Table Of ContentPAIDÓTSR ANSICIONES
HOWARGDA RDNER
·1
.-
,
•I
l.R .J .S ternbye rg LubarLta c reatievniu dandac ultcuornafo rmista ,.
T. l. -
2.T. Engelha-rEdlfir n dela cultduerla a v ictoria
3.L .G rinspoyoJ n.B . Bak-aMlaarri huana
4. SingeRre penlas avri da lam uerte
P. - y
5.S .T urk-leLa vidae nla pantalla
6.R .J .S rernbeLragi nteliegxeintcoias a INTELIGEMNÚCLITAISP LES
-
J.H organE l fidnela ciencia
7. -
S. Greenspya Bn.L .B enderlEylc recimdieela n mteon te
8. l. -
CsikszenrmiChraelaytiiv idad
9.M . -
10A.. S okaylJ .B ricmo-nIrm postiunrtaesl ectuales
11H.. G ardneMre ntlíedse res
-
12H.. G ardneIrn teligmeúnltciipaless
13H.. G ardn--eMre ntcerse ativas La teoreínal ap ráctica
14H.. G ardneLra n uevcai endceila a m ente
-
15J..A r ra-lDii cciondealsr iigoXl XIo
16.A .C .D antoD espudéefisln dealr te
-
17. D.L emonicOkt romsu ndos
M. -
D. NobleL areligi ón dela tecnología
18. F. -
33273
g
�
N
PAIDÓS
�
N.:r- BBarcelonuenosMa éxicoAir es
PAIDÓTSR ANSICIONES
HOWARGDA RDNER
·1
.-
,
•I
l.R .J .S ternbye rg LubarLta c reatievniu dandac ultcuornafo rmista ,.
T. l. -
2.T. Engelha-rEdlfir n dela cultduerla a v ictoria
3.L .G rinspoyoJ n.B . Bak-aMlaarri huana
4. SingeRre penlas avri da lam uerte
P. - y
5.S .T urk-leLa vidae nla pantalla
6.R .J .S rernbeLragi nteliegxeintcoias a INTELIGEMNÚCLITAISP LES
-
J.H organE l fidnela ciencia
7. -
S. Greenspya Bn.L .B enderlEylc recimdieela n mteon te
8. l. -
CsikszenrmiChraelaytiiv idad
9.M . -
10A.. S okaylJ .B ricmo-nIrm postiunrtaesl ectuales
11H.. G ardneMre ntlíedse res
-
12H.. G ardneIrn teligmeúnltciipaless
13H.. G ardn--eMre ntcerse ativas La teoreínal ap ráctica
14H.. G ardneLra n uevcai endceila a m ente
-
15J..A r ra-lDii cciondealsr iigoXl XIo
16.A .C .D antoD espudéefisln dealr te
-
17. D.L emonicOkt romsu ndos
M. -
D. NobleL areligi ón dela tecnología
18. F. -
33273
g
�
N
PAIDÓS
�
N.:r- BBarcelonuenosMa éxicoAir es
Títuolroi giMnaull:t iinptgleeenl ciTehste.h ry e ionp ractice
Publiceandi on glpéosrB asiBco okasd ,i visoifoH na rpeCro lliPnusb lishers,
NuevYao rk
Traduccdieó nM .'TeMreelsearN oo gués
CubierdteVa í ctor Viano
colegdaelsP royeZcetroeo n H arvard
A mis
queh an amplitaedoor díelala a isn teligmeúnlctiiapsl es
def ormiam portante.
loqsu el ap oneenn p rácticr1
A
porh abedre mostrlaaud toi liddelaa d t eoría
end iverásmobsi tos.
lopsa trocinqaudeoc,ro enss u g enerosidad,
A
hanh echpoo sibnluee storbar a.
Quedarni gurosapmreonhtieb isdialnsa a ,u corizeascciródineu. l otsi tuldaer.lCe. os y pritg. h.b a,j loa s
sancioensetsa bleen cidlaesy elsar, e produccióon p acrocdcaielaes c la obrpao rc ualqumiéetro do o
procedimiceonmtpor,he und liad orse pro'!gerltar f:uíaami cmion formfolcaod .i scribduec ión
ejempldae.e rlelmsae diamacl quiolp erré stapmúob licos. y
© 1993b yH owarGda rdner
© 1995d et odalsa esd icioennec sa stellano,
EdicioPnaeisd Ióbsé riSc.Aa .,,
MarianCou bí9,2 - 0802B1a rcelona
yEd itoriPaali dóSsA,I CF,
Defens5a9,9- BuenoAsi res
hnp://w ww.paidos.com
ISBN8:4 -493-0588-8
Depósilteog aBl-:3 3.32211999
ImpreesnoG rafique9s2 ,S .A .,
Av.C anS ucarr9a1t- s0,8 19R1u bí( Barcelona)
ImpreesnoE spañ-aP rinrienSd p ain
Títuolroi giMnaull:t iinptgleeenl ciTehste.h ry e ionp ractice
Publiceandi on glpéosrB asiBco okasd ,i visoifoH na rpeCro lliPnusb lishers,
NuevYao rk
Traduccdieó nM .'TeMreelsearN oo gués
CubierdteVa í ctor Viano
colegdaelsP royeZcetroeo n H arvard
A mis
queh an amplitaedoor díelala a isn teligmeúnlctiiapsl es
def ormiam portante.
loqsu el ap oneenn p rácticr1
A
porh abedre mostrlaaud toi liddelaa d t eoría
end iverásmobsi tos.
lopsa trocinqaudeoc,ro enss u g enerosidad,
A
hanh echpoo sibnluee storbar a.
Quedarni gurosapmreonhtieb isdialnsa a ,u corizeascciródineu. l otsi tuldaer.lCe. os y pritg. h.b a,j loa s
sancioensetsa bleen cidlaesy elsar, e produccióon p acrocdcaielaes c la obrpao rc ualqumiéetro do o
procedimiceonmtpor,he und liad orse pro'!gerltar f:uíaami cmion formfolcaod .i scribduec ión
ejempldae.e rlelmsae diamacl quiolp erré stapmúob licos. y
© 1993b yH owarGda rdner
© 1995d et odalsa esd icioennec sa stellano,
EdicioPnaeisd Ióbsé riSc.Aa .,,
MarianCou bí9,2 - 0802B1a rcelona
yEd itoriPaali dóSsA,I CF,
Defens5a9,9- BuenoAsi res
hnp://w ww.paidos.com
ISBN8:4 -493-0588-8
Depósilteog aBl-:3 3.32211999
ImpreesnoG rafique9s2 ,S .A .,
Av.C anS ucarr9a1t- s0,8 19R1u bí( Barcelona)
ImpreesnoE spañ-aP rinrienSd p ain
\
Sumario
Introdu. cc.i ó.n . . . . . . . . . . 1.3 . . . . . . . . . . . . . . . .
Primpearrat e
LAT EORÍDAE L ASI NTELIGENMCÚILATSI PLES
Notian trodu.c .t o.r i.a . . . . . . . 2.1
l.E np ocpaasl abr.a s. . . . . . . . . 2.3
.
2.U nav ersmiaódnu r(acdJoaon s eWpahl ters) 31
3.P regunrteassp uaecsetrdacesla at eodreíl aai sn telimgúelntciipalse s
y
(conJ oseWpahl te. r.s ). . . . . . . . . 5.1 . . . . . . . . . . . .
4.L ar eladceil óiann telicgoeonnt crviaaasl icoaspaasc ihduamdaen.sa s6 5
Segupnadrat e
EDUCAR ILNATSE LIGEANSC I
Notian trodu. c. t.o .r i. a. . . . . . . . . . . . .·. .. 7. 9. . .
5.U nae scudeelflau tu(rcooT ni nBayl the. ). . .. . .. . ... . .8 1
InterlLuaddsoi rsoe :t órdielc ara esf oersmcao tleaorrc:ío amsp lejas
contarrar ergálpois.d .o s . . . . . . . .9 3 . . . . . . . . . . .
\
Sumario
Introdu. cc.i ó.n . . . . . . . . . . 1.3 . . . . . . . . . . . . . . . .
Primpearrat e
LAT EORÍDAE L ASI NTELIGENMCÚILATSI PLES
Notian trodu.c .t o.r i.a . . . . . . . 2.1
l.E np ocpaasl abr.a s. . . . . . . . . 2.3
.
2.U nav ersmiaódnu r(acdJoaon s eWpahl ters) 31
3.P regunrteassp uaecsetrdacesla at eodreíl aai sn telimgúelntciipalse s
y
(conJ oseWpahl te. r.s ). . . . . . . . . 5.1 . . . . . . . . . . . .
4.L ar eladceil óiann telicgoeonnt crviaaasl icoaspaasc ihduamdaen.sa s6 5
Segupnadrat e
EDUCAR ILNATSE LIGEANSC I
Notian trodu. c. t.o .r i. a. . . . . . . . . . . . .·. .. 7. 9. . .
5.U nae scudeelflau tu(rcooT ni nBayl the. ). . .. . .. . ... . .8 1
InterlLuaddsoi rsoe :t órdielc ara esf oersmcao tleaorrc:ío amsp lejas
contarrar ergálpois.d .o s . . . . . . . .9 3 . . . . . . . . . . .
101 Intelimgúelntciipalse s
Sumar1i 1o1
Laa paricieólen s tímduell oa isn teligmeúnlctiiapesln le aps r imera
6. y APÉNDICES
infaneclmi éat:o ddoe plr oyeScpteoc tr(ucmoM na rKar echev.s.k9y9 )
7.L ae scueplrai maerlim aé:t odaob asdee p royecetneo lse ntordneol a
KeyS choo.l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1. 2. 3 ApéndiAc:eA gradecimireenfteorse,bn icbilaiso grcáofilcaabso,r ayd ores
98..UmAI nrone tsvcPnse uRf srOotsPqidioEugednsLle ai.t ae cs.e nicl sóiiendp.gñ ele ela inpnaenln.tr szaaeei ca ds mu ac.ael( ur lacesiiao le.naM:nact a uernl.Kadi r agupere.nrcinai áach nc:i.ttee ar i.vn loc s.oda.úksu l ayc.t.lc)i 1 i1 .ó34.n17. . . . . AAA.ppp ééépnnn.adddt iiiDrCBccc:o.::eeeCRO c uetilrrn.asaao. cosdb .d is o.r.e ó ara s .nrteso . ís. b. c rl .ueaet. l. se.o co .s rr .d.ioí e. tlc a . oao ..ises n. s t.c .e.r pl i.o it.rH.go. om es .wún .al cr.tiGdi. aa p.srl. d en. se222 r996 517
IntuedriLloap: u esetnam archdaep rograemdausc atiovbosst:á culos 303
y
oportunid.a . d.e s. . . . . . . . .. . .. .. .. . . 167 Índidceen ombre.s 307
Índiacnea lí.t .i .c o 309
Tercepraar te
MÁSA LLÁD E LAE VALUACINÓ:
LOSC OMPONENTESD E UNA EDUCACIÓN
DE LASI NTELIGENCIMAÚSL TIPLES
Notian troduc.t or.i a. . . . . . . . 1.7 3 . . . . . . . . . . . .
10.L ae valuacisóunc ontexto: la al aoltste esrnetasstt iavnad ari. z1a7d5o s
InterEllumen edtioodd:oe l ac arpeetnla a s admiasl iauo nnievse rsi1d9a7d
11.M ása lldáel ae valuacliooósbn j:e tilvoomsse diodsel ae ducaci. ó2n 01
y
Cuarptaar te
ELF UTUROD EL TRABAJOA CERCA
DE LAS INTELIGENCMIÚALST IPLES
Notai ntroduc. t.o ri.a . . . . . . . . . . . . . .2 .2 .3 . . . . . .
12.I nteligeenns ciieaftsae s e.s . . . . . . . . .2 2.5 . . . . . . . . . .
Abordealcr o ncepdtei on telig(ecnMocinia n Kdoy rnhaybM earrK ar e-
13. chekyv)s. . . . . . . . . . . . .2 4.3 . . . . . . . . . . . .
EpíloLgaot :e ordíela a isn teligmeúnlctiiapesln ee las ñ o2 013 261
101 Intelimgúelntciipalse s
Sumar1i 1o1
Laa paricieólen s tímduell oa isn teligmeúnlctiiapesln le aps r imera
6. y APÉNDICES
infaneclmi éat:o ddoe plr oyeScpteoc tr(ucmoM na rKar echev.s.k9y9 )
7.L ae scueplrai maerlim aé:t odaob asdee p royecetneo lse ntordneol a
KeyS choo.l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1. 2. 3 ApéndiAc:eA gradecimireenfteorse,bn icbilaiso grcáofilcaabso,r ayd ores
98..UmAI nrone tsvcPnse uRf srOotsPqidioEugednsLle ai.t ae cs.e nicl sóiiendp.gñ ele ela inpnaenln.tr szaaeei ca ds mu ac.ael( ur lacesiiao le.naM:nact a uernl.Kadi r agupere.nrcinai áach nc:i.ttee ar i.vn loc s.oda.úksu l ayc.t.lc)i 1 i1 .ó34.n17. . . . . AAA.ppp ééépnnn.adddt iiiDrCBccc:o.::eeeCRO c uetilrrn.asaao. cosdb .d is o.r.e ó ara s .nrteso . ís. b. c rl .ueaet. l. se.o co .s rr .d.ioí e. tlc a . oao ..ises n. s t.c .e.r pl i.o it.rH.go. om es .wún .al cr.tiGdi. aa p.srl. d en. se222 r996 517
IntuedriLloap: u esetnam archdaep rograemdausc atiovbosst:á culos 303
y
oportunid.a . d.e s. . . . . . . . .. . .. .. .. . . 167 Índidceen ombre.s 307
Índiacnea lí.t .i .c o 309
Tercepraar te
MÁSA LLÁD E LAE VALUACINÓ:
LOSC OMPONENTESD E UNA EDUCACIÓN
DE LASI NTELIGENCIMAÚSL TIPLES
Notian troduc.t or.i a. . . . . . . . 1.7 3 . . . . . . . . . . . .
10.L ae valuacisóunc ontexto: la al aoltste esrnetasstt iavnad ari. z1a7d5o s
InterEllumen edtioodd:oe l ac arpeetnla a s admiasl iauo nnievse rsi1d9a7d
11.M ása lldáel ae valuacliooósbn j:e tilvoomsse diodsel ae ducaci. ó2n 01
y
Cuarptaar te
ELF UTUROD EL TRABAJOA CERCA
DE LAS INTELIGENCMIÚALST IPLES
Notai ntroduc. t.o ri.a . . . . . . . . . . . . . .2 .2 .3 . . . . . .
12.I nteligeenns ciieaftsae s e.s . . . . . . . . .2 2.5 . . . . . . . . . .
Abordealcr o ncepdtei on telig(ecnMocinia n Kdoy rnhaybM earrK ar e-
13. chekyv)s. . . . . . . . . . . . .2 4.3 . . . . . . . . . . . .
EpíloLgaot :e ordíela a isn teligmeúnlctiiapesln ee las ñ o2 013 261
Itnroducción
En1 97l9aF undacBieórnn aVradn L eedre L aH ayae ncaragu ón p equeño
equidpeoi nvestigdaedl oaEr secsu eSluap erdieoE rd ucacdieóH na rvalrard e a
lizacdieóu nne studsioob ruen t emad eg ratnr ascendleann caitau:r adleelz a
porencial yhs uurm eaanloi zacimóins.m ocY,oo m oj ovemni embrdoee stger u
pod ei nvestigfoarcmiaódnbo,á sicameennp tsei cología evolutiva, emprendí
unal aboarr dupae rmou ya tractuinvara e:c opilmaocnioógnr ádfeil coqa u el as
cienchiuamsa nahsa bíeasnt ableacciedrdoce al an aturadleel zaca o ndichiuón
mana.
Cuandcoo meneclée studqiuoec, u lminó1 9e8nc3 o,nl ap ublicadceFi róan
meosf M indyo,p ercilbaeí map recsoam ou nao portunpiadrasadi ntetmiizsa r
propieossf ueriznovse stigcaodnon rieñsoy sc ona dultcousy coe rebhraob írae
sultaddaoñ adaod,e mádseo trianst ereslaínntedeaesis n vestigqauceti aómnb ién
teneínac uentMae. p roponlílae gaau rne nofqued elp ensamiheunmtaon qou e
fuermaá sa mplyim oá s compleetloq ueqs uede e rivdaebl ao ess tudcioogsn iti
vos. mip untdoe m irpaa rticeusltaarbi annf luyetnetoersdíe aJ se aPni aget,
En
quec onsideqruaeeb lap ensamiheunmtaon ion tentaalbcaa nezlia dre daelpl e n
samiecniteo nto;í flyiac c oncepcpiróend omindaen tien teliqgueeln alc iigaaa,b a
lah abilipdaardpa r oporciroensapru essutcaisn dteaf osr mav eloaz p roblemas
quei mplicaban habilidaydl eósg ilciansg.ü ísticas
Siy os implemheunbtiee pruae sdteom anifieqsuteeo l s ehru manpoo sedei
ferenttaelse ntos, semejante asfiirdimona ccoinótnr ohvueybrm iitel iribabl reo,
hubiepraas addoes apercPiebirydooo t .o méd eliberadalmade enctiesd ieóe ns
cribaicre rdceal a«si nteligmeúnlctiiapsl« emsú»l:t iplesr»e saplaetrlnaa úr m ero
desconodceic daop acidades dheusmdaen alsa, inmtuesliichgaaelsn tlcaaii an te
ligenicmipal iceande alc onocimideenu tnoom ismoe;« inteligepnacrsiaua s»
brayqaure e stcaasp acidsaodnet sa nf undamentcaolmeol sa qsu e tradicional
mentdee tecetlta e sdteC IC.o ncleulíla i bcroona lgunpaásg inqaused iscultaísa n
Itnroducción
En1 97l9aF undacBieórnn aVradn L eedre L aH ayae ncaragu ón p equeño
equidpeoi nvestigdaedl oaEr secsu eSluap erdieoE rd ucacdieóH na rvalrard e a
lizacdieóu nne studsioob ruen t emad eg ratnr ascendleann caitau:r adleelz a
porencial yhs uurm eaanloi zacimóins.m ocY,oo m oj ovemni embrdoee stger u
pod ei nvestigfoarcmiaódnbo,á sicameennp tsei cología evolutiva, emprendí
unal aboarr dupae rmou ya tractuinvara e:c opilmaocnioógnr ádfeil coqa u el as
cienchiuamsa nahsa bíeasnt ableacciedrdoce al an aturadleel zaca o ndichiuón
mana.
Cuandcoo meneclée studqiuoec, u lminó1 9e8nc3 o,nl ap ublicadceFi róan
meosf M indyo,p ercilbaeí map recsoam ou nao portunpiadrasadi ntetmiizsa r
propieossf ueriznovse stigcaodnon rieñsoy sc ona dultcousy coe rebhraob írae
sultaddaoñ adaod,e mádseo trianst ereslaínntedeaesis n vestigqauceti aómnb ién
teneínac uentMae. p roponlílae gaau rne nofqued elp ensamiheunmtaon qou e
fuermaá sa mplyim oá s compleetloq ueqs uede e rivdaebl ao ess tudcioogsn iti
vos. mip untdoe m irpaa rticeusltaarbi annf luyetnetoersdíe aJ se aPni aget,
En
quec onsideqruaeeb lap ensamiheunmtaon ion tentaalbcaa nezlia dre daelpl e n
samiecniteo nto;í flyiac c oncepcpiróend omindaen tien teliqgueeln alc iigaaa,b a
lah abilipdaardpa r oporciroensapru essutcaisn dteaf osr mav eloaz p roblemas
quei mplicaban habilidaydl eósg ilciansg.ü ísticas
Siy os implemheunbtiee pruae sdteom anifieqsuteeo l s ehru manpoo sedei
ferenttaelse ntos, semejante asfiirdimona ccoinótnr ohvueybrm iitel iribabl reo,
hubiepraas addoes apercPiebirydooo t .o méd eliberadalmade enctiesd ieóe ns
cribaicre rdceal a«si nteligmeúnlctiiapsl« emsú»l:t iplesr»e saplaetrlnaa úr m ero
desconodceic daop acidades dheusmdaen alsa, inmtuesliichgaaelsn tlcaaii an te
ligenicmipal iceande alc onocimideenu tnoom ismoe;« inteligepnacrsiaua s»
brayqaure e stcaasp acidsaodnet sa nf undamentcaolmeol sa qsu e tradicional
mentdee tecetlta e sdteC IC.o ncleulíla i bcroona lgunpaásg inqaused iscultaísa n