Table Of Content
IRVIN D. YALOM Birinci Dünya Savaşı’ndan kısa bir
süre sonra Rusya’nın Polonya sınırı yakınlarındaki
küçük bir köyünden ABD’ye göç etmiş bir ailenin çocuğu
olarak 1931’de Washington’da dünyaya geldi. Ailesi
ekonomik sıkıntılar içinde ayakta kalmaya çalışırken
kitaplara yöneldi. Yoksul bir mahallede büyürken tek
avuntusu kitaplar, özellikle de kendisine gerçeğinden
daha mutluluk verici bir dünya sunan kurmaca
yapıtlardı. Roman yazmanın bir insanın yapabileceği en
iyi şey olduğu düşüncesi küçük yaşta aklına yerleşti ve
bu düşünceden bir daha hiç vazgeçmedi. O günlerin
getto yaşamında genç adamlar için meslek seçenekleri
pek fazla değildi. Yalom’un yaşıtları ya tıp fakültesine
gidiyor ya da babalarının yanında iş hayatına
atılıyorlardı. Tıp fakültesine gitmenin kendisini Tolstoy’a
ve Dostoyevski’ye daha çok yaklaştıracağını hissetti. Bu
yüzden meslek olarak doktorluğu, uzmanlık dalı olarak
da psikiyatriyi seçti. Psikiyatr olarak bütün hastalarına,
hikâyeleri ortaya çıktıkça bir şaşkınlık duygusuyla
yaklaştı. Her hastanın benzersiz bir hikayesi olduğuna,
bu yüzden hepsi için farklı bir terapi uygulamak
gerektiğine inandı. Bu tutumu, yıllar geçtikçe onu bugün
ekonomik güçler tarafından farklı yönlere çekilen
profesyonel psikiyatriden, semptomlara dayalı tanı ve
herkes için tek tip, kısa süreli tedaviden uzaklaştırdı.
Yazdığı ilk ders kitabı The Theory and Practice of Group
Psychotheraphy ( 1995; Grup Psikoterapisinin Teori ve
çev.: Ataman Tangör, Özgür Karaçam. Kabalcı Yayınevi,
2002) yedi yüz bin adet satıldı ve on iki dile çevrildi.
Bunu Existential Psychotheraphy (1980; Varoluşçu
Psikoterapi, çev.: Zeliha İyidoğan Babayiğit. Kabalcı
Yayınevi, 1999) ve Inpatient Group Psychotheraphy (
1983; Kısa Süreli Grup Terapileri, çev.: Zeliha İyidoğan
Babayiğit, Kabalcı Yayınevi, 2003) adlı diğer ders
kitapları izledi. Yalom ayrıca Every Day Gets a Little
Closer (1990; Her Gün Biraz Daha Yakın, çev.: Zeliha
İyidoğan Babayiğit, Kabalcı Yayınevi, 1999) ve
Encounter Groups:: First Facts kitaplarının yazarları
arasında. Love’.s Executioner and Oilier Tales of
Psychotheraphy (1989; Aşkın Celladı ve Diğer
Psikoterapi Öyküleri, çev.: Handan Saraç, Remzi
Kitabevi, 1995) adlı kitabı da 1990’da yayımlandı. Yalom
Türkçede Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlanan, When
Nietzsche Wept ( 1993; Nietzsche Ağladığında, çev.:
Aysun Babacan, 1996), Lying on the Couch (İ996;
Divan, çev.: Özden Arıkan, 1998) ve Schopenhauer
Cure (Bugünü Yaşama Arzusu-Schopenhauer Tedavisi,
çev.: Zeliha İyidoğan Babayiğit, Kabalcı Yayınevi, 2005)
adlı üç roman yazdı. Son kitaplarından Momma and the
Meaning of Lıfe-Tales of Psychotherapy ( 1999; Annem
ve Hayatın Anlamı-Psikoterapi Öyküleri, çev.: Zeliha
İyidoğan Babayiğit, Kabalcı Yayınevi, 2000) de gerçek
ve kurmaca haline getirilmiş terapi hikayelerinden
oluşuyor. Yalom ayrıca otuz beş yıllık psikoterapi
deneyimini damıtarak The Gift of Therapy’yx (2001;
Bağışlanan Terapi, çev.: Zeliha İyidoğan Babayiğit,
Kabalcı Yayınevi, 2002) kaleme aldı. Romanlarının
genel bir okura ulaşıp epey ilgi görmesine ve edebi
ölçütlere tabi tutularak (bazen olumlu bazen de olumsuz
eleştiriler alarak) değerlendirilmesine karşın, Yalom
onları pedagojik eserler olarak düşünmüş. Romanlarını,
"öğretici roman" adını verdiği yeni bir türün örnekleri
olarak tasarladığını söylüyor. Yirmi kadar dile çevrilen
bu romanlar, dünyanın dört bir yanındaki okurlara ulaştı.
Özellikle Nietzsche aracılığıyla varoluşun kader, inanç,
hakikat, huzur, mutluluk, acı, özgürlük, irade ve neden,
nasıl gibi önemli duraklarından söz eden Nietzche
Ağladığında büyük ilgi gördü. Kitap dört yılı aşkın bir
süre İsrail’de çok satan kitaplar listesinde kaldı. Bu
arada Basic Books, 1998 yılında Yalom’un en iyi
eserlerinden oluşan bir seçkiyi The Yalom Reader
başlığı altında yayımladı. Uzman olmayan kişilerin bile
psikoterapiyi kavramasını sağlayacak bu seçkide,
Yalom’un ders kitaplarından ve romanları da dahil olmak
üzere diğer kitaplarından bölümlerle, daha önce
yayımlanmamış vaka incelemeleri bulunuyor.
Geleceğe - Lily, Alana, Lenore, Jason.
Ömrünüz mucizelerle dolsun.
TEŞEKKÜR
Giriş
ERNEST psikoterapist olmaktan çok memnundu. Her
geçen gün hastaları, hayatlarının en mahrem
kuytularına davet ediyorlardı onu. Her geçen gün Ernest
onları rahatlatıyor, onlara şefkat gösteriyor,
umutsuzluklarını hafifletiyordu. Karşılığında ise el
üstünde tutuluyor, hayranlık topluyordu. Para da tabii;
gerçi Ernest sık sık düşünürdü de, paraya ihtiyacı
olmasa bedava da yapardı psikoterapiyi. Ne mutlu işini
severek yapana. Ernest da kendini mutlu bir adam
sayıyordu zaten. Ondan da öte. Tanrı’nın sevgili
kullarından olduğuna inanıyordu. Hayatının amacını
bulmuş bir adamdı o, göğsünü gere gere şunları
söyleyebilecek bir adam: İşte tam ait olduğum yerdeyim,
yeteneklerimin, çıkarlarımın, tutkularımın zirvesinde.
Ernest dindar bir adam değildi. Ama her sabah randevu
defterini açıp da o günü birlikte geçireceği canından aziz
sekiz-dokuz insanın ismini gördü mü, ancak dindarlıkla
ilişkilendirebileceği bir duygu sarardı bütün benliğini.
İşte böyle zamanlarda, onu bu amaca yöneltmiş olduğu
için -birilerine, bir şeylere- şükranlarını sunma isteğiyle
dolardı. Bazı sabahlar, Sacramento Sokağı’nda,
muayenehanesinin bulunduğu bu Viktoryen binanın çatı
penceresinden sabah pusları arasında gökyüzüne
bakar, psikoterapi ecdadının şafakta süzülüşünü görür
gibi olurdu.
"Sağ olun, var olun," diye şakırdı. Hepsine şükranlarını
sunardı, umutsuzluğa şifa dağıtan bütün hekimlere.
Öncelikle, semavi siluetleri belli belirsiz seçilen,
hepimizin ecdadı sayılacak olan Hazreti İsa’ya, Buda’ya
ve Sokrates’e. Onların hemen altında öncü atalar yer
alırdı, biraz daha açık seçik: Nietzsche, Kierkegaard,
Freud, Jung. Yere biraz daha yaklaşınca da dedelerimiz,
ninelerimiz sayılacak terapistler: Adler, Horney, Sullivan,
Fromm ve işte Sandor Ferenczi’nin tatlı tatlı
gülümseyen yüzü. Birkaç yıl önce Ernest, ihtisasını
tamamlayıp da bütün hırslı genç nöropsikiyatristlerin
tuttuğu yolu tutarak nörokimya araştırmalarına
yöneldiğinde -istikbalin ta kendisi, kişisel fırsatların altın
arenası- çaresizlik dolu çığlığına cevap vermişti ataları.
Yolunu kaybetmiş olduğunu görmüşlerdi. Onun yeri bir
bilim laboratuvarı değildi ki. Gelene gidene ilaç yazacağı
psikofarmakoloji işi de değildi. Ataları, onu alıp kendi
kaderine taşıması için bir haberci göndermişlerdi - bir
kudret müjdecisine pek benzemeyen, tuhaf bir
haberciydi bu. Ernest, terapist olmaya nasıl karar
verdiğini hâlâ bilmiyordu. Ama ne zaman karar verdiğini
hatırlamaktaydı. Şaşırtıcı bir berraklıkla hatırlıyordu o
günü. Haberciyi de: Seymour Trotter, sadece bir kez
gördüğü bir adam, sonsuza dek bütün hayatını
değiştiren adam. Altı yıl önce Ernest’in bölüm başkanı,
Stanford Hastanesi Tıbbi Etik Komitesi’nde bir dönem
sürecek bir göreve atamıştı onu ve hakkında disiplin
soruşturması yapacağı ilk kişi de Dr. Trotter’dı. Seymour
Trotter, psikiyatri camiasının babalarından sayılan
yetmişlik bir hekimdi ve Amerikan Psikiyatri Birliği’nin
başkanlığını yapmıştı. Şimdi de otuz iki yaşında bir
kadın hastasıyla uygunsuz biçimde cinsel ilişki kurmuş
olmakla suçlanıyordu. O sıralar Ernest, ihtisasını daha
dört yıl önce tamamlamış bir psikiyatri doçentiydi.
Nöropsikiyatri asistanı olarak tam gün çalışıyordu ve
psikoterapi dünyası hakkında tek kelimeyle safdildi - bu
soruşturmanın, başka hiç kimse elini sürmek istemediği
için kendisine verildiğini anlayamayacak kadar safdil:
Yaşı ondan büyük olan Kuzey California’lı
psikiyatristlerin hepsi de Seymour Trotter’a büyük
hürmet besler, bu adamdan çekinirlerdi. Ernest,
görüşme yapmak üzere hastanenin sade döşeli idari
ofislerinden birini seçmişti; gözü saatte Dr. Trotter’ı
beklerken resmi görünmeye çalışıyordu; masada,
önünde duran şikâyet dosyası açılmamıştı. Ernest,
tarafsız kalabilmek amacıyla hiçbir ön bilgi edinmeden
zanlı ile görüşme yapmaya karar vermişti, böylelikle
kafasında önceden hiçbir yaklaşım oluşmadan
dinleyebilecekti onun hikâyesini. Dosyayı daha sonra
okur ve gerekirse ikinci bir görüşme ayarlardı.
Şimdi koridorda yankılanan bir baston takırtısı
duyuyordu. Dr. Trotter kör müydü yoksa? Kimse ona
bundan bahsetmemişti. Hemen arkasından ayak
sürümeye benzer bir ses çıkartan takırtı gitgide yaklaştı.
Ernest yerinden kalkıp koridora çıktı. Hayır, kör değil.
Topal. Dr. Trotter, iki değnekle zar zor dengesini bularak
koridorda ağır aksak ilerliyordu. Beli bir yana
bükülmüştü ve değnekleri birbirinden çok ayrık
tutuyordu, neredeyse kol kadar bir mesafe vardı iki
değneğin arasında: Adamın güzel görünümlü, belirgin
elmacık kemikleriyle çenesi mevzilerini korumuş, ama
bunların dışındaki bütün yumuşak zeminler kırışıkların
ve yaşlılık çillerinin istilasına uğramıştı. Boyun derisi kat
kat sarkıyordu ve kulaklarından beyaz beyaz kıl
topakları fışkırmıştı. Yine de yaşlılık çökertememişti bu
adamı - delikanlılıktan kalma, hatta çocuksu bir şey
varlığını korumuştu. Neydi ki bu? Belki de alabros tıraşlı
gri ve gür saçları veya giyimi, boğazlı beyaz kazağın
üstüne giydiği mavi kot ceket. Koridorda tanıştılar. Dr.
Trotter sendeleyerek iki adım atıp girdi odaya, aniden
değneklerini havaya kaldırdı, büyük bir gayretle
dengesini buldu ve kendi etrafında dönüp sanki milim
farkla yere serilmekten kurtulmuşçasına koltuğa yıkıldı.
"Tam isabet! Şaşırttım seni, ha?"
Ernest, konunun dağılmasına izin vermeyecekti. "Bu
görüşmeden neyin amaçlandığını anlıyorsunuz, değil mi
Dr. Trotter - ve görüşmeyi neden teybe aldığımı da
anlıyorsunuz?"
"Duyduğuma göre hastane yönetimi Ayın Çalışanı
ödülü için beni düşünüyormuş."
Kalın camlı kocaman gözlüklerinin arkasından gözünü
kırpmadan bakmakta olan Ernest bir şey söylemedi.
"Kusuruma bakma, biliyorum sen de işini yapıyorsun
tabii, ama işte insan yetmişini geçtikten sonra böyle laf
ebeliklerine tebessüm etmeyi öğreniyor. Yaa, geçen
hafta yetmiş bir bitti. Ya sen kaç yaşındasın, Dr....?
İsmini unuttum. Her dakika," dedi parmağıyla şakağına
vururken, "bir düzine korteks nöronu sinek ölüsü gibi
düşüp gidiyor. İşin komiği Alzheimer üzerine de tam dört
tane makalem yayımlandı - haliyle, nerede
yayımlandıklarını unuttum, ama iyi dergilerdi. Bunu
biliyor muydun?"
Ernest başını iki yana salladı.
"Bak işte sen zaten bilmiyormuşsun, ben de unuttum.
Demek ki aşağı yukarı eşit durumdayız. Alzheimer’in iki
faydası vardır, bilir misin? Eski dostların yeni birer dost
olur ve bir de kendi Paskalya yumurtalarını kendin
saklayabilirsin."
Duyduğu rahatsızlığa rağmen gülümsemesini
zaptedememişti Ernest.
"İsmin, yaşın ve bağlı olduğun ekol?"
"Ben, Dr. Ernest Lash’im ve galiba diğer soruların
konumuzla pek ilgisi yok, Dr. Trotter. Bugün için yüklü
bir gündemimiz var."
"Oğlum kırk yaşında. Sen de ondan fazla değilsindir.
İhtisasını Stanford’da yaptığını biliyorum. Geçen sene
kongredeki konuşmanı dinledim. Hiç fena değildin. Çok
anlaşılır bir tebliğdi. Artık hep ilaç veriyorlar değil mi?
Size ne cins bir psikoterapi öğretiyorlar şimdi? Daha
doğrusu psikoterapi öğretiyorlar mı bari?"
Ernest kolundan saatini çıkarıp masanın üstüne koydu.
"Başka bir zaman Stanford ihtisas programı
müfredatının bir kopyasını memnuniyetle takdim ederim
size, ama şimdi, lütfen, şu elimizdeki meseleye bakalım
artık, Dr. Trotter. Belki de en iyisi Bayan Felini’nin
hikâyesini sizden dinlemek olacak."
"Tamam, tamam, tamam. Ciddi olmamı istiyorsun.
Sana kendi hikâyemi anlatmamı istiyorsun. Yaslan
bakalım arkana evlatçık, sana hikâyemi anlatayım. En
başından başlıyoruz. Dört yıl kadar önceydi - en az dört
yıl... O hastayla ilgili bütün kayıtları kaybetmişim... senin
elindeki şikâyet yazısına göre tarih ne? Efendim?
Okumamışsın. Tembel. Yoksa bilimsel tarafsızlığa gölge
düşürmemek için mi?"
"Lütfen Dr. Trotter, devam edin."
"Görüşme yaparken ilk kural, sıcak, güven dolu bir
ortam yaratma ayaklarıdır. Bu işi büyük ustalıkla
hallettiğine göre, ben de acı ve utanç kaynağı olaylar
hakkında konuşmakta artık çok daha özgür
hissediyorum kendimi. Vay - işte bu etkiledi seni. Bana
çok dikkat edeceksin Dr. Lash, tam kırk yıldır insanların
suratlarını okuyorum ben. Çok iyiyimdir bu işte. Neyse,
sözümü kesip durmazsan başlıyorum artık. Hazır
mısın?
"Birkaç yıl önce -yaklaşık dört yıl diyelim- bir kadın,
yani Belle, muayenehaneme gelir, yoksa kendisini
muayenehaneme sürükler mi desem -ya da düşer-
düşer daha iyi oldu. Düşmek fiil oluyor, değil mi? Otuzlu
yaşlardadır, zengin bir aileden gelmektedir -İsviçreli
İtalyan-depresyondadır, yaz günü uzun kollu bluz
giymektedir. Jiletçi olduğu kesindir - bileklerinde yara
izleri vardır. Yaz günü uzun kollu bluzla gezen, kafa
karıştırıcı bir hasta görürsen bil ki ya bileklerini
doğramıştır ya iğnecidir, Dr. Lash. Güzel kadındır hasta,
enfes bir ten, baştan çıkarıcı gözler, şık giysiler. Gayet
klas, ama tohuma kaçmaya da az kalmış.
"Uzun bir özyıkım hikâyesi. Aklına ne gelirse,
uyuşturucu falan işte, herşeyi denemiş, tek birini
atlamadan. Onu ilk gördüğümde yine içkiye başlamıştı
ve ara sıra biraz eroin alıyordu. Ama tam manasıyla
bağımlı değildi. Bir şekilde, bağımlılığa yatkın değildi
işte kadın -bazı insanlar böyledir- ama elinden geleni
