Kelimeler ve Şeyler - Michel Foucault

680 Pages·2012·2.52 MB·Turkish

by  Michel Foucault

Michel Foucault
KELİMELER
ve
ŞEYLER

İMGE
kitabevi
Théophile Gautier, Velâzquez'in Las Meninas'ını ilk kez
gördüğünde, kendini "tablo nerede?" diye haykırmaktan
alıkoyamamıştır.
İlk bakışta, tablo basit bir konuyu işlemektedir. Kralın
beş yaşındaki kızı infante Margarita, nedimeleri (lasmeninas)
ve soytarılarıyla çevrelenmiş olarak tablonun ortasındadır.
En dip tarafta, saray nazırının silueti görülmektedir, ama
biraz daha yakından ve daha dikkatle bakılınca, tabloda
başka kişilerin de olduğu fark edilmektedir. Dip duvarın
üzerinde bir ayna vardır ve aynadan İspanya kralı IV. Felipe
ile kraliçe Avusturyalı Maria- Anna'nın görüntüleri
yansımaktadır. Ve ressamın bizzat kendisi, üzerinde çalıştığı
tuali bize ters dönmüş olarak görülmektedir. O halde, resmi
yapılan kimdir, kimlerdir? Tablonun adının belirttiği gibi,
nedimeler mi, küçük prenses mi, yoksa kral ve kraliçe mi?
Tablonun mekânı nerededir? Ressamın çalıştığı atölyede mi,
yoksa kral ile kraliçenin bulunduğu yerde mi? Acaba iki
tablo mu vardır? Biri gördüğümüz, diğeri de görmediğimiz,
yapıldığını anladığımız. Asıl tablo hangisidir? Öte yandan,
kral ile kraliçenin durdukları yer, aynı zamanda bizim de,
seyircinin de durduğu yerdir. Las Meninas, bakanın bakılan
olduğu ve tablonun kişilerinin arasına katıldığı tek resimdir;
ayna, kral ile kraliçenin görüntüleriyle birlikte, bizimkini de
yansıtmak durumundadır.
Foucault, Kelimeler veŞeyler’i yazmaya, İnsan
Bilimlerinin Arkeolojisi'ni oluşturmaya bu noktadan itibaren
başlamaktadır.
KAPAK RESMİ:Diego RodriguezdaSilvay Velázquez,
Las Meninas(1656), Madrid, PradoMüzesi.
Michel Foucault, 1926’da Poitiers’de doğdu. 1970’te
Collège de France’a seçildi ; Bütün hayatını tarihin
kapısından geçemeyen konuların tanhini yapmakla geçirdi.
Foucault 1984’te Paris’te öldü.
Foucault’nun Eserleri:
Cinselligin Tarihi }3 c.J (Afa Yayınları, 1986)
Söylemin Düzeni (Hıl Yayınları, 1987)
Annemi, Kızkardeşimi ve Erkek Kardeşimi Kadleden
Ben. Pierre Rivière (Ara Yayıncılık. 1991)
Hapishanenin Doğuşu (İmge Kitabevi Yayınları, 1992.
2000J Deliliğin Tarihi (İmge Kitabevi Yayınları, 1992, 1995,
2000)
Ders Özetleri (Yapı Kredi Yayınları, 1992)
Ben in Yapımı (Ara Yayıncılık, 1992)
Bu Bir Pipo Değildir (Yapı Kredi Yayınları, 1993)
Kelimeler ve Şeyler (imge Kitabevi Yayınları, 1994,
2001)
Dostluğa Dair (Hil Yayınları, 1994)
Bilginin Arkeolojisi (Birey Yayıncılık, 1999)
Kendini Bilmek (Om Yayıncılık. 1999)
Entelektüellerin Siyasi İşlevi [Seçme Yazılar 1] (Ayrıntı
Yayınları, 2000)
Özne ve iktidar [Seçme Yazılar 2] (Ayrıntı Yayınları,
2000)
Büyük Kapatılma [Seçme Yazılar 3] (Ayrıntı Yayınları,
2000)

Mehmet Ali Kılıçbay, 1945 yılında Ankara’da doğdu.
Galatarasay Lisesi ni ve AÛ SBF'yi bitirdi, iktisat doktorası
yaptı. Gazi Üniversitesi’nde ders veriyor, çeviri yapıyor, kitap
yazıyor, polemik yapıyor.

Kılıçbay'ın eserleri:
Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim farzı (1982)
Doğunun Devleti Batının Cumhuriyeti (Gece Yayınları,
1992; İmge Kitabevi Yayınları, 2001)
Şehirler ve Kentler (Gece Yayınları, 1993; İmge
Kitabevi Yayınları, 2000)
Cumhuriyet ya da Birey Olmak (İmge Kitabevi
Yayınları, 1995» 2001)
Benim Polemiklerim (İmge Kitabevi Yayınları, 1995)
Bu DünyayıYaşamak (İmge Kitabevi Yayınları. 1995)
Felsefesiz Sanat Oy unsuz Tarih (imge Kitabevi
Yayınları, 1996)
Uyruktan Vatandaşa Geçimden iktisada (imge Kitabevi
Yayınları, 1996)
Siyasetsiz Siyaset (İmge Kitabevi Yayınları. 1998)
Dinin Fiziği Demokrasinin Kimyası (İmge Kitabevi
Yayınları, 1999)
Efsaneler ve Gerçekler (A. Y. Ocak, 1. Ortaylı, 1. Togan,
S. Divûçioğlu, S. Faroqhi, T. Timur ile birlikte, imge Kitabevi
Yayınları, 2000)
Ahşabın Öyküsü (imge Kitabevi Yayınları. 2000)

Michel Foucault
Les Mots a les Choses
Une Archeologie des Sciences Humanies
ISBN 975-533-075-5
Editions Gallimard, 1966 ©
İmge Kitabevi Yayınları, 1994
1 Baskı: Ocak 1994 2, Baskı: Ekim 2001.
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Haşan Tahsin Benli
Kapak T. Tolga Özçelik
Kapak Resmi Velazquez, Las Meninas
Düzelti Eylem Soner
Baskı ve Cilt Pelin Ofset (312) 418 70 93/94
imge Kitabevi Yayıncılık Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti.
Konur Sok; No: 3 Kızılay 06650 Ankara Tel: (312) 419
46 10 - 419 46 11 • Faks: (312) 425 29 87
İnternet:
www.imge.com.tr
•
www.imgekitabevi.com
E-Posta: [email protected]
imgeimgekitabevi.com

İmge Dağıtım

Ankara
Konur Sokak No: 43/A Kızılay Tel: [phone] -
418 28 65 Faks: (312) 425 65 32

İstanbul
Mühürdar Cad No; 80 Kadıköy Tel: [phone]
Faks: (216) 418 26 10
Michel Foucault
Kelimeler ve Şeyler
İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi
Fransızca Aslından Çeviren Mehmet Ali
Kılıçbay
2. Baskı
Sunuş

Théophile Gautier, Velâzquez'in Las Meninas’ini ilk kez gördüğünde,
"tablo nerede?” diye haykırmaktan kendini alıkoyamamıştır.
İlk bakışta, tablo basit bir konuyu işlemektedir. Kralın beş yaşındaki
kızı infante Margarita, nedimeleri (las meninas) ve soytarılarıyla
çevrelenmiş olarak tablonun ortasındadır. En dip tarafta, saray nazırının
silueti görülmektedir, ama biraz daha yakından ve daha dikkatle bakılınca,
tabloda başka kişilerin de olduğu fark edilmekledir. Dip duvarın üzerinde
bir ayna vardır ve aynadan İspanya kralı IV. Felipe ile Avusturyalı kraliçe
Maria-Anna'nın görüntüleri yansımaktadır. Ve ressamın bizzat kendisi,
üzerinde çalıştığı tuvalde bize ters dönmüş olarak görülmektedir. O halde,
resmi yapılan kimdir, kimlerdir? Tablonun adının belirttiği gibi, nedimeler
mi, küçük prenses mi, yoksa kral ve kraliçe mi? Tablonun mekânı
nerededir? Ressamın çalıştığı atölyede mi, yoksa kral ile kraliçenin
bulunduğu yerde mi? Acaba iki tablo mu vardır? Biri gördüğümüz, diğeri
de görmediğimiz, ama yapıldığını anladığımız. Asıl tablo hangisidir? Öte
yandan, kral ile kraliçenin durdukları yer, aynı zamanda bizim de,
seyircinin de durduğu yerdir. Las Meninas, bakanın bakılan olduğu ve
tablonun kişilerinin arasına katıldığı tek resimdir; ayna kral ile
kraliçenin,görüntüleriyle birlikte, bizimkini de yansıtmak durumundadır.
Böylesine bir tablo, bilgiyi bir kerede ebediyete kadar verilmiş
sayanları, eğer anlarlarsa, altüst edecek bir ele alış tarzına sahiptir.
Bilginin, bayrak yarışı gibi birikimli ilerlediğine inanan, buna iman eden (ne
yazık ki bunların çoğu bizim ülkemizde yaşıyor) kişiler bu tabloda sadece
nedimeleri göreceklerdir.
Foucault, Kelimeler ve Şeyler'i yazmaya, İnsan Bilimlerinin
Arkeolojisi'ni oluşturmaya bu noktadan itibaren başlamaktadır. Yazar bu
çok önemli ve fazlasıyla gürültü koparmış ve koparmakta olan eserinde,
"biyoloji"den "psikoloji"ye, "dilbilim"den "iktisat"a kadar, insana ilişkin bütün
bilgilerin ani değişimlerin ürünü olduklarını ortaya koymaktadır. Bu ani
değişimler, bilgi edinmenin, bilgi sahibi olmanın örgütlenmesini tepeden
tırnağa elden geçirmekte ve gelişimlerinin koşul ve sınırlarını her alanda
tanımlayan epistemolojik bir bütünü (episteme) yeni baştan
yaratmaktadır. Bilgi, bir kerede ebediyete kadar geçerli olmak üzere ne
bulunur, ne de verilidir. Bilgi doğru veya yanlış olmak zorunda değildir.
Bilgi bir episteme'nin çerçevesi içinde belirir.
Çözümlemesi yapılan dönemlere göre, Rönesans episteme'sine
benzerlik yasasının egemen olduğu, XVII. yüzyılda bunun yerine "akıl" gibi
soyut bir kavramın hükmü altındaki bir çözümleme tarzının geçtiği
görülmektedir. Foucault'ya göre, XIX. yüzyıl, "tarihsel zaman" fikrini
devreye sokarak "temsiller" halinde örgütlenmiş olan analitik bilgiyi tahrip
etmiş ve insana ilişkin "bilimsel" bir bilgi böylece mümkün hale gelmiştir;
ama bu bilgi de yok olmaya mahkûmdur.
Bu olağanüstü güçlükteki ve derinlikteki kitabı, felsefesiz, düşüncesiz
ve bu yüzden de "dilsiz" bir toplumun diline çevirmeye kalkışmanın en
mükemmelinden bir saçmalık olduğunu biliyorum; ama Las Meninas o
kadar büyüleyici ki...
M
ehm
et
Ali
Kılı
çba
y
Ağu
stos
199
3