Mondchirurgie voor tandartsen

201 Pages·2009·6.28 MB·English

by  prof. dr. P. J. W. Stoelinga, dr. J. J. A. Brouns, prof. dr. M. A. W. Merkx (auth.)

Mondchirurgie voor tandartsen
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 001
Mondchirurgie voor
tandartsen
prof. dr. P.J.W. Stoelinga
dr. J.J.A. Brouns
prof. dr. M.A.W. Merkx
met medewerking van dr.mr. R.H.B. Allard
Bohn Stafleu van Loghum
Houten 2009
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 003
Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in
enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n
of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van
o
artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals
gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet
1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen
aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het over-
nemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en
andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de
uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een
betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijk-
heid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze
uitgave voorkomen.
ISBN 978 90 313 62 424
NUR 887
Ontwerp omslag en binnenwerk: TEFF (www.teff.nl)
Automatische opmaak: Pre Press, Zeist
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 004
Inhoud
Voorwoord bij de 1e druk 1
Voorwoord bij de 2e druk 3
1 Anamnese en evaluatie van de patie¨nt 5
1.1 Inleiding 5
1.2 Geneesmiddelen 6
1.3 Behandeling 7
1.3.1 Pati¨enten met hepatitis-B- of -C-virus of hiv 7
1.3.2 Hart- en vaatziekten 7
1.3.3 Bloedingsneiging 8
1.3.4 Diabetes mellitus 8
1.3.5 Schildklierafwijkingen 9
1.3.6 Epilepsie 10
1.3.7 Maag- en darmziekten 10
1.3.8 Leverziekten 11
1.3.9 Nierziekten 11
1.3.10 Overgevoeligheid voor anesthesievloeistof 11
Literatuur 11
2 Voorbereiding van de operatie 13
2.1 Instrumentarium 13
2.2 Sterilisatie 13
2.3 Hechtmaterialen 15
2.4 Voorlichting van de patie¨nt 16
2.5 Preoperatieve medicatie 16
Literatuur 17
3 Beginselen van een chirurgische ingreep 19
3.1 Inleiding 19
3.2 Incisies en ontwerp van mucoperiostale
lappen 19
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 005
VI Mondchirurgie voor tandartsen
3.3 Verwijderen van bot 22
3.4 Sluiten van de wond 23
Literatuur 23
4 Peroperatieve complicaties 25
4.1 Inleiding 25
4.2 Vitale functies 25
4.2.1 Hartslag (pols) 25
4.2.2 Bloeddruk 26
4.2.3 Ademhaling 26
4.3 Overige parameters 26
4.3.1 Huid 26
4.3.2 Halsvenen 26
4.3.3 Pupillen 27
4.4 Bewustzijn van een pati¨ent 27
4.4.1 Diagnostiek 27
4.4.2 Vasovagale collaps of syncope (flauwvallen) 27
4.4.3 Hyperventilatie 28
4.4.4 Diabetisch coma 28
4.4.5 Respiratoire obstructie 28
4.5 Overgevoeligheidsreacties 29
4.5.1 Reactie op vasoconstrictors (adrenaline, nor-
adrenaline) 29
4.5.2 Acute overgevoeligheidsreacties 30
4.6 Hartklachten 30
4.6.1 Angina pectoris 30
4.6.2 Myocardinfarct 31
4.7 Uitrusting 31
Literatuur 31
5 Postoperatieve behandeling 33
5.1 Inleiding 33
5.2 Bestrijding van pijn en zwelling 33
5.3 Mondhygi¨ene 34
Literatuur 34
6 Wortelresten 35
6.1 Inleiding 35
6.2 Afgebroken wortel bij extractie 35
6.3 Asymptomatische wortelrest 36
6.4 Wortelrest bij ontsteking 36
6.5 Chirurgische techniek (figuur 6.1) 37
Literatuur 44
7 Verwijdering van verstandskiezen 45
7.1 Inleiding 45
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 006
Inhoud VII
7.2 Beoordeling van de chirurgische implicaties 48
7.2.1 De mate van impactie 49
7.2.2 De angulatie van het element 50
7.2.3 De wortelcontour 52
7.2.4 Relaties 52
7.3 Chirurgische techniek 57
7.3.1 Incisie en vrijleggen van de kroon in de
onderkaak 57
7.3.2 Incisie en vrijleggen van de kroon in de
bovenkaak 69
Literatuur 72
8 Verwijdering van ge¨ımpacteerde elementen 75
8.1 Inleiding 75
8.2 Indicatie voor verwijdering 76
8.3 Hoektanden en premolaren in de bovenkaak 77
8.4 Mesiodens 87
8.5 Premolaren in de onderkaak 89
Literatuur 92
9 Vrijleggen van geretineerde of ge¨ımpacteerde
elementen 93
9.1 Inleiding 93
9.2 Operculotomie 94
9.3 Buccale benadering van een geretineerde of
ge¨ımpacteerde hoektand 95
9.4 Palatinale benadering van een geretineerde
of ge¨ımpacteerde hoektand 100
Literatuur 101
10 Chirurgische endodontie (apexresecties) 103
10.1 Inleiding 103
10.2 Indicaties en contra-indicaties 103
10.3 Chirurgische techniek 105
10.3.1 Incisie 105
10.3.2 Apicale benadering 106
10.3.3 Retrograde afsluiting 107
10.3.4 Preparatie wortelkanaal en orthograde
afsluiting 110
10.4 Relatie tot de sinus maxillaris 113
10.5 Relatie tot de canalis mandibulae 113
10.6 Botlittekens 114
Literatuur 115
11 Excisie van kleine perifere tumoren 117
11.1 Inleiding 117
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 007
VIII Mondchirurgie voor tandartsen
11.2 Perifere tumoren van het mondslijmvlies 118
11.3 Mucok`eles 121
11.4 Epulides 123
12 Frenulumextirpatie en eliminatie van briden 127
12.1 Frenulum labii 127
12.1.1 Indicatie tot verwijdering 127
12.1.2 Chirurgische techniek 127
12.2 Frenulum linguae 130
12.3 Briden 132
12.3.1 Indicatie tot verwijdering 132
12.3.2 Chirurgische techniek 132
Literatuur 133
13 Verwijdering van exostosen en benige correcties 135
13.1 Inleiding 135
13.2 Exostosen 135
13.3 Torus mandibularis 138
Literatuur 138
14 Excisie prothesefibromen, flabby ridges en
fibreuze tubera 139
14.1 Inleiding 139
14.2 Prothesefibromen 141
14.3 Flabby ridge 141
14.4 Fibreuze tubera 142
Literatuur 144
15 Dentoalveolaire traumata 145
15.1 Inleiding 145
15.2 Diagnostiek 145
15.3 Behandeling van traumata van de blijvende
dentitie 146
15.3.1 Kroonfracturen 146
15.3.2 Kroon-wortelfracturen 147
15.3.3 Wortelfracturen 147
15.3.4 Concussie en subluxatie 149
15.3.5 Intrusieve en extrusieve luxatie 150
15.3.6 Laterale luxatie 150
15.3.7 Avulsie of exarticulatie 150
15.3.8 Fracturen van de processus alveolaris 152
15.4 Spalken 153
15.5 Wortelresorptie 155
15.6 Behandeling van trauma van de melkdentitie 156
15.6.1 Gecompliceerde kroonfractuur 156
15.6.2 Kroonwortelfractuur 156
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 008
Inhoud IX
15.6.3 Wortelfractuur 156
15.6.4 Contusie, subluxatie, laterale luxatie, intrusie
luxatie 156
15.6.5 Extrusie luxatie 156
Literatuur 157
16 Complicaties 159
16.1 Inleiding 159
16.2 Aspiratie 159
16.3 Nabloedingen 160
16.4 Alveolitis 160
16.5 Ontstoken hematoom 161
16.6 Vertraagde wondgenezing 162
16.7 Antrumperforaties 162
16.8 Zenuwlaesies 168
16.9 Kaakfracturen 169
16.9.1 Tuberfracturen 169
16.9.2 Onderkaakfracturen 170
Literatuur 171
17 Juridische aspecten bij chirurgische tandheel-
kunde 173
17.1 Inleiding 173
17.2 Het bekwaamheidsvereiste 173
17.3 Voorbehouden handelingen 174
17.4 De informatieplicht en het toestemmings-
vereiste 175
17.4.1 Informed consent 175
17.4.2 Informatieplicht 175
17.4.3 Enige voorbeelden 177
17.4.4 Het toestemmingsvereiste 178
17.4.5 Wie moet toestemming geven? De WGBO-
regels over de ge¨ınformeerde toestemming 178
17.5 Dossiervorming 180
17.6 Inzagerecht 181
17.7 Gegevensverstrekking aan derden 182
17.8 Acute medische noodsituaties 183
17.9 Inspanning versus resultaat 183
17.10 Aansprakelijkheid 184
17.11 Praktijkrichtlijnen 185
17.12 Tuchtrecht 185
Literatuur 186
18 Receptuur 187
18.1 Analgetica en antiflogistica 187
18.2 Antibacteri¨ele middelen 187
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 009
X Mondchirurgie voor tandartsen
18.3 Mondspoeling 188
18.4 Sedativa 188
18.4 Slaapmiddel 188
18.5 Tampon 188
Appendix 189
Inleiding 189
Wortelpuntoperatie (informatiebrochure v´o´or de
ingreep) 189
Verzorging na een wortelpuntoperatie 191
Verwijderen van verstandskiezen (informatiebrochure
v´o´or de ingreep) 192
Verzorging na het verwijderen van verstandskiezen en
wortelresten 194
Open antrum 195
Formulier te gebruiken bij het verzoek tot onderbreking
van anticoagulantiatherapie 197
Endocarditisprofylaxe 197
Register 201
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 010
Voorwoord bij de 1e druk
De uitoefening van de tandheelkunde heeft in Nederland een bijzondere
ontwikkeling doorgemaakt die nauwelijks vergelijkbaar is met die in an-
dere, ons omringende landen. Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog
was er een groot tekort aan tandartsen en dat heeft geduurd tot ten minste
halverwege de jaren zeventig.
Gedwongen door tijdgebrek en wellicht ook omdat tijdens de opleiding
onvoldoende onderwijs was genoten in de chirurgie, ontstond geleidelijk
de gewoonte om de dentoalveolaire chirurgie te verwijzen naar kaakchi-
rurgen. De opleiding van kaakchirurgen hield gelijke tred met deze ont-
wikkeling, waardoor er een soort evenwicht ontstond tussen vraag en
aanbod op het gebied van de dentoalveolaire chirurgie.
Er zijn evenwel drie ontwikkelingen te onderkennen die er mogelijk
voor zorgen dat ten minste een deel van de dentoalveolaire chirurgie weer
terug zal gaan naar de tandarts-algemeen practicus:
1 Het tekort aan tandartsen was begin jaren tachtig opgeheven, waardoor
de factor tijdgebrek werd gee¨limineerd. In de praktijk blijkt dat er
inderdaad meer tandartsen belangstelling hebben gekregen voor het
uitvoeren van chirurgische ingrepen. Nationaal en internationaal wordt
hierop ingespeeld door het aanbieden van ‘postgraduate’ onderwijs.
2 De bevolking, in haar algemeenheid, heeft minder carie¨s waardoor er
meer tijd is voor andere, minstens zo belangrijke aspecten van de tand-
heelkunde.
3 Het werkterrein van de kaakchirurg heeft zich langzamerhand uitge-
breid. De tamelijk lange en dure opleiding richt zich vooral op de
maxillofaciale chirurgie, zoals traumatologie, osteotomiee¨n, oncologi-
sche ingrepen. De huidige en vooral de toekomstige kaakchirurg zal
zich daarom meer bezighouden met deze vaak tijdrovende en ingewik-
kelde ingrepen in vergelijking met de kaakchirurg ‘oude stijl’, die vooral
dentoalveolaire chirurgie uitvoerde.
Er ontstaat dus ruimte voor de tandarts-algemeen practicus om zich toe te
leggen op de mondchirurgie, voor zover die kan worden uitgevoerd in de
algemene praktijk. Dit sluit goed aan op de tendens om in de huidige
curricula van de opleiding tot tandarts weer meer aandacht te besteden aan
de medisch-biologische aspecten van de tandheelkunde en vooral aan de
BSL - ACA_BK_1KMM - 0000_9789031362424 011