Izen-zerrendak

485 Pages·2005·1.73 MB·Indonesian

Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

SARRERA

Zerrendak

Guztira 8.414 sarrera daude, lau arlo nagusitan sailkatuak eta 8 zerrendatan banatuak. Hona hemen sailak:

1. Toponimia (leku-izenak)

Hiru zerrenda daude:

1.1. Toponimia historikoa (politikoa batez ere)

1.2. Gaur egungo toponimia (fisikoa eta politikoa)

1.3. Euskal Herriko hidronimo nagusiak (ibaiak, urtegiak...)
Euskal Herriko bestelako leku-izenak, hala nola herriak, udalerriak, probintziak eta mendiak, lehendik erabakita ditu
Euskaltzaindiak (edo erabaki bidean) eta Euskaltzaindiaren web gunean aurki daitezke: http://www.euskaltzaindia.net/eoda/).
Zerrenda honetan hidronimo nagusiak (ibaiak, urtegiak, kanalak...) ematen dira, eta proposamen gisa eskaintzen dira, ez
baitaude Euskaltzaindiak araututa.

2. Antroponimia (pertsona-izenak)

Bi zerrenda daude:

2.1. Euskal Herritik kanpoko pertsona-izenak

2.2. Euskal Herriko pertsona-izenak

3. Bestelako onomastika

3.1. Zerrenda bakar batean sartu dira leku-izenak, pertsona-izenak edo artelanen izenak ez diren gainerako guztiak, Euskal
Herrikoak zein kanpokoak.

4. Artelanak

4.1. Euskal Herritik kanpoko artelanak

4.2. Euskal Herriko artelanak

I
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Zerrendak ulertzeko oharrak

• Euskarazko izenak '-a' edo '-ak' amaiera duenean, eta '-a' hori berezkoa ez bada, ondoan '(-a)' edo (-ak) jarri da toponimoetan,
artikulua dela zehazteko. Adibidez, Afrikako Adarra (-a)'. Horrek esan nahi du deklinatzeko orduan 'a' hori ez dela kontuan
hartzekoa, eta, beraz, 'Afrikako Adarrean, Afrikako Adarreko...' deklinatuko da. Toponimiatik kanpo, ez da esplizitatu. Halaber,
toponimoa izanagatik, toponimoa osatzen duen azken hitza arrunta bada, ez da esplizitatu. Adibidez, 'Txinako Harresi Handia'
agertzen da zerrendan, eta ez 'Txinako Harresi Handia (-a)'.

• Batzuetan, parentesi artean, erabilera adierazteko adibideak jarri dira. Adibidez, 'Rift (Rift harana, -a)' jarri da adierazteko leku-izena
'Rift' dela baina 'Rift harana' ere esan daitekeela adierazteko.

• Zenbaitetan, parentesi artean jarri dira aukerakoak diren parteak. Adibidez, 'Santiago (Konpostelakoa)' toponimoaren bigarren
partea aukerakoa da, 'Santiago' edo 'Santiago Konpostelakoa'. Beste batzuetan, parentesi artean eskaintzen da jatorrizko
hizkuntzan utzitako izenaren esanahia. Adibidez, 'Sturm und Drang («Ekaitza eta Oldarra»)'.

• Ordinala duten pertsona-izenen kasuan, kontuan izan ordinala beti deklinatzen dela, baita aposizioetan ere. Adibidez, 'Justiniano
I.a' pertsona-izena honela erabiliko da testuan: 'Justiniano I.a enperadorearen garaian...' eta ez *'Justiniano I. enperadorearen
garaian...'. Beste hainbeste izengoitiak aipatzen direnean ere. Adibidez, 'Ivan IV.a Izugarria' eta ez *'Ivan IV. Izugarria'.

• Izen bat baino gehiago erabil daitezkeenean, barra etzan batez '/' bereizi dira izenak. Adibidez: 'Kongo/Zaire'. Horrek esan nahi du,
ibaia izendatzeko 'Kongo' zein 'Zaire' erabil daitezkeela.

• Koma erabili da, zenbaitetan, zerrendan dagoen ordena behartua dela adierazteko (bilatzea erraztearren aldatu da berezko ordena
batzuetan). Adibidez, 'Alto, El' eta 'Grezia, Antzinako' agertzen da zerrendan. Horrek esan nahi du 'El Alto' eta 'Antzinako Grezia'
direla berez.

• Euskararako proposatzen den formarekin batera, askotan ematen dira erdal formak ere, hau da, gaztelania, frantsesa edota
ingelesa. Hartara, erabiltzaileak ezagutzen duen erdal forma bilatu eta dagokion euskal forma aurkituko du ondoan. Nolanahi ere,
hiru erdaretako formak ez dira sistematikoki bete.

II
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Zerrendetan erabilitako laburduren irakurbidea

1. Pertsona-izenen zerrendetan
Ark. Arkitektura
ber. bertsolaria
bes. bestelakoa
Bib. Bibliakoa
bid. bidaiaria
Enp. Enpresa-mundua
Erl. Erlijioa
err. errege-erreginak, enperadoreak
Esk. Eskultura
Esz. Eszena
izg. izengoitia
j.i. jatorrizko izena
Jak. Jakintza
Kir. Kirola
Lit. Literatura
mil. militarra, militar politikaria edo kidekoa
Mus. Musika
per. pertsonaia historiko orokorra
Pin. Pintura
Pol. Politika
Zin. Zinema

III
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

2. Bestelako onomastikan
Art. artelanetako animalia, gauzaki eta pertsonaien izenak; arkitekturako obrak eta antzekoak; gizakiak egindako gauzakiak
bes. bestelakoa
din. dinastia
era. erakundeak, taldeak, elkarteak, alderdi politikoak, militarrak, erlijio-ordenak...
fam. familia
Hist. era guztietako gertaera historikoak: gerrak, guduak, itunak...
aro. historia, geologia eta historiaurreko aldi eta aroak
Mit. Mitologia

3. Artelanetan
ald. aldizkaria
Ark. Arkitektura
Esk. Eskultura
Esz. Eszena
Lit. Literatura
Mus. Musika
Pin. Pintura
Zin. Zinema

IV
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

1.1. Toponimia historikoa

Euskara Gaztelania Frantsesa Ingelesa Oharra
Abidos Abydos / Abidos Abydos Abydos
Adengo Protektoratua Adén, (protectorado de) Aden, protectorat d' Aden Protectorate
(-a)
Afrika Prokontsularra (-a) África Proconsular Afrique proconsulaire
Akad Acad Akkad Akkad
Akaia Acaya Achaïe Achaea
Akhetaton Ajtaton Akhetaton Akhetaton
Akilea Aquilea Aquilée Aquileia
Akisgran Aquisgrán Aix-la-Chapelle Aachen Aachen-en izen
historikoa da
Akre Akko-ren izen
historikoa da
Alamein Alamein (El-) Alamein (El) Alamein, el-
Albret Labrit Albret / Labrit
Alemaniako Errepublika República Democrática République German Democratic
Demokratikoa (-a) Alemana Démocratique Republic
Allemande
Alexandria Alejandría Alexandrie Alexandria
Ali Kosh Ali Kosh Ali Kosh
Anáhuac Anáhuac Anáhuac Anáhuac
Andalus, Al Andalus, al-
1
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Angora Angora o Ancyra Angora edo Ancyre Angora or Ancyre Ankara-ren izen
historikoa da
Arabiar Errepublika República Árabe Unida République Arabe Unie Mapa historikoetan
Batua (-a) (AEB) laburdura
jartzeko premia
balego, laburdurak zer
esan nahi duen argitu
beharko litzateke,
Ameriketako Estatu
Batuekin ez
nahasteko
Argolida Argólida Argolide Argolid / Argolis
Arkadia Arcadia Arcadie Arcadia
Armorika Armórica Armorique Armorica, Aremorica
Asiako Probintzia Asia, (provincia de) Asie, (province d') Asia (province of)
Asiria Asiria Assyrie Assyria
Asur Assur Assour / Assur Ashur / Assur
Aturbe Tarbes Tarbe-ren izen
historikoa da
Auski Auch Auch Auch Auchen forma
historikoa da
Austrasia / Ekialdeko Austrasia / Reino del Austrasie / royaume de Austrasia
Erresuma Este l'Est
Austria-Hungariako Austria-Hungría o Empire Austro-Hongrois Austria-Hungary / Austro-
Inperioa (-a) Imperio austrohúngaro Hungarian Empire
Aventinoa (-a) (Aventino Aventino Aventin (mont)
muinoa, -a)
Babilonia Babilonia Babylone Babylon
2
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Banshan Banshan o Pan-shan Banshan
Barcino Barcino
Bartzelonako Konderria Barcelona, condado de
(-a)
Bataviako Errepublika República Bátava République Batave Batavian Republic
Beidha Bayda' (al-) Beidha Baydā', Al- / Beidha / Beida
Berito Berito
Betika Bética Bétique
Betis Betis
Bi Sizilietako Erresuma Dos Sicilias, (Reino de Deux-Siciles, (royaume Two Siciles, Kingdom of the
las) des)
Biblos Biblos Byblos Byblos
Birsa Byrsa Byrsa
Bitinia Bitinia Bithynie Bythynia
Bizantziar Inperioa (-a) / Imperio bizantino edo Empire Byzantin / Byzantine Empire / Eastern
Ekialdeko Erromatar Imperio Romano de Empire romain oriental Roman Empire
Inperioa (-a) Oriente
Bizantzio Bizancio Byzance Byzantium
Borsippa Borsippa o Barsippa Borsippa Borsippa
Bosforoko Erresuma Bósforo, (reino del) Bosphore, royaume du Bosporus, Kingdom of the
Britania Britania Bretagne Britania
Bubastis Bubastis Boubastis / Bubastis Bubastis

3
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Burgundia Borgoña Bourgogne Burgundy Borgoina-ren izen
historikoa da
Calagurris Calagurris Calagurris Kalagorri-ren latinezko
izena da
Carthaginensis / Kartago cartaginense, province of Carthaginensis
Novako Probintzia carthaginensis
Çatal Höyük Çatal Höyük Çatal Höyük Çatalhüyük
Chichén Itzá Chichén Itzá Chichén Itzá Chichén Itzá
Cordou Córdoba, caliphate of
Dair al Bahri Dayr al-Baharī Deir el-Bahari Dayr al-Bahrī
Dazia Dacia Dacie Dácia
Delfos Delfos Delphes Delphi
Delos Delos Délos Delos
Dirrakio Dyrrakhion Dyrrachium
Dur Sharrukin Dur Sarrukīn Dur-Sharrukīn Dur Sharrukin
Dura-Europos Dura Europos Doura-Europos Dura-Europus
Edesa Edesa Édesse Edessa
Efeso Éfeso Éphèse Ephesus
Egipto Beherea (-a) Bajo Egipto Basse-Égypte Lower Egypt
Egipto Garaia (-a) Alto Egipto Haute-Égypte Upper Egypt
Ekbatana Ecbatana Ecbatane Ecbatana Hamadanen izen
historikoa
Ekialdeko Afrika África Oriental Alemana Afrique-Orientale German East Africa
Allemande / Est-Africain
4
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Alemaniarra (-a) Allemand
Ekialdeko Afrika África Oriental Británica Afrique-Orientale British East Africa
Britainiarra (-a) Anglaise, Est-Africain
Britannique
Ekialdeko Erromatar Imperio romano de Empire Romain d’Orient Eastern Roman Empire
Inperioa (-a) oriente
Ekialdeko Indiak Indias Orientales East Indies
Ekialdeko Prusia Prusia Oriental Prusse-Orientale East Prussia
Ekuatore Afrika África ecuatorial Afrique-Équatoriale French Equatorial Africa
Frantsesa (-a) francesa Française
Elam Elam Élam Elam
Eldorado Dorado (el) Eldorado Eldorado
Elea Elea EléeÉlée Elea
Eliz Estatuak (-ak) Estados de la Iglesia États de l’Église Church States
Emaus Emaús Emmaüs Emmaus
Epidamnos Epidamno Epidammos
Epidauro Epidauro Epidaure Epidaurus
Eridu Eridú Eridu Eridu
Erregeen harana (-a) Reyes, valle de los Vallée des Rois Kings, Valley of the
Erromaina Romaña Romagne
Erromatar Inperioa (-a) / Imperio Romano Empire Romain Roman Empire
Erroma
Erruan Rouen Rouen Rouen-en forma
historikoa da
5
Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

Errusiako Sobietar República Socialista République Fédérative Russian Soviet Federative
Errepublika Sozialista Federativa Soviética de Socialiste Soviétique de Socialist Republic
Federatiboa (-a) Rusia Russie
Eskilinoa (-a) (Eskilino Esquilin (mont)
muinoa, -a)
Esmirna Izmir hiriaren izen
historikoa da
Espainia Berria (-a) Nueva España Nouvelle-Espagne New Spain
Esparta Esparta Sparta Sparta
Eszitia Escitia Scythie Scythia
Etruria Etruria Étrurie
Faestos Faestos Phaïstos Phaestus
Farsalia Farsalia Pharsale Pharsalus
Fenizia Fenicia Phénicie Phoenicia
Feodosia Feodosia Feodosia Feodosiya / Feodosii /
Feodosija
Filae File Philae Philae, Arabic Jazirat Filah
Filipo Filipos Philippes Philippi
Fozea Focea Phocée Phocaea
Frankonia Franconia Franconie Franconia
Frantzia Berria (-a) Nueva Francia Nouvelle France New France
Frantziako Bigarren Imperio francés Empire (Second)
Inperioa (-a) (Segundo)

6