Table Of ContentДУ “Цэнтралізаваная сістэма дзяржаўных публічных бібліятэк г. Мінска”
Цэнтральная бібліятэка імя Я.Купалы
Аддзел бібліятэчнага маркетынгу
“Максiму Багдановiчу
прысвячаецца…”
Матырыял у дапамогу б бл ятэкарам
да 120-годдзя з дня нараджэння
і і
М. Багдановіча
Мінск, 2011
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Вечна светлы i вечна дужы,
Вечна юны, як наша зямля.
Мы табой ганарымся – і плачам,
Мы нясём цябе ў сэрцы праз дым.
Нізка голаў схіляю, юнача,
Перад вечным глаголам тваім.
У. Караткевіч “Багдановічу”
9 снежня 2011 года выдатнаму класіку беларускай літаратуры,
Максіму Багдановічу, спаўняецца 120 гад.
Увесь 2011 год можна лічыць юбілейным годам паэта і пачынаць
адзначаць рознымі прыгожымі, цікавымі, важнымі мерапрыемствамі.
Кожны месяц ствараць цудоўныя падзеі, праводзіць літаратурныя і
музычныя вечарыны, паэтычныя гасцёўні, дні паэзіі, літаратурныя
вандроўкі і конкурсы, арганізоўваць мастацкія і кніжныя выставы,
электронныя прэзентацыі, прысвечаныя унікальнай асобе Максіма
Багдановіча.
Творча супрацоўнічаць з Літаратурным музеем М.Багдановіча,
філіялам Літаратурнага музея М.Багдановіча “Беларуская хатка”,
Дзяржаўным музеем гісторыі беларускай літаратуры, Інстытутам мовы і
літаратуры імя Я.Купалы і Я.Коласа Нацыянальнай Акадэміі РБ, Мінскім
гарадскім Саюзам пісьменнікаў Беларусі, літаратуразнаўцамі і
выкладчыкамі беларускай літаратуры.
Знаёміць з жыццёвым і творчым шляхам таленавітага беларускага
паэта, на прыкладзе асобы Максіма Багдановіча, на яго вершах выхоўваць
у моладзі пачуццё прыгожага, любоў да радзімы.
2
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Зацікавіць чытачоў творчасцю песняра дазволяць наступныя тэмы:
“А сэрца ўсё імкнецца да бацькоўскага краю…”
“Радзімая зямля, прынікнуў я к табе…”
“Я хацеў бы спаткацца з Вамі…”
“І свеціцца зорнае слова Максіма”
“Жыццё і творчасць Максіма Багдановіча”
“Максім Багдановіч і Мінск”
“Мінск – горад, дзе нарадзіўся паэт”
“Літаратурная спадчына М.Багдановіча”
“Лірыка Максіма Багдановіча”
“Паэзія чыстай красы”
“Слаўлю край свой у вершах і песнях”
“Пейзажная лірыка”
“Максім Багдановіч – крытык і літаратуразнаўца”
“Паэзія М.Багдановіча ў музыцы”
“М.Багдановіч у мастацтве”
“Дзіўная зорка Максіма Багдановіча”
“Дарогамі Максіма Багдановіча”
“Цвяток радзімы васілька”
“Незабыўны Максім Багдановіч”
“Так ярка пражыць – лепшай долі няма на зямлі”
“Маладыя гады – маладыя жаданні”
“Загадка Багдановіча”
“Паэт радзімы васілька”
“Максім Багдановіч – сын зямлі беларусскай”
“Геній зямлі беларускай”
“Пясняр чыстае красы”
“Слова пра М.Багдановіча”
“М.Багдановіч у творчасці беларускіх пісьменнікаў”
“Успаміны пра М.Багдановіча”
“Памяці М.Багдановіча”
“У вянок Максіму Багдановічу”
3
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
У вянок Максіму Багдановічу
Аксёнчык Н. У вянок Максіму Багдановічу (верш)
Александровіч А. На магілу Максіма Багдановіча (верш)
Алтухоў М., Бур'ян Б. Зорка Венера (драма ў 10 карц. з пралогам)
Аўрамчык М. На магіле Максіма Багдановіча (верш)
Барадулін Р. Дзякуй табе, Сакольніку (верш)
Барадулін Р. “...Сплывала хмара ў беспрытульнасць сноў” (верш)
Бензярук Р. На магіле Багдановіча (верш)
Бурьян Б. У синей бухты (повесть)
Бутэвіч А. Паклон табе, Максіме! (нарыс)
Бядуля 3. Страцім-лебедзь (з апавяданняў аб М. Багдановічу)
Гарбуноў Д. Максіму Багдановічу (верш)
Гардзей В. “Максіму Багдановічу” (верш)
Гілевіч Н. “Апошняе спатканне з Веранікай” (верш)
Глебка П. М. Багдановічу (верш)
Дубоўка У. Нават мора змяніла свой колер (верш)
Ждановіч, І. Арлы ірвуць, крывавяць цела... (верш)
Ждановіч І. ...І сышліся, сабраліся Божы Маці... (верш)
Караткевіч У. “Багдановічу” (верш)
Караткевіч У. “На роднай магіле” (верш)
Клімковіч М. На магіле Максіма Багдановіча (верш)
Лойка А. Легенда васількоў (балада)
Лось Е. На магіле Багдановіча (верш)
Лужанін М. “Васілёк” (верш)
Малініч В. Прысвячэнне М. Багдановічу (верш)
Матэвушаў В. Памяці Максіма Багдановіча (верш)
Мікуліч Б. Развітанне (аповесць з жыцця Максіма Багдановіча)
Наўроцкі А. Верш Багдановіча
Пазнякоў М. “У Максімавым садзе” (верш)
Пестрак П. На магіле Максіма Багдановіча (верш)
Салавей А. “Максіму Багдановічу” (верш)
Сіпакоў Я. Я хачу вярнуцца да цябе... (верш)
Сіпакоў Я. Ялта, Максім, кіпарысы (верш)
Танк М. Над магілай М. Багдановіча (верш)
Трус П. Памяці Максіма Багдановіча (верш)
Шушкевіч С. “Спяваў салоўка песню маю” (верш)
Янішчыц Я. “Ялта – 1917” (верш).
4
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
З музычных твораў:
Асенняя песня. (“Плакала лета”). Музыка Я. Тарасевіча. // Роднае
слова. – 1997. – № 7. – С. 159 – 166.
Зорка Венера. Музыка С. Рака-Міхайлоўскага. // Роднае слова. –
1991. – № 12. – С. 25; 1997. – № 4. – С. 174 – 178.
Каліна. Музыка У. Палупанава. // Роднае слова. – 1995. – № 4. – С.
181.
Кветы чырвоныя. Музыка Р. Самохіна. // Роднае слова. – 1997. – №
9. – С. 167 – 169.
Непагодны вечар. Музыка Р. Самохіна. // Роднае слова. – 1997. – №
9. – С. 167 – 169.
Пагоня. Музыка (мелодыя) В. Карпуця. // Роднае слова. – 1991. – №
11. – С. 15.
Пагоня. Мелодыя М. Шчаглова-Куліковіча. // Роднае слова. – 1991. –
№ 11. – С. 14.
Па-над белым пухам вішняў. Музыка І. Паліводы. // Роднае слова. –
2007. – № 5. – С. 96.
Песня. (“Даўно ўжо целам я хварэю”). Музыка Я. Тарасевіча. //
Роднае слова. – 1997. – № 7. – С. 159 – 166.
З твораў мастацтва:
Агуновіч, Э. “Маці родная, Маці-Краіна!..”: афорт, 1990 г. // Роднае
слова. – 1991. – № 11. – С. 79.
Агуновіч, Э. “Сrеdо”: афорт, 1981 г. // Роднае слова. – 1991. – № 11.
– Ніжняя вокладка.
Астаф’еў, Э. “На роднай старонцы”: скульптура, 1982 г. // Роднае
слова. – 2002. – № 3. –Уклейка.
Астаф’еў, Э. Мемарыяльная дошка Максіму Багдановічу, 1981. //
Роднае слова. – 2002. – № 3. – Уклейка.
Астаф’еў, Э. “Максім Багдановіч у Ялце: скульптура, 1984. // Роднае
слова. – 2002. – № 3. –Уклейка.
Багдановіч Максім падчас вучобы ў Яраслаўлі, 1913 г. Фотаздымак. –
// Роднае слова. – 1991. – № 10. – Ніжняя вокладка.
5
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Жыццёвы і творчы шлях Максіма Багдановіча
Нарадзіўся 9 снежня (27 лістапада ст. ст.) у 1891 годзе ў Мінску, у
сям’і настаўніка. Бацька будучага паэта Адам Ягоравіч, маці Марыля
Апанасаўна. Сям’я Багдановічаў тады жыла на вуліцы Аляксандраўскай
(зараз вул. М.Багдановіча).
У Мінску, аднак, сям’я Багдановічаў пасля нараджэння сына
Максіма жыла яшчэ толькі паўгода. У 1982 г. пераехалі ў Гродна, дзе
таксама вельмі надоўга сям’я Багдановічаў не затрымалася. Прычынай
стала заўчасная смерць маці паэта – у 1896 годзе, і бацька з дзецьмі
пераязджае ў Ніжні Ноўгарад.
Развітанне з магілай маці стала для будучага паэта і развітаннем з
Радзімай, з Беларуссю – развітанне надоўга, аж да лета 1911 г., калі ён
наведае Віленшчыну, Маладзечаншчыну, да кастрычніка 1916 г., калі
прыедзе ў Мінск, каб пражыць у ім усяго пяць месяцаў.
У 1902 г. Максім паступіў вучыцца ў першы клас Ніжагародскай
мужчынскай гімназіі. У 10–11 гадоў пачаў пісаць вершы па-беларуску.
6 чэрвеня 1907 г. ў газеце «Наша Ніва» публікуюць першае
апавяданне М. Багдановіча «Музыка», а ў 1909 годзе – першыя вершы
паэта.
У 1911 годзе М. Багдановіч паступіў вучыцца ў Яраслаўскі
юрыдычны ліцэй. Пры гэтым ён вельмі настойліва займаўся
самаадукацыяй, шмат увагі аддаваў замежным мовам: вывучаў грэчаскую,
лацінскую, італьянскую, польскую, французскую і нямецкую.
У 1912 г. у газеце «Наша Ніва» публікуецца цыкл яго вершаў аб
гісторыі Беларусі.
У 1913 г. у друкарні Марціна Кухты выдаецца зборнік вершаў М.
Багдановіча «Вянок» – адзіная яго прыжыццёвая кніга паэтычных твораў.
У 1914-1916 гг. працягвае актыўна займацца паэтычнай творчасцю,
напісаннем артыкулаў, перакладамі.
У кастрычніку 1916 г., пасля заканчэння юрыдычнага ліцэя,
вярнуўся на Беларусь, у Мінск, дзе ўладкаваўся на працу ў губернскі
харчовы камітэт.
6
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
У Максіма Багдановіча было шмат творчых планаў, ён хацеў
выдаць шэраг паэтычных зборнікаў ("Маладзік", "Пярсцёнак",
"Шыпшына", "Полынь-трава"). Але здзейсніць гэтыя намеры не змог.
У лютым 1917 г. цяжка хворы М.Багдановіч пакінуў Мінск, і зноў
накіраваўся ў Крым на лячэнне ад туберкулёзу.
Аднак лячэнне не дапамагло, і 25 мая 1917 г. у
двадцаціпяцігадовым узросце Максім Багдановіч памёр. Пахаваны ў Ялце
на гарадскіх могілках.
Творчасць Максіма Багдановіча
Максім Багдановіч пражыў вельмі кароткае, але надзвычай плённае
ў творчых адносінах жыццё. Ён дасягнуў шырокага прызнання сучаснікаў
і нашчадкаў. Імя Максіма Багдановіча стаіць побач з такімі класікамі
беларускай і сусветнай літаратуры, як Янка Купала і Якуб Колас.
Паводле ацэнкі беларускага літаратуразнаўца, паэта А. Лойкі:
"Максім Багдановіч як творца, мысліцель, гісторык - увогуле унікальная,
фенаменальная з'ява, якая не ўкладваецца ні ў рамкі свайго часу, ні ў рамкі
цэлых літаратурных эпох."
Яго творчая спадчына – істотная часка духоўнай культуры
беларускага народа. Вершы, паэмы, апавяданні, пераклады, літаратурна-
крытычныя і публіцыстычныя артыкулы, чарнавыя накіды і пісьмы…
Яго творчасць была напоўнена вобразамі, што сталі сімваламі
роднага краю. Багдановіч вылучае два вобразы-ўвасабленні: коласа і
васілька. Колас – хлеб штодзённы, васілёк – сімвал красы.
Да 1914 г. Максім Багдановіч шукаў сябе пераважна ў лірыцы.
Выдатнай старонкай творчасці сталі паэмы – яркі ўклад паэта ў справу
стварэння беларускага нацыянальнага эпасу.
Адначасова з паэтычным геніем М. Багдановіча фарміраваўся і яго
талент як крытыка. Максім Багдановіч – крытык выступаў не толькі на
беларускай мове, але і на рускай і ўкраінскай.
Максім Багдановіч быў і выдатным перакладчыкам. Было ў яго
таленце – умення пераўвасабляцца ў чужую нацыянальнасць, аб чым
сведчаць песні-наследаванні Багдановіча.
7
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Творы беларускага паэта перакладзены на два дзесяткі моў свету
(сярод іх такія распаўсюджаныя, як англійская, іспанская, нямецкая,
польская, руская, украінская, французская), публікаваліся ў
Вялікабрытаніі, Германіі, Польшчы, Расіі, Францыі, Югаславіі і іншых
краінах.
Максім Багдановіч – геній зямлі беларускай
Край васільковых палёў усе гады няспынна вабіў Багдановіча. Ён
імкнуўся ў Беларусь, на радзіму, дзе асабліва блакітнае неба, асабліва
буйныя зоркі...
…Ён патрыёт! Пакінуўшы радзіму ў пяць гадоў, ён два разы
вяртаецца да яе. Упарты малады чалавек, замест таго, каб паехаць на
лячэнне ў Крым, ён едзе ў родную Беларусь. Пад час першай паездкі
наведвае Вільню і вёску Ракуцёўшчыну, пад час другой паездкі –
вяртаецца ў родны Мінск. Яго мінскія сябры – культурныя дзеячы,
беларускія паэты, навукоўцы – дапамагаюць Максімаву таленту
раскрыцца яшчэ больш, загучаць яго слову мацней, заблішчаць яго зорцы
ярчэй.
Максім Багдановіч у Мінску
“...На доме № 25 па вул. М. Горкага (былой Аляксандраўскай)
устаноўлена мемарыяльная дошка з барэльефам паэта. На ёй словы:
«На гэтым месцы знаходзіўся дом, у якім 9 снежня (27 лістапада)
1891 года нарадзіўся выдатны беларускі паэт Максім Багдановіч».
На пагорку, дзе сёння стаіць Дзяржаўны акадэмічны Вялікі тэатр
оперы і балета БССР, знаходзіўся Троіцкі базар. А насупраць якраз і быў
гэты двухпавярховы драўляны дом. На першым паверсе размяшчалася
гарадское пачатковае вучылішча, на другім – кватэра настаўніка. Яе
займала сям'я Багдановічаў: Адам Ягоравіч быў загадчыкам гэтага
вучылішча, а Марыя Апанасаўна займалася выхаваннем сваіх дзяцей. У
гэтай кватэры і нарадзіўся Максім Багдановіч – чалавек незвычайнага
таленту і лёсу.
8
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Першы раз пасля дзяцінства наведаў ён Беларусь улетку 1911 года.
Дваццацігадовы выпускнік Яраслаўскай гімназіі па запрашэнню
супрацоўнікаў рэдакцыі газеты «Наша ніва» прыехаў у Вільню.
У Вільні паэт правёў некалькі дзён, а затым амаль два месяцы жыў
у фальварку Ракуцёўшчына, каля Маладзечна. Фальварак раскінуўся
побач з сасновым борам, сярод жытнёвых ніў. Непадалёку знаходзілася
веска з яе вечарынкамі, па-сапраўднаму народнай, каларытнай мовай. Два
месяцы вясковага жыцця абагацілі Багдановіча шматлікімі назіраннямі,
цікавымі сустрэчамі з простымі працоўнымі людзьмі. ён літаральна лавіў
кожнае жывое слова, заслухоўваўся мелагучнымі беларускімі песнямі. I
кожны напоўнены дзівоснымі гукамі, фарбамі і пахамі дзень увасобіўся
пасля ў вершах.
У Ракуцёўшчыне напісаны цыклы вершаў “Старая Беларусь” і
“Места”, а таксама паэмы “У вёсцы” і “Вераніка”, што ўвайшлі ў цыкл
“Мадонны”. Пазней яны былі ўключаны ў адзіны прыжыццёвы зборнік
“Вянок”, які выйшаў у 1913 годзе.
Сярод маляўнічых Ракуцёўскіх пагоркаў і ўзлескаў у 1977 годзе
быў пастаўлены своеасаблівы помнік: два камяні з маладзечанскіх палёў
ляглі тут невачна. Адзін з іх – высокі, вастраваты цягнецца ўгару, нібы
свечка, запаленая ў гонар паэта ўдзячнымі нашчадкамі. Другі – пакаты, на
ім мемарыяльная дошка з надпісам: “У в. Ракуцёўшчыне ў 1911 годзе жыў
і працаваў вядомы беларускі паэт Максім Багдановіч”. Крыху ніжэй
паэтавы радкі:
Хоць зернейкі засохшымі былі,
Усё ж такі жыццёвая іх сіла
Збудзілася і буйна ўскаласіла
Парой вясенняй збожжа на раллі.
Побач з валунамі на ўзгорку расце Максімаў сад, які 24 красавіка
1981 года пасадзілі беларускія пісьменнікі.
У кастрычніку 1916 года пасля заканчэння юрыдычнага ліцэя
Максім Багдановіч, зноў прыехаў у родную Беларусь, прыехаў у Мінск –
горад свайго нараджэння.
9
“Максiму Багдановiчу прысвячаецца…”
да 120-годдзя з дня нараджэння: матэрыял у дапамогу бібліятэкарам
Высокі, прыгожы юнак з адухоўленым тварам і крыху сумнымі
вачыма… Сухоты, якія забралі маці і старэйшага брата, былі бязлітаснымі
і да яго. Паэту заставалася пражыць восем месяцаў...
Даўно ўжо целам я хварэю,
I хвор душой, –
I толькі на цябе надзея,
Край родны мой!
У родным краю ёсць крыніца
Жывой вады.
Там толькі я змагу пазбыцца
Сваей нуды.
Багдановіч пражыў тут пяць месяцаў.
Пасяліўся паэт на кватэры вядомага беларускага пісьменніка
Змітрака Бядулі ў доме на Мала-Георгіеўскай вуліцы (цяпер дом № 14 па
вул. Л. Талстога). I адразу пачаў працаваць у Мінскім губернскім
харчовым камітэце, які размяшчаўся на галоўнай вуліцы горада –
Захар'еўскай. Камітэтам быў адкрыты клуб пад назвай «Беларуская
хатка». Размяшчалася яна ў адным з будынкаў на тым месцы, дзе зараз
сквер паміж гарвыканкомам і Домам кіно. Тут наладжваліся вечары паэзіі,
беларускай народнай музыкі і песні.
У Мінску М. Багдановіч многа і плённа працаваў.
Пасля службы ішоў звычайна ў Пушкінскую бібліятэку, потым
абавязкова да 3-4 гадзін раніцы працаваў яшчэ дома. «...увесь дзень
займаўся народнай творчасцю. У Пушкінскай бібліятэцы праглядаў П.
Шэйна і Е. Раманава. ...чытаў вашым сестрам А. Афанасьева, слухаў, як
яны пелі мне народныя песні», – так расказваў Максім аб адным з дзён
Змітраку Бядулю.
У гэты ж час паэт піша адзін з самых драматычных твораў – верш
«Пагоня».
За гэтыя пяць месяцаў з-пад пяра паэта выйшла паэма “Страцім-
лебедзь”, якая стала яго лебядзінай песняй...
...9 снежня 1981 года Максім Багдановіч зноў, і цяпер ужо
назаўсёды, вярнуўся ў родны Мінск: у той частцы горада, якая калісьці
называлася Троіцкім прадмесцем, да 90-годдзя з дня нараджэння паэта
10
