Handboek psychopathologie: Basisbegrippen

655 Pages·2008·3.421 MB·Dutch

by  W. Vandereycken (auth.), prof. dr. W. Vandereycken, prof. dr. C. A. L. Hoogduin, prof. dr. P. M. G. Emmelkamp (eds.)

Handboekpsychopathologiedeel1
Handboek psychopathologie
deel 1
Basisbegrippen
Onder redactie van
prof. dr. W. Vandereycken, prof. dr. C.A.L. Hoogduin,
prof. dr. P.M.G. Emmelkamp
BohnStafleuvanLoghum
Houten
(cid:2)2008BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opge-
slagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof
openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijop
enigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16b
Auteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan
23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijk
verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130
KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloem-
lezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzich
totdeuitgevertewenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbare
uitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoor
drukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen.
vierde,herzienedruk
ISBN9789031353095
NUR777/875
Ontwerpomslag:StudioBassa,Culemborg
Ontwerpbinnenwerk:TEFF(www.teff.nl)
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
Eerstedruk1990
Tweededruk1994
Derdedruk2000
Vierde,herzienedruk2008
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Tengeleide 1
A INLEIDING 3
1 Psychopathologie:vandiagnostiektottherapie 5
W.Vandereycken
1.1 Psychopathologieenwetenschap 5
1.1.1 Omschrijvingensituering 6
1.1.2 Hetmethodischdualisme 7
1.1.3 Normaliteitenpathologie 9
1.2 Diagnostiekenclassificatie 13
1.2.1 Debetekenisvanclassificaties 14
1.2.2 Desyndroombenadering:DSM-IV 17
1.2.3 Systematischediagnostiek 22
1.2.4 Epidemiologieenprognose 24
1.3 Stoornisseninhetpsychischfunctioneren 27
1.3.1 Expressieenpsychomotoriek 29
1.3.2 Bewustzijn 31
1.3.3 Zelfbeleving 34
1.3.4 Waarneming 37
1.3.5 Denkenengeheugen 40
1.3.6 Gevoelenenverlangen 45
1.3.7 Vansymptoomtotsyndroom 48
1.4 Verklaringvanpsychiatrischestoornissen 52
1.5 Principesvanhulpverlening 55
Literatuur 58
VI Handboekpsychopathologiedeel1
B STOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN 61
2 Delirium,dementieenanderecognitievestoor-
nissen 63
P.Eikelenboom,W.A.vanGool,B.A.SchmandenR.C.van
derMast
2.1 Inleiding 63
2.2 Delirium 66
2.2.1 Kenmerkenenvoorkomen 66
2.2.2 Differenti¨elediagnose 69
2.2.3 Epidemiologie 71
2.2.4 Wetenschappelijkeinzichten 72
2.2.5 Behandeling 73
2.2.6 Prognose 74
2.3 Dementie 76
2.3.1 ZiektevanAlzheimer 77
2.3.2 DementiemetLewybodies 82
2.3.3 Frontotemporaledementie 84
2.3.4 Vasculairedementie 87
2.3.5 Overigevormenvandementie 90
2.3.6 Hetdiagnostischprocesbijdementie 93
2.3.7 Behandelingvandementie 95
2.4 Amnestischestoornissen 97
Literatuur 101
Verklaringvanbegrippen 104
Bijlage1GestandaardiseerdeMini-MentalStateExami-
nation(MMSE) 106
3 Psychiatrischestoornissenbijpatie¨ntenmeteen
lichamelijkeaandoening 107
A.F.G.Leentjens
3.1 Inleiding 107
3.2 Relatiestussenlichamelijkeziektenenpsychi-
atrischestoornissen 108
3.2.1 Eenlichamelijkeziektealsoorzaakvaneen
psychiatrischestoornis 109
3.2.2 Eenpsychiatrischestoornisalsoorzaakvan
lichamelijkeklachtenofziekte 113
3.2.3 Eengemeenschappelijkeoorzaakvanpsychi-
atrischeenlichamelijkeaandoening 115
3.3 Deinvloedvansomatischeaandoeningenopde
herkenningvanpsychiatrischestoornissen 115
3.4 Behandelingvanpsychiatrischestoornissenbij
somatischepati¨enten 117
3.4.1 Psychotherapie 117
Inhoud VII
3.4.2 Farmacotherapie 118
3.4.3 Organisatievanzorg 118
Literatuur 119
Verklaringvanbegrippen 122
4 Stoornisseninendoorhetgebruikvanpsychoac-
tievestoffen 125
G.M.SchippersenW.vandenBrink
4.1 Algemenebegrippen 125
4.2 Kenmerkenenstoornissendoorhetgebruikvan
psychoactievestoffen 126
4.2.1 Psycholeptica(stoffenmetdempendewerking) 127
4.2.2 Psychoanaleptica(stimulantia) 133
4.2.3 Psychodysleptica(geestverruimendeofpsyche-
delischestoffen) 134
4.3 Stoornisseninhetgebruikvanpsychoactieve
stoffen 135
4.3.1 Verschijningsvormenendiagnostiek 135
4.3.2 Epidemiologie 138
4.3.3 Wetenschappelijkeinzichten 140
4.3.4 Behandeling 144
4.3.5 Prognoseenpreventie 148
Literatuur 150
5 Schizofrenieenanderepsychotischestoornissen 155
R.J.vandenBosch
5.1 Indelingvandepsychotischestoornissen 155
5.2 Schizofrenie 158
5.2.1 Kenmerkenenvoorkomen 159
5.2.2 Wetenschappelijkeinzichten 171
5.2.3 Behandeling 174
5.2.4 Prognose 177
5.3 Niet-schizofrenepsychosen 179
5.3.1 Schizofreniformestoornis 179
5.3.2 Schizoaffectievestoornis 181
5.3.3 Waanstoornis 183
5.3.4 Kortdurendepsychotischestoornis 188
5.3.5 Gedeeldepsychotischestoornis 190
5.3.6 Atypischepsychosen 191
Literatuur 192
6 Stemmingsstoornissen 195
A.J.W.vanderDoesenF.G.Zitman
6.1 Kenmerkenenvoorkomen 195
6.1.1 Depressieve,manischeengemengdeepisode 196
VIII Handboekpsychopathologiedeel1
6.1.2 Diagnostiekvanstemmingsstoornissen 200
6.1.3 Diagnostiekvanunipolairestoornissen 201
6.1.4 Diagnostiekvanbipolairestoornissen 203
6.1.5 Differenti¨elediagnostiekencomorbiditeit 204
6.1.6 Epidemiologischegegevens 207
6.1.7 Prognose 207
6.2 Wetenschappelijkeinzichten 208
6.2.1 Genetica 208
6.2.2 Omgeving 209
6.2.3 Persoonlijkheid 210
6.2.4 Lichamelijkeziektenengebruikvanmiddelen 210
6.2.5 Biochemie 211
6.2.6 Neuro-endocrinologie 212
6.2.7 Neuro-immunologie 213
6.2.8 Chronobiologie 213
6.2.9 Psychologie 214
6.3 Behandeling 216
6.3.1 Psychotherapiebijdepressie 217
6.3.2 Psychotherapiebijbipolairestoornis 219
6.3.3 Biologischebehandelingvandepressie 219
6.3.4 Biologischebehandelingvanbipolairestoornis. 222
Literatuur 224
7 Angststoornissen 231
P.M.G.Emmelkamp,T.EhringenM.P.Powers
7.1 Enkelvoudigefobie 232
7.1.1 Kenmerkenenvoorkomen 232
7.1.2 Differenti¨elediagnose 233
7.1.3 Wetenschappelijkeinzichten 233
7.1.4 Behandeling 234
7.1.5 Prognose 235
7.2 Paniekstoornisenagorafobie 236
7.2.1 Kenmerkenenvoorkomen 236
7.2.2 Differenti¨elediagnose 238
7.2.3 Wetenschappelijkeinzichten 238
7.2.4 Behandeling 240
7.2.5 Prognose 242
7.3 Socialefobie 242
7.3.1 Kenmerkenenvoorkomen 242
7.3.2 Differenti¨elediagnose 244
7.3.3 Wetenschappelijkeinzichten 244
7.3.4 Behandeling 245
7.3.5 Prognose 245
7.4 Obsessieve-compulsievestoornis(dwang-
stoornis) 246
Inhoud IX
7.4.1 Kenmerkenenvoorkomen 246
7.4.2 Differenti¨elediagnose 249
7.4.3 Wetenschappelijkeinzichten 249
7.4.4 Behandeling 251
7.4.5 Prognose 251
7.5 Gegeneraliseerdeangststoornis 252
7.5.1 Kenmerkenenvoorkomen 252
7.5.2 Differenti¨elediagnose 253
7.5.3 Wetenschappelijkeinzichten 254
7.5.4 Behandeling 256
7.5.5 Prognose 257
7.6 Posttraumatischestressstoornis 258
7.6.1 Kenmerkenenvoorkomen 258
7.6.2 Differenti¨elediagnose 260
7.6.3 Wetenschappelijkeinzichten 260
7.6.4 Behandeling 262
7.6.5 Prognose 263
7.7 Overigeangststoornissen 265
Literatuur 265
8 Dissociatievestoornissen 271
A.vanMinnen,M.HagenaarsenG.J.Hendriks
8.1 Inleiding 272
8.2 Dissociatieendissociatiestoornissen 272
8.2.1 Definitieenclassificatie 272
8.2.2 Voorkomen 273
8.2.3 Etiologie 273
8.2.4 Meetinstrumenten 274
8.3 Depersonalisatiestoornis 274
8.3.1 Kenmerkenenvoorkomen 274
8.3.2 Wetenschappelijkeinzichten 276
8.3.3 Behandeling 276
8.3.4 Prognose 277
8.4 Dissociatieveamnesie 278
8.4.1 Kenmerkenenvoorkomen 278
8.4.2 Wetenschappelijkebevindingen 279
8.4.3 Behandeling 280
8.4.4 Prognose 281
8.5 Dissociatievefugue 281
8.5.1 Kenmerkenenvoorkomen 281
8.5.2 Wetenschappelijkeinzichten 283
8.5.3 Behandeling 283
8.5.4 Prognose 283
8.6 Dissociatieveidentiteitsstoornis 284
8.6.1 Kenmerkenenvoorkomen 284
X Handboekpsychopathologiedeel1
8.6.2 Wetenschappelijkeinzichten 286
8.6.3 Behandeling 287
8.6.4 Prognose 288
8.7 Overigedissociatievestoornissen 288
Literatuur 291
9 Somatoformestoornissen 293
C.A.L.Hoogduin,Ph.Spinhoven,M.A.Hagenaars,G.
BleijenbergenH.Knoop
9.1 Inleiding 294
9.2 Conversiestoornis 294
9.2.1 Kenmerkenenvoorkomen 294
9.2.2 Differenti¨elediagnose 296
9.2.3 Wetenschappelijkeinzichten 297
9.2.4 Behandeling 299
9.2.5 Prognose 300
9.3 Somatisatiestoornis 301
9.3.1 Kenmerkenenvoorkomen 301
9.3.2 Differenti¨elediagnose 302
9.3.3 Wetenschappelijkeinzichten 303
9.3.4 Behandeling 303
9.3.5 Prognose 304
9.4 Chronischvermoeidheidssyndroom 304
9.4.1 Kenmerkenenvoorkomen 304
9.4.2 Differenti¨elediagnose 305
9.4.3 Wetenschappelijkeinzichten 306
9.4.4 Behandeling 307
9.4.5 Prognose 308
9.5 Pijnstoornis 309
9.5.1 Kenmerkenenvoorkomen 309
9.5.2 Differenti¨elediagnose 310
9.5.3 Wetenschappelijkeinzichten 311
9.5.4 Behandeling 312
9.5.5 Prognose 314
9.6 Hypochondrie 315
9.6.1 Kenmerkenenvoorkomen 315
9.6.2 Differenti¨elediagnose 316
9.6.3 Wetenschappelijkeinzichten 318
9.6.4 Behandeling 318
9.6.5 Prognose 319
9.7 Dysmorfofobie 321
9.7.1 Kenmerkenenvoorkomen 321
9.7.2 Differenti¨elediagnose 322
9.7.3 Wetenschappelijkeinzichten 323
9.7.4 Behandeling 323
Inhoud XI
9.7.5 Prognose 324
Literatuur 326
10 Eetstoornissen 331
W.Vandereycken
10.1 Inleiding 331
10.2 Kenmerkenenvoorkomen 332
10.2.1 Anorexianervosa 332
10.2.2 Boulimianervosa 336
10.2.3 Anderestoornissen 340
10.2.4 Epidemiologie 341
10.3 Wetenschappelijkeinzichten 342
10.3.1 Biologischeopvattingen 343
10.3.2 Psychologischetheorie¨en 343
10.3.3 Gezinstheorie¨en 345
10.3.4 Sociaalcultureleinterpretaties 346
10.3.5 Eenmultidimensionalevisie 347
10.4 Behandeling 348
10.5 Prognose 350
Literatuur 351
11 Seksuelestoornissenengenderidentiteitsstoor-
nissen 353
J.J.D.M.vanLankveldenP.T.Cohen-Kettenis
11.1 Inleiding 353
11.2 Seksueledisfuncties 354
11.2.1 Kenmerken 354
11.2.2 Diagnostiek 357
11.2.3 Voorkomen 364
11.2.4 Wetenschappelijkeinzichten 365
11.2.5 Behandeling 368
11.3 Parafilie¨en 371
11.3.1 Kenmerken 371
11.3.2 Diagnostiek 378
11.3.3 Voorkomen 379
11.3.4 Wetenschappelijkeinzichten 380
11.3.5 Behandeling 381
11.4 Genderidentiteitsstoornissen 382
11.4.1 Kenmerkenenvoorkomen 382
11.4.2 Wetenschappelijkeinzichten 387
11.4.3 Behandeling 388
11.4.4 Prognose 389
Literatuur 390