Table Of Contentirrasyonel
stuart sutherland
Çeviri: Gülin Ekinci
irrasyonel
Bu kitap ilk kez 1992 yılında Constable and Company tarafından,
Türkçe’ye çevrilen bu edisyonu ise 2007 yılında Pinter & Martin tarafından,
“Irrationality” ismiyle yayımlanmıştır.
www.pintermartin.com
Copyright © 1992, 2007 Stuart Sutherland
Türkçe yayın hakları:
© Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti.
Asmalımescit Mah. Ensiz Sok. No:2 D:4 Beyoğlu -İstanbul
Domingo, Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti.’nin markasıdır.
www.domingo.com.tr
Yazar: Stuart Sutherland
Çeviri: Gülin Ekinci
Kapak Tasarım: Mineral
www.mineralmineral.com
Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tümünün veya içeriğinin herhangi bir
bölümünün
yayıncının yazılı izni olmadan, fotokopi yöntemi dahil, elektronik ya da
mekanik
herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır.
stuart sutherland
1928-1998 yılları arasında yaşayan Stuart Sutherland,
Sussex Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olduğu dönemde
üniversite bünyesinde bir deneysel psikoloji laboratuvarı
kurmuştur.
Observer, New York Times ve Daily Telegraph’a köşe
yazarlığı da yapan ve hayli üretken bir yazar olan
Sutherland’ın en bilinen eserleri, ilk olarak 1992 yılında
yayımlanan ve çığır açan İrrasyonel ile yazarın kendi manik
depresif bozukluğunu içten ve dokunaklı bir dille anlatan
Breakdown’dır.
önsöz
Aristoteles’in affına sığınarak, irrasyonel davranışların
istisnai bir durum olmaktan çıkarak standart haline geldiği
söylenebilir. Bu durumu araştırarak, günlük yaşamda ve
çeşitli iş alanlarında yaşanan irrasyonelliklere dair çarpıcı pek
çok örnek derledim. Görünen o ki doktorların, generallerin,
mühendislerin, hâkimlerin, işadamlarının ve diğerlerinin
kararları da sizin ya da benimkilerden daha rasyonel değil:
ancak genellikle etkileri daha zararlı.
Fakat irrasyonelliğin yaygınlığına dair asıl kanıtlar, son otuz
yıldır psikologlar tarafından yapılan çok sayıda araştırmadan
gelmektedir. Psikologların keşifleri –kozmologların
keşiflerinin aksine– henüz pek bilinmemektedir. Konu üzerine
doğrudan bir araştırma gerçekleştirmemiş olsam da,
deneylerinin ustalığından ve zihnin işleyişine dair aydınlatıcı
sonuçlarından büyülendim. Bu kitap, sosyal ve duygusal
yanlılıklar gibi, irrasyonel davranışa yol açtığı gösterilmiş pek
çok etkenin yanı sıra, negatif vakaları dikkate almamak ya da
akla ilk gelenin etkisi altında kalmak gibi hatalar sonucu
ortaya çıkan tuhaf düşünce tarzlarını bir araya getirmektedir.
Pek çok deneysel bulgu o kadar şaşırtıcı ki, okurlar inanmakta
güçlük çekebilirler; ancak bulguların neredeyse tümü
defalarca tekrarlanmıştır. Şüpheci okurlar için ürkütücü
uzunlukta bir kaynak listesi sundum; dürüstlüğümden şüphe
duyulduğu ya da belirli konularla daha ayrıntılı şekilde
ilgilenme arzusu doğduğu takdirde bu kaynaklara
başvurulabilir.
Teknik bir dille yazılmış, okunması güç makalelerde yer
alan araştırmaları alandan olmayanlar için anlaşılır hale
getirmeye çalıştım. Çoğu zaman matematik ve istatistik
kavramlarından kaçındım, yine de kitabın son kısımlarında
birkaç temel kavramı kullanmak ve açıklamaktan
kurtulamadım.
Bu, düşünme üzerine bir “kendin başarabilirsin!” kitabı
değil, ancak bölüm sonlarında birkaç ipucuna yer verme
girişiminde bulundum. Okurlar, düşünce süreçlerini çepeçevre
saran çok sayıda tuzağın bazılarından sakınmayı
öğrenebilirler –Oscar Wilde’ın “aptallıktan başka günah
yoktur,” sözünde doğruluk payı varsa ve okurlar da bu yönde
bir istekle irrasyonellikten sakınmaya çalışacak kadar
rasyonellerse tabii. Oscar Wilde haklıysa, irrasyonellik
fazlasıyla ciddiye alınması gereken bir konudur ve ben de bu
görüşe riayet ederim. Kendimi kimseden daha rasyonel
bulmuyor olsam da, okurlardan rica ediyorum, kitapta
buldukları hataları bana bildirmesinler; sonucunun bizzat
irrasyonel olacağını bilmeden, irrasyonellik üzerine hacimli
bir literatürü bir araya getirmek yeterince güçtü zaten.
Hangi cinsiyet zamirini kullanacağım konusunda (İngilizce
orijinal metin için) bir ikilem yaşadım. Eril zamirlerin
kullanılması feministleri kızdırabilirdi; fakat zamirler
neredeyse tüm durumlarda irrasyonel tavırlar sergileyen
kimselere işaret ettiğinden, eril zamirler kullanmanın daha
güvenli olacağına karar verdim; okurlar pekâlâ kadınları
erkeklerden daha rasyonel bulduğum sonucuna varabilirler.
Son olarak, araştırmalarını yağmaladığım herkesi saygıyla
selamlıyor, kitabın sonundaki notlar bölümünde kendilerine
teşekkürlerimi sunuyorum.
Stuart Sutherland
Sussex Üniversitesi
Ağustos 1992
teşekkürler
Kitabın önceki taslaklarının gelişmesine katkıda bulunan
yorumlarından dolayı Nicholas Bagnall, Colin Fisher ve Phil
Johnson-Laird’e müteşekkirim. Hem görüşlerini benimle
paylaştığı, hem de beni yüreklendirdiği için Julia Purcell’e
minnettarım. Kızlarım Gay ve Julia Sutherland’a dizin ve
notlar konusundaki yardımlarından dolayı teşekkür ederim.
Taslakları bilgisayara girmedeki hızı, dikkati ve sabrı ve el
yazımı benden iyi okuyabilme becerisinden ötürü (bunları
kendi başıma yapamazdım) sekreterim Ann Doidge’a bilhassa
müteşekkirim. 3. ve 4. tabloları kullanmama izni verdikleri
için Cambridge University Press ve David Eddy’ye de
teşekkür ederim.
