çanakkale onsekiz mart üniversitesi

353 Pages·2017·20.88 MB·Turkish

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ
ATATÜRK VE ÇANAKKALE SAVAŞLARINI ARAŞTIRMA MERKEZİ
The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies
Yıl / Year 15 Sayı / Number 23 Güz / Autumn 2017
ISSN: 2148-0877
ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ
ATATÜRK VE ÇANAKKALE SAVAŞLARINI ARAŞTIRMA MERKEZİ
Yayın İsmi: Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
Publication Name: The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies
Yayın Türü: Süreli Hakemli Yayın
Publication Type: Periodical Peer-Reviewed Publication
Yayın Şekli: Yılda iki kez, Türkçe ve İngilizce
Publication Form: Twice a Year, in Turkish and English
ISSN: 2148-0877
Sahibi: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi adına Rektör Prof. Dr. Yücel ACER
Owner: On behalf of the Çanakkale Onsekiz Mart University, Prof. Yücel ACER
Dergi Hakkında: Dergi Hakkında: Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, yılda iki kez yayınlanan hakemli bir dergidir.
Gönderilen yazılar yayın kurulunda incelendikten sonra konunun uzmanı iki hakemin, gerekli görüldüğü takdirde üçüncü
bir hakemin değerlendirmesi ve yayın kurulunun onayıyla yayınlanır. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı’nda yayınlanan
yazılarda savunulan fikirler yazarlarına aittir. Derginin tüm hakları saklıdır. Akademik ve haber amaçlı kısa alıntılar
dışında önceden yazılı izin alınmaksızın hiçbir iletişim, kopyalama sistemi kullanılarak yeniden basılamaz.
About The Journal: The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies is a peer-reviewed journal published
twice a year. After the evaluation of the editorial board, the submitted papers are delivered to two, or three
if need be, referees specialized in the related issue. Upon the approval of the editorial board, the paper is
published. Ideas defended in the papers published in The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies belong to
the authors. All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced, stored or introduced into
a retrieval system, or transmitted in any form, or by any means, electronic, mechanical, photocopying,
recording, or otherwise, without prior written permission of the editors.
Tarayan İndeksler/Indexing: Tübitak-Ulakbim Tr Dizin (Sosyal Bilimler Veri Tabanı)
Modern Language Association (MLA) Türk Eğitim İndeksi
International Institute of Organized Research (I2OR) Sosyal Bilimler Atıf Dizini (SOBIAD)
Eurasian Scientific Journal Index (ESJI) Akademik Türk Dergileri İndeksi
Scientific Indexing Services (SIS) Akademik Araştırmalar İndeksi
Index Islamicus Arastirmax Bilimsel Yayın İndeksi
İletişim/Contact:
Adres: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Terzioğlu Yerleşkesi
Fen Edebiyat Fakültesi 17100 Merkez/ÇANAKKALE
Tel: (+90) (286) 2180018 - 1726 | Faks: (+90) (286) 2180533
Erişim: www. canakkalearastirmalari.comu.edu.tr | E-posta: [email protected]
Teknik Hazırlık/Technical Preparation: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Matbaası
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Terzioğlu Kampüsü, Çanakkale
Tel: [phone] | Faks: 0286 218 26 16 | E-Posta: [email protected]
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies
Yazı İşleri Müdürü/Editors
Doç. Dr. Özkan KESKİN
Doç. Dr. Murat KARATAŞ
Editör Yardımcısı/Assisting Editor
Okt. Barış BORLAT
Ar. Gör. M. Bedreddin ŞİMŞEK
Sekreterya
Ar. Gör. Buğra TERZİ
Yayım Kurulu/Editorial Board
Doç. Dr. Ali SÖNMEZ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KAYHAN
Doç. Dr. Aşkın KOYUNCU Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY
Doç. Dr. Cumhur ARSLAN Yrd. Doç. Dr. Semiha ALTIER
Doç. Dr. Reyhan KÖRPE Yrd. Doç. Dr. Taner GÖK
Doç. Dr. Şeref ULUOCAK Yrd. Doç. Dr. Yusuf ACIOĞLU
Doç. Dr. Şerif KORKMAZ Yrd. Doç. Dr. Cengiz PARLAK
Yrd. Doç. Dr. Cahide SINMAZ SÖNMEZ Yrd. Doç. Dr. Hayrettin İhsan ERKOÇ
Yrd. Doç. Dr. Ferudun Hakan ÖZKAN Okt. Aytun YAZGI
Danışma Kurulu/Advisory Board
Prof. Dr. Abdullah GÜNDOĞDU (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Mete TUNÇOKU (Çanakkale Onsekiz Mart Doç. Dr. İbrahim ERDAL (Bozok Üniversitesi)
Prof. Dr. Ali Fuat ÖRENÇ (İstanbul Üniversitesi) Üniversitesi) Doç. Dr. Murat KEÇİŞ (Muğla Sıtkı Koçman
Prof. Dr. Ali Osman UYSAL (Çanakkale Onsekiz Mart Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI (Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Üniversitesi)
Üniversitesi) Prof. Dr. Mihai MAXIM (Bükreş Üniversitesi) Doç. Dr. Orlin SABEV (Bulgaristan Bilimler
Prof. Dr. Arif BİLGİN (SakaryaÜniversitesi) Prof. Dr. Mithat AYDIN (Pamukkale Üniversitesi)
Akademisi)
Prof. Dr. Behçet Kemal YEŞİLBURSA (Uludağ Prof. Dr. Mustafa YILMAZ (Hacettepe Üniversitesi)
Doç. Dr. Recep KARACAKAYA (İstanbul Medeniyet
Üniversitesi) Prof. Dr. Neşe ÖZDEN (Ankara Üniversitesi)
Üniversitesi)
Prof. Dr. Bekir KOÇ (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Nurettin ARSLAN (Çanakkale Onsekiz Mart
Prof. Dr. C. Brian ROSE (Pennsylvania Üniversitesi) Üniversitesi) Doç. Dr. Serdar SARISIR (Ankara Üniversitesi)
Prof. Dr. Cezmi ERASLAN (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Peter B. GOLDEN (Rutgers Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Ali AHMETBEYOĞLU (İstanbul
Prof. Dr. Fatmagül DEMİREL (Yıldız Teknik Prof. Dr. Raelene FRANCES (Monash Üniversitesi) Üniversitesi)
Üniversitesi) Prof. Dr. Rüstem ASLAN (Çanakkale Onsekiz Mart Yrd. Doç. Dr. Ayşegül KILIÇ (Trakya Üniversitesi)
Prof. Dr. Gülden SARIYILDIZ (İstanbul Üniversitesi) Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Fatih GENCER (Bitlis Eren Üniversitesi)
Prof. Dr. Haluk SELVİ (Sakarya Üniversitesi) Prof. Dr. Salim CÖHCE (İnönü Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Güneş ŞAHİN (Yüzüncü Yıl Üniversitesi)
Prof. Dr. Heinz RICHTER (Mannheim Üniversitesi) Prof. Dr. Temuçin Faik ERTAN (Ankara Üniversitesi)
Yrd. Doç. Dr. Metin ÜNVER (İstanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. Işıl ÇAKAN HACIİBRAHİMOĞLU (İstanbul Prof. Dr. Yılmaz KURT (Ankara Üniversitesi)
Üniversitesi) Prof. Dr. Vedat ÇALIŞKAN (Çanakkale Onsekiz Mart Yrd. Doç. Dr. Muhammet YAZICI (Muğla Sıtkı
Prof. Dr. İbrahim Ethem ATNUR (Atatürk Üniversitesi) Koçman Üniversitesi)
Üniversitesi) Prof. Dr. Yüksel ÇELİK (Marmara Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Neriman HACISALİHOĞLU (İstanbul
Prof. Dr. İbrahim ŞİRİN (Kocaeli Üniversitesi) Doç. Dr. Burhan SAYILIR (Anadolu Üniversitesi) Üniversitesi)
Prof. Dr. İlhami YURDAKUL (Bilecik Şeyh Edebali Doç. Dr. Cihan PİYADEOĞLU (İstanbul Medeniyet Yrd. Doç. Dr. Süheyla YENİDÜNYA (Trakya
Üniversitesi) Üniversitesi) Üniversitesi)
Prof. Dr. İbrahim SEZGİN (Trakya Üniversitesi) Doç. Dr. Erdoğan KELEŞ (Muğla Sıtkı Koçman Yrd. Doç. Dr. Şahin KILIÇ (Trakya Üniversitesi)
Prof. Dr. İhsan GÜNEŞ (Anadolu Üniversitesi) Üniversitesi)
Yrd. Doç. Dr. Yusuf Alperen AYDIN (İstanbul
Prof. Dr. İzzet ÖZTOPRAK (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Erkan KONYAR (İstanbul Üniversitesi)
Üniversitesi)
Prof. Dr. Keir REEVERS (Monash Üniversitesi) Doç. Dr. Fatih M. SANCAKTAR (İstanbul Üniversitesi)
Dr. Ian MCGIBBON (Yeni Zelanda Kültür ve Miras
Prof. Dr. Kemal ARI (Dokuz Eylül Üniversitesi) Doç. Dr. Funda SELÇUK ŞİRİN (Kocaeli Üniversitesi)
Bakanlığı)
Prof. Dr. Machiel KIEL (Hollanda Araştırma Doç. Dr. Hatice ORUÇ (Ankara Üniversitesi)
Enstitüsü) Doç. Dr. Hayri ÇAPRAZ (Süleyman Demirel Dr. Cağfer GÜLER (Ankara Üniversitesi)
Prof. Dr. Mahir AYDIN (İstanbul Üniversitesi) Üniversitesi) Dr. Can AVCI (İstanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. Mehmet ALİ BEYHAN (İstanbul Üniversitesi) Doç. Dr. Isa BLUMI (Stockholm Üniversitesi)
III
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
23. Sayı’nın Hakemleri
Prof. Dr. Ahmet ALTINTAŞ Yrd. Doç. Dr. Ali ÖZCAN
Prof. Dr. Ali Osman UYSAL Yrd. Doç. Dr. Bilge KARBİ
Prof. Dr. Ferudun ATA Yrd. Doç. Dr. Figen ATABEY
Prof. Dr. Hakan UZUN Yrd. Doç. Dr. Güneş ŞAHIN
Prof. Dr. Işıl ÇAKAN Yrd. Doç. Dr. İhsan ERKOÇ
Prof. Dr. Melek ÇOLAK Yrd. Doç. Dr. Kamil DOĞANCI
Prof. Dr. Neşe ÖZDEN Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY
Prof. Dr. Nurettin ASLAN Yrd. Doç. Dr. Orhan KAPLAN
Prof. Dr. Rüstem ASLAN Yrd. Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Prof. Dr. Turan TAKAOĞLU Yrd. Doç. Dr. Süleyman ÜNÜVAR
Doç. Dr. Bengül BOLAT Yrd. Doç. Dr. Volkan MARTİN
Doç. Dr. Burhan SAYILIR Yrd. Doç. Dr. Yılmaz KÜÇÜKÖNCÜ
Doç. Dr. Erhan ÖZTEPE Yrd. Doç. Dr. Yusuf ACIOĞLU
Doç. Dr. Hacı Veli AYDIN Dr. Emin Alp MALKOÇ
Doç. Dr. Hakan DALOĞLU Dr. Murat HATİP
Doç. Dr. Murat KARATAŞ Dr. Mustafa ŞAHİN
Doç. Dr. Mustafa GÖLEÇ Dr. Rezzan ÜNALP
Doç. Dr. Özkan KESKIN Dr. Suat AKGÜL
Doç. Dr. Serdar SARISIR Dr. Yunus KOBAL
Doç. Dr. Soner KARAGÜL Okt. Barış BORLAT
Ar. Gör. M. Bedreddin ŞİMŞEK
IV
Kendi Kaleminden
Prof. Dr. Ahmet Mete TUNCOKU
1946 yılında Denizli – Çal’da doğdum. Ailem aslen Kahramanmaraşlı. Babamın
görevi nedeniyle çocukluğum ve üniversiteye kadar olan eğitimim; Denizli, Çorum,
Tunceli, Erzurum, Gaziantep, Aydın, Kütahya ve Ankara’da geçti. 1969 yılında A.Ü.
Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun oldum. Hemen
ardından, 1970 yılında Japon Hükümeti’nin burslusu olarak bu ülkeye gittim. Japon
dilini öğrendikten sonra Kyoto Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde, Yüksek Lisans ve
Doktora çalışmalarımı tamamladım. 1978’de Türkiye’ye dönerek O.D.T.Ü. İktisadi
ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde göreve başladım.
1985 yılında Doçent ve 1990’da Profesör oldum. O.D.T.Ü.’de yaklaşık 25 yıl, Ulusla-
rarası İlişkiler alanında ders ve seminerler verdim. Uluslararası İlişkiler Bölümü’nün
kurucu başkanlığını yaptım.
Çanakkale’ye ilk kez 1976 yılında ve kısa dönem askerlik görevim için geldim.
Bu olay benim açımdan, sadece özel yaşamımı değil, akademik yaşamımın geliş-
mesini de etkileyip, yepyeni bir dönemin başlangıcı oldu. Çanakkale Savaşları ve
Çanakkale tarihine olan akademik ilgim o sıralarda başladı. Öyle ki, giderek asıl uz-
manlık alanım olan Japonya Çalışmaları yanısıra, Çanakkale Savaşları Siyasal Tari-
hi konusunda da yazıp çizmeye, bir şeyler üretmeye başladım. 1982 yılıyla birlikte,
Çanakkale Savaşları konusunda düzenlenen yurtiçi ve yurtdışındaki akademik etkin-
liklere daha sık çağrılmaya başlandım. Bu arada İngiltere, Avustralya, Yeni Zelanda
ve İrlanda arşivlerinde Çanakkale Savaşları ile ilgili araştırma ve çalışmalar yaptım.
Birçok ülkede bu konuda konferanslar verdim.
Aslında, Çanakkale ile olan bu akademik ilgim nedeniyledir ki; 1992 yılın-
da Ç.O.M.Ü.’ye Kurucu Rektör olarak atandım. Görevim süresince, ekip olarak
Çanakkale’ye yakışır bir üniversite kurabilmek için çalıştık. Daha sonra, 2002’de kad-
romu O.D.T.Ü.’den, Ç.O.M.Ü. Eğitim Fakültesi’ne aktardım. Burada, Japon Kültürü
ve Tarihi dersleri ile Uluslararası İlişkiler Yüksek Lisans ve Doktora programlarında
Asya, Japonya ve Uzak Doğu Politikaları ile ilgili seminerler verdim ve çok sayıda
tez danışmanlığı yaptım. Kurucu Rektörlük görevim sırasında ilk yaptığımız işlerden
biri, Çanakkale Savaşları’nın daha bilimsel bir şekilde, bilimsel kaynaklara dayanarak
araştırılıp anlatılabilmesini amaçlayan bir araştırma merkezi kurmak oldu. Böylece,
kurduğumuz Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi (AÇASAM) gerçek-
ten de kısa süre içinde bu alanda değerli çalışmalar yapmıştır.
Bu süreçte, Çanakkale Savaşları Türk Yıllığı adlı bilimsel bir dergi yayınlamaya
başladık. Böylece hem Çanakkale Savaşları Tarihi, hem de Çanakkale ile ilgili konu-
lardaki akademik çalışmaları desteklemeyi amaçladık. Dergimiz kısa sürede gelişti ve
TÜBİTAK ULAK-BİM Bilimsel Dergiler listesine alındı.
V
Aynı merkez aracılığıyla, ulusal ve uluslararası sempozyumlar düzenledik. Bu
sempozyumlarda, uzman kişilerin sunduğu bildirileri yayınladık. Ayrıca merkez bün-
yesinde bir kitaplık ve arşiv oluşturmaya başladık. Ben de, özel arşivimden bazı de-
ğerli kitap, belge ve tarihsel haritaları bu arşivimize bağışladım. Aslında amacımız,
zamanla AÇASAM’ı geliştirip, ona bir Araştırma Enstitüsü Statüsü kazandırmaktı.
Ancak, yeterli desteği göremediğimiz için bu hedefimizi gerçekleştiremedik.
AÇASAM bünyesinde; Dr. Mithat ATABAY, Dr. Ahmet ESENKAYA, Dr. Mu-
hammed ERAT ve Emekli Paşamız Mustafa Kemal TUTKUN ile birlikte, sınırlı ola-
nak ve çeşitli zorluklara karşın, güzel şeyler gerçekleştirebildiğimize inanıyorum. Bu
merkezde yürüttüğüm başkanlık görevimden, yoğunlaşan diğer bilimsel çalışmalarım
nedeniyle, 2006 yılında ayrılmak zorunda kaldım. 2008-2010 yılları arasında Rektör
Prof. Dr. Ali Akdemir’in isteği ile tekrar başkanlık görevini üstlendim. Daha sonra
2013 yılında, yaklaşık 40 yıl çalıştıktan sonra üniversiteden emekli oldum, Çanak-
kale’ye yerleştim. Bugün de, ders vermek dışında, akademik çalışmalarıma devam
etmekteyim. Konferanslara katılıyorum, çalışmalarımı sürdürüyorum.
AÇASAM benden sonra da akademik etkinliklerini, koşulların elverdiği ölçü-
de sürdürmektedir. Bu bağlamda Sn. Mithat ATABAY’ın çabalarını özellikle belirt-
mek isterim. Mithat Bey ayrıca, bir süreden beri, derginin şahsıma armağan edilecek
özel bir sayısını çıkartma düşüncesini benimle paylaşmaktaydı. Sonunda, AÇASAM
Başkanlığı’nın sağladığı destek ve katkılarla, bu gerçekleştirildi. Kendisine ve proje-
nin gerçekleşmesine katkıda bulunanlara içten teşekkür ve saygılarımı sunmak iste-
rim.
Ben, AÇASAM’ın geliştirilerek güçlendirilmesi halinde, ileride çok daha ve-
rimli çalışmalar yapabileceğine, Çanakkale Savaşları Tarihi ve Çanakkale ile ilgili
konularda, bugün de varolan akademik boşluğun doldurulmasına değerli katkılar ya-
pabileceğine yürekten inanıyorum.
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı
The Turkish Yearbook of Çanakkale Studies
Yıl / Year 15 Sayı / Number 23 Güz / Autumn 2017
İÇİNDEKİLER/CONTENTS
Yücel Namal & Sezgin Topal Mızrak
I. Dünya Savaşı’na Ait Macarca Bir Eser: “Törökök” (Türkler)
A Hungarian Work related to World War I: “Törökök” (Turks) ..........................................................................1-44
İbrahim Erdal
Erken Cumhuriyet Dönemi (1920-1938) Büyükelçilik Raporlarında Trabzon-Tebriz Transit Yolu Projesi
Early Republican Period (1920-1938) Trabzon-Tabriz Transit Road Project in Embassy Reports ..................45-60
Mesut Dündar
Çanakkale’de Geç Osmanlı Dönemi Camileri
Late Ottoman Mosques in Çanakkale ..........................................................................................................61-92
Çağatay Benhür & Erol Yüksel
Konya’nın 1930’daki Sosyal, Siyasi ve Ekonomik Görünümü ile Belediye Seçimleri Üzerine Bir İnceleme
A Research on Municipal Elections and Social, Political and Economic View of Konya in 1930 ..................93-117
Taner Gök
On Altıncı Asırda Bir Şehir Övgüsü: Budin
A City Praise in the Sixteenth Century: Budin .............................................................................................123-134
Emre Saral
Avusturyalı Savaş Muhabiri Georg Bittner’in Çanakkale Cephesi İzlenimleri
Impressions of Georg Bittner, an Austrian War Correspondent, on Çanakkale Campaign ........................133-163
Aytun Yazgı
Flavius Hanedanı’nın (MS. 69-96) Anadolu Eyalet Yönetimi ve Ekonomi Politikası
Anatolian Provincial Administration and Economic Policy of the Flavian Dynasty (AD 69-96) . ...............165-181
VII
Gürhan Kınalı
Çok Partili Sisteme Geçişin Sancılı Kesitlerinden Biri: 1947 Yılı Bütçe Görüşmeleri
One of the Painful Sections of Transition to a Multi-Party System: The1947 Budget Negotiations ..........183-220
Fikrettin Yavuz & Murat Toman
Avustralyalı Gazeteci Keith Arthur Murdoch’ın Çanakkale Cephesine Dair Raporunun Analizi
Analysis of the Report on Dardanelles Campaign by Australian Journalist Keith Arthur Murdoch ...........221-246
Turan Takaoğlu & Mithat Atabay
Çanakkale Savaşı Sırasında Osmanlı Kültür Varlıklarının Akıbeti Üzerine
On the Fate of Ottoman Cultural Properties during the Gallipoli Campaign ..............................................247-264
Murat Ay & Veysel Tolun
Troas Bölgesi’ndeki Antik Granit Ocakları: Yeni Bulgular
Ancient Granite Quarries in Troad: New Findings .....................................................................................265-295
Ertan Erol
Dil ve Güvenlik: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın Azınlık Dili Politikası
Language and Security: Minority Language Policy of Organization for Security and
Co-operation in Europe ............................................................................................................................297-316
Nurdan Küçükhasköylü
İngiliz Ressam William James Muller ve Anadolu Seyahati
English Painter William James Muller and His Anatolian Travel .............................................................317-337
VIII
ÇANAKKALE ARAŞTIRMALARI TÜRK YILLIĞI
Yıl 15 Güz 2017 Sayı 23 ss. 1-44
Geliş Tarihi: 14.08.2017 Kabul Tarihi: 19.08.2017
I. Dünya Savaşı’na Ait Macarca Bir Eser:
“Törökök” (Türkler)
Yücel NAMAL* - Sezgin Topal MIZRAK**
Öz
István Dobay I. Dünya Savaşı başlarında Budapesti Hírlap gazetesi
adına İstanbul’a gelerek aldığı özel izinle Çanakkale Cephesi kara ve deniz
savaşlarını ve askeri bölgeleri gözlemleme fırsatı bulur. Dobay, Osmanlı
topraklarında başta İstanbul ve Çanakkale cephesinde tuttuğu notlarını
1917 yılında Macarca yayımladığı “Törökök” (Türkler) isimli kitapta
toplamıştır. Bu eser I. Dünya Savaşı daha sonlanmadan Macaristan’da
yayımlanmıştır. Eserde yabancı bir gazetecinin gözünden Çanakkale
Savaşlarıyla ilgili özel bilgiler verilmekle beraber savaşın askeri yönü
dışında siyasal, kültürel ve toplumsal yönü hakkında da ilginç ayrıntılar
bulunmaktadır. Bu çalışmada Dobay’ın gözünden gerek Osmanlı toplumu
ve şehirleri hakkındaki gözlemleri gerekse Çanakkale cephesindeki gözlem
ve tespitleri ortaya konulmuştur. Dobay’ın olaylara farklı bir bakış açısı
sağlaması açısından bu eser son derece önemli bir kaynaktır. Ayrıca eser
I. Dünya Savaşı ve Çanakkale Savaşları literatürüne de önemli bir katkı
yapmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Budapesti Hírlap, Çanakkale Cephesi, István
Dobay, Macar, Türkler.
A Hungarian Work related to World War I: “Törökök” (Turks)
Abstract
István Dobay comes to Istanbul for and in name of newspaper,
Budapesti Hírlap by the beginning of World War I and has opportunity to
observe the ground wars and maritime warfare in the Gallipoli Front and
military zones with a special permission. Dobay compiled his notes which
he took in Ottoman territory, notably in Istanbul and Gallipoli Front in
*Yrd.Doç.Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, yucelnamal@hotmail.
com.
**Dr., Muğla, [email protected].
1
Yücel Namal & Sezgin Topal Mızrak
his book, “Törökök” that he published in Hungarian in 1917. This work
was published in Hungary before World War I had even ended Special
information is given in the work related to the Battle of Gallipoli from the
point of view of a foreign journalist and there are interesting details about
the political, cultural and social aspects in addition to the military aspect
of the war. In this work, both the observations and findings in the Gallipoli
Front and the observations about Ottoman society and cities from Dobay’s
view are discussed. This work is an extremely important source, since
Dobay provides a different point of view about the events. Furthermore,
the work also significantly contributes to the literature of World War I and
the Battle of Gallipoli.
Keywords: Budapesti Hírlap, Gallipoli Front, István Dobay,
Hungarian, Turks.
1.Eserin Yazıldığı Döneme Bakış: I. Dünya Savaşı Sırasında Türk-
Macar İlişkileri
I. Dünya Savaşı’nda İttifak Devletleri arasında yer alan Türkler ile Macarlar
arasındaki silah arkadaşlığı ve tarihten gelen dostane bağlar1 sayesinde siyasi, askeri,
ekonomik ve sağlık alanında karşılıklı ilişkileri gelişmiştir2. Bunun sonucunda Os-
manlı ve Macaristan basınında Türkler ve Macarlar lehinde yazılara yer verilmiştir3.
Bu bağlamda I. Dünya Savaşı sırasında gelişen Türk-Macar dostluğunun güçlendi-
1 Türk-Macar tarihsel bağları kapsamında Macarların Macaristan’da yurt tutuşuna, Macar liderleri
Thököly Imre, II. Ferenc Rakoczi ve Lájos Kossuth’un Osmanlılara sığınması ile II. Abdülhamit
dönemi Türk-Macar dostluğuyla ilgili bkz. Yücel Namal, Türk-Macar İlişkileri, İskenderiye Yayınevi,
İstanbul 2009.
2 I. Dünya Savaşı sırasında Türk-Macar siyasi ve ekonomik ilişkileri için bkz. Yücel Namal, Türk Kay-
nakları Işığında: Türk-Macar İlişkileri(1923-1950), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013; Melek Çolak, “19. Yüzyıl Sonu - 20. Yüzyıl Başlarında
Türk-Macar Yakınlaşması”, Toplumsal Tarih, Cilt: 15, Sayı: 89, Mayıs 2001, ss. 4-10. Türk-Macar
askeri ilişkileri için bkz. Melek Çolak, “Macar Kaynaklarına Göre Türk-Macar Askeri İlişkileri (1912-
1918)”, On İkinci Askerî Tarih Sempozyumu Bildirileri I (Kuruluşundan Günümüze Türk Ordusu), 20-
22 Mayıs 2009-İstanbul, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2009, ss. 395-411. I. Dünya Savaşı sırasında
Macar askerleri Osmanlı cephelerinde savaşa katılmış buna karşılıkta Osmanlı askerleri Galiçya’da
Macar askerlerle omuz omuza düşmana karşı mücadele etmiştir. Bu konuda geniş bilgi için bkz. M.
Şevki Yazman (1940), Mehmetçik Avrupada, Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, İstanbul.
3 Macar gazetelerinin Türkler lehindeki yazılarıyla ilgili bkz. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Ha-
riciye Nezareti Siyasi Kısım (HR. SYS), Dos. 2405, no. 53, 12.01.1915; Dâhiliye Emniyet-i Umumiye
Müdüriyeti 5. Şube (DH. EUM.5.ŞB), Dos. 9, no. 1, 22 Kânunusani 1330; Yücel Namal, “Accordingto-
theTurkish Archive Resources: Helps of Hungarians to the Ottoman Red Crescent Association During
the First World War”, Közép-EurópaiKözlemények, VII. Évfolyam, 1. Szám, no. 24, 2014/1, p. 126-
130. Türk basınıyla ilgili bkz. “Macarlar ve Türkler”, Servet-i Fünun, Sayı: 1284, Cilt: 50, s. 125-126;
“Türk ve Macar Muhadeneti(Yeni Bir Cemiyetin Teşkili Münasebetiyle)”, Servet-i Fünun, Cilt: 50,
Sayı: 1282, s. 96.
2