Galata Bankerleri

203 Pages·2016·4.85 MB·Turkish

wvû£f^>t«

ORION

GALATA
BANKERLERİ
Prof. Dr. Haydar Kazgan
Cilt: II
ORION
Tüm haklan saklıdır
ISBN: 975-6043-08-3
© Orion Yayınevi, 2006
Tüm Haklan Saklıdır.
GALATA BANKERLERİ
Cilt: 2
Yazar
Prof. Dr. Haydar KAZGAN
Editör
Hamdi TURŞUCU
Dizgi ve Teknik İşler
Mustafa GÜLTEKİN
Kapak Tasarımı
SFN Tanıtım&Tasarım Ltd. Şti.
Baskı
Pozitif Matbaacılık
0 312 397 00 31 (pbx)
1. Baskı 2006
Büklüm Sokak No:19/2 06650 Kavaklıdere / ANKARA
Tel:[phone]
Faks:0 312 418 78 76
www.orionyayinevi.com - [email protected]
İçindekiler
ÖNSÖZ
GALATA’NIN BEYLERİ VE EFENDİLERİ.........................................................................................9
GALATA BANKERLERİ...........................................................................................................................17
FİNANS KAPİTAL KARŞISINDA GALATA BANKERLERİ..........................................................23
BANKERLER VE OSMANLILIK............................................................................................................31
TÜTÜN ReİSİ KAVGASI.......................................................................................................................37
REJİ ŞİRKETİNİN KURULUŞU..............................................................................................................43
GALATA’NIN YENİ BEYLERİ VE ESKİLERİN PROTERLEŞMESİ...........................................49
GALATA’DA PİYANGOCULUK HAMBURG PİYANGOSU
SOYGUNU....................................................................................................................................................55
İSTANBUL SU ŞİRKETİNİN KURULUŞU..........................................................................................61
İSTANBUL SU ŞİRKETİNİN SU TEKELİNİ ELE GEÇİRMESİ......................................................67
BİR OSMANLI BANKERİ’NİN ÖLÜMÜ..............................................................................................73
GALATA’DA BİR YABANCI..................................................................................................................79
JORJ ZARİFİ’NİN MİRASI VE FAKİR MÜSLÜMANLAR..............................................................85
GALATA’DA BİR LOTARYACI: BARON HİRŞ...............................................................................89
RUMELİ DEMİRYOLLARININ FİNANSMANI VE GALATA
PİYASASI......................................................................................................................................................95
BANKER ABRAHAM KAMONDO’NUN İSTANBUL’A GELİŞİ VE
1866 İSTİKRAZI.........................................................................................................................................101
BULGARLARIN GALATA PİYASASINDAKİ OYUNU................................................................105
GALATA’DA ALMAN FİNANS KAPİTALİ VE BAĞDAT
DEMİRYOLLARI......................................................................................................................................111
BATI DÜNYASININ BANKERLERİ VE GALATA’NIN EFENDİLERİ.....................................117
OSMANLI BANKASI VE BORSA OYUNLARI................................................................................123
TARIM KREDİLERİ, OSMANLI BANKASI VE GALATA BORSASI........................................127
RUMELİ DEMİRYOLLARI İKRAMİYELİ TAHVİLATINA
GETİRİLECEK YENİ ESASLAR VE GALATA’NIN TEPKİSİ......................................................131
OSMANLI MERKANTİLİZMİ VE OSMANLI FİNANS KAPİTALİ............................................137
GALATA’DA DIŞ BORÇ VE YABANCI SERMAYE ÇATIŞMASI..............................................141
GALATA BORSASI’NIN DIŞ İLİŞKİLERİ VE NEWYORK BORSASI.......................................147
GALATA’DA ALMAN, İNGİLİZ, FRANSIZ ÇEKİŞMESİ..............................................................151
GALATA’DA BANKERLERİN MADENCİLİK GİRİŞİMLERİ.....................................................157
GALATA’DA ANADOLU DEMİRYOLLARINDAN BEKLENENLER.......................................163
GALATA’NIN YABANCI FİNANS KAPİTALİ KARŞISINDAKİ
DİRENİŞİ VE DEMİRYOLLARI............................................................................................................167
GALATA PİYASASI VE OSMANLI DEVLETİNİN SİLAH
İHTİYACININ KARŞILANMASI...........................................................................................................171
BANKERLER VE YENİ OSMANLI DONANMASI..........................................................................177
BANKERLER VE SİLAH SATICILARI................................................................................................183
OSMANLI EĞİTİM POLİTİKASI VE BORSACILIK........................................................................189
GALATA BORSASI’NDA YOĞUN FAALİYETLER VE
HÜKÜMETİN MÜDAHALESİ................................................................................................................195
Önsöz
Osmanlı mali tarihinde olduğu kadar ekonomik ve sosyal hayatında büyük rol oynayan
Galata Bankerleri hakkında 1945’de bu bankerlerden ikisinin kurduğu “Banque de
Constantinople” olayından başlayarak, Osmanlı Rus savaşını takiben yine bu bankerlerden bir
grubun Osmanlı hükümetlerinin Rusya Savaşı ve Rusya’ya ödenecek savaş tazminatında hüküme­
te destek olmak üzere sağladıklan avans ve kredilerin Rüsumu Sitte anlaşması (1879) olayına
kadar olan bir dizi yazıyı son olarak “Para” dergisinde yayımlamıştık. Gerçekte, büyük ilgi gören
bu yazı dizisini bu derginin faaliyetini tatil etmesi yüzünden sürdürememenin benim gibi bu konuya
amatörce yaklaşmaktan öteye gitmeyen bir yazar için pek üzücü ve hayal kinci olmadığını itiraf
etmek isterim. Zira Universite’deki yaşıma göre çok ağır olan görevimi sürdürürken, bu konuyu
ciddi bir şekilde bir “hobi” veya boş zaman değerlendirme uğraşı olarak ele almak olanağı pek
yoktu. Bu sebeple, bazı arkadaşlanmın ve okuyuculanmın bu yazı dizisinin bir ciddi esere ve bir
kitaba dönüştürülmesi için beni devamlı uyarmalan karşısında konuya profesyonelce yaklaşma
olgunluğuna gelmeden böyle bir eseri yayımlamak cesaretinde olmadığını beyan edip durdum.
Zira, bu konuda derinlere indikçe ulaşılması çok zor bilgiler edinmek zorunluluğu ortaya çıkıyordu.
Oysaki, resmi arşivler ve gazete, dergi ve sair yayınlarda istediğim bilgiler ve belgeleri elde etmek
için fiziksel gücümü çok aşan bir beden uğraşıda gerekli idi. O kadar ki, bırakınız resmi arşivleri ve
kütüphanelerdeki kaynaklan,senelerdir topladığım evrakı ve yayınlan bu konuya göre değerlendi­
rip tasnif etmek ve faydalanabilir hale koymak dahi bugün artık benim fiziğimin ötesinde bir şey
olduğu gibi, onlan bulunduklan dar mekan içinde asgari faydayı sağlayacak bir tasnife tutma ola­
nağını da artık yitirmiş bulunuyorum. Bu sebeple daha evvelki kısımda olduğu gibi, Duyunu U-
mumiye’nin kuruluşundan sonraki Galata Borsası ve Galata Bankerleri’nin hayat serüvenini ve
Osmanlı ve Avrupa finans piyasasında oluşan olaylan profesyonel bir tarihçi gibi değil, fakat pro­
fesyonel tarihçilerimizin belki gelecekteki kuşaklarını bu konuya eğilmeyi sağlayacak bir merak ve
heyecan içinde ele almaktan öteye gidemeyeceğimi peşinen bildirmek isterim.
Bu vesile ile bana Galata Bankerleri hakkındaki çalışmalanma devam ve yayımlamak hak­
kını bahşeden “Para ve Sermaye Piyasası” Dergisi yönetimine derin şükranlanmı arz ederim.
Bu çalışmalanmı kitap haline getirip yayımlayan Orion Yayınevinin yetkililerine ve kitabı­
mın basılmasına vesile olan eşim Gülten Kazgan’a teşekkür ve sevgilerimi sunanm.
Aynca kitabı yeniden gözden geçirerek gerekli tashih ve düzenlemeleri titizlikle yerine geti­
rip kitabın editörlüğünü yapan sevgili meslektaşım Arş. Gör. Hamdi TURŞUCU’ya teşekkür ve
başan dileklerimi ifade etmek isterim.
Prof. Dr. Haydar Kazgan
İstanbul, 2006