ema.e. Aqa-Saas

197 Pages·2017·13.04 MB·Marathi

(cid:1)
(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:2)(cid:5)(cid:1)
(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:8)(cid:9)(cid:4)(cid:4)(cid:10)(cid:11)(cid:1)
(cid:12)(cid:13)(cid:4)(cid:7)(cid:4)(cid:3)(cid:4)(cid:1)(cid:14)(cid:4)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:1)
(cid:16)(cid:17)(cid:16)(cid:18)(cid:1)(cid:19)(cid:1)
†Ö¬Öã×−֍ú †Ó¿Ö»ÖÖß ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ
(Advance Microeconomic Theory)

(cid:1)
(cid:1)

1
‘Ö™üú(cid:8)1
†Ù£Öú ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ (cid:17)Ö׸ü“Ö(cid:20)Ö
†−ÖãÎú´Ö×&֍úÖ
1.0ˆ×¤ü™êü
1.1/ÖÏÖßÖÖ׾֍ú
1.2×¾ÖÂÖ3Ö ×¾Ö¾Öê“Ö−Ö
1.2.1 †Ö٣֍ú ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ †Ö×&Ö Ã¾Ö¹ý/Ö
1.2.2 †Ö٣֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß
1.2.3 ÃÖæ´Ö = ãÖæ»Ö /Ö¬¤üŸÖ
1.2.4 ×−Ö÷Ö´Ö−Ö = †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ
1.2.5 ÛãÖןֿÖᯙ ÷ÖןֿÖᯙ ¾Ö ŸÖã»Ö−ÖÖŸ´Öú ãÖîן֍ú
1.2.6 ÃÖÓŸÖã»Ö−ÖÖ“3ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖӍú»/Ö−ÖÖ
1.2.7 †ÖÓ׿֍ú †Ö×&Ö ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö
1.2.8 †Ö٣֍ú /ÖÏÖןִÖÖ−Ö =†Ö¾Ö¿3֍úŸÖÖ †Ö¤ü¿ÖÔ /ÖÏןִÖÖ−ÖÖ“Öê ×−֍úÂÖÔ.
1.3 þÖÓ3Ö †¬3Ö−ÖÖÃÖÖšüß /ÖÏ¿−Ö
1.4 ÃÖÖ¸üÖÓ¿Ö
1.5 /Ö׸ü³ÖÖ×Â֍ú ¿Ö²¤ü ¿Ö²¤£ÖÔ
1.6 ÃÖÓ¤ü³ÖÔÃÖæ“Öß
1.7 ÃÖ¸üÖ¾ÖÖÃÖÖšüß /ÖÏ¿−Ö/ÖêסÖ3֍úÖ£ÖÔ

1.0 ˆ×¤ü™êü
3ÖÖ ‘Ö™üúÖ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ−ÖÓŸÖ¸ü †Ö/Ö»3ÖÖ»ÖÖ
•
†£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ †Ö×&Ö Ã¾Ö¹ý/Ö ÃÖ´Ö•Öæ ¿Öêú»Ö .
•
†Ö٣֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖÃÖÖšüß úÖê&ÖŸ3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß“3ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ ŸÖê ÃÖÖÓ÷ÖŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö.
•
ÃÖ´ÖŸÖÖê»ÖÖ“3ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖӍú»/Ö−ÖÖ ÃÖ´Ö•Öæ ¿ÖúŸÖß»Ö.
•
†Ö٣֍ú /ÖÏןִÖÖ−ÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ ¾Ö †Ö¾Ö¿3֍úŸÖÖ úÖ3Ö †ÃÖŸÖê ŸÖê Ã/Ö™ü ú¸üŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö.
•
†Ö¤ü¿ÖÔ /ÖÏןִÖÖ−ÖÖ“Öß ÃÖӍú»/Ö−ÖÖ ÃÖ´Ö•Öæ ¿Öêú»Ö.

1.1 (cid:17)ÖÏßÖÖ¾Ö−ÖÖ
†Ö٣֍ú ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¸ü&Öê ÷Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü.†ò›ü´ÖÛÃ´Ö£Ö Í´ÖÖ¿ÖÔ»Ö Í¸üÖòײÖÃÖ Íêú−ÃÖ ÍÃÖò´3Öã»ÖÃÖ−Ö
ͲÖÖê»›üß÷Ö ÍÃÖò´3Öã»ÖÃÖ−Ö Í²ÖÖë»›üß÷Ö †¿ÖÖ †−Öêú †£ÖÔŸÖ–ÖÖÓ−Öß †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“3ÖÖ 3Ö֏3ÖÖ ´ÖÖÓ›ü»Öê»3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ.†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê
þֹý/Ö »ÖÖÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»3ÖÖÃÖ Í†£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Æêü ×¾Ö–ÖÖ−Ö †ÖÆêü. ŸÖÃÖê“Ö ú»ÖÖ ¤êüÖßêê»Ö †ÖÆêü. †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö
2
¾ÖßÖæ×−Öšü ¿ÖÖÃ¡Ö ŸÖÃÖê“Ö †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üß ¿ÖÖÃ¡Ö /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü. †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß ×−Ö¸ü×−Ö¸üôû3ÖÖ
/Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ˆ¤üÖ.†Ó¿Ö»ÖÖß /Ö¬¤üŸÖ ¾Ö ÃÖ´Ö÷ÖÏ»ÖӁÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖ Í×−Ö÷Ö´Ö−Ö ¾Ö †Ö÷Ö´Ö−Ö
ÛãÖןÖ×¿Ö»Ö /Ö¬¤üŸÖ Í¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖ ¾Ö÷Öî¸êü †£ÖÔ¾3Ö¾ÖãÖê“Öê ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö ú¿ÖÖ/ÖύúÖ¸ê ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖêŸÖê.‡Ÿ3ÖÖ¤üß ²ÖÖ²ÖßÓ“ÖÖ
†ÖœüÖ¾ÖÖ ‘Öê&Öê †Ö¾Ö¿3֍ú †ÖÆêü.†£ÖÔ¾3ÖãÖêŸÖ ãÖÖ3Öß ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖêŸÖê •Ö¸ü úÖÆüß ¾ÖêôêûÃÖ †Ã£ÖÖ3Öß
ÃÖÓŸÖã»Ö−ÖÖ“Öß Ûã֟Öß ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖêŸÖê.3ÖÖ׿־ÖÖ3Ö ÃÖÓŸÖã»Ö−ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¸üŸÖÖ−ÖÖÓ †Ö٣֍ú /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸üᯙ ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö ¾Ö
ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö Øú¾ÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔס֍ú /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸üᯙ ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö ‡Ÿ3ÖÖ¤üß /ÖύúÖ¸üÖÓ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.†Ö٣֍ú /ÖÏןִÖÖ−ÖÖ“Öß
þֹý/Ö úÃÖê †ÃÖŸÖê? ŸÖÃÖê“Ö †Ö٣֍ú /ÖÏןִÖÖ−ÖÖ“Öß †Ö¾Ö¿3֍úŸÖÖ úÖ ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖŸÖê? ‡Ÿ3ÖÖ¤üß ²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ /Ö׸ü“Ö3Ö ú¹ý−Ö ‘ÖêŸÖÖ−ÖÖ »ÖÖÖŸÖ ‘Öê&Öê ÷Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü. †Ö٣֍ú /ÖÏןִÖÖ−ÖÖŸÖ †Ö¤ü¿ÖÔ /ÖÏןִÖÖ−Ö ú¿ÖÖ
/ÖύúÖ¸êü †ÃÖŸÖê.3ÖÖ ²ÖÖ²Öß“ÖÖÆüß ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.‹Óú¤ü¸üß−Ö †Ù£Öú ¿ÖÖáÖÖ“3ÖÖ /Ö׸ü“Ö3Ö ú¹ý−Ö ‘ÖêŸÖÖÓ−ÖÖ
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ¾Ö †Ö٣֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß †¿ÖÖ ´Öã»Ö³ÖæŸÖ ²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ †×³Ö/ÖÏêŸÖ †ÖÆêü.
1.2 ×¾ÖÂÖ(cid:20)Ö ×¾Ö¾Öê“Ö−Ö
1.2.1 †Ö٣֍ú¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ †Ö×!Ö Ã¾Ö¹ý(cid:17)Ö
†Ö٣֍ú¿ÖÖÃ¡Ö (†Ö٣֍ú¿ÖÖÃ¡Ö 3ÖÖ ×¾ÖÂÖ3ÖÖ“3ÖÖ †−Öêú †£ÖÔŸÖ–ÖÖÓ−Öß ×−Ö¸ü×−Ö¸üôû3ÖÖ ¾3Ö֏3ÖÖ êú»Öê»3ÖÖ
†ÖÆêüŸÖ.
†)ÃÖÓ/Ö¢Öß¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ¾3Ö֏3ÖÖ (wealth oriented Detination)
†ò›ü´ÖÛÃ´Ö£Ö Æü3ÖÖÓ−Öß An Enquiry in the Nature and causes of wealth of Nations
(1776) 3ÖÖ ÷ÖÏÓ£ÖÖŸÖ "†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ Æêü ¸üÖ™üËß3Ö ÃÖÓ/Ö¢Öß“Öê þֹý/Ö ¾Ö ן֓3ÖÖ ×−ÖÙ´ÖŸÖß“3ÖÖ úÖ¸ü&ÖÖÓ¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ׬֟Ö
†ÖÆêü"†¿Öß ¾3Ö֏3ÖÖ êú»Öê»Öß †ÖÆêü.
‹±ú.‹.²ÖÖòú¸ü 3ÖÖÓ“3ÖÖ ´ÖŸÖê "†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Øú¾ÖÖ ¸üÖ•Ö−Ößן֍ú †£ÖÔ¾3Ö¾ÖãÖêŸÖ –ÖÖ−ÖÖ¿Öß †¿Öß ¿Ö֏ÖÖ
†ÖÆêü.¸üÖ•Ö−Ößן֍ú †£ÖÔ¾3Ö¾ÖãÖÖ –ÖÖ−ÖÖ“Öß †¿Öß ¿Ö֏ÖÖ †ÖÆêü.úß Íו֓ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¬Ö−ÖÖ¿Öß †ÖÆêü. "
²Ö) ú»3ÖÖ&ÖÖ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ¾3Ö֏3ÖÖ (welfare oriented) ›üÖò.´ÖÖ¿ÖÔ»Ö 3ÖÖÓ−Öß principles of
Economics (1890) 3ÖÖ ÷ÖÏÓ£ÖÖŸÖ †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öß ¾3Ö֏3ÖÖ /Öãœüᯙ /ÖÏ´ÖÖ&Öê êú»Öê»Öß †ÖÆêü" †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÖ−Ö¾Öß
•Öß¾Ö−ÖÖ“3ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ¾3Ö¾ÖÆüÖ¸üÖ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ †ÖÆüê.Æü3ÖÖŸÖ ¾3ÖŒŸÖß †Ö×&Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“3ÖÖ /ÖÏ3ÖŸ−ÖÖ“3ÖÖ †¿ÖÖ ³ÖÖ÷ÖÖ“Öß
דÖ׍úŸÃÖÖ êú»Öß •ÖÖŸÖÖê úß Í •3ÖÖ“3ÖÖ ³ÖÖîן֍ú ÃÖãÖÖ“3ÖÖ ÃÖÖ¬Ö−ÖÖÓ“Öß /ÖÏÖ/ŸÖß †Ö×&Ö ˆ/Ö3ÖÖê÷ÖÖ¿Öß ‘Ö×−Ö™ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
†ÃÖŸÖÖê" ‹.•Öß ×/Ö÷Öæ 3ÖÖÓ−Öß The Economics of weltlare 3ÖÖ ÷ÖÏÓ£ÖÖŸÖ "†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Æêü †Ö٣֍ú
ú»3ÖÖ&ÖÖ“ÖÖ †ÃÖÖ ³ÖÖ÷Ö †ÖÆêü úß •3ÖÖ“Öê /Öî¿ÖÖ“3ÖÖ Ã¾Ö¹ý/ÖÖŸÖ ´ÖÖ/Ö−Ö ú¸üŸÖÖ 3ÖêŸÖê "†¿Öß ¾3Ö֏3ÖÖ êú»Öê»Öß †ÖÆêü.
ú)¤ãüÙ´ÖôûŸÖê¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ¾3Ö֏3ÖÖ (Scarcity oriented) /ÖÏÖ.¸üÖòײÖ−ÃÖ 3ÖÖÓ−Öß The Nature and
significance of Econimic Science (1932) 3ÖÖ ÷ÖÏÓ£ÖÖŸÖ /Öãœüᯙ /ÖÏ´ÖÖ&Öê ¾3Ö֏3ÖÖ êú»Öê»Öß †ÖÆêü.
"†´Ö3ÖÖÔ¤ü ÷Ö¸ü•ÖÖ †Ö×&Ö ¤ãüÙ´Öôû /Ö¸ÓüŸÖæ /Ö3ÖÖÔ3ÖÖß ˆ/Ö3ÖÖê÷Öß ÃÖÖ¬Ö−Öê ´Öêôû ‘ÖÖ»Ö&3ÖÖ“3ÖÖ ¥Â™üß−Öê ú¸ü&3ÖÖŸÖ 3Öê&ÖÖo3ÖÖ
´ÖÖ−Ö¾Öß /ÖÏ3Ö−ÖÖÓ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ´Æü&Ö•Öê †£ÖÔ¿ÖÖáÖ.

›ü)†Ö¬Öã×−֍ú ¾3Ö֏3ÖÖ=
†Ö¬Öã×−֍ú †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ–ÖÖÓ−Öß †Ö٣֍ú ׾֍úÖÃÖÖ“3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ †£ÖÖÔ¿ÖáÖÖ“Öß ¾3Ö֏3ÖÖ êú»Öê»Öß †ÖÆêü.
3
/ÖÏÖ./Öß.‹.ÃÖò´3Öã»ÖÃÖ−Ö 3ÖÖÓ“3ÖÖ ´ÖŸÖê "†−ÖêúÖê/Ö3ÖÖê÷Öß †Ö×&Ö ´Ö3ÖÖÔפüŸÖ ˆŸ/ÖÖ¤ü−ÖÃÖÖ¬ÖÖ−ÖÖÓ“Öß ‹úÖ ×¾Ö׿Ö™üôûß
;ÖßÖæ“3ÖÖ ˆŸ/ÖÖ¤ü−ÖÖÃÖÖšüß †Ö×&Ö ¾3ÖŒŸÖß“3ÖÖ Øú¾ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“3ÖÖ ˆ/Ö³ÖÖê÷ÖÖÃÖÖšüß Øú¾ÖÖ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö †Ö×&Ö
³Ö×¾ÖÂ3֍úÖôûÖŸÖ ¾ÖÖ™ü/Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß ÆüÖê&ÖÖ=3ÖÖ ×−Ö¾Ö›üß“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ú¸üŸÖê.ÃÖ¤ü¸ü ×−Ö¾Ö›üß“Öß /ÖÏ׍Îú3ÖÖ
/Öî¿ÖÖ“3ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸üÖ−Öê ؍ú¾ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸üÖ ×¿Ö¾ÖÖ3Ö êú»Öß •ÖÖŸÖê. "
•Öê.‹´Ö.êú−ÃÖ 3ÖÖÓ−Öß †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öß ¾3Ö֏3ÖÖ /Öãœüᯙ /ÖÏ´ÖÖ&Öê êú»Öê»Öß †ÖÆêü. "¤ãüÙ´Öôû ÃÖÖ¬Ö−ÖÖÓ“Öê /ÖÏ¿ÖÖÃÖ−Ö †Ö×&Ö
ˆŸ/Ö®Ö ¾Ö ¸üÖê•Ö÷ÖÖ¸üÖ“Öê ×−Ö¬ÖÖÔ¸üú 3ÖÖÓ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ´Æü&Ö•Öê †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ÆüÖê3Ö" ¤ãüÃÖ=3ÖÖ ¿Ö²¤üÖŸÖ "†Ö٣֍ú “Öœü
ˆŸÖÖ¸üÖÓ“Öß úÖ¸ü&Öê ¾Ö †Ö٣֍ú ãÖî3ÖÔ ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ú¸ü&ÖÖ=3ÖÖ ‘Ö™üúÖÓ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ´Æü&Ö•Öê †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ÆüÖê3Ö"
−Öê−ÖÆòü´Ö 3ÖÖÓ“3ÖÖ ´ÖŸÖê " ¤êü¿ÖÖ“3ÖÖ ¸üÖ™üËß3Ö ˆŸ/ÖÖ®ÖÖ“3ÖÖ †ÖúÖ¸ü´ÖÖ−ÖÖ¾ÓÖ¸ü Í×¾Ö³ÖÖ•Ö−ÖÖ¾Ö¸ü †Ö×&Ö Ã£Öî3ÖÖÔ¾Ö¸ü /Ö׸ü&ÖÖ´Ö
ú¸ü&ÖÖo3ÖÖ ‘Ö™üúÖ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¸ü&ÖÖ¸êü ¿ÖÖÃ¡Ö ´Æü&Ö•Öê †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ÆüÖê3Ö"
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý(cid:17)Ö(cid:8)
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö †³3ÖÖÃÖÖŸÖÖÓ−ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸ü&Öê Îú´Ö /ÖÏÖ/ŸÖ ú¸üŸÖê.
†)†£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ×¾Ö–ÖÖ−Ö †ÖÆêü úß ú»ÖÖ?
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ¿ÖÖáÖÖ/ÖÏ´ÖÖ&Öê ¾3Ö֏3ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖ †ÃÖ&Öê †Ö¾Ö¿3֍ú †ÖÆêü.`×−Ö¸ü×−Ö¸üôû3ÖÖ ‘Ö™üúÖÓ´Ö¬Öß»Ö
úÖ3ÖԍúÖ¸ü&Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¿ÖÖê¬Öæ−Ö úÖœü&3ÖÖ“3ÖÖ ÆêüŸÖæ−Öê ú¸ü&3ÖÖŸÖ 3Öê&ÖÖ¸üÖ /Ö¬¤üŸÖ¿Ö߸ü †³3ÖÖÃÖ ´Æü&Ö•Öê ¿ÖÖÃ¡Ö /×¾Ö–ÖÖ−Ö
ÆüÖê3Ö. ¾ÖßÖãÛã֟Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß /Ö¬¤¿Ö߸ü/Ö&Öê ÷ÖÖêôûÖ ú¹ý−Ö Ÿ3ÖÖ“Öê ¾Ö÷Öáú¸ü&Ö ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ÷ÖŸÖÖê.−ÖÓŸÖ¸ü Ÿ3ÖÖ“Öê
×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¹ý−Ö úÖ3ÖÖԍúÖ¸ü&Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¿ÖÖê¬Öæ−Ö úÖœü&3ÖÖ“ÖÖ /ÖÏ3ÖŸ−Ö êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.Ÿ3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ŸÖÔú¿Ö㬤ü ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ
´ÖÖÓ›ü&Öê Í×−֍úÂÖÔ úÖœü&Öê ¿ÖÖáÖÖ“3Ö ¾3Ö֏3ÖêŸÖ †×³Ö/ÖÏŸÖ †ÃÖŸÖê.ˆ¤üÖ.−3Öæ™ü−Ö−Öê ´ÖÖÓ›ü»Öê»3ÖÖ ÷Öã¹ýŸ¾Ö֍úÂÖÔ&ÖÖ“3ÖÖ
×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖÖŸÖ úÖê&ÖŸÖêÆüß ¾ÖßÖæ ¾Ö /Ö£¾Öß 3ÖÖÓ“3ÖÖŸÖᯙ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Ã/Ö™ü êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.ÃÖÖ¤ü¸ü /ÖÖ¿¾ÖÔ³Öã´Öß¾Ö¸ü †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö
×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öê þֹý/Ö †³3ÖÖÃÖ»3ÖÖÃÖ ×−Ö¸ü×−Ö¸üôû3ÖÖ †Ö٣֍ú ‘Ö™üúÖÓ“Öê úÖ3ÖԍúÖ¸ü&Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ †³3ÖÖÃÖ»Öê
•ÖÖŸÖÖŸÖ †ÃÖê »ÖÖÖŸÖ 3ÖêŸÖê.ˆ¤üÖ.´ÖÖ÷Ö&Öß“3ÖÖ ×−Ö3Ö´ÖÖŸÖ ¾ÖßÖã“Öß Øú´ÖŸÖ ¾Ö ´ÖÖ÷Ö&Öß 3ÖÖÓ“ÖÖ /Ö¸üÃ/Ö¸ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´ÖÖÓ›ü&3ÖÖŸÖ
†Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.ˆ/Ö³ÖÖê÷Ö ±ú»Ö−ÖÖ“3ÖÖ ×−Ö3Ö´Ö−ÖÖŸÖ ˆ/Ö³ÖÖê÷֏־֓ÖÔ ¾Ö ˆŸ/Ö®Ö 3ÖÖÓ“ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¤ü¿ÖÔ×¾Ö&3ÖÖŸÖ †Ö»Öê»ÖÖ
†ÖÆêü.†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ ¤êüÖßê»Ö ¾ÖßÖãÛã֟Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß /Ö¬¤üŸÖ¿Ö߸ü/Ö&Öê ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÷ÖÖêôûÖ ú¹ý−Ö †¿ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê ¾Ö÷Öáú¸ü&Ö
¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö êú»Öê •ÖÖŸÖê.†Ö×&Ö †¿ÖÖ †³3ÖÖÃÖÖ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ´ÖÖÓ›ü»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.3ÖÖ
ÃÖ¾ÖÔ²ÖÖ²Öß¾Ö¹ý−Ö †ÃÖê Ã/Ö™ü ÆüÖêŸÖê úß †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü.
†Ù£Öú ¿ÖÖÃ¡Ö Æêü ×¾Ö–ÖÖ−Ö †ÖÆêü 3ÖÖ“3ÖÖ ÃÖ´Ö£ÖÔ−ÖÖ£ÖÔ /Öãœüᯙ ´Öã¤êü ´ÖÖÓ›ü»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.

1 úÖ3ÖԍúÖ¸ü&Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ŸÖ/ÖÖÃÖ&Öê
2 Îú´Ö²Ö¬¤ü ¾Ö /Ö¬¤üŸÖ¿Ö߸ü/Ö&Öê êú»Öê»Öß ´ÖÖÓ›ü&Öß
3 úÖ¸ü&Öê ¾Ö /Ö׸ü&ÖÖ´Ö 3ÖÖÓ“Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö
4 þÖ3ÖÓ×ÃÖ¬¤ü /ÖÏ3ÖÖê÷Ö¿Ö߻֟ÖÖ
5 ³Ö×¾ÖÂ3Ö úÖ»Öß−Ö ³Ö֍úßŸÖ ¾ÖŸÖÔ×¾Ö&Öê
6 ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öß ÃÖÖ¾ÖÔס֍ú“Ö
4
†Ö٣֍ú ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê −ÖÖÆüß †£Ö¾ÖÖ †£ÖÖÔ¿ÖáÖÖ“ÖÖ ¤ü•ÖÖÔ ¤êü&Öê 3ÖÖê÷3Ö −ÖÖÆüß 3ÖÖ
ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ /Öãœüᯙ 3Ö㌟Öß¾ÖÖ¤ü ´ÖÖÓ›ü»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.
1 ´ÖÖêšü3ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&ÖÖŸÖ ´ÖŸÖ׳֮֟ÖÖ
2 ×−Ö3Ö´Ö úÖ™êüúÖê¸ü −ÖÃÖŸÖÖŸÖ
3 †£ÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×−Ö3Ö´Ö †−3Ö ¿ÖÖáÖÖ/ÖÏ´ÖÖ&Öê ס֍úÖ»ÖÖ¾ÖÖ׬Ö−Ö ÃÖŸ3Ö −ÖÃÖŸÖÖŸÖ
4 †3ÖÖê÷3Ö †Öú›êü¾ÖÖ¸üß ¾Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß 3ÖÖ´Öãôêû ×−Ö3Ö´Ö ÖÖ¡Öß¿Öß −ÖÃÖŸÖÖŸÖ 3ÖêŸÖ †ÃÖ»Öê ŸÖ¸üß †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ×¾Ö–
ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆê.3ÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ´Öã¤êü †×¬Öú /ÖϲÖôû †ÖÆêüŸÖ.3ÖÖ´Öãôêû †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ×¾Ö–ÖÖ−Ö †ÖÆêü †ÃÖê Ã/Ö™ü ÆüÖêêŸÖê.
†£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ú»ÖÖ =
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ú»Öê/ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü ؍ú¾ÖÖ −ÖÖÆüß Æêü ŸÖ/ÖÖÃÖæ−Ö /ÖÖÆü&3ÖÖÃÖÖšüß ú»ÖÖ ´Æü&Ö•Öê úÖ3Ö? Æêü /ÖÖÆü&Öê
†Ö¾Ö¿3֍ú †ÖÆêü.×¾Ö׿Ö™ü ¬3Öê3Ö Øú¾ÖÖ ÆêüŸÖæ ÃÖÖ¬3Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß ˆ/Ö3ÖãŒŸÖ šü¸ü&ÖÖ¸üß ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öß /Ö¬¤üŸÖß ´Æü&Ö•Öê
ú»ÖÖ ÆüÖê3Ö.×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê ú»ÖÖ ¤êüÖᯙ –ÖÖ−ÖÖ“3ÖÖ ¾3Ö¾ÖÛÃ£ÖŸÖ †Ö×&Ö Îú´Ö²Ö¬¤ü ÃÖ´Öã““Ö3Ö †ÃÖŸÖÖê.×¾Ö–ÖÖ−Ö
×−Ö3Ö´ÖÖÓ−ÖÖ ŸÖÖÛŸ¾Öú ²ÖÖ•Öæ †ÃÖŸÖê.ŸÖ¸ü ú»ÖêŸÖ ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ¸üߍú ²ÖÖ•Öæ †ÃÖŸÖê ú»ÖÖ ‹ÖÖ¤ü3ÖÖ ÃÖ´ÖÃ3Öê“Öê ±úŒŸÖ
×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“Ö ú¸üßŸÖ −ÖÖÆüß •Ö¸ü Ÿ3ÖÖ¾Ö¸ü ˆ/ÖÖ3Ö 3ÖÖê•Ö−ÖÖÆüß ÃÖã“Ö×¾Ö»Öê.ú»ÖÖ Æêü †/Öê×ÖŸÖ ˆ×¤ü™êü ÷ÖÖšü&3ÖÖ“Öê ‹ú
¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ŸÖÓ¡Ö †ÖÆêü.ÃÖ¤ü¸ü /ÖÖ¿¾ÖÔ³Öã´Öß¾Ö¸ü †£ÖÔ¿ÖÖáÖ֍ú›êü /ÖÖÆüß»3ÖÖÃÖ †ÃÖê »ÖÖÖŸÖ 3ÖêŸÖê úß Í †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“3ÖÖ
†¿ÖÖ †−Öêú ¿Ö֏ÖÖ †ÖÆêüŸÖ úß •3ÖÖ´Ö¬3Öê †Ö٣֍ú /ÖÏ¿−ÖÖ“Öê ˆ¢Ö¸ü ÃÖÖ/Ö›ü»Öê.؍ú¾ÖÖ †Ö٣֍ú /ÖÏ¿−ÖÖÓ“Öß ÃÖÖê›ü¾Ö&Öæú
ú¸ü&3ÖÖ“3ÖÖ «ü™üß−Öê ¾3ÖÖ¾ÖÆü¸üߍú ´ÖÖ÷ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ˆ/Ö»Ö™ü²¬Ö ÆüÖêŸÖê.ˆ¤üÖ.ˆ/Ö³ÖÖê÷ÖÖ“3ÖÖ ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ †×¬Öú ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö
×´Öôû¾Öß&3ÖÖÃÖÖšüß ˆ/Ö³ÖÖêŒ3ÖÖ“Öê ¾ÖŸÖÔ−Ö úÃÖê †ÃÖŸÖê.3ÖÖ“ÖÖ ²ÖÖê¬Ö ÆüÖêŸÖÖê ׿־ÖÖ3Ö ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü Ö“ÖÔ ú¸üÖ¾ÖÖ 3ÖÖ“Öê
¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ´ÖÖ÷ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ÆüÖêŸÖê.†Ö٣֍ú ׾֍úÖ¿ÖÖ“3ÖÖ ¤ü¸ü ¾ÖÖœü×¾Ö&Öê ͤüÖ׸ü¦ü3Ö ×−Ö´ÖæÔ»Ö−Ö ú¸ü&Öê ˲Öê¸üÖê•Ö÷ÖÖ¸üß ¤ãü¸ü ú¸ü&Öê
†¿ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö /ÖÏ¿−ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡ÖŸÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.3ÖÖ´Öãôêû †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ú»Öê /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü †ÃÖê
Ã/Ö™ü ÆüÖêŸÖê.
1 ´ÖÖ−Ö¾Öß ú»3ÖÖ&ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ
2 ú»Öê /ÖÏ´ÖÖ&Öê ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ²ÖÖ•Öæ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ
3 †Ö٣֍ú ¬ÖÖê¸ü&Ö šü¸ü×¾Ö&Öê
4 †Ö٣֍ú ÃÖ´ÖÃ3ÖÖÓ“Öß ˆú»Ö.
ú»ÖÖ −ÖÖÆüß 3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖᯙ ´Öã¤êü
1 †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö †/Öæ&ÖÔ ú»ÖÖ
2 −Öîן֍ú /ÖϳÖÖ¾Ö
‹Óú¤ü׸üŸÖ †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê ŸÖÃÖê“Ö ú»Öê /ÖÏ´ÖÖ&Öê ¤êüÖᯙ †ÖÆêü Ã/Ö™ü ÆüÖêŸÖê.
²Ö) ¾ÖßÖæ×−Öšü¿ÖÖÃ¡Ö ¾Ö †Ö¤ü¿ÖÔ¸üÖ¤üß¿ÖÖáÖ
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü ²Ö¤üÍ»Ö /Öã™üß ú¸ü&ÖÖ¸êü †−Öêú 3ÖãÛŒŸÖß¾ÖÖ¤ü †ÖÆêüŸÖ. †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Æêü
¾ÖßÖã×−Öšü ¿ÖÖÃ¡Ö †ÖÆêü úß †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üß¿ÖÖÃ¡Ö †ÖÆêü. †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Æêü êú¾Öôû ¾ÖÖß־ÖÖ¤üß (Positive) ¿ÖÖÃ¡Ö †ÖÆêü
†ÃÖê •Öã−3ÖÖ ‡Ó÷ÖÏ•Ö ÃÖ−ÖÖŸÖ−Ö/ÖÓ£Öß3Ö †£ÖÔŸÖ–ÖÖÓ−Öß /ÖÏןÖ/ÖÖ¤üÖ−Ö êú»Öê †ÖÆêü.¸üÖòײÖ−ÃÖ 3ÖÖÓ−Öß ¤êüÖᯙ ¾ÖßÖã×−ÖŸÖê¾Ö¸ü³Ö¸ü
êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê .¬3Öê3ÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ Øú¾ÖÖ ˆ×¤ü™ÖÓ²ÖÖ²ÖŸÖ ¾ÖßÖã×−Öšü ¿ÖÖÃ¡ÖŸÖ ŸÖ™üÃ£Ö †ÃÖŸÖÖê. †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖᯙ ´Öã»3Ö
5
×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ Í /Öî¿ÖÖ“Öê †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Í׾֍úÖÃÖÖ“Öê †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö Æü3ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ¿Ö֏ÖÖÓ´Ö¬Öß»Ö ×¾Ö×¾Ö¬Ö ×−Ö3Ö´Ö ¾ÖÖß־־ÖÖ¤üß
þֹý/ÖÖ“Öê †ÖÆêüŸÖ ˆ¤üÖ.‘Ö™üŸ3ÖÖ ×ÃÖ´ÖÖÓŸÖ ˆ/Ö3ÖÖê÷ÖߟÖê“ÖÖ ×−Ö3Ö´Ö Í´ÖÖ÷Ö&Öß“ÖÖ ×−Ö3Ö´Ö Í×¾Ö³ÖÖ•Ö−ÖÖ“Öê ×ÃÖ¬¤ÓüÖŸÖ ¾Ö÷Öî¸êü
;ÖßÖã´Ö¬Öᯙ ¦ü¾3Ö×−Ö¬Öß ˆ/Ö3ÖÖê×÷ÖŸÖÖ †ÖÆêü Æêü ×¾Ö¬ÖÖ−Ö ¾ÖßÖã×−ÖšüÖ Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“Öê †ÖÆêü ¤üÖ¹ý ×/Ö&Öê 3ÖÖê÷3Ö úß †3ÖÖê÷3Ö
3ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ¾ÖßÖæ×−Öšü ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖ −ÖÖÆüß.
›üÖò.ê´ÖÖ¿ÖÔ»Ö Í/ÖÏÖ.Ø/Ö÷Öæ ÍÆüÖ™üÒê ͲÖÖê»›üß÷Ö Í×´Ö›üÖÔ»Ö ‡Ÿ3ÖÖ¤üß †£ÖÔ¿ÖÖÖÖÖ−Öß †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“3ÖÖ †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üÖ¾Ö¸ü ³Ö¸ü פü»Öê»ÖÖ
†ÖÆêü.¾ÖßÖæÛã֟Öß ú¿ÖÖ †ÃÖÖ¾Öß Øú¾ÖÖ úÖ3Ö †ÃÖÖ¾Öê úÖ3Ö −ÖÃÖÖ¾Öê? 3ÖÖê÷3Ö úÖ3Ö †3ÖÖê÷3Ö úÖ3Ö? “ÖÖÓ÷Ö»Öê úÖ3Ö
¾ÖÖ‡Ô™ü úÖ3Ö? Æêü ÃÖÖÓ÷Ö&3ÖÖ“Öê úÖ´Ö †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üß ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»Öê •ÖÖŸÖê. †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú¾Öôû úÖ¸ü&Ö ¾Ö /Ö׸ü&ÖÖ´Ö
3ÖÖÓ“Öß“Ö “Ö“ÖÖÔ ÆüÖêŸÖ †ÃÖê −Ö¾Æêü ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÃ3ÖÖ ú¿Öß ÃÖÖê›ü×¾ÖŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö 3ÖÖÃÖÖšüß †Ö¤ü¿ÖÔ ˆ/ÖÖ3Ö 3ÖÖê•Ö−ÖÖ ÃÖã“Ö×¾Ö&3ÖÖ“Öê
úÖ´Ö †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»Öê •ÖÖŸÖê.´ÖÖ−Ö¾Öß ú»3ÖÖ&ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ Í²Öê¸üÖê•Ö÷ÖÖ¸üß ¾Ö ¤ü׸ü¦ü3Ö ¤ãü¸ü ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß ˆ/ÖÖ3Ö
3ÖÖê•Ö−ÖÖ Í †Ö٣֍ú ׾֍úÖÃÖÖ“Öê ´ÖÖ÷ÖÔ Í ÃÖ¸üúÖ¸ü“Öß ú»3ÖÖ&֍úÖ¸üß úÖ3Öì ÍÃÖÓ/Ö¢ÖߟÖß»Ö ×¾ÖÂÖ´ÖŸÖÖ ú´Öß ú¸ü&3ÖÖ“Öê ˆ/ÖÖ3Ö
†Ö¸üÖê÷3ÖÖ“3ÖÖ ¥Â™üß−Öê ÆüÖ×−֍úÖ¸üú ¾ÖßÖæÓ¾Ö¸ü †×¬Öú ú¸ü »ÖÖ¾Ö&Öê †¿ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ²ÖÖÓ²Öß“Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ
êú»Öê •ÖÖŸÖê. ÍÆüÖ™üÒê 3ÖÖ ŸÖ–ÖÖ−Öê ¤êüÖß»Ö Í†£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ×−ÖןֿÖÖÃ¡Ö /ÖÖÃÖæ−Ö ²Öê÷Öôêû ú¸üŸÖÖ 3ÖêŸÖ −ÖÖÆüß †ÃÖê ´ÖŸÖ ´ÖÖÓ›ü»Öê
†ÖÆêü. †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê þֹý/Ö †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üß ¿ÖÖÃ¡Ö /ÖÏ´ÖÖ&Öê †ÖÆêü ŸÖÃÖê“Ö ¾ÖÖß־ÖÖ¤üß ¿ÖÖÃ¡Ö †ÖÆêü.¾ÖÖß־־ÖÖ¤üÖ»ÖÖ
†Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤üÖ“Öß •ÖÖê›ü פü»3ÖÖ´Öæôêû †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ»ÖÖ /Öæ&ÖÔŸ−Ö /ÖÏÖ/ŸÖ
—ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü..
ú) ¿Ö㬤ü ¿ÖÖÃ¡Ö ¾Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ¿ÖÖáÖ
(Pure Economics and applied Economics) †£ÖÖÔ¿ÖÖá֓Öê þֹý/Ö ¿Ö㬤ü¿ÖÖáÖ
ŸÖÃÖê“Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ¸üߍú ¿ÖÖÃ¡Ö 3ÖÖ ¤üÖê−Æüß /ÖύúÖ¸üÖŸÖ ´ÖÖê›ü&ÖÖ¸êü †ÖÆêü.¸üÖòײÖ−ÃÖ 3ÖÖ
ŸÖ–ÖÖ−Öê †£ÖÖÔ¿ÖÖá֓3ÖÖ ¿Ö㬤ü†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú¿ÖÖÃ¡Ö Ã¾Ö¹ý/ÖÖ¾Ö¸ü ³Ö¸ü פü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.¿ÖÖáÖÖ»ÖÖ ÃÖÖ¬Ö−Öê
/Öã¸ü×¾Ö&3ÖÖ“Öê úÖ´Ö ú¸üŸÖê ŸÖ¸ü ¾3ÖÖ¾ÖÆü׸üú ¿ÖÖáÖÖ»ÖÖ ÃÖÖ¬Ö−ÖÖÓ“ÖÖ ŸÖÖÛŸ¾Öú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü ú¹ý−Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú
ÃÖ´ÖÃ3ÖÖ ÃÖÖê›ü×¾Ö&3ÖÖ“3ÖÖ ¿ÖÖáÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü ú¹ý−Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú †¬3Ö3Ö−Ö“ÖÖ ˆ¤êü¿Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö –ÖÖ−ÖÖ“Öß
ŸÖÖÛŸ¾Öú ²Öîšüú ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ú¸üŸÖÖê ÆüÖ ŸÖ¸ü †ÖÆêü“Ö /Ö¸ÓüŸÖæ Æü3ÖÖ ²Ö¸üÖê²Ö¸ü“Ö ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú þֹý/ÖÖ“Öê ´ÖÖ÷ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü&3ÖÖ“Öê
úÖ´Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ú¸üŸÖê. †Ö٣֍ú ²ÖÖÓ²Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ×−Ö¸ü×−Ö¸üÖôû3ÖÖ /ÖύúÖ¸ü“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÷ÖÖêôûÖ ú¹ý−Ö Ÿ3ÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬Öß
×−Ö¸ü×−Ö¸üÖôû3ÖÖ ÃÖ´ÖÃ3ÖÖ“Öê ÃÖüÖÓן֍ú /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸ü †¬3Ö3Ö−Ö ú¹ý−Ö Ÿ3ÖÖ»ÖÖ ˆ/Ö3ÖÖê×•ÖŸÖ Ã¾Ö¹ý/Ö ¤êü&3ÖÖ“ÖÖ /ÖÏ3ÖŸ−Ö
†£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.†»Öߍú›ü“3ÖÖ úÖôûÖŸÖ ¾3ÖÖÆüÖ׸üú †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖ¾Ö¸ü †×¬Öú »ÖÖ êúצüŸÖ êú»Öê •ÖÖŸÖê.
›ü) ÃÖã´Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ¾Ö ãÖã»Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖ
(Micro economics and macro economics) †£ÖÖÔ¿ÖÖá֓Öê þֹý/Ö ÃÖぴÖ
†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ¾Ö ãÖã»Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö †¿ÖÖ ¤üÖê−Æüß /ÖύúÖ¸ü“Öê †ÖÆêü.ÃÖã´Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖŸÖ ×¾Ö׿Ö™ü ¾3ÖŒŸÖß
×¾Ö׿Ö™ü ˆ¤üÖê÷ÖÃÖÓãÖÖ ×¾Ö׿Ö™ü ˆ¤üÖê÷Ö ‘Ö™üúÖÓ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê .†Ó¿Ö»ÖÖß †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡ÖŸÖ êú»ÖÖ
•ÖÖŸÖÖê.ãú™ãÓü²ÖÖ“3ÖÖ ˆ/Ö³ÖÖê÷Ö ×¾ÖÂÖ3֍ú ¾ÖŸÖÔ&Öæúß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.¾3ÖŒŸÖß Øú¾ÖÖ ãú™üÓæ²Ö ˆŸ/Ö®Ö úÃÖê
×´Öôû¾ÖŸÖê ;ÖßÖæ ¾Ö ÃÖê¾ÖÖ“ÖÖ úÃÖÖ ˆ/Ö³ÖÖê÷Ö ‘ÖêŸÖê Í−Ö/Ö=3ÖÖ“ÖÖ ŸÖÃÖê“Ö ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−ÖÖ“Öê ´ÖÆü¢Ö´Öߍú¸ü&Ö ú¸ü&Öê ‡Ÿ3ÖÖ¤üß
²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.3ÖÖ×¾Ö¿Ö™ü ¾ÖßÖã ¾Ö ÃÖê¾ÖÖ“3ÖÖ Øú´ÖŸÖß ú¿Öß šü¸üŸÖÖŸÖ Í ˆŸ/ÖÖ¤ü−Ö ‘Ö™üúÖÓ“3ÖÖ Øú´ÖŸÖß
6
ú¿ÖÖ šü¸üŸÖÖŸÖ †Ö×&Ö ´ÖÖ−Ö¾Öß ú»3ÖÖ&ÖÖŸÖ ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü ú¸üŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö 3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖᯙ †³3ÖÖÃÖ ÃÖã´Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖá֟Ö
êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.
‡Ô) †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ÃÖÖ´ÖÖו֍ú¿ÖÃ¡Ö (Social science)
×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ“Öê ¾Ö÷Öáú¸ü&Ö ¤üÖê−Ö ÷Ö™üÖŸÖ êú»Öê •ÖÖŸÖê 1)−ÖîÃÖÙ÷֍ú¿ÖÖáÖê 2)ÃÖÖ´ÖÖו֍ú ¿ÖÖáÖê
−ÖîÃÖÙ÷֍ú¿ÖÖáÖÖŸÖ ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“3ÖÖ ÃÖ³ÖÖê¾ÖŸÖÖ»ÖÖ“Öß −ÖîÃÖÙ÷֍ú /Ö׸üÛã֟Öß Í³ÖÖîן֍ú ¾ÖßÖã Í÷ÖŸÖß †Ö×&Ö ˆ•Öì“ÖÖ
†³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.³ÖÖîןֿÖÖÃ¡Ö ÍÖ÷ÖÖê»Ö¿ÖÖÃ¡Ö Í¸üÃÖÖ3Ö−Ö¿ÖÖÃ¡Ö ‡Ÿ3ÖÖ¤üß ²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ
•ÖÖŸÖÖê.−ÖîÃÖÙ÷֍ú ¿ÖÖáÖÖŸÖᯙ ×−Ö3Ö´Ö Ÿ3ÖÖÓ“Öß ÃÖŸ3ÖŸÖÖ /ÖÏ3ÖÖê÷Ö¿ÖÖôêûŸÖ ŸÖ/ÖÖÃÖæ−Ö /ÖÖÆüŸÖÖ 3ÖêŸÖÖê −ÖîÃÖÙ÷֍ú ¿ÖÖáÖÖŸÖß»Ö
×−Ö3Ö´Ö ×¡ÖúÖ»ÖÖ¾Ö¬ÖßŸÖ ÃÖŸ3Ö †Ö×&Ö ÃÖÖ¾ÖÔס֍ú ÃÖŸ3Ö 3ÖÖ Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“Öê †ÃÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÖ−Ö¾Öß ¾ÖŸÖÔ¾Ö&Öæúß“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ŸÖÃÖê“Ö ÃÖÖ´ÖÖו֍ú /Ö׸üÛã֟Öß ´ÖÖ−Ö¾Öß ´Ö−Ö †¿ÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ²ÖÖÓ²Öß“ÖÖ
†³3ÖÖÃÖ ÃÖÖ´ÖÖו֍ú ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê .¸üÖ•3Ö¿ÖÖÃ¡Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÖ−ÖÃÖ ¿ÖÖÃ¡Ö ÍŸÖÔú¿ÖÖÃ¡Ö Í−Öîן֍ú¿ÖÖáÖ
͇ןÖÆüÖÃÖ †¿ÖÖ ×¾ÖÂÖ3ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ÃÖÖ´ÖÖו֍ú¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.´ÖÖ&ÖæÃÖ ÆüÖ ÃÖÖ´ÖÖ•Ö×/ÖÏ3Ö /ÖÏÖ&Öß
†ÖÆêü.Ÿ3ÖÖ“3ÖÖ /ÖÏŸ3Öêú ¾3Ö¾ÖÆüÖ¸üÖ»ÖÖ ‹ú ÃÖÖ´ÖÖו֍ú †×¬Öšü−Ö †ÃÖŸÖê.´ÖÖ−Ö¾Ö •3ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ×Îú3ÖÖ ´ÖÖ−Ö¾Ö֍ú›æü−Ö
êú»3ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.ˆŸ/ÖÖ¤ü−Ö Í×¾Ö³ÖÖ•Ö−Ö Ë×¾Ö×−Ö´Ö3Ö ˆ/Ö³ÖÖê÷Ö Æü3ÖÖ †Ù£Öú ׍Îú3ÖÖ ú¸üŸÖÖÓ−ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê ×−Ö´ÖÖÔ&Ö êú»Öê»3ÖÖ
ÃÖÖ´ÖÖו֍ú Í−Öîן֍ú ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öê /ÖÖ»Ö−Ö ´ÖÖ−Ö²ÖÖ»ÖÖ ú¸üÖ¾Öê »ÖÖ÷ÖŸÖê.ÃÖÓ/Öæ&ÖÔ ´ÖÖ−Ö¾Ö ÃÖ´ÖãÆüÖ“ÖÖ †Ù£Öú ÍÃÖÖ´ÖÖו֍ú
ÃÖ´ÖÃ3ÖÖ“Öß ÃÖÖê›ü¾Ö&Öæ−Ö ÃÖÖ´ÖÖו֍ú /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸ü ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü úÃÖÖ 3Öê‡Ô»Ö 3ÖÖ ü¥Â™üß−Öê †³3ÖÖÃÖ †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ êú»ÖÖ
•ÖÖŸÖÖê.ÃÖ¤ü¸ü /ÖÖ¿¾Ö³Öæ´Öß¾Ö¸ü †£ÖÖÔ¿ÖÖá֓Öê þֹý−Ö ÃÖÖ´ÖÖו֍ú ¿ÖÖÃ¡Ö †ÖÆêü †ÃÖê ´Æü&ÖŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö.
1.2.2 †Ù£Öú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß
†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡ÖŸÖ ¾3ÖÛŒŸÖ“ÖÖ †Ù£Öú ¾ÖŸÖÔ−ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.†Ö٣֍ú ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öê †¬3Ö3Ö−Ö
†£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡ÖŸÖ êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê †Ù£Öú ×−Ö3Ö´Ö ´ÖÖÓ›ü&3ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö׿Ö™ü /Ö¬¤üŸÖß †ÃÖŸÖÖŸÖ †Ù£Öú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö †£Ö¾ÖÖ
†Ö٣֍ú ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öê †¬3Ö3Ö−Ö ×¾Ö׿Ö™ü /Ö¬¤üŸÖß−Öê êú»Öê •ÖÖŸÖÖê 3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ /Öãœüᯙ ´Öã¤êü Ã/Ö™ü êú»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.
1.2.3†ÖÓ׿֍ú ¾Ö ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ!Ö (cid:17)Ö¬¤üŸÖ (Micro and macro)
†£ÖÖÔ¿ÖÖá֓Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß †¿ÖӻցÖß ¾Ö ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü
êú»ÖÖ •ÖÖŸÖê.†Ù£Öú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖŸÖ †£Ö¾ÖÖ †Ù£Öú ×−Ö3Ö´ÖÖÓ“Öê †¬3Ö3Ö−Ö ×¾Ö׿Ö™ü /Ö¬¤üŸÖß−Öê êú»Öê •ÖÖŸÖÖê 3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ
/Öãœüᯙ ´Öã¤êü Ã/Ö™ü êú»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.
1.2.3 †ÖÓ׿֍ú ¾Ö ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ!Ö (cid:17)Ö¬¤üŸÖ (Micro and macro)
†£ÖÖÔ¿ÖÖá֓Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß †Ó¿Ö»ÖÖß ¾Ö ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸ü&3ÖÖÃÖÖšüß †Ó¿Ö»ÖÖß /Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ
¾ÖÖ/Ö¸ü êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. †£ÖÖÔ¿ÖÖá֓ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¸üŸÖÖÓ−ÖÖ ‹ú ‹ú †¿ÖÖ Ã¾ÖŸÖ“Ö ‘Ö™üú /Ö׸ü&ÖÖÓ“3ÖÖ
×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ/ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ ú¹ý−Ö Ÿ3ÖÖ /Ö׸ü´ÖÖ&ÖÓÖ/ÖÖÃÖæ−Ö ×´Öôû&ÖÖ3ÖÖ ×−֍úÂÖÖÔ“3ÖÖ ‹ú×¡ÖŸÖ ×¸üŸ3ÖÖ ÃÖÖ´Öæ×Æüú¸üߟ3ÖÖ
×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸üŸÖÖ 3ÖêŸÖÖê.×¾Ö׿Ö™ü †£Ö¾ÖÖ ‹úú þֹý/ÖÖ“3ÖÖ †Ö٣֍ú ‘Ö™üúÖӓ֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö †Ó¿Ö−ֻցÖß /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸ü
êú»Öê •ÖÖŸÖÖê. ¾3ÖÛŒŸÖ÷ÖŸÖ ˆŸ/Ö®Ö ˆ‘ÖÖê÷ÖÃÖÓãÖÖ ‹ÖÖ¤ü3ÖÖ ¾ÖßÖã“Öß Øú´ÖŸÖ /ÖÖŸÖôûß ¾3ÖÛŒŸÖ÷ÖŸÖ ²Ö“ÖŸÖ ÍãÓú™æü²Ö ´Ö•Öã¸üß
†¿ÖÖ ÃÖã´Ö ‘Ö™üúÖÓ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ †Ó¿Ö»ÖÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖßê−Öê êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê †−3Ö †Ö٣֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¸üŸÖÖÓ−ÖÖ
‡ŸÖ¸ü /Ö׸üÛã֟Öß úÖ3Ö´Ö †ÖÆêü.†−3Ö †Ö٣֍ú “Ö»Ö´Ö¬3Öê úÖê&ÖŸÖÖÆüß ²Ö¤ü»Ö ÆüÖêŸÖ −ÖÖÆüß Í†ÃÖê ÷Öé×ÆüŸÖ ¬Ö¸ü»Öê
•ÖÖŸÖê.ˆ/Ö³ÖÖꌟÖÖ ÍˆŸ/ÖÖ¤üú ‹ÖÖ¤üß ˆ¤ü3ÖÖê÷ÖÃÖÓãÖÖ 3ÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖŸÖÖê»Ö ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖêŸÖÖê Ÿ3ÖÖ“Öê †Ó¿Ö»ÖÖß
7
/ÖÖŸÖôûß¾Ö¸ü ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö êú»Öê •ÖÖŸÖê †£ÖÖÔŸÖ úÖê&ÖŸ3ÖÖÆüß ‘Ö™üúÖ“3ÖÖ ‹úÖ /Ö׸ü&Ö֍ú›æü−Ö ‘Ö™üú ÃÖ´ÖæÆüÖ“3ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ
×−֍úÂÖÔ úÖœü&3ÖÖŸÖ †−Öêú †›ü“Ö&Öß 3ÖêŸÖÖŸÖ.
†£ÖÔ¾3Ö¾ÖãÖêŸÖᯙ ÃÖ´Öæ“Ö3ÖÖŸ´Öú ÃÖ´ÖæÆü þֹý/ÖÖ“3ÖÖ †Ö٣֍ú ‘Ö™üúÖ“Öê ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß /ÖÖŸÖôûß¾Ö¸ü ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö
êú»Öê •ÖÖŸÖê.‘Ö™üúÖÓ ‹ê¾Ö•Öß ÃÖÖ´Öæ×Æüú ‘Ö™üúÖÓ“3ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖß−Öê êú»ÖÖ •ÖÖŸÖê ‹æú&Ö
ˆŸ/Ö®Ö Í ‹æú&Ö ˆŸ/ÖÖ¤ü−Ö Í‹æú&Ö ¸üÖê•Ö÷ÖÖ¸ü ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß Øú´ÖŸÖ/ÖÖŸÖôûß †¿ÖÖ ÃÖ´Ö÷ÖÏ ‘Ö™üúÖÓ“Öê /Ö¸üÃ/Ö¸ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖßŸÖ †³3ÖÖÃÖ»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.¾3ÖÖ/ÖÖ¸ü “֍Îêú ͲÖê¸üÖê•Ö÷ÖÖ¸üß Í³ÖÖ¾Ö¾ÖÖœü †ÖÓŸÖ¸üÖ™üÒß3Ö ¾3ÖÖ/ÖÖ¸ü
†Ö٣֍ú ׾֍úÖÃÖ ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ¬ÖÖ¸ü&Ö Øú´ÖŸÖ /ÖÖŸÖôûß Í¸üÖ™üÒß3Ö ˆŸ/Ö®ÖÖ“3ÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔס֍ú Æü3ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß“Öê ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ
ÃÖ´Ö÷ÖϻցÖß ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö /Ö¬¤üŸÖß«üÖ¸êü †³3ÖÖÃÖ“Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.

1.2.4 ×−Ö÷Ö´Ö−Ö (cid:17)Ö¬¤üŸÖ †Ö÷Ö´Ö−Ö (cid:17)Ö¬¤üŸÖ (Dedutive and Inductive Method)
´ÖÖ−Ö¾ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß“ÖÖ ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ¾Ö ×−ÖÙ¾Ö¾ÖÖ¤ü ŸÖ££Ö“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü ×¾Ö׿Ö™ü ‘Ö™ü−Öê ÃÖÓ²ÖËÓ¬Öß
×−Ö&ÖÔ3Ö ¤êü&3ÖÖ“3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß“3ÖÖ ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß ´Æü&ÖŸÖÖŸÖ.ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ŸÖ££ÖÓ֍ú›æü−Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖ ŸÖ££Ö֍ú›êü •ÖÖ&ÖÖ¸üß
Æüß /Ö¬¤üŸÖ †ÖÆêü.ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ú›æü−Ö Ã£Öã»Ö ؍ú¾ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ×¾Ö¬ÖÖŸÖÖ¾Ö¹ý−Ö ×¾Ö׿Ö™ü ×¾Ö¬ÖÖ−Ö êú»Öê •ÖÖŸÖê.ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ú›æü−Ö
†ÖÓ׿֍ú ²ÖÖ²Öß ú›êü •ÖÖ&Öê ´Æü&Ö•Öê ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ ÆüÖê3Ö.¤üÖê−Ö ‘Ö™üúÖÓ´Ö¬Öß3Ö úÖ3ÖԍúÖ¸ü&ÖÃÖÓ²ÖÓ¬Ö †Ö¬ÖÖ¸üê †»Ö
‘Ö™üÖ´Ö¬3Öê úÖ3ÖÖԍúÖ¸ü&ÖÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¾Ö ‹æú&Ö /Ö׸ü&ÖÖ´Ö Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“3ÖÖ ‘Ö™üúÖŸÖ ×¾Ö׿Ö™ü ‘Ö™üúÖÓ“Öß ³Öæ״֍ Ö
†³3ÖÖÃÖ&Öê ´Æü&Ö•Öê ×−Ö÷Ö´Ö /Ö¬¤üŸÖ ÆüüÖê3Ö ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“3ÖÖ ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“3ÖÖ ¾ÖŸÖÔ−ÖÖ“ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¹ý−Ö ÷Öé×ÆüŸÖÖ“3ÖÖ
†Ö¬ÖÖ¸êü ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“Öß ²ÖÖ²Ö ×¾Ö׿Ö™ü /Ö3ÖÔŸÖ ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü /ÖÖêÆü“Ö×¾ÖŸÖÖ 3ÖꇻÖ./Ö¬¤üŸÖß−Öê ŸÖÔúÃÖÓ÷Ö−Ö
þֹý/ÖÖ“ÖÖ ÷Öé×ÆüŸÖÖ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ×¾Ö׿Ö™üú›êü •ÖÖ&3ÖÖ“Öß Æüß ‹ú /Ö¬¤üŸÖ †ÖÆêü.3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß»ÖÖ Hypothtical
method ,adstract method 3ÖÖ ¤êüÖᯙ ÃÖÓ²ÖÖê׬ֻÖê •ÖÖŸÖê.›êüÛ¾Æü›ü ׸üúÖ›üÖì Í•Öê.‹´Ö ×´Ö»Ö Íêú−ÖÔÃÖ /ÖÏÖ
.×ÃÖ×−Ö†¸ü †¿ÖÖ †−Öêú ŸÖ–ÖÖÓ−Öß ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖßŸÖ /Öãœüßê»Ö †¾ÖãÖÖ
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“3ÖÖ ´ÖÖ−Ö»3ÖÖ •ÖÖŸÖÖŸÖ.
1 /ÖÏÖÓ¸ü׳֍ú ŸÖ£3Ö /‘Ö™ü−Öê“Öß ×−Ö¾Ö›ü ú¸ü&Öê
2 ŸÖúÖÔ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ‘Ö™ü−Öê ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ×−֍Úâöô úÖœü&Öê
3 ŸÖ£3Ö Í‘Ö™ü−ÖÖ Í×−֍úÂÖÔ Æü3ÖÖÓ“Öß /Ö›üŸÖÖôû&Öß ú¸ü&Öê
ÃÖ−ÖÖŸÖŸÖ /ÖÓ£Öß3Ö ŸÖ–Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖ ×²ÖΙüß¿Ö ŸÖ–ÖÖÓ¿Öß †Ö/Ö»3ÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ&ÖÖŸÖ ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü ´ÖÖêšü3ÖÖ
/ÖÏ´ÖÖ&ÖÖŸÖ êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.׸üúÖ›üÖì 3ÖÖ ŸÖ–ÖÖ−Öê ´ÖÖÓ›ü»Öê»Öê ×ÃÖ¬¤üÖŸÖ úÖ»/Ö×−֍ú †Ö¬ÖÖ¸ü»Öê»Öê פüÃÖæ−Ö 3ÖêŸÖÖŸÖ.úÖ»/Ö×−֍ú
•Ö÷ÖŸÖÖ ú›æü−Ö ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö •Ö÷ÖŸÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¤ü¸ü ×−֍úŸÖ ŸÖÓŸÖÖê¾ÖŸÖ »ÖÖ÷Öæ ú¸ü&3ÖÖ“3ÖÖ /ÖÏ3ÖŸ−Ö ¾ÖßÖæÛã֟Öß ¾Öê÷Öôûß
†ÃÖ»3ÖÖ´Öãôêû 3ÖÖ ¤üÖêÆüÖë´Ö¬3Öê ´ÖÖêšü3ÖÖ /ÖÏ´ÖÖ&ÖÖŸÖ †ÓŸÖ¸ü ×−Ö´ÖÖÔ&Ö —ÖÖ»Öê»Öê פüÃÖæ−Ö 3ÖêŸÖê .3ÖÖŸÖᯙ †ÓŸÖ¸ü ú´Öß
ÆüÖê&3ÖÖÃÖÖšüß ×−Ö¸ü߁Ö&Ö ¾Ö ×¾Ö¿»ÖËêÂÖ&Ö 3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü 3ÖÖ ¤üÖêÆüÖë´Ö¬Ö߸ü †ÓŸÖ¸ü úÃÖê ú´Öß ú¸üŸÖÖ 3Öê‡»Ö 3ÖÖ /ÖÏ3ÖŸ−Ö êú»Öê
/ÖÖ×Æü•ÖêŸÖ.
×−Ö÷Ö´ÖŸÖ /Ö¬¤üŸÖß −ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö֍ú›æü−Ö ×¾Ö׿Ö™ü ú›êü •ÖÖŸÖÖ 3ÖêŸÖê.ˆ¤üÖ .´ÖÖ−Ö¾Ö Ã¾ÖÖ£Öá †ÃÖŸÖÖê.Æêü
ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ×¾Ö¬ÖÖ−Ö —ÖÖ»Öê Æü3ÖÖ¾Ö¹ý−Ö ‘† ¾3ÖŒŸÖß“Öß /ÖϾÖéé¢Öß ¿ÖÖê¬ÖŸÖÖ 3ÖêŸÖê. ´ÖÆü¢Ö´Ö ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö ×´Öôû×¾Ö&Öê Æêü
8
´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“Öê ˆ×¤Ü™ü †ÃÖŸÖê.Æü3ÖÖ ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÖ ¾Ö¹ý−Ö ¾3ÖŒŸÖß ú¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü ú¸üŸÖÖê Æêü ¿ÖÖê¬ÖŸÖÖ 3ÖêŸÖê.ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö /Ö&Öê
†£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê ×¾Ö¤ü£Öá †ÖÆêü.´Æü&Öæ−Ö ‘Ö ÆüÖ †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ ×¾Ö¤ü3ÖÖ£Öá †ÖÆêü.†ÃÖÖ ×−֍úÂÖÔ ´ÖÖÓ›üŸÖÖ 3ÖêŸÖÖê.
†¿ÖÖ /ÖύúÖ¸êü †£ÖÔ¿ÖÖáÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö Ã¾ÖÓ3Ö×ÃÖ¬¤ü ŸÖ£3ÖÖ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü †−Öêú ×ÃÖ¬¤üÖÓŸÖ ´ÖÖÓ›ü&3ÖÖŸÖ
†Ö»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ.×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß“Öê 1) ÷Ö×&ÖŸÖÖŸ´Öú 2)†÷Ö×&ÖŸÖÖŸ´Öú Nm mathematical /Ö¬¤üŸÖ †ÃÖê
¾Ö÷Öáú¸ü&Ö êú»Öê •ÖÖŸÖê.
×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß“Öê ÷Öã&Ö(Merits)
1 ÃÖ¸üôû ÃÖÖê/Öß /Ö¬¤üŸÖ = Æü3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖßŸÖ ÃÖÖÓÛÏ֍úß3Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÷ÖÖêôûÖ ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ÷ÖŸÖ −ÖÖÆüß.ŸÖÃÖê“Ö /ÖÏ3ÖÖê÷Ö
ú¸ü&3ÖÖ“Öß †Ö¾Ö¿3֍ú −ÖÃÖŸÖê.´Æü&Öæ−Ö ¾ÖÖ/Ö¸ü ú¸ü&3ÖÖ“3ÖÖ ¤üé™üß−Öê ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖ ÃÖ¸üôû ÍÃÖÖê/Öß ¾Ö ÃÖÖê3Öß“Öß †ÖÆêü.
2 †“Öæú ×−Ö&ÖÔ3Ö= ×−Ö÷Ö´ÖŸÖ /Ö¬¤üŸÖß«üÖ¸êü †“Öæú ×−Ö&ÖÔ3Ö ‘ÖêŸÖÖ 3ÖêŸÖÖŸÖ .÷Ö×&ÖŸÖß /Ö¬¤üŸÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü ú¹ý−Ö ×−֍úÂÖÔ
úÖœü&3ÖÖŸÖ 3ÖêŸÖÖŸÖ.Ÿ3ÖÖ´Öãôêû ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖß´Öãôêû †×¬Öú †“Öæú ×−Ö&ÖÔ3Ö ‘ÖêŸÖÖ 3ÖêŸÖÖŸÖ.
3 ÃÖÖ¾ÖÔס֍úŸÖÖ 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß−Öê úÖœü»Öê •ÖÖ&ÖÖ¸üê ×−֍úÂÖÔ=
†−Öã´ÖÖ−Öê Æüß ÃÖÖ¾ÖÔס֍ú »ÖÖ÷Öæ /Ö›ü&ÖÖ¸üß †ÃÖŸÖÖŸÖ.úÖ¸ü&Ö ŸÖê ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ŸÖŸ¾ÖÖ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ.ˆ¤üÖ.
‘Ö™üŸ3ÖÖ ×ÃÖ´ÖÖÓŸÖ ˆ/Ö3ÖÖê×÷ÖŸÖê“ÖÖ ×−Ö3Ö´Ö
4 ×−ÖÂ/ց֟ÖÖ ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß«üÖ¸êü ÃÖ¾ÖÔ¾3ÖÖ/֍ú †ÃÖê ¾3ÖÛŒŸÖ÷ÖŸÖ ×−ÖÂ/ÖÖ ×−֍úÂÖÔ úÖœü»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.´ÖŸÖÖ“ÖÖ /ÖϳÖÖ¾Ö
−ÖÃÖŸÖÖê.
5 ³Ö×¾ÖÂ3Ö úÖ»Öß−Ö ÃÖӍêúŸÖ= ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ ŸÖúÖÔ“Öê ÃÖÆüÖ33֍ú ‘Öê‰ú−Ö úÖ3ÖÔ ú¸üŸÖê 3ÖÖ´Öæôêû ú¸ü¸ü /Ö¬¤üŸÖß«üÖ¸êü
†Ö٣֍ú 3ÖÖê÷3Ö /ÖύúÖ¸ü“Öê †Ó¤üÖ•Ö ‘ÖêŸÖÖ 3ÖêŸÖÖŸÖ.
6 †£ÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖÃÖÖšüß ˆ/Ö3Ö㌟Ö=†£ÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö Öê¡ÖÖŸÖ •Öê£Öê ´ÖÖ−Ö¾Öß †Ù£Öú ¾ÖÖ÷Ö&Öæúß“Öê /ÖÏ3ÖÖê÷Ö«üÖ¸êü
×−Ö¸ü߁Ö&Ö ú¸ü&Öê ¿ÖŒ3Ö −ÖÃÖŸÖê ÍŸÖÃÖê“Ö ÃÖ´Ö£Öԍú /Öã¸êü¿Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ˆ/Ö»Ö²¬Ö −ÖÃÖŸÖê Í Øú¾ÖÖ ˆ/Ö»Ö²¬Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß †/Öã&ÖÔ
†ÃÖŸÖê †¿ÖÖ /Ö׸üÛã֟Öß †£ÖÖÔ¿ÖÖá֖ÖÖ»ÖÖ †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖÃÖÖšüß ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß ˆ/Ö3ÖæŒŸÖ šü¸üŸÖê.
7 †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß»ÖÖ /Öã¸üú = ÃÖ¤ü¸ü /ÖÏ&ÖÖ»Öß †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß−Öê úÖœü&3ÖÖŸÖ †Ö»Öê»3ÖÖ ×−֍úÂÖÖÔ“Öß /Ö›üŸÖÖôû&Öß
ú¸ü&3ÖÖ“3ÖÖ ¤üé™üß−Öê ˆ/Ö3ÖæŒŸÖ šü¸üŸÖê.

¤üÖêÂÖ =

1 “Öãúß“3ÖÖ ÷Öé×ÆüŸÖÖ´Öãôêû †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ = ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖ †−Öêú ÷Öé×ÆüŸÖÖ´Öãôêû ´Öãôêû ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖßŸÖ ¤üÖêÂÖ ×−Ö´ÖÖÔ&Ö ÆüÖêŸÖÖŸÖ.

2 þÖ3ÖÓ×ÃÖ¬¤ü ŸÖ£3Ö −ÖêÆü´Öß“Ö ÃÖŸ3Ö −ÖÃÖŸÖê= þÖ3ÖÓ×ÃÖ¬¤ü ŸÖ£3Ö ´Æü&Öæ−Ö •3ÖÖÓ“ÖÖ Ûþ֍úÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖê ŸÖê −ÖêÆêü´Öß“Ö ÃÖŸ3Ö
†ÃÖŸÖᯙ †ÃÖê −ÖÖÆüß.†ÃÖŸ3Ö Øú¾ÖÖ ¾ÖÖßÖ׾֍úŸÖê/ÖÖÃÖæ−Ö ¤æü¸ü †ÃÖ»Öê»3ÖÖ Ûã֟Öß»ÖÖ“Ö Ã¾Ö3ÖÓ×ÃÖ¬¤ü ŸÖ£3Ö ÃÖ´Ö•Öæ−Ö
Ÿ3ÖÖÓ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü †Ö٣֍ú ×−Ö3Ö´Ö ŸÖ3ÖÖ¸ü ú¸ü&3ÖÖ“Öß “Öæú †−Öêú †£ÖÖÔŸÖ–ÖÖÓ−Öß êú»Öß †ÖÆêü ŸÖ£ÖÖ ú×£ÖŸÖ
þÖ3ÖÓ×ÃÖ¬¤ü ŸÖ£3ÖÖ“Öß ÃÖŸ3ÖŸÖÖ ŸÖ/ÖÖÃÖæ−Ö /ÖÖÆü&3ÖÖ“Öß úÖê&ÖŸÖß“Ö ¾3Ö¾ÖãÖÖ ×−Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖßŸÖ −ÖÖÆüß.

3 ×−֍úÂÖÔ ¡Öæ™üß 3ÖæŒŸÖ †ÃÖ&3ÖÖ“Öß ¿ÖŒ3ÖŸÖÖ=ŸÖúÖÔ“3ÖÖ ÃÖÖÆüÖ33ÖÖ−Öê úÖœü&3ÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öê ×−֍úÂÖÔ †Ö¬ÖÖ¸ü³ÖæŸÖ †Ö¬ÖÖ¸ü
²Ö−Öæ ¿ÖúŸÖ −ÖÖÆüßŸÖ .ÃÖ¤ü¸ü ×−֍úÂÖÔ ¤üÖêÂÖ3ÖæŒŸÖ †ÃÖ&3ÖÖ“Öß ¿ÖŒ3ÖŸÖÖ †ÃÖŸÖê.

4 ãÖæ»Ö ͍úÖ»Ö ÃÖÖ/ÖêÖ = 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖßŸÖ †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×ÃÖ¬¤üÖŸÖÓ ´ÖÖÓ›üŸÖÖ−ÖÖ •3ÖÖ ÷Öé×ÆüŸÖê Ã£Ö»Ö Í úÖ»Ö ÃÖÖ/ÖêÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ
9
5 úÖ»/Ö×−֍ú †×¬Öú = /Ö¬¤üŸÖ úÖ»/Ö×−֍ú Í †/Öæ&ÖÔ ÷Öé×ÆüŸÖÖÓ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ¸ü»Öê»Öß †ÃÖ»3ÖÖ´Öæôêû ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖß−Öê
úÖœü&3ÖÖŸÖ 3Öê&ÖÖ¸êü ×−֍úÂÖÔ ¾ÖÖßÖ׾֍úŸÖê /ÖÖÃÖæ−Ö ¤æü¸ü •ÖÖ&ÖÖ¸êü †ÃÖŸÖÖŸÖ.

6 ¾3ÖÖ¾ÖÆüÖ×Ö¸üú ˆ/Ö3ÖæŒŸÖ ´Ö3ÖÖÔפüŸÖ= ÷Ö×&ÖŸÖß3Ö /ÖÏÖ¹ý/ÖÖÓ“Öê †Ö¬ÖÖ¸ê †£ÖÖÔ¿ÖÖËËáÖÖŸÖ ×úŸÖߟָüß ³Ö×¾ÖÂ3Ö ¾ÖŸÖÔ×¾ÖŸÖ
†ÃÖŸÖÖŸÖ. /Ö¸ÓüŸÖæ Æü3ÖÖ/Öîúß †−Öêú /ÖÏÖ¹ý/Öê úÖ»/Ö×−֍ú ÷Öé×ÆüŸÖÖÓ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ †ÃÖ»3ÖÖ´Öæôêû ÃÖÖ¤ü¸ü /ÖÏÖ¹ý/ÖÖÓ“Öß
¾3ÖÖ¾ÖÆü׸üú ˆ/Ö3ÖæŒŸÖ ú´Öß †ÃÖŸÖê.
†Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ (Inductive method)×¾Ö÷Ö´Ö−Ö/Ö¬¤üŸÖ
†£ÖÖÔ¿ÖÖáÖß3Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ´ÖÖÓ›ü&3ÖÖ“Öß Æüß ‹êןÖÆüÖÃ֍ú /Ö¬¤üŸÖ †ÖÆêü 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß †ÖÆêü.3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖ
†ÖÆêü 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ×¾ÖúÖÃÖ Hostorical school of economics −Öê êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.×¾Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖߟÖ
‹ÖÖ¤ü3ÖÖ Øú¾ÖÖ ×¾Ö׿Ö™ü ‘Ö™üúÖÓ−ÖÖ †³3ÖÖÃÖ ú¹ý−Ö †−Öêú ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ŸÖÔúÃÖÓ÷ÖŸÖ †−Öæ´ÖÖ−Ö úÖœü»Öê •ÖÖŸÖê.¾3Ö™üß
ú›æü−Ö ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö֍ú›êü •ÖÖ&Öê ´Æü&Ö•Öê ×¾Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ ÆüÖê3Ö ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖßŸÖ ×−Ö3ÖÓ¡ÖßŸÖ /ÖÏ3ÖÖê÷Ö /Ö¬¤üŸÖ †−Öæ³Ö¾Ö •Ö−3Ö
/Öæ¸üÖ¾3ÖÖ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ×¾Ö¬ÖÖ−Ö êú»Öê •ÖÖŸÖê.¾3Ö™üß Ã¾Öºþ/ÖÖ“3ÖÖ ‹ú֍ú›æü−Ö ÃÖ´ÖÖ™üß ú›êü •ÖÖŸÖÖ 3ÖêŸÖê.
‹ÖÖ¤ü3ÖÖ ‘Ö™ü−Öê“Öê ×−Ö¸ü߁Ö&Ö ú¹ý−Ö ÃÖ¤ü¸ü ‘Ö™ü−Öê¾Ö¹ý−Ö ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−3Ö Ã¾Ö¹ý/ÖÖ“Öê ×¾Ö‘ÖÖ−Ö êú»Öê
•ÖÖŸÖê.ˆ¤üÖ.†£ÖÖÔ¿ÖÖá֓3ÖÖ † ×¾Ö‘ÖÖ£3ÖÖÔ»ÖÖ 100/Öîúß 80÷Öã&Ö †ÖÆêüŸÖ ²Ö ×¾Ö‘ÖÖ£3ÖÖÔ»ÖÖ 85 ÷Öã&Ö
†ÖÆêüŸÖ.†£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖ“Öê ×¾Ö‘ÖÖ£Öá ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö/Ö&Öê Æãü¿ÖÖ¸ü †ÃÖŸÖÖŸÖ.†ÃÖê ×¾Ö¬ÖÖ−Ö ú¸üŸÖÖ 3Öê‡Ô»Ö.
¾3ÖŒŸÖß÷ÖŸÖ ‘Ö™ü−ÖÖÓ/ÖÖÃÖæ−Ö ¾ÖîÛ¿¾Öú ×−Ö3Ö´ÖÖÓ−Öß úÖ3Ö¤êü¿Ö߸ü ˆ/Ö¢Öß ´Æü&Ö•Öê †Ö÷Ö´Ö−Ö /
×¾Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖ ÆüÖê3Ö 3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖßŸÖ úÖê&ÖŸ3ÖÖÆüß ÃÖ´ÖÃ3Öê¿Öß ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ †Öú›êü¾ÖÖ¸üß“Öê ÃÖӍú»Ö−Ö ú¹ý−Ö Í Ÿ3ÖÖ“Öê
/Ö¸ü߁Ö&Ö ú¹ý−Ö ×−֍úÂÖÔ úÖœü&3ÖÖŸÖ 3ÖêŸÖÖŸÖ.†Öú›êü¾ÖÖ¸üß“ÖÖ Øú¾ÖÖ ÃÖÖÓۏ3֍úß“ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÆüÖ ¾ÖÖßÖÛã֟ÖÖê¿Öß
†×¬Öú †ÃÖŸÖê.Ÿ3ÖÖ´Öãôêû Æüß /Ö¬¤üŸÖß ¾ÖßÖæÛã֟Öß¿Öß †×¬Öú •Ö¾Öôû †ÃÖŸÖê.•Öê¾ÆüÖ−ÃÖ“3ÖÖ ´ÖŸÖê ÃÖÖÓۏ3֍úß3Ö
¾ÖßÖæÛã֟Öß¿Öß †×¬Öú •Ö¾Öôû †ÃÖŸÖê.•Öê¾ÆüÖ−ÃÖ“3ÖÖ ´ÖŸÖê ÃÖÖÓۏ3֍úß3Ö ŸÖÃÖê“Ö †£ÖÖÔ¿ÖÖáÖÖ“ÖÖ ×¾ÖúÖÃÖ ÆüÖê‰ú ¿ÖúŸÖ
−ÖÖÆüß .ÃÖ¬3ÖÖ ÃÖÖۏ3֍úß3Ö ¾Ö †£ÖÔ×´ÖŸÖß“ÖÖ ²Ö¸üÖ“Ö ×¾ÖúÖÃÖ —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.†Ö•Ö“Öê 3Öã÷Ö Æêü †Ö÷Ö´Ö−Ö /ÖÏ&ÖÖ»Öß“Öê
3Öã÷Ö †ÖÆêü.•Ö´ÖÔ−ÖߟÖᯙ ‹êןÖÆüÖ×Ã֍ú ×¾Ö“ÖÖ¸ü¬ÖÖ¸êü“Öê †£ÖÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö–Ö ¸üÖê¬Ö¸ü ×Æü»›êü−ÖÖò»›ü ÍÛŒ»Öú »ÖêÃÖ»Öß Æêü †Ö÷Ö´Ö−Ö
/Ö¬¤üŸÖß“Öê /Öã¸üÍúŸÖì †ÖÆêüŸÖ.†Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß“Öê 1) /ÖÏ3ÖÖê÷ÖŸ´Öúú †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß 2) ÃÖÖÓۏ3֍úß3Ö †Ö÷Ö´Ö−Ö
/Ö¬¤üŸÖß †ÃÖê /ÖÏ´ÖæÖ ¤üÖê−Ö /ÖύúÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ.†Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖßŸÖ ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖ“3ÖÖ /Öãœüᯙ /ÖÖ3ÖŸÖ=3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ
†Ö÷Ö´Ö−Ö (cid:17)Ö¬¤üŸÖß“Öê ÷Öã!Ö

1) †−Öã³Ö¾Ö•Ö−3Ö /Ö¬¤üŸÖ = †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖßŸÖ ×¾Ö׿Ö™ü †−Öã³Ö¾ÖÖ“3ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ‹ÖÖ¤ü3ÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ−3Ö ´ÖÖÓ›ü»ÖÖ
•ÖÖŸÖÖê.Ÿ3ÖÖ´Öãôêû ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖ †−Öã³Ö¾Ö•Ö−3Ö †ÖÆêü.

2) ¾ÖÖß־־ÖÖ¤üß /Ö¬¤üŸÖ = †Ö÷Ö´Ö−Ö /Ö¬¤üŸÖß †×¬Öú ¾ÖÖß־ÖÖ¤üß †ÖÆêü.ÃÖ¤üÖ /ÖÏ&ÖÖ»Öß ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß¾Ö¸ü
†Ö¬ÖÖ¸ü»Öê»Öß †ÖÆêü ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê •Ö¿Öß †ÖÆêü.ŸÖÃÖê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&Ö ú¹ý−Ö ×−֍úÂÖÔ úÖœü»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.

3) ÃÖ¸üúÖ¸üß ¬ÖÖê¸ü&Öê šü¸ü×¾Ö&3ÖÖÃÖ ˆ/Ö3Ö㌟Ö=Æü3ÖÖ /Ö¬¤üŸÖßŸÖ †Ö٣֍ú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ&ÖÖÃÖÖšüß ÃÖӏ3ÖÖ¿ÖÖáÖß3Ö /Ö¬¤üŸÖß»ÖÖ ¾ÖÖ/Ö¸ü
êú»ÖÖ •ÖÖŸÖê .ãÖã»Ö “Ö»ÖÖÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ú¹ý−Ö †Ö٣֍ú ¬ÖÖê¸ü&Öê šü¸ü×¾Ö&3ÖÖ“3ÖÖ «ü™üß−Öê ÃÖ¤ü¸ü /Ö¬¤üŸÖ ˆ/Ö3Ö㌟Ö
šü¸üŸÖê.
10