ÇA⁄DAfi TÜRK ROMANI

223 Pages·2012·1.82 MB·Turkish

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2448
AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1420
ÇA⁄DAfi TÜRK ROMANI
Yazarlar
Prof.Dr. Yakup ÇEL‹K (Ünite 1, 6)
Prof.Dr. Osman GÜNDÜZ (Ünite 3, 5, 9)
Doç.Dr. Mehmet NARLI (Ünite 2, 4)
Yrd.Doç.Dr. Tacettin fi‹MfiEK (Ünite 7, 8)
Editörler
Prof.Dr. Yakup ÇEL‹K
Doç.Dr. Emine KOLAÇ
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2012 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›
Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Ö¤retim Tasar›mc›s›
Doç.Dr. Cemil Ulukan
Grafik Tasar›m Yönetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu
Ö¤r.Gör. Meryem Ayd›n
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Ça¤dafl Türk Roman›
ISBN
978-975-06-1117-9
1. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 43.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, Nisan 2012
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Önsöz............................................................................................................ vii
Tarihsel Roman Kavram› ve 1950 Sonras› Türk 1. ÜN‹TE
Edebiyat›nda Tarihsel Roman................................................ 1
TAR‹H VE TAR‹HSEL ROMAN KAVRAMI .................................................. 3
TÜRK EDEB‹YATINDA TAR‹HSEL ROMAN................................................ 6
1920-1960 Aras› ............................................................................................ 6
1960 Sonras› ................................................................................................. 7
TÜRK ROMANINDA TÜRK TAR‹H‹N‹N ÇEfi‹TL‹ EVRELER‹...................... 9
Safiye Erol-Ci¤erdelen ................................................................................. 9
Kemal Tahir-Devlet Ana............................................................................... 10
YAKIN TAR‹H‹N TÜRK ROMANINA YANSIMASI....................................... 12
Nahit S›rr› Örik-Abdülhamit Düflerken........................................................ 14
Tar›k Bu¤ra-Küçük A¤a ............................................................................... 16
Attilâ ‹lhan-Dersaadet’te Sabah Ezanlar› ..................................................... 17
Özet ............................................................................................................... 21
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 23
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 24
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 24
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 25
Baflvurulabilecek Kaynaklar......................................................................... 26
Toplumcu Gerçekçi Roman ve Geliflimi............................... 28 2. ÜN‹TE
TOPLUMCU GERÇEKÇ‹ ROMANIN S‹YASAL SOSYAL ARKA PLANI ....... 29
TOPLUMCU GERÇEKÇ‹ KÖY ROMANI....................................................... 32
‹lk Köy Roman›ndan Toplumcu Gerçekçi Köy Roman›na......................... 32
Köy Romanlar› Üzerine................................................................................. 33
Mahmut Makal: Bizim Köy .................................................................... 33
Yaflar Kemal: Teneke ............................................................................. 34
Fakir Baykurt: Y›lanlar›n Öcü ............................................................... 35
Kemal Tahir: Köyün Kanburu ............................................................... 37
TOPLUMCU GERÇEKÇ‹ ‹fiÇ‹ ROMANI........................................................ 38
‹flçi Roman›n›n Do¤uflu................................................................................. 38
‹flçi Romanlar› Üzerine.................................................................................. 39
Orhan Kemal: Bereketli Topraklar Üzerinde ....................................... 39
Orhan Kemal: Gurbet Kufllar› ............................................................... 40
TOPLUMCU GERÇEKÇ‹ AYDIN ROMANI................................................... 42
Toplumcu Gerçekçilik ve Birey Olarak Ayd›n............................................ 42
Yusuf At›lgan: Aylak Adam ................................................................... 43
O¤uz Atay: Tutunamayanlar ................................................................. 44
Selim ‹leri: Bir Akflam Alacas› ............................................................... 45
Toplumcu Gerçekçi Roman ve Darbeler..................................................... 46
Sevgi Soysal: fiafak ................................................................................. 46
Erdal Öz: Yaral›s›n ................................................................................. 47
Mehmet Ero¤lu: Iss›zl›¤›n Ortas›nda ..................................................... 48
Özet................................................................................................................ 49
iv ‹çindekiler
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 50
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 51
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 51
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 52
3. ÜN‹TE 1950 Sonras› Türk Roman›nda Bireysel E¤ilimler............... 54
1950 SONRASI TÜRK ROMANINA GENEL B‹R BAKIfi............................... 55
1950 Öncesi Kufla¤›ndan Romanc›l›klar›n› Sürdürenler.............................. 57
‹çedönük Bireysel E¤ilimler ya da Geçmifl Özlemi.................................... 58
Konular›n› ve Kiflilerini Anadolu Kent ve Kasabalar›ndan
Alan Romanc›lar............................................................................................ 67
Özet ............................................................................................................... 73
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 75
Okuma Parças›.............................................................................................. 76
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 77
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 78
Baflvurulabilecek Kaynaklar......................................................................... 79
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 79
4. ÜN‹TE Postmodern Roman................................................................ 80
POSTMODERN ROMANIN KÜLTÜREL, SIYASAL VE SOSYAL
ARKA PLANI.................................................................................................. 81
MODERN ROMAN VE POSTMODERN ROMAN......................................... 84
POSTMODERN ROMANLAR ÜZER‹NE........................................................ 86
Orhan Pamuk: Karakitap.............................................................................. 86
Hasan Ali Toptafl: Bin Hüzünlü Haz............................................................ 88
‹hsan Oktay Anar: Puslu K›talar Atlas›......................................................... 89
Özet................................................................................................................ 91
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 93
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 94
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 94
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 95
5. ÜN‹TE Ça¤›na Taniklik Eden Romanlar
(12 Mart-12 Eylül Romanlar›)................................................. 96
B‹R DÖNEM‹N YARGILANIfiI YA DA 12 MART/12 EYLÜL
ROMANLARI.................................................................................................. 97
12 Mart/12 Eylül Roman ve Romanc›lar›n›n Genel ................................... 98
Karakteristi¤i.................................................................................................. 98
Dönem Romanlar› ‹çin ‹ki ‹lginç Model: fiafak ve Yar›n Yar›n ................ 98
TOPLUMCU GERÇEKÇ‹ BAKIfi YA DA 68 KUfiA⁄I .................................. 99
M‹LL‹YETÇ‹/ÜLKÜCÜ BAKIfi....................................................................... 101
Özet................................................................................................................ 104
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 105
Okuma Parças›.............................................................................................. 106
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 107
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 108
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 108
‹çindekiler v
Feminist Söylem ve Kad›n Yazarlar......................................110 6. ÜN‹TE
FEM‹N‹ST SÖYLEM....................................................................................... 111
KADIN YAZARLAR ...................................................................................... 111
Cumhuriyet Döneminde Yetiflen ‹lk Kad›n Yazarlar.................................. 112
1950 Sonras›nda Kad›n Yazarlar................................................................... 113
Milliyetçi - Maneviyatç› Görüfle Sahip Olanlar ve Tarihsel
Perspektifle Yazanlar.............................................................................. 113
Toplumcu - Gerçekçi Çizgide Eser Veren Kad›n Yazarlar .................. 115
Popüler Kad›n Romanc›lar .................................................................... 117
Modern Ak›mlar›n ‹zinde Yazan Kad›n Romanc›lar ............................ 117
Veda, Esir fiehirde Bir Konak - Ayfle Kulin........................................... 124
Özet ............................................................................................................... 128
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 129
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 130
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 130
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 131
Baflvurulabilecek Kaynaklar......................................................................... 131
Gelenekçi Roman›n Özellikleri ve Geliflimi..........................132 7. ÜN‹TE
GELENEK VE ROMAN.................................................................................. 133
GELENEKÇ‹ ROMANIN ÖZELL‹KLER‹......................................................... 133
GELENEKÇ‹ ROMANIN ‹LK ÖRNEKLER‹.................................................... 134
TÜRK‹YE’DE GELENEKÇ‹ ROMANIN GEL‹fi‹M‹......................................... 135
1950’L‹ YILLARDA GELENEKÇ‹ ROMAN..................................................... 136
1960’LI YILLARDA GELENEKÇ‹ ROMAN..................................................... 136
‹slami Roman................................................................................................. 139
1970’L‹ YILLARDAN SONRA GELENEKÇ‹ ROMAN ................................... 140
Tarihî Roman ve Gelenek............................................................................. 142
1980’L‹ YILLARDAN GÜNÜMÜZE GELENEKÇ‹ ROMAN............................ 145
VE D‹⁄ERLER‹............................................................................................... 151
Özet................................................................................................................ 152
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 153
Okuma Parças›.............................................................................................. 154
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 155
S›ra Sizde Sorular› Yan›t Anahtar›................................................................ 155
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 156
Baflvurulabilecek Kaynaklar ........................................................................ 156
Türk Roman›nda Yeni Bir Tarz: Biyografik Roman.............158 8. ÜN‹TE
B‹YOGRAF‹K ROMAN ................................................................................. 159
Biyografik Roman›n Özellikleri.................................................................... 159
TÜRK EDEB‹YATINDA B‹YOGRAF‹K ROMAN ......................................... 160
‹lk Biyografik Roman Örnekleri................................................................... 160
B‹YOGRAF‹K ROMAN MODEL‹: B‹R B‹L‹M ADAMININ ROMANI........... 161
1990’LI YILLARDA TÜRK‹YE’DE B‹YOGRAF‹K ROMAN........................... 163
GÜNÜMÜZ TÜRK EDEB‹YATINDA B‹YOGRAF‹K ROMAN...................... 164
VE D‹⁄ERLER‹............................................................................................... 171
Özet................................................................................................................ 173
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 175
vi ‹çindekiler
Okuma Parças›.............................................................................................. 176
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 176
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 177
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 178
9. ÜN‹TE Modern Söylem ve 1980 Sonras› Türk Roman› ...................180
ÇA⁄DAfi TÜRK ROMANINDA YEN‹ AÇILIMLAR, YEN‹ SÖYLEMLER...... 181
Köy-Kasaban›n Dar Çevresinden Büyük Kentin Genifl Mekânlar›na
ya da Zamana, Mekâna ve ‹nsana Aç›lma................................................... 181
MODERNLEfiME YOLUNDA YEN‹ ADIMLAR YA DA ÖNCÜLER.............. 186
MODERN, FANTAST‹K VE POST-MODERN E⁄‹L‹MLER............................ 189
YEN‹ ARAYIfiLAR: FANTAST‹K, B‹L‹M-KURGU, POL‹S‹YE ROMANLAR.. 202
GENÇ KUfiAK ROMANCILAR YA DA 2000 SONRASI ROMANCILARI...... 204
SONUÇ........................................................................................................... 206
Özet................................................................................................................ 207
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 208
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 209
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 210
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 211
Sözlük ................................................................................... 213
Önsöz vii
Önsöz
Sevgili Ö¤renciler,
Toplumlar, elbette ki bilimsel zenginlikler çevresinde geliflirler. Bilimi besle-
yen en önemli unsur düflüncedir. Düflünceyi dil besler, dili de edebiyat. ‹nsanlar
bilebildikleri, kullanabildikleri sözcükler çevresinde düflünürler, üretirler.
Edebiyat, insan›n dille gerçeklefltirdi¤i bireysel sanat etkinli¤idir. Edebiyat ile ha-
yaller, duygular, düflünceler paylaflma zemini bulur. Edebiyat türleri içerisinde de
genifl anlatma zemini ve kurmacan›n verdi¤i imkânlar çevresinde roman›n ayr› bir
yeri vard›r. Roman, yazar›na anlataca¤› olaylar çevresinde yeni bir dünya kurma,
hayallerini, duygular›n›, düflüncelerini ayr›nt›lar›yla sunma ve tart›flma imkân› verir.
Türk edebiyat›nda roman›n serüveni de bu imkânlar çevresinde geliflir. Yazar-
lar, bazen içerisinde yaflad›klar› toplumu, kendi duygu ve düflüncelerine göre ye-
niden düzenleme; bazen hayallerini, ac›lar›n›, düflüncelerini farkl› kurmacalar çev-
resinde yans›tma yoluna gitmifllerdir.
Tanzimat’tan itibaren edebiyat›m›za giren roman›n ilk örnekleri Frans›z edebi-
yat›n›n etkisi alt›nda kaleme al›nm›fllard›. Divan edebiyat› ve daha önceki dönem-
lerde de roman ihtiyac›n› mesnevi, halk hikâyesi, destan, masal gibi türler karfl›l›-
yordu. Servet-i Fünun edebiyat› döneminde (1896-1901) Halit Ziya Uflakl›gil, Türk-
çe ile güzel roman örnekleri vermeye (Mai ve Siyah, Aflk-› Memnu) bafllad›. Türk-
çe’nin roman dili olmas›n› sa¤layan Uflakl›gil’den sonra Ömer Seyfettin, Yakup
Kadri Karaosmano¤lu, Refik Halit Karay, Halide Edip Ad›var, Reflat Nuri Günte-
kin, Peyami Safa gibi yazarlar›m›z roman türünün geliflmesine hizmet etti.
Türk edebiyat›nda roman›n as›l geliflmesi 1950 sonras›ndad›r. Türk toplumu-
nun 1940 sonras›nda yaflad›¤› sosyal ve siyasal geliflmeler, edebiyat ve sanat ala-
n›ndaki yenilikler; çok zengin temalar›n ve anlat›m tekniklerinin ortaya ç›kmas›na
zemin haz›rlad›.
Elinizdeki bu çal›flma, genel olarak 1950 sonras› Türk roman›n geliflimini ve
özelliklerini anlatmay› hedeflemektedir.
Kitab›n yazarlar› olarak sizlere baflar›lar diliyoruz.
Editör
Prof.Dr. Yakup ÇEL‹K
ÇA⁄DAfi TÜRK ROMANI
1
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
N Tarih ve roman aras›ndaki iliflki ile tarihsel roman kavram›n›n boyutlar› hak-
k›nda de¤erlendirme yapabilecek,
N Türk edebiyat›n›n çeflitli dönemlerindeki tarihî roman›n niteli¤ini tart›flabilecek,
N Türk roman›nda, Türk tarihinin hangi evrelerinin nas›l yer ald›¤›n› aç›klaya-
bilecek,
N Yak›n tarihin roman›m›za nas›l yans›d›¤›n› örnek romanlar arac›l›¤›yla yo-
rumlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• Roman • ‹ttihat ve Terakki Dönemi
• Tarih • Safiye Erol
• Fiksiyon (Kurgu) • Ci¤erdelen
• Popüler Tarih Romanlar› • Kemal Tahir
• Nahit S›rr› Örik • Abdülhamit Düflerken
• Tar›k Bu¤ra • Küçük A¤a
• Attilâ ‹lhan • Dersaadet’te Sabah Ezanlar›
• Milli Mücadele Dönemi • Mütareke Dönemi
‹çindekiler
• TAR‹H VE TAR‹HSEL ROMAN
KAVRAMI
Tarihsel Roman • TÜRK EDEB‹YATINDA TAR‹HSEL
Kavram› ve 1950 ROMAN
Ça¤dafl Türk Roman› Sonras› Türk
• TÜRK ROMANINDA TÜRK
Edebiyat›nda Tarihsel
TAR‹H‹N‹N ÇEfi‹TL‹ EVRELER‹
Roman
• YAKIN TAR‹H‹N TÜRK
ROMANINA YANSIMASI
Tarihsel Roman Kavram›
ve 1950 Sonras›
Türk Edebiyat›nda
Tarihsel Roman
TAR‹H VE TAR‹HSEL ROMAN KAVRAMI
Edward Hallett Carr, “tarih nedir?” sorusunu flöyle cevapland›r›r: “Tarihçi ile olgu-
lar› aras›nda kesintisiz bir karfl›l›kl› etkileflim süreci, bugün ile geçmifl aras›nda bit-
mez bir diyalog” (1994: 37). Tarih bilimcisi de geçmiflin kaydedilmeye de¤er yön-
lerini ortaya koyar ve insanlar› geçmifllerini tan›malar› yönünde bilgilendirir.
Tarihsel gerçeklik önce tarihçinin, yani tarihsel olaylar› kaydeden kiflinin de¤er-
lendirmesinden geçer. ‹nsanlar, tarihsel gerçeklikleri, olaylar› kaydeden tarihçinin
yorumlar›na, dünya görüflüne göre izlemek durumundad›rlar. Yani tarihsel olayla-
r›n yorumu bir bak›ma sübjektif bir karakter tafl›r.
‹lk elde erozyona u¤rayan tarih, tarihî roman aflamas›nda kurgu denilen ikinci
bir de¤iflime girer. Roman yazar› ise tarihçinin malzemesini al›r, muhayyilesinde
yo¤urarak, bilinmeyenler üzerine bir kurgu oluflturarak, tarih malzemesini yeniden
insanlar›n dikkatlerine sunar. Yazar, tarihsel gerçekli¤in üzerine, tarihsel olmayan
kurguya dayal› insan faktörünü ve onun yine tarihe konu olmayacak insan çevre-
sini yerlefltirerek eserini meydana getirir (Bak›n›z, Çelik, 2007).
Collingwood’a göre, her insan›n eylemi tarihe konu olmaz. Tarihçiler de böyle
düflünürler:
“Ne ki, kendilerine tarihsel insan eylemleri ile tarihsel olmayan insan eylemleri ara-
s›nda nas›l ay›r›m yap›laca¤› soruldu¤unda, ne diyeceklerini flafl›r›rlar. Biz flimdiki
bak›fl aç›m›zla bir yan›t önerebiliriz: insan›n yap›p ettikleri, onun hayvansal do¤as›,
güdüleri ve arzular› denebilecek fleyler belirlendi¤i sürece, tarihsel de¤ildir; bu etkin-
likler süreci do¤al bir süreçtir. Bunun için, tarihçi,insanlar›n yiyip içmesiyle, uyu-
mas›yla, seviflmesiyle ve böylece do¤al arzular›n› doyurmas›yla ilgilenmez; bu arzu-
lar›n gelenek ve ahlâkça onaylayacak biçimde doyum buldu¤u bir çerçeve olarak,
düflünceleriyle yaratt›klar› toplumsal adetlerle ilgilenir.” (1996: 259).
Tarihî roman yazar› ise tarihsel olmayan insan eylemlerini hayal dünyas›nda
canland›r›r. ‹flin insanî boyutunu kendince ortaya ç›karmaya çal›fl›r.
Tarihî romanc› ile tarihçi aras›nda yorum ve de¤erlendirme bak›m›ndan az da
olsa bir benzerlik söz konusudur. Tarihin yorumlanmas›na dair ç›kan kitaplarda ta-
rihçi ile tarihî roman yazanlar aras›nda fiksiyon bak›m›ndan da benzerlik vard›r. Ta-
rihçinin, tarihsel gerçeklikleri yeniden yorumlamas›nda, kendi dünya görüflü ve ha-
yat› alg›lama tarz› etkili olur. ‹lhan Tekeli, tarihçinin görevini flöyle aç›klar: “Tarih
ancak bugünden geçmifle gidilerek bir bütün olarak kavranabilir ve tarihçinin yak-
4 Ça¤dafl Türk Roman›
lafl›m› da bugünden geçmifle giderek tarihi anlamak olmal›d›r.” (1998: 39). Tarihî ro-
man yazar›n›n durumu daha farkl›d›r. O, tarihçinin sundu¤u malzemeyi, duydukla-
r›ndan ve efsanelerden elde etti¤i bilgiyi hayal dünyas›nda yo¤urur, tarihî malzeme-
yi insana ait duygularla, yaflama tarz›yla flekillendirerek karfl›m›za ç›kar›r.
Tarih, tarihî belgelerin yorumlanmas› ve yap›lan araflt›rmalar›n artmas›yla sü-
rekli olarak tamamlanmaktad›r. O halde tarihin sürekli olarak kendini yenilemesi
de kaç›n›lmazd›r. ‹lk belgelerden hareketle oluflturulmufl tarih, bulunan yeni bel-
geler ve getirilen yeni yorumlarla sürekli de¤ifltirilir ve zenginlefltirilir.
Bu ba¤lamda diyebiliriz ki, tarihsel gerçeklikle, tarihi olaylar› hareket noktas›
alan romanlarda tarihin yeniden yorumlanmas› söz konusudur. Romanda daha
fazla olmak kayd›yla ikisinde de fiksiyon vard›r. Fakat tarih, gerçek olmak iddi-
as›ndad›r. Roman ise, yaln›zca yazar›n›n tarihi kurgulamas› sonucunda tarihçinin
sundu¤u malzemeden hareketle kendi gerçeklerini sezdirmek maksad›yla kaleme
al›nm›flt›r.
Edebiyat da, tarihî roman ba¤lam›nda tarihle iliflki içersindedir. ‹lk tarihî roman
örne¤ini Walter Scott’un kaleme ald›¤› kabul edilir. Scott, ‹skoç halk›na ait efsane
ve halk hikâyelerini toplayarak kendi tarih bilgisiyle yo¤urarak roman haline getir-
mifltir. ‹lk tarihî roman örne¤i say›lan Waverley’de (1814) Walter Scott, gerçek bir
olay›n içersine fictif yap›da bir metin yerlefltirmifltir. Roman›n konusu, ‹skoçya ta-
rihindeki 1745 Jakoben Ayaklanmas›’d›r. Bu romanda fictif yap›, tarih ve e¤itim iç
içedir.
Tarihî roman yafland›¤› kabul edilen olaylarla, yazar›n kurgu dünyas›n›n birle-
flimi sonucunda meydana gelir. Roman m›, tarih mi oldu¤u hakk›nda çeflitli düflün-
celer ileri sürülen tarihî roman›n estetik boyutu da tart›flmal›d›r. Tarih ilminin ›fl›-
¤›nda ayd›nlat›lm›fl bir geçmifl ele al›n›r. Bu sebeple edebî eserin fictif yap›s› ile ta-
rihsel gerçeklik iç içe girmifl durumdad›r.
Bütün bu geliflmelere ra¤men, tarihin konusu veya hareket noktas›, romanla
karfl›laflt›r›ld›¤›nda s›n›rl›d›r. Roman savafl, siyaset ve ekonomik hayata, okuyucu-
yu s›kmamak aç›s›ndan, fazla girmese de; insana ve tabiata ait her fleyi herhangi
bir s›n›rlama olmaks›z›n kurguya dayand›rarak anlatabilir.
Tarih fluuru veya tarihsel olan flimdiki zaman ile geçmifl aras›ndaki ba¤lant›y›
sa¤lar. Tarihî roman yazar› da, modern edebiyat kuramlar› içersinde, en az iki za-
mana yönelik, veya de¤iflik zaman süreçleri içersinde bir iliflki kurgulayarak roma-
n›n› oluflturur. Bu, tarih veya tarihî roman yaz›c›l›¤›nda temel kural niteli¤indedir.
Roman›n içersinde hissedilse de, hissedilmese de, yazma zaman› ile vak’a zaman›
aras›nda, anlat›mdan veya kullan›lan dilden kaynaklanan uzakl›k bulunur. Roman-
daki anlat›c›n›n bazen o zaman dilimiyle bütünleflti¤i de görülür. Bu, baflar›l› bir
anlat›m tekni¤idir.
Farkl› anlat›m tekniklerini deneyenler de vard›r. Postmodern anlat›m tarz›n› de-
neyen Nedim Gürsel’in Bo¤azkesen/Fatih’in Roman›’nda bugün ve geçmifl iki çiz-
gi halinde birlikte sunulmufltur. Burada anlat›c› durumundaki “ben”, 12 Eylül 1980
sonras›nda Bo¤aziçi’ndeki terkedilmifl bir yal›da oturmakta ve Fatih dönemi ile ‹s-
tanbul’un fethini anlatan bir roman kaleme almaktad›r. Binalar ve tarihsel mekân-
lar “ben”i tarihin içine sürüklemektedir (Gürsel, 1997: 74-75).
Bo¤azkesen/Fatih’in Roman›’ndaki bu anlat›ma karfl›n Kemal Tahir’in Devlet
Ana, Yorgun Savaflç›; Tar›k Bu¤ra’n›n Osmanc›k, Küçük A¤a; Halide Edip’in Atefl-
ten Gömlek, Ahmet Hamdi Tanp›nar’›n Sahnenin D›fl›ndakiler gibi romanlar›nda,
bugünün varl›¤›, yazar›n biyografik bilgisi, eserdeki dil özellikleri ve zamana daya-
l› anlat›m özellikleri d›fl›nda fazlaca hissedilmez.