapsmn,ac protsus Augustinuschthlianos teges beaiosdicit,qmjusie impe-
oblilleralum,quamlocius'vulgaiemL. tbeialihominicon- rani, quisuampoiestafemadDei culiummaximedilatau-
veniensetai eortmYvolunlaytiarere-,ptwseilimcumitiM- dumMajesiahejusfamulamfaciunt,ettVumbealiludiniscausa
gnelttlm vetsionisOpvs,a quoesl nostrmVulgalm,tam- atquefehcilatis,quamnullaumquamadversitaspettutba-
quamrivia (onte,deduclio,sanctosFalres qualuorptid~- biCObsiupendsetinentregnumjuslilia,pielas,teltgio lua:
rumsmculorummuificeilluslret.His accedebal,quodpii- -et omneste paltem noptinanl,alqueul lucidissimumjubar
mamingtcssionemmeaminadylaScripluratumvoluilDeus -inluenlursuum;guoniam,tex pimclanssime,simulomnia
auspicaii codiceauloqraphosancliEusebii,episcopiVer- 11«lutepeifundis; ac solisinstar,nonpmteahqua, sedsta-
cellensiset nvnlyiis veneratuli;'cuihullusexslatslmtlism tinitolus;necmti,auCaWeri^sed omnibuslibi subjeclisfa-
01beel par. Hujuscodicisaulhentiatolaanliquilalefittna- ~ciste essecommunemC. ommunemte facitlilietisstudium,
tur; et acta sanclissimiPt msulisvulgutalestanlur, non quod impendisti ad inslaurandammajgnificamlypogia-
vagam esse aut inlenuplam veicellensisEcclesimliadi- phiam;pto qualualibeialiiasila seeffudtl,ut pro norma^
Ihnem: cui regis Berenqaiii,eamdemEcdesiamadeunlis, el exemplocmleristeqibushaberipossil;scihceladpitecla-
"
insigne accediCteslvnonium, quod libentissimeptojeio. risshnaslaudestuashmcquoqueuddendaerut, qua nulla,
Nolebulipse,codicemlam-veluslump,iopiia marlytismanu meo quidemfudicio, posieiisuliliorest, nullagloriosior.
desciiplum,alque ea jam mtatelabantem[scilicetchca Juie iqilur^^meriloqueomnisPotlugaUimjudicio, alque
annum Chnsli _ccc_s.xxvi_q, uo Berengitixsin tegitum consettsuLilteiuiumpaier diceiis, nominuns,exislis.Vi-
Ilidimfuit hdlertus)injuiiatcmporis,et denlesmculoium dentenmt,mulata.eiumfacie,lilleias in tegnoflotescere:
inviiomagismaqisqueconsumiQ. uare,vl xllmsucsonsevi a- videnlseminaiia,scholas,acndemtasfundatas,ereclas,di-
jelur impostetuin,atgenleis lamittisaurogemmisquecon- lalas,stipendiisle soiodigms,acneminicompatandis:vi-
lexih libtum munienttumcmavit. Id pradicutil versus, denldenique iuambibtiotltecaminsignem,el regiam, qum
qtii,subsancllbsimEi usebneffvqietpsciodwiapposili,idem totaccessionibuasuctaest,ut Plolomaicmel Atlalicmme-
incldijussit,habentque, moiiamobiuete propemodumvidealurQ. uontamvero in-
Prmsul hic Eusebiussaipsit, solvitquevetuslas; genlisesl pondens exempium,quod a tegesapjenlissimo
BexBeten!jatius sedrepaiavd idem: pioftasdlur, spesesl,le auctore,te principe,libeialesdis-
Atmntumpostquamfuivoaeptomsttptawo, ciplinasomnes,mulasqueaitesmajora in diesinctementa,
McclesimP,imsul, obtulilipselum.
splendoremquenovumconseculuras.Sed, ut faciamscri-
Qnodicx$ermganusiepcndUMarty\i,egotibi, tex po- bendifinem,me coqninajeslaslua; quamproculeliamin-
leniissime,devolusnommiMajeslatiquelua>nna cmnahis tveoi, alque, in tneissaa ificiis, humilissaceidos, Deo,
codkibusvenerandisejusdemanliqumIfahcmveisionisdo, P. beaimMaitmVhgini,eldivoAnlonioTliaumuluigoquolidie
dono,dedico. Bei argumenlum,sanctissimiEusebii me- commendo:memori^ngeiiliumbeneficiorum,qumprcesuli
rita, tol1egwn,etregmarumsolltcitudo,qhibushmcedttio Fi anciscoBlanchino,paliuo meo, el Gaspati Blanchino
codicespeneomnesdebelaccepios.,cethssitnamspemmihi fiain, el equili Chtisli iuo,rex munificeiilissimec,onlu-
ingerunl,teeidemfuiuiumessepairotmmmuiuficetiiisshnumhs,ti. AltnmRommunumeslvolum,ut Deusoptimusmaxi-
et prmsidiumsingulare. Portonuilumtnajusaffeni mu- mits, peifeclavaleludine,conlinuisquteerum secundatum
nus pdteralreqimagno,quamEvangelkumfmdus,quore- successtbuste, regumoplime,foilunaie pergal. Lilteraria
gnumcumsacetdolio,majestascumrehgioneconciliantw; lespublica,poneclisad cmlummanibus,idemvotumutge-
et cujnslectioheusuqueomniumwgumvirtutesacquistlm, miital: idem Chrislianusoibis. Vox universorum,wx
yerfeclm,eloinatmsunl.HasdolesDeusoplimusmaximus Dei est; qum facit speminchoarelongamJoannis tegis
in teilapiofudil, ut ad fasligiumperveneiispielaiis, qum vitm,et pubhcmfelicilatisPortugallim.
nomenmlemumubitoinparavtt. Fehx Portugallia, qum,
te moderatdr£,le)j.incipe,hile)'mediosbelforumundique Ex «edibusVallicellaniscongregationisOratoni Ro-
fremenliumimpetus,tranqutllitategaudet et pace. Feti- mani,idibus Januarii,annoDominiWDcaxiav.
EPISTOLA D fei, quod a me olim acceperat, egisti mecum per Ht-
PHILIPPGIAHBELALDI BLANCHINUM. teras, ul lecliones a Yulgala abeunies excerperem :
tum, si quid aliud e re tua futufum puiassem, illufl
DecodiceBtixiano.
ipsum, seu symbolam , ad hocce convivjum adferre
Viro clarissimb Blanchino
Josepho ul ne renuerem. Fcci lubens. Quid enim non a me
Philippus Gari)e)lus S. P.«D. «xigeret cura isiatua, quDenon multo piidem magni
Revocasli me nihil tale coglianleYn'liumanissimis nominis viros icmiil ila, ul secum, ac cum universo
officifetuis ad ea s.udia, quses*])e seposiia, s_epe orbe Chrisliano prajclare aclum arbitrarentur, si, ut
eli.m resumpta, nunc tandem, avocaniibus rebns in Galliis Mailian,Eus velus.um MaUh_eiexempiar
aliis, omnino disluleram. Cum eiiim apograplium Vulg.indo,sic in reliquis efferendis alii, quibus sacra
veieris inierprelis, quod io principis Ecclesire ves- liEt-cmonumenia suppelerenl, pan flde, acsedulilate
tra. Tabulaiio recomlitum servaTiamr, edere siniuis- Iaboiassenl, Quod profeclo consilmm luum dignum
seSj.imenio inier schedas Francisci pntnii luij ,vni te, dignuniIialia, dignum eliam memoiia palrui, cu-
amplissimi, spccimine quodam nosiri-codieis ar^en- jus vcbtigia tanta cum laude premere pergic, erucli-
'
13 EPIST. PHILIP. GARBELLLOE CODICEBRIXIANO. 14
lis omnibus acceplum, probalumque iri ncmo esl, _A leres iiinc inde dilapso, nonnisi Iuce plutima quid
qui non ,videat. Sed dum varianles lectiones, quas scriplum sit a.gre assequare. Jnlegrum itaque lex-
p|im e Maj|ha.i]texlu,omnes, e Lucse ac Joanpis a|i- lum quatuor evangelistarum me xoram ut a legente
quot jn Adversariis seposueram, xeirado jterumi ac scriptpr excipeiel -curayi. Qua in re quid sjt (oren-
conferb ;>ne errores nostri, si qui fortasse ,Iegenli dum lute- scis : tecumque pmnes,, qui hujusce
mihi„ aut describcnli obrepsisseni, imponerenl pos- modi sludiis operam impendtint, Neque hoe satis
"
lerilalj ; en rursus amanlissimas lijAeras tuas, qni- fidei noslra. laclum existimans, omnibus ad calcem
hus cogitare te de edendo iplegri codicis textu signi- usque perductiSj conluli rursus cum archeiypo, ex-
ficas. Laudaii, proposilum jstud, quo m re _acra cepto Maithseo,quem, occasione commodum oblaia,
vcr^antibus, longe uberijis,quam splis exccrplis, sa- ad te prsemiseram : ocubs suapte imbecillis perpete
lisfactum iri videbatur. Quamvis.enjm ad secernen- illonisu aliquandofaliscenlibusita, ut pergere ultra
dum, quid olim e fonlibus, quide memori_cpcnu non licerel. E\_si lamen, perfectaque dedi. Habes
veleres; qua. in j>ublicis Ecclesi.trum nunc quid de istius codicis indole vero similius pu-
prompserint
codicjbjisfacies, quoein privatorum_essel; quid pri- tem : quid de illius a-late conjecerim : qua. prselerea
mis, quid seqneniibtis sa-culislegcretur, liaecpluri- olim a me raplim observata, nunc secundis curis
miim conferant; nihil lamen^oeque utile, ac jucun- 1B adauctaj)aululum, alque discussa 3n ordinem utcun-
dum est, miam seriem ipsam , indolem , genium, -gueredegi. Si quid in hisce meditationibus noslris e
miiiulissimajiemum inlegri, ut ita dicam, corporis re lua esse videbitur, utens j)erinde,ac propriis :
lineamenia in pervelusiis hisce anligraphis rjmari, tui _nimsoiius causa digessimus. Sin niinus, silen-
alque efferre. Gujus jci cansa olim.BentleyusJoan- tio premes. Mequidem lubente, qui sciam jn trito
nem Millium ad vulganda Alexandiinum Canlabri- isto, excussoque pulvere vix esse no\is vesligiis lo-
gicnse, Oxoniense, Gallica demum urgehal iti, ut cum, et nonnisi rara, aique exquisiia spectare s.rcu-
ea edilio singulaslilteras, atque apices Exemplaiium, ]um ingeniis felix -.auje nos profeclo neque sperare
etiamtibia Librariis peccalumesl, accurate, el relic/iose nobismetij)-.is in tenuissinio censu, nnillo mmus
subssqueielur{Epistolaad Milliumap.Fabr. Bib. Gi,). exhibere aliis possumus. Sed jam ad propoMla per-
Licet celeberrima illa sua N.,T. G)a;ca edi- gamus.
poslea
jiono distcnlus, mov immaturo fatq prareptns hanc Inter celeberrima, non solum Ilali_c, sed loiius
Spartam aliis oniandam reliqueril. Et sane cumma- Europae monasteria, jllud fyit semper, esique etiam-
jorum cetate, Jonge yero _mplius hac nostra is fuent nunc, quqd Desiderius Longobardorum rex in Urbe
antiquitatis ambr, ea homjnum sludia ip perquiren- noslra a fundamentis excitavit; ejns eccles-iaServa-
dis, quaelatebant plurima, atque etiamnum lalcnl, IC tori dicata. Quamvisposlea hac ipsa, non equidem
qua sacris, qua profanis velerum mouumenlis, ui in deserla omnino, sed ad privaioe p[etalis officia;, an-
lucem hanc efferrent : mirum propteiea gustiis, ut puto, atque nmbra plurima inlercedenli-
publicam
,videri possit, nondum illorum quemquam prim_evi liiis, seposita, nobilissinia. Yiigines apiiorem ajiam
interprelis versionem iniegram protulisse , qualis •- sacris faciundis erexerint, sanctjpque Julise dicave-
ante Hieronymum ferebalur. Nam practer admiiabi- rint. Locum hunc, si quem alium, cum regis illitis,
lemillumin descnbenda Evangelicaliisloria lot stecu- lum Ctesarum, qui everso Longobardorum impprio,
lorum consensum, illudeliam liqueret fortasse, non rebus sunl potiti, Iiberalitas, alque induigemia ad
salisatlenleliteronymi, aique Augustini aucloritatem tantas opes «vexerant, ut in pluribus Iialia. provin-
urgere muitos, qtiiN. T. Latinas versiones plurimas ciis amplissima prcodia,jura, feuda, ecclesi.is, ea-
oiim in Ecclesia fuisse arbitranlur. Adeo in paucis, rumque sacerdotia .possiderent. Quorum lamen jjars
et quidem verbo tenus, differunlJnter se codiccs m.ixima, utest conditio rerum humanarum, in alios
vetustiores; unum, aut altonim si demas, quos aut mox atque alios dilapsa, tiiulos tantum ac docu-
iicenlia privalorjim, aut ignoranlia, quandoque menla veteres dominos babeie jussil. Nam pr.eier
eliam pietas inconsulla miiis modis iuterpolavil. apographa Desiderii et Adelgisi, supersunt adhuc
Adde Cymeliis hisce nullo alio consilio prospici se- ]I) autograjiha ipsa vclerum imperatorum dijilomala,
curius, ut ne vetustate dilabantur, quam si typis e\- nuibus nep.les,filias, sorores Deoibi sacraias benefi-
cusa versentur in manibus omnium; niinquam dein- ciis iugenlibus sunl prosecuti. Tum subsequentium
cepsnisi cum liiteris ipsis inleriiura. 0teuniqne enim Ca-safum, eliam inviclissimi Angusli Caroh YLre-
aut in scriniis privatorurn, aul in bibliolbecis piin- gumque Ihspanite reserjpta, quibus e.irum piiydegia
cipuni diligentissime servalis, caracteres tamen ipsi in ditinne Mediolanensiflrmantur. Ca.tcra "enimom-
silu, lineis, pulvere, sed edacilate potissimum tem- nia majestas prjncipis nostri in lutelamclcmenlissime
poris evanescunl. Ex quo fit ut, qua. uno, alterove recepit. Velerumpra.lerea__iembranarum ingens^o-
sjeculo elapsis, legi non incommode po.cran!, nunc piaj in quibps donaria prhatoram, emphiteuses,
liquescentibus lineis yix, ac jie %ixquidem seceini emplione», vendiliones; cajtera demum ad amplis-
queant. Quod profeclo in hoc noslro faciuni iii a]i- sjmi loci rationes pertinentia : tum qua.jnores, acia
quando non dubilo. Alicubi enim, in Lucceprseser- leges, judicia illorum temporum, pra-sertim vcro
_lim,purpura illa in cceruleum,euniqne opacum Irans- glossaria Jb.irbara. latinilaiis «ugere plurimumpos-
eunie, glutine vcro argenteo, quoljli fuerant charac- sint. Et utinam documenlis aliis, quaeillic superesse
43 PROLEGOMENA. 16
dehuerant, series tot sctculorum, scriplurce difficul- elleliaplitm illud, quod m cxtremo limbo (.ujtisquc
us, reriuii ignoratio, ac subinde negleclus, omnium pagince cernitur, argcnleo quodam pigmento sunt
vero ma\ime deliramenta manutim oliosarum ne in- liti: cujus lamen color multis in locis evanidus au-
tercessissent, quominus adhuc vheient, etvigerent. reumsimulal, falliique nisi attente inspicialur. Unde
Sed acta rcs est: nec cineres istos movere jam licei. et nos olim codicem aureum vocabamus.Pigmentum
Ego illorum non pauca, ne fortunam eamdem subi- illud-modo Iccve, nunc crassum, scabrumque est.
rcnl mea mnnu descripta, in Adversaria reluleram : Sive hoc diversa illuminatorum manus, seu maleria
ediiurus aliquando, si vila, viresque superes^ent. Li- ipsa, aut demum pennicilli proestiterint.Ulcumque
cet posiea euroealijc, nova studia, et luxata in dies enim pennis avium descriplos fuis.secodices islos
valeiudo, qua. mc spem velalincho.ireloiigain, pr.v- aureos, argeuteosque innuere videalur supra landa-
lerita consilia intcrvcilerint, excusserinlqite de nn- ,tusM.ihillonius(Supplem. ad tem Uiplom.yag. bl).
jiibus. Sed ul ad rem noslram rcdeam, inter pr.tfata hoclamende prima, ut it.i dhernn, manu iniclligeu-
moiiuirienla jaeebat codex argenlcus Evangelioium, dum cxi>limo. Certum cnim est a libranis duclos
quem virgines illoebreviarium Ansoeregince appel- primum airamenio caracieres, mov ah illuminatori-
lare solebaul. Huncmiliia consobnna mea lunc teni- bus aurea illa, aul argenlea mixtura ornaios, qure
poris abbalissaoblaium cum vidissem, a.queelimine ]B piofecto pennis reddi non poterat. Ita spissa eslali-
tanlum salulassem, membranis aliis intenlus, impe- cubi, ac prominens c membranis,proecipuein Marco;
travi postea : tum ut supradiclum specimen mitte- in quo el miiscamgluline illo circumlitam, alque
rem patruo tuo, qui, purpureeinsigniaeminentissimo inretitam adhuc inlegram invcnimus. Unde olim
Joanni Francisco Barbadicocum delulissel, lllumno- coiijcceram, Codicemhune cestaleabsolittum fuisse.
biscum, qui ei comiles, honoris causa , ab liumanis- Tuncenim facilius aresccntc piclura, uhi advcrsam
simo principe dalieranm*, el inspexerat, el characte- paginam ahsolvissent operce, aversam, non nuillo
res excipere tenlaverat: tum etiam ut eadem occa- lemporisinlervallo, lentarepoleraiit. Dixicharactcrcs
sione expendcrem attentius, aique una variantes ex- atrainenlo simplici primilus ductos; quod pluribus
ccrperem : quas mihi aliquando usui futuras non du- in locis evidentissimecolligas: in Luc.e pra-sertiin,
bilabam, licet nunc, etiam supra quam niihimet ipse ac Joannis initio, uhi pigmentumillud dilapsum est.
spopondi.ram, usu id profecio ampliore contigcrit. lnitio cujuslibcl Evangelii priin.e linea: auii brac-
Illis enim cnris meis et amicitiam luam debco : et teolis sunl obducloe, quod eiiamiium splendidum,
monumento longe pulcherrimo, quam a me adhttc Iniactumque est. Lincoeomnes siylo exaraice, ut
forlasse proestolarelur, paratam felicioribus auspiciis eas, in describendo, aniiquarius sequerettir. Cliaiac-
lucem, atque celernilatem. lG teres iiugnitudine oequales: nisi quod ad insigniores
Codicemistum, ad hcecusque lempora, crilicorum pericopas quibus ut pluiimum in loevo marginc
sacrorum nemini inspectum fuisse, certe a nullo lectio apponilnr, majores adhibentur. Et econlr.i,
studiis adhibilum, iljud argumento esse potcst, quod si quid in finelineoeaddendum supereral, minuscu-
inler tot alios ab iis memoratos, unde variantesliau- lis supplebal lihr.irius. Quod ad illorum ordinem
serunl, ne unum quidem videas, qui aliquam inde speclat, niiiil addam in pr.vsens: cuin spccimen
prolulerit. Soius, quod sciam, Pattlus Galle.irdus, ipsum seriem conliniiam, slrucluraniquca vetciibu»
cl. concivismeus unam et alieraui nobis exliibuilin usurpitas prjeoculis ponal.
clegantissima editione Operum Gaudenlii : quam Alicubi, raro tamen, in unam duccliitercecoales-
profeclo ancliorem mullo , prcEstaiilioreinqueeral cunl: asl semper in iine linecc.Ncque aliter quam
nobis dalurus, si non alieno arbilrio uti, sed suo, N, aul V superaddilo longurio, ulTiiuo, alque
edere opus cgregium, non Jestinare debuisset. eodem traclu exprimcrei lihrarius. Qnamliltcrarum
Mabilloniusipse in itinere, quod perltaliam insti- coagmeninlioncmlicentius mulio usiirpibaiil in ve-
luil, cum .Brixiam inviseret, omnes basce veiusii lustis lapidibus quadraiarii. Non enim in fine linecc
sevi rehquias clam habuil; nemine e noslratibus tanlum, sed medns ctiam, neque boc scmcl illud
facem proefercnle. De quo e ,uidem inter amicos D ipsum \ideas prxstitisse.
soepeeram questus ; quod non bas etiam, una cum Niliil aulem froqueniius in codiee isto quam Jit-
tot abis urbium clarissimarum, immortalibus scrip- terarum permutalio. 0 pro V, T pro D, sed piae
tis commendassel poslerilati. Yerum nunc taudcm c.eieris B pro Y, el viccversa usurpatis. Quodimpe-
egregie aclum nohiscum video, ne omnem antiquita- ritis harumce reium cruccm Jigeiealiquando possci.
tum nostrarum memoriam deberemus exlcrnis ingc- Cumnon semol scnsus ipse \erborum iinerti \idca-
niis : el, quainin uno M.illhceilextu ab altrice litte- tur: prceloriloin futuriim tcmpus, boc in illud s.opc
rarum atque arlium Gallia olim accepimus, hanc Iraiiseiintibus.Scd res esl cuineruriiiis, qtiibusiiilul
illi Halianoslra, etquidem cum foenoreul aliquando in anliquis lii-ce monumcntis perspcctius.Aliquando
gratiam rependal. cliam V pro Y, et econtra, sed parce usttrpalum
r
Forma codicis, oblonga est ita, ut latitudinem in\eni in Malthceo,et Joannc : murram scilicet pro
ferme quadranle superet. Ejus membrancr, licel pur- myiram, et verbympro vribtim. Qtir. omnia, sive
puralinci.L. .uernil, plurimv lamcn vciif-Lile tcm lectoruni, aul dcscriploiuin \iiin, sctnciius idioiis-
poris coerulcispeciem pr-_eseleiunt.Ciar.icleics, uti mis illoruin tcnipwuin tubuas, ccrluin c.t iiiss.
.7 EPIST. PIIILIP. G-RBF.LLI, DE C0D'CE BRIXIANO. 18
exemplari.1 fereomnia, lum velustns etiam l.ipidum A In canonibus liisce digereiuli., non Eusebii, s,ed
inscriptiones, ac numismala occupasse. colidim , quos pr.r oeulis hahcbat, ceeononiiam li-
Observabamus aliquando exemplaria Kla tinciali- braiius servasse videlur. Nam X, in quo Matthoeus,
bus lillens deseripla, onera magis exarata quam Marcus, Lucas, Joannes apud illum, hic posl Mat-
codices Hieronymum appellasse (Prmfat. in Job thccum scquitur Joannes, mo\ Lucas, ac subinde
exlr.): idque poslea imiiatum Alcuinum, qui pon- Marcus: addila ad fineni uniusciijusque Epigrapbe:
dera Iibrorum portatu difficili.irac proinde lectorum Explicil Canon X Matthmi,inctpil Canon X Jonnnis ;
manihus gravia dixit (Prmf. ad qumst.in Genesim). explicit CanonX Joannis, incipitCnnonX Lucm; ex-
Placuit in lance hoc nostrum appendere : invenluin phctt.CanonXLucm, incipitCanonXMatci.
csl qualuordecim pondo. Li.juet etiam ex memoralo In flne canonis octavi, in quo CEeleroquMi allhceus
nieronymi loco jam lunc in purpureis membranis, et Joannes desiderantur, neque Ammonii, alqueEu-
aureis, alque argenleis litleris descripta fuisse exem- sebii seriem sequebatur descriptor (sub seclioneenim
plana , cnm ad Ecclesiarum quas anie tetigerat, cccxxxix exhibel ea, quceapud illos, el in codicele-
usum : lum ad piivalorum, quos ibidem rcdarguit: guntur CCC\L),et Marci pericopas non ulira trigesi-
objecta illis magnificenlia codicum, qut tamen mi- inam quartam supra ducenlesimam pioducit. Nuin
nus essent exacli. Et forlasse in hujuscemodi snmp- B. vero cum codice paria faeial, inceitum : extrema
tuosis antigraphis, m.igis quam in c.uieri., peccave- enim iti Marco periere. Canones excipit qucedamceu
rint anliquarii; quod operis morosam diligeniiam proefalio, quoeunam et altoram paginam implet. En
toedium, ac lassiiudo, mox lcstinatio, atqtie incuria illam, tibi: nam et in hocce sabulo auri forlasse ra-
sequerentur. Cum proecipuedilficilius esset errata menta invenient eruditi.
corrigere : obsisiente caracterum_j,ulciiludine, ac Sanctus Petrus apostolus,discipulusSalvatoris Do-
membranarum, quarum species, secus alquein pu- mini noslti Jesu Chtisti, edocensfideles.propter diver-
ris liluram, spongiamque viv lerret. sitatem adserlionis linguarum admonetcunctot ut in
Coeleiumeliam longe anle Hieronymi lempora in oclavolibroClementisconlinelscnbtum. docenssic. au-
usu fuisse operosa ista exemplaiia lestisest Capito- dite me conseivi dileclissimi.bonumestut unusquisque
linus in Mavimino altcro : cui, inter omina futuri veslrum secundum, quod poteslprosit accedentibusad
imperii, hoc aeeidisse ait, ut puero, cumgrainmalico fidemreligionis nostrm. et ideo non vos pigeat secun-
daretur, libii Homerici omnes purpitrei, auieis ht- dum sapienliamqumvobisper di providentiamconlala
teiis scripti primmn porrigerentur. Neque duhium esl, disserenlcsinsliuete. ignaros edocere.ita tamen. ut
est^quinmos isle ab eihnicis aiiliqnar is ad noslios Itisquma me audistiset tradtta sunl vobisveslii lanlum
manaverit. Quo lempore, incerlum. Puto lamen non GG aermonis eloquenliam socelis. uecaliquid propiium et
primo, forlasse uec medio aliero s.eculo : cum pau- quod vobisnon esl tradilum proloquamini. etiamsivo-~
per adliue, el antiquce simplicilalis tena\ Ecclesia bis vetisimilevideului. scd ul dixi qumipsea veropro-
essei. Sed lum demum, cuni longe, lateque diffusa, pheta suscepta vobisliadidi prosequimini. etsi minus
conflucnLihusad ejus sinum non populo lanlum, sed plenmadsertionisessevidebunlurel ideo ne in inlerpre-
principibus viiis, ioeminisque, abundare ccepissel. lalionibus linguarum secundum qum in interiora libri
Longe vero amplius, reddita sub Constantino pace, ostendunlur. legentivideatur. altud in grmca lingua.
auclisque diviliis. Tum ipsius exemplo, qui, ut mox aliud in latina vel golka, designalaesseconsctibta. il-
videblmus,codices sacros a perilissimis anliqiiariis lud adverlat quis. quod si pro disciplinalingua discre-
descnbi, omarique jussit. Imitnnlibus, ut fieri amat, palionemostendtt.ad unam tameninlentionemconcur-
priucipis curam pnvatis, mox etiam augenlibus 111 ril, quare nullus exinde lilubare debel de quod ipsa
aucloritas secunduminlenlione
inajus. manifesial lingumpto-
E"vangeliisprcefixi sunt canones Eusebii: qnorum pler declinationessonusvocisdiltgeniiperceptione sta-
taincn primi quatuor, et sepiimusomnino, ociavi \ero luta sunt. ul in subseqiieitlibusconsaibta legunttir.
pars ni.i].ir__ periere. Lilieiarum struclura, ac se- hcec res fecilprobanter pttblicare. piopler aliquos qui
ries cadem ferme, alque in Evangelii',: nisi quod ]D falsa adseilione secundumvolumtate sua mendaciain
minores sunt, mJes, impolitoe,inoequales,muliisquc lege vel in evangeliispei inlerprelalionempropria po-
in locis situ, ac velustate detiilce. Argento olim in- suerunt. quaie illa declinaitles Itmcposita sunt. qum
luminatas fuisse alicubi apparel. Levis enim litura antiquiiaslegis in diclis gtmcorumcontmeriinveniun-
ut plurimum intercidit: solo alramento ferrngineo tur, el ipsas ctymologias tingitaium convenienles_i_>»
promiuenie Membranoeipsce mutiloe, cariosoe,vio- consctibtas. ad uiium ieiisum concuirere demonstran-
laceo sed ob.cuiioii colore deformatce: nt facilissit iur. nametea conventlittdicaie.pioquod in vullhabetes
conjectura, canones ibtos vetusto olim, atque exesoi factu est. latina veio lingua. adnotalio significaiur.
codici adnexos, poslmodum alicujus opera lniic nos- quare inposilam esl agnoscipossitubi litleta. gr. su-
tro accessisse. Quod fu longe evidentius e qualer- pervult habere invenilut. scial qui legit quod in ipso
nioiiuni nota. Cum enim scplem quatciiiionibus ca- vull habere secundumquod gimcuscottlinel scriblum
nones coinpleanltir, si olim cum codice lioc descriptii esl. ubi vero lilteta. la. suvtvult habereinvenitui. se-
fuissent, jani, qui primus in Matljiccoesl, ocla\us3 cundum lalina lingiiain vult Itabere oslensum esl et
cSbCdebucral. ideo i&l.itnsituciio denionsltata est. ne li>genlcsipios