Table Of ContentAKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR
ZENTRALINSTITUT
FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE
BIBLIOTHECA
SCRIPTORVM GRAECORYM ET ROMANORVM
TEVBNERI ANA
3
LEIPZIG
RSB B.G. TEUBNER VE R LA G S G E S E LL S C H AFT
1982
E V R I P I D ES
BACCHAE
EDIDIT
E. CHRISTIAN KOPFF
Eg
LEIPZIG
BS B B.G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1982
BIBLIOTHECAE TEVBNERIANAE
HVIVS TEUPORIS
REDACTOR: GÜNTHER CHRISTIAN HANSEN
(c) BSB B. C. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig, 1982
1. Auflage
VLN 294/375/10/82. LSV 0886
Lektor: Manfred Strümpfel
Printed in the German Democratic Republic
Gesamtherstellung: INTERDRUCK. Graphischer Großbetrieb Leipzig—111/18/97
Bestell-Nr. 666 063 7
DDR 31,- M
H. D. Evjen sacrum
PRAEFATIO
Primum omnium satis constat in saeculis in quibus florebat imperium
Romanum nobilissimam gratissimamque tragoediarum Euripidis auribus
omnium, exceptis Phoenissis Oresteque, Bacchas fuisse, traditionem cita-
tionum imitationum testimoniorumque aliorum ditissimam habemus at-
que fragmenta librorum manu scriptorum papyraceorum nonnulla, flo-
rentibus Constantinopoli imperatoribus Christianis libri manu scripti
Baccharum rariores erant. quorum duo soli ad nostrum tempus pervene-
runt: L(aurentianus) 32. 2 et P(alatinus) 287, quos fusius descriptos apud
Turyn, Zuntz, et in hac bibliotheca Teubneriana in praefatione editionis
Heraclidarum a v. d. Garzya scripta invenias. ambo procedunt e scripto-
rio v. d. Demetrii Triclinii Thessalonicensi, quorum L, nunc in biblio-
theca Laurentiana Florentiae depositus, continet Bacchas in foliis 76 — 81,
quae in mediis Supplicibus Euripidis sunt, in parte ab aliis separata,
titulo Pentheo adiecto, ad versum 755 scriptas, quinque paginis (fol. 81v
usque ad 83v) scriptura vacuis (quod spatium ad tragoediam exarandam
non sufficeret). codex ab Triclinio (vel 1, ut appellare soient viri docti) in
textu et colometria correctus est secundum exemplar libri P, ut videtur.
P, nunc in Bibliotheca Vaticana servatus, ad librorum pretiosorum
mercatum exaratus satis negligenter sed ab exemplari multo meliori
quam erat fons Laurentiani. habet titulum Bacchas, habet versus 14,
525, 552, quos omisit L, habet tandem tragoediam nostram post versum
755, magna tarnen cum lacuna.
Etsi P in scriptorio Triclinii exaratus esse videtur ex exemplari Tri-
clinio cognito, Palatinus noster multum differt a libro qui Triclinio usui
erat in Laurentiano corrigendo, ut probavit Zuntz, Inquiry 133sqq., in
primis a colometria sed etiam in nonnullis lectionibus (ex. gr. 525, 552
addidit Triclinius in Laurentiano, non autem 14). (nota bene, lector, ali-
quot lectiones ab Zuntzio laudatas, ut diversos 1 et P probaret, easdem
esse in*P et 1.)
Saeculo decimo secundo post Christum natum, ut videtur, exstitit aliud
exemplar Baccharum, melioribus saepe lectionibus quam habent codices
nostri et tota ilia magna parte compositionem Penthei membrorum con-
tinente instructum, quod exemplar usui fuit scriptori Christi Patientis.
V
PRAEFATIO
(aetatem Christum Patientem scribendi novimus ex re metrica carmina
Byzantina redolente. ) ad textum Baccharum constituendum non negligen-
dae sunt lectiones a Christo Patienti, testimoniis, papyris derivatae.
Lectionum apparatum habes pleniorem quam editorum tantum in
usum requiras, atque apparatum colometriae; qui usui erunt, spero,
viris doctis non solum arti criticae sed etiam historiae textus studentibus.
colometria ad aetatem éruditorum Alexandriae viventiuin et etiam supra
revocari potest, in appendicibus dedi testimonia ad magnam illam lacu-
nam explendam ab aliis eolleeta, coniecturarum virorum doctorum ma-
gnam molem, et colometriam meam, saepenumero respectans colome-
triam librorum manu scriptorum.
In rebus orthographicis normam editorum nostrae aetatis usum
Atheniensium quinti saeculi ante Christum natum respectantium se-
quor. mihi usui erant libri virorum linguae graecae peritorum, R. Kiih-
ner, Fr. Blass, B. Gerth, Meisterhans, Bjòrck, unde legas oixriqat, yiyvw-
AY.OI, YJIENVQ, et;, non OIXTSIQCO, yivwoxw, Y.XVTVQ, elg . . . errores minoris
momenti, omissum iota subscriptum, falsos accentus, huiusmodi cetera,
saepenumero praetermisi, sed scripsi etiam multas nugas quae ad artem
criticam non flocci sunt, ad memoriam librorum nobilissimorum, L et P,
atque viri doctissimi Triclinii conservandam plus quam necesse. lectori
ut darem textum legibilem in mente habui, etiam in locis corruptissi-
mis atque paene desperatis, quibus scatet haec nobilis tragoedia, quae
fatum Penthei ipsius fere passa est, sed pulchra semper animos lectorum
commovet commovebitque dum domus Aeneae Palatini immobile saxum
accolet et nostrae litterae vigebunt.
Tanta adiutorum magistrorum amicorum multitudine sublevatus
nescio quo vertam ut gratias agam idoneas, sed veniam ab aliis quos non
nomino petens gratias quam maximas ago et habeo Academiae Ameri-
canae Romae sitae, collegis atque ministris Romae viventibus, in primis
Iohanni H. D'Arms, praefecto Academiae, et Laurentio Richardson jr.,
praesidi scholae studiorum classicorum ; benignitati collegii q. d. National
Endowment for the Humanities ; Universitati meae in Colorado sitae et eius
Committee on Research, in primis Clyde Walton, praefecto bibliothecae
universitatis, qui omnes tempus Iaborandi mihi dederunt; praefectis mini-
stris omnium bibliothecarum in quibus laboravi ; f eminae doctae Lisae Ser-
Iin Foreman quae in bibliographia componenda me multum adiuvit ; viris
in rebus papyraceis doctis R. A.Coles, J. R. Rea, M. L. Haslam amico, atque
Waltero Cookie qui in maximo Baccharum libro papyraceo investigando
mihi magna cum comitate et utilitate opitulatus est.
E. Christian Kopff
VI
STVDIORVM CONSPECTVS
EDITIONES
apud Aldum Manutium, Venetiis 1503 [i. e. anno 1504 aetatis nostrae]
Io. Oporinus apud I. Hervagium, Basileae 11537, 21544, 31551
P. Brubachius, Francoforti H558?, 21560?
G. Canter, Antverpiae 1571 [in margine exemplaris nunc in Bibliotheca Bodleiana,
Oxonii, Auct. S. 5. 16 signati J. J. Scaliger adversaria addidit]
M. Aem. Portus apud H. Commelinum, Heidelbergae 1597
P. Stephanus textum a variia viris doctis constitutum excudebat Genevae 1602
[cum adnotationibus Brodaei, Canteri, Stiblini, Porti; in margine exemplaris nunc
in Bibliotheca Bodleiana, Oxonii, Don. d. 27 signati, Io. Milton notas scripsit]
J. Barnes, Cantabrigiae 1694
S. Musgrave, Oxonii 1778, 2Glasguae 1797
- (ed. Gaisford), Oxonii 1809
Chr. D. Beck, Lipsia« 11778-1788, 21792
Ph. Brunck, Argentorati 11779-1780, "1782?, Londini 1798
G. H. Schaefer, Lipsiae »1781, 21803
R. Porson, Londini »1797, 21811, 31818
A. Seidler, Lipsiae 1812-1813
A. H. Matthiae, Lipsiae 1813-1837 (vol. VIII 1824)
G. Burges, Cantabrigiae ca. 1818 [nota ex editionibus Elmsleii (p. 10) et Sandys
(p. 265-268)]
P. Elmsley, Oxonii 1821
G. Hermann, Lipsiae 1823
L. Dindorf, Lipsiae 1825
F. H. Bothe, Lipsiae 11825-1826, 21854
I. Fr. Boissonade, Parisiis 1825-1827
G. Dindorf, Oxonii H832-1840, 21861; Lipsiae 1834-1863; 51869
E. Silber, Berolini 1842
Th. Fix, Parisiis 1843 (editio Didotiana)
J. A. Härtung, Lipsiae 1848-1853 (vol. 7)
F. G. Schoene, Berolini 11861, 21858
A. Nauck, Lipsiae >1854, 21857, »1871 (editio Teubneriana) (vol. I)
A. Kirchhoff, ed. mai., Berolini 1855 (vol. II)
— ed. min., Berolini et Lipsiae 1867 — 1868 (vol. I)
F. A. Paley, Londini III HSSS-lSöO, 21880, 31889 (vol. II)
R. Y. Tyrrell, Londini 1871, 21892
N. Wecklein, Lipsiae 1879, 21903
J. Sandys, Londini l1880,41900 [cum coniecturis vv. dd. R. Shilleto, W. H. Thompson,
J. S. Heid, G. Burges]
E. Bruhn, Berolini 1891 [coniecturae Wilamowitzii pleraeque hic primum inveniuntur]
A. H. Cruikshank, Oxonii ^ S, 21921
R. Prinz - N. Wecklein, Lipsia« '1898 (vol. II 3), 1902 (addenda et corrigenda,
vol. III 6)
G. Dalmeyda, Parisiis 1908
VII
DISSERTATIONES
G. Murray, Oxonii H909, 21913 (vol. Ill)
6. Ammendola, Auguatae Taurinorum 11920, z1950
E. R. Dodds, Oxonii U944, 21960
P. Scazzoso, Mediolani 1957
A. Tovar, Barcinone 1960
H. Grégoire, Parisiis 1961
J. Roux, Parisiis 1970-1972
D. Ebener, Berojini 1980
DISSERTAT 10 NE S SELECTAE
Fr. R. L. Adrian, De cántico quod est apud Euripidis Bacchas verss. 367 — 426,
Progr. Görlitz 1860
I. Allen — G. Italie, A Concordance to Euripides, Berkeley 1954
S. Allen, Euripides Bacchae 659, CR 22, 1908, 262
C. Althaus, Conjectanea in aliquot locos Baccharum Euripidis, Progr. Spandau 1884
G. G. Anpetkova-Sarova, La figure de Penthée dans les Bacchantes d'Euripide,
VLUist 4, 1969, 110-117
J. de Arnim, De prologorum Euripideorum arte et interpolatione, Diss. Gryphiswal-
diae 1882
B. Arnold, De Euripidis re scenica, Progr. Nordhausen 1879
R. Arnoldt, Die chorische Technik des Euripides, Halle 1878
P. Arnott, Greek Scenic Conventions in the fifth Century B. C., Oxford 1962
W. Arrowsmith, Euripides' Bacchae, in: Greek Drama. A Collection of Festival Pa-
pers, ed. G. L. Beede, Vermillion 1967, 61-74
M. Arthur, The Choral Odes of the Bacchae of Euripides, YCS 22, 1972, 145-179
Chr. Baier, Animadversiones in poetas trágicos Graecos, Diss. Bonn 1874
I. Bamberger, De Euripidis Bacchis, Progr. Bensheim 1869
S. Barlow, The Imagery of Euripides, London 1971
A. S. C. Barnard, The Problem of the Bacchae, G & R 2, 1932-1933, 170-172
W. S. Barrett, Euripides Hippolytus, Oxford 1964
S. E. Bassett, A feature of the local hit in the tragedies of Euripides, CJ 5, 1909 —
1910, 273-275
W. Bates, Euripides: A Student of Human Nature, Philadelphia 1930
A. G. Bather, The Problem of the Bacchae, JHS 14, 1894, 244 - 263
A. R. Bellinger, The Bacchae and Hippolytus, YCS 6, 1939, 15-27
A. Bergmann, Kritische und exegetische Bemerkungen zu den Bakchen des Euripi-
des, Progr. Würzburg 1874
L. Bergson, L'épithète ornementale dans Eschyle, Sophocle, Euripide, Uppsala 1956
G. Bernhardy, Theologumenorum Graecorum p. III, Progr. Halle 1857
S. Bezdechi, Das psychopathische Substrat der Bacchantinnen des Euripides,
AGM 25, 1932, 279-306
—, La genèse des Bacchantes d'Euripide, Acr 6, 1931, 97 — 118
A. Bischoff, Die Rollenverteilung in den Bacchen des Euripides, in: Festschrift
Christ, München 1891, 409-413
G. Björck, Das Alpha impurum und die tragische Kunstsprache, Uppsala 1950
E. M. Blaiklock, The natural man, G & R 16, 1947, 49 - 66 (= The Male Characters
of Euripides, Wellington, New Zealand 1952, 209-230)
W. E. Blake, Euripidis Baccharum interpretatio secundum versus 877 — 881. Mn 60,
1933, 361-368
F. Blass, Varia, RhM 62, 1907, 265-266
VIII
DISSERTATIONES
F. Blaydes, Adversaria critica in Euripidem, Halis Saxonum 1901
A. von Blumenthal, Beobachtungen zu griechischen Texten II, 2 : Zum Pentheus
des Aischylos, Hermes 75, 1940, 124-125
C. Bock, De Baccharum Euripideae prologo et parodo : Particula prior, Diss. Rostock
1871
A. Böckh, Graecae tragoediae principum, Aeschyli, Sophoclis, Euripidis, num ea
quae supersunt, et genuina omnia sint et forma primitiva servata, an eorum fa-
miliis aliquot debeant ex eis tribui, Heidelberg 1808
C. W. Boer, The language of tragic humor, Diss. Buffalo 1967
G. W. Bond, Euripides Hypsipyle, Oxford 1963
C. Bonfiglioli, Il dramma nelle Baccanti di Euripide, Pisa 1928
A. Bonnard, Euripide dans la tragédie des Bacchantes, AM 3, 1946, 51 — 70
E. K. Borthwick, Three notes on Euripides' Baccha«, CR n. s. 16, 1966, 136-138
M. L. Bowen, Some observations on the origin of triglyphs, ABSA 45,1950,113 —125
P. Boyancé, L'antre dans les mystères de Dionysos, Rendiconti della Pontificia
Accad. Rom. di Archeologia 33, 1961, 107-127
W. Brashear, Euripides Bacchae 17-26, ZPE 19, 1975, 300-301
W. Breitenbach, Untersuchungen zur Sprache der euripideischen Lyrik, Stuttgart
1934
H. D. Broadhead, Tragica. Elucidation of Passages in Greek Tragedy, Christchurch,
New Zealand 1968
S. G. Brown, Metrical studies in the lyrics of Euripides' late plays, Diss. Michigan
1972
E. Bruhn, Lucubrationes Euripideae, Jahrb. f. class. Philol., Suppl. 15,1887,225 — 326
A. P. Burnett, Pentheus and Dionysus. Host guest, CPh 65, 1970, 15-29
J. B. Bury, Euripides, Bacchae 506, CR 5, 1891, 127
A. Y. Campbell, Bacchae 506, Resumé in PCPhS 163-165, 1936, 3
-, Notes on Euripides' Bacchae, CQ 50, 1956, 56 - 67
-, On Euripides Bacchae 836-839, PCPhS 183, 1954-1955, 13-14
R. Cantarella, Dioniso fra Baccanti e Rane, in: Serta Turyniana. Studies in Greek
Literature and Paleography in honor of Alexander Turyn, ed. J. L. Heller —
J. K. Newman, Urbana 1974, 291-310
—, Il Dioniso delle Baccanti e la teoria aristotelica sulle origini del dramma, Na-
poli 1971
J. Carrière, Le Dionysus des Bacchantes et l'actualité historique, Actas 3, 1966,
240- 244
-, Sur le message des Bacchantes, AC 35, 1966, 118-139
— , Théocrite et les Bacchantes, Pallas 6, 1958, 7-19
V. Castellani, That troubled house of Pentheus in Euripides' Bacchae, TAPhA 106,
1976, 61-83
Q. Cataudella, SaxvQimv, Dioniso 39, 1965, 158-181
E. Ceadel, Resolved feet in the trimeters of Euripides, CQ 30, 1941, 66 - 89
D. Chapman, Euripides' interest in popular rituals, Resumé in PCA 39, 1952, 25
F. Chapouthier, Euripide et l'accueil du divin, Fond. Hardt Entr. 1, 1952, 205-237
J. T. Christie, John Milton's copy of Euripides, G & R 11, 1941, 35-37
T. Ciresola, Le Baccanti di Euripide. Saggio critico e versione poetica, Saronno 1957
F. L. van Cleef, The pseudo-gregorian drama Xgiarôç nidx<ov in its relation to the
text of Euripides, Transactions of the Wisconsin Academy of sciences, arts and
letters 8, 1888-1891, 363-378
C. G. Cobet, Novae lectiones, Leidae 1858
—, Variae lectiones, Leidae 21873
P. Colaclides, Acts 17, 28a and Bacchae 506, VChr 27, 1973, 161-164
C. Collard, Three scribes in Laurentianus 32. 2?, SIFC 35, 1963, 107-111
— , Supplement to the Allen & Italie "Concordance to Euripides", Groningen 1971
IX
DISSERTATIONES
C. Collard, Euripides Supplices, Groningen 1975
G. Collmann, De Baccharum fabulae Euripideae locis nonnullis, Progr. Glückstadt
1876
— , Emendationum Atticarum specimen, Kiel 1869, 45 — 51
D. S. Colman, Two notes on Euripides, CK 62, 1948, 107 -108
D. J. Conacher, Euripidean Drama. Myth, Theme and Structure, Toronto 1967
N. C. Conomis, The Dochmiacs of Greek Drama, Hermes 92, 1964, 23 — 50
A. Cook, Unconscious Iterations, CR 16, 1902, 146-158. 256 - 267
D. del Corno, Le Baccanti di Euripide e Luca Ronconi, Dioniso 49, 1978, 253 — 257
P. Corssen, Der Mythos von der Geburt des Dionysos in den Bakchen, RhM 68,1913,
297-306
A. Cosattini, Due luoghi delle Bacchanti, RF 39, 1911, 252-255
R. B. Cross, An emendation of Bacchae 240, CR 16, 1902, 200 - 201
J. Daehn, De rebus scaenicis in Euripidis Bacchis, pars I, Diss. Halle 1880
A. Dain, Traité de métrique grecque, Paris 1965
A. M. Dale, The Lyric Meters of Greek Drama, Cambridge 21968
— , Collected papers, Cambridge 1969
G. Dalmeyda, Euripidis Bacchae 294, RPh 29, 1905, 38-39
— , Observations sur les prologues d'Ion et des Bacchantes, REG 28, 1915, 43 — 50
R. D. Dawe, A Note on Euripides Bacchae 896, RhM 123,1980,223-224
P. Decharme, Euripide et l'esprit de son théâtre, Paris 1893
Chr. B. Dedousi, 'O QÔXOÇ rov %onoi> arlç Bàxyeç, Ioannina 1975
J. Defradas, Les Bacchantes d'Euripide, drame de la folie, IL 15, 1963, 121 —128
K. Deichgräber, Die Kadmos-Teiresias-Szene in Euripides' Bakchen, Hermes 70,
1935, 322-349
E. Delebecque, Euripide et la guerre du Péloponnèse, Paris 1951
J. D. Denniston, Varia. Bacchae 208-209; 908-910, CR 50, 1936, 116-117
— , Lyric lambics in Greek Drama, in: Greek Poetry and Life, Oxford 1936
-, The Greek Particles, Oxford H954
J. Descroix, Le trimètre iambique, Macon 1931
G. Devereux, The psychotherapy scene in Euripides' Bacchae, JHS 90,1970, 35 — 48
B. F. Dick, Lord of the Flies and the Bacchae, CW 57, 1964, 145-146
J. Diggle, Euripides, Bacchae 68 - 70, CR n. s. 17, 1967, 261-262
—, Euripides Phaethon, Cambridge 1970
A. Dihle, Der Prolog der Bacchen und die antike Überlieferungsphase des Euripides-
Textes, Sitzungsberichte der Heidelberger Akad. d. Wiss., phil.- hist. Kl. 1981, 2
H. Diller, Die Bakchen und ihre Stellung im Spätwerk des Euripides, Mainz 1955
G. D'Ippolito, Le Baccanti de Euripide o sulla necessità di una rivoluzione cultu-
rale. A proposito della edizione di Jeanne Roux, Dioniso 49, 1978, 243 — 257
P. Dobree, Adversaria, hrsg. von W. Wagner, Berolini 1875
E. R. Dodds, Euripides the Irrationalist, CR 43, 1929, 97 -104
-, Maenadism in the Bacchae, HThR 33, 1940, 155-176 (= The Greeks and the
Irrational, Berkeley 1951, 270-282)
B. E. Donovan, Euripides Papyri I (American Studies in Papyrology 5), New Haven
1969
A. Döring, Die Bedeutung der Tragödie Xgiaxog nda^mv für die Euripideskritik,
Philol. 25, 1867, 221-258
Th. Drew Bear, The trochaic tetrameter in Greek tragedy, AJPh 89,1968, 385 - 405
J. Duchemin, L'dycuj» dans la tragédie grecque, Paris 21968
Th. S. Duncan, The Bacchae of Euripides, WUS 11, 1923-1924, 131-157
W. W. C. Dunlop, Two notes on the Bacchae, CR 51, 1937, 57-58
R. R. Dyer, Image and Symbol. The link between the two worlds of the Bacchae,
AUMLA 21, 1964, 15-26
X
