Table Of Content
HERMANN HESSE
Bozkırkurdu
Çeviren: Kâmuran Şipal
“Harry kendi içinde bir 'insan' bulur, düşüncelerden,
duygulardan, uygarlıktan, dizginlenmiş ve yüceltilmiş
doğadan kurulup çatılmış bir dünyadır bu; ayrıca, bir ‘kurt’
bulur içinde, içgüdülerden, vahşilikten, acımasızlıktan,
yüceltilmemiş, yontulmamış doğadan bir dünya bulur.
Varlığının böyle açık seçik ikiye ayrılmasına, birbirine
düşman iki yarıma bölünmesine karşın, yine de kurt ile
insanın bazı mutlu anlarda birbiriyle kardeş kardeş
geçindiğini görür. ”
Uçarı bir “yaşam” insanı olmaya kalkışan katıksız bir
“düşün” insanının, bu ikilemin gelgitleriyle oradan oraya
savrulan yalnız bir ruhun, Bozkırkurdu’nun hikâyesi. Aydın
geçinenlerin, bildikleriyle büyüklenenlerin, bilmediklerini
küçümseyenlerin, bunu yaparken -bilinçli ya da bilinçsiz-
yaşamı kaçıranların yüzüne inen bir tokat.
“Bozkırkurdunun, deneysel cesaret anlamında Ulysses ten
aşağı kalmayan bir yapıt olduğunu söylemeye gerek var mı?
Bozkırkurdu, okumanın ne demek olduğunu uzun
zamandır ilk kez hatırlattı bana.”
Thomas Mann
Hermann Hesse 1877'de Almanya'nın Calw kasabasında
doğdu. Eğitim sistemindeki kısıtlamalara ve misyoner
babasının dinsel baskılarına direnerek Maulbronn İlahiyat
Okulu'ndan ayrıldı. Bir süre kitapçılık yaptıktan sonra 1904'te
serbest yazarlığa başladı. Birinci Dünya Savaşı'nda tarafsız
kalan İsviçre'ye yerleşerek Alman militarizmi ve
milliyetçiliğini yeren yazılar yazdı. Savaş tutsakları ve
gözaltına almanlar için bir dergi çıkardı. 1923'te İsviçre
uyruğuna geçti.
Savaş ortamının ve kişisel sorunlarının etkisiyle ağır bir
bunalım geçiren Hesse, Jung'un öğrencisi Lang'dan psikanaliz
tedavisi gördü. Lang ile dostluğu Hesse'nin ruhbilime ve
Jung'a duyduğu ilgiyi körükleyerek iç dünyasını
zenginleştirdi. 1911'de Hindistan'a yaptığı yolculuk Doğu
kültüründen etkilenmesine yol açtı. Yapıtlarında, kişinin
uygarlığın yerleşik kalıplarından kurtularak özbenliğini
bulmaya çalışmasını işledi, insanları kendi yaşamlarını
kurtarmaya çağırdı ve Doğu gizemciliğini yüceltti.
Hesse, Doğu kültürüne yakınlığıyla, özellikle 1960'larda
Amerika'da canlanan Budizm ve Zen Budizmi akımları
sırasında en çok okunan yazarlar arasına girdi. Romanları,
öyküleri, denemeleri, şiirleri, politik makaleleri ve kültür
alanındaki eleştirel yazılarıyla tüm dünyada 100 milyonu
aşkın okura ulaşan, 1946'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan
Hesse, 1962'de İsviçre'nin Montagnola kasabasında öldü.
Başlıca yapıtları: Peter Camenzind (Can, 2003), Unterm
Rad (Çarklar Arasında; Can, 2002), Gertrud (YKY, 2003),
Rosshalde (YKY, 2003), Demian (Can, 2003), Siddharta
(Can, 2002), Der Steppenwolf (Bozkırkurdu; YKY, 2003),
Narziss und Goldmund (Narziss ve Goldmund; YKY, 2002),
Das Glasperlenspiel (Boncuk Oyunu; YKY, 2002).
Kâmuran Şipal 1926'da Adana'da doğdu. İÜEF Alman Dili
ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi. Çağdaş Alman Hikâyesi/1945
'ten Sonra adıyla bir inceleme ve antoloji; Beyhan, Elbiseler
Çarşısı, Büyük Yolculuk, Buhurumeryem, Köpek İstasyonu
adlı öykü kitapları yayımladı. Hermann Hesse'nin yapıtları
başta olmak üzere pek çok Alman yazardan ve Franz
Kafka'dan yaptığı çevirilerle tanındı.
YKY'deki çevirileri: I. Bachmann'dan Otuzuncu Yaş /
Bütün Öyküler (2004); S. Freud'dan Sanat ve Sanatçılar
Üzerine (1995); W. Grimm ve J. Grimm'den Grimm Masalları
(2003); H. Hesse'den Narziss ve Goldmund (2002), Boncuk
Oyunu (2002), Bozkırkurdu (2003), Gertrud (2003),
Rosshalde (2003), Knulp (2004).
Yayıncının Önsözü
Bu kitap, kendisinin sık kullandığı bir nitelemeye
dayanarak "Bozkırkurdu" adını verdiğimiz bir adamdan bize
kalmış notları içeriyor. Notların bir önsözü gerektirip
gerektirmediğini bir yana bırakalım; en azından ben,
Bozkırkurdu'na ilişkin anılarımı kaydedeceğim birkaç sayfayı
da notlara eklemeyi zorunlu görüyorum. Bozkırkurdu
hakkında fazla bilgim yok, özellikle geçmişi ve soyu sopuna
ilişkin hiçbir şey öğrenebilmiş değilim. Ne var ki, kişiliği
hakkında güçlü ve her şeye karşın sıcak bir izlenim bıraktı
üzerimde.
Bozkırkurdu yaklaşık elli yaşlarında bir adamdı; birkaç yıl
önce bir gün teyzemin evine çıkıp geldi, mobilyalı bir oda
arıyordu. Çatı katındaki salonla bitişiğindeki küçük yatak
odasını kiraladı; aradan birkaç gün geçtikten sonra iki bavul
ve bir kitap sandığıyla yeniden gelerek dokuz-on ay kadar
yanımızda kaldı. Tek başına yaşayan pek sessiz biriydi; yatak
odalarımız yan yana olmasaydı da bazen merdiven ve
koridorda karşılaşmasaydık, birbirimizi belki hiç
tanımayacaktık, sokulgan biri sayılmazdı çünkü, şimdiye
kadar kimsede rastlamadığım ölçüde insanlardan kaçan
biriydi, bazen kendisi için kullandığı isimle gerçekten bir
bozkırkurduydu, benimkinden değişik bir dünyadan çıkıp
gelmiş yabancı, vahşi, ürkek, hatta çok ürkek bir yaratıktı. Ne
var ki, karakter ve yazgısının kendisini ne derin bir yalnızlığa
sürüklediğini ve onun bu yalnızlığı nasıl bilinçli şekilde kendi
yazgısı diye görüp benimsediğini ancak burada bırakıp gittiği
notlardan öğrenmiştim, ama daha önce bazı önemsiz
karşılaşma ve söyleşiler sonucu onu bir ölçüde tanımamış da
değildim ve notlarına bakarak hakkında edindiğim izlenim,
kişisel tanışmamızdan sonra bende oluşup bazı boşluklar
içeren biraz silik izlenime temelde uygun düşmekteydi.
Bozkırkurdu evimizden içeri ilk kez ayak atıp teyzemden
iki odayı kiraladığında tesadüfen ben de yanlarmdaydım.
Öğle vaktiydi, sofra kaldırılmamıştı henüz, bürodaki işime
gitmeme daha yarım saat vardı. Bu ilk karşılaşmamızda onun
üzerimde bıraktığı tuhaf ve hayli çelişik izlenimi
anımsıyorum. İpini çekip çıngırağı çalarak cam kapıdan içeri
girmiş, teyzem de loş girişte ne istediğini sormuştu. Ama
Bozkırkurdu kısa kesilmiş saçlarıyla sivri başını arkaya atarak
havayı koklar gibi burnunu hızlı hızlı sağda solda gezdirmiş,
teyzemin sorusunu yanıtlamadan ya da ismini söylemeden
önce, "Oh, ne güzel kokuyor burası," demişti gülümseyerek.
İyi yürekli teyzem de gülümsemişti bunun üzerine. Ama ben
böyle bir selamlaşmayı daha çok gülünç bulmuş, adamı pek
gözüm tutmamıştı.
"Ha evet," demişti Bozkırkurdu ardından. "Kiraya verecek
bir odanız varmış, onun için geldim."
Ancak merdiveni tırmanıp çatı katma geldiğimizde ona
daha bir alıcı gözüyle baktım. Boylu boslu biri denemezdi,
ama gerek yürüyüşü gerek başını havada tutuşuyla öyle
biriymiş izlenimini uyandırıyordu. Modaya uygun, rahat bir
kışlık palto vardı sırtında; aslında temiz ve düzgün, ama
özensiz şekilde giyinmiş, titizlikle tıraş olmuştu. Çok kısa
kesilmiş saçında kırlaşmış, parıldayan kimi yerler
seçilmekteydi. Yürüyüşünden ilkin hiç hoşlanmadım; belirgin
ve sert profiline, ayrıca konuşmasının tonuna ve havasına
uygun düşmeyen yorgun, kararsız bir edası vardı. Ancak
sonradan anladım ve öğrendim ki hastaymış, yürümekte
zorluk çekiyormuş. O zamanlar bana yine hoş görünmeyen
acayip bir gülümsemeyle merdiveni, duvarları, pencereleri ve
merdiven boşluğundaki eski ve yüksek dolapları gözden
geçirdi; hepsini de beğenmiş, öte yandan yine de gülünç
bulmuşa benziyordu. Zaten tüm davranışlarıyla insanda öyle
bir izlenim bırakıyordu ki, adeta yabancı bir dünyadan,
örneğin denizaşırı ülkelerden çıkıp gelmişti, dolayısıyla bizim
burada her şey gözüne sevimli, ama biraz komik
görünmekteydi. Ne yalan söyleyeyim, nazik, hatta içtenlikli
bir adamdı; eve, odaya da hiç kusur bulmamış, kira ve
kahvaltı için ödeyeceği parayla diğer bütün koşulları hiç
itirazsız kabullenmişti. Ama yine de çevresi tümüyle
yadırgatıcı ve bana olumsuz ya da düşmanca gelen bir
atmosferle sarılmıştı. Çatı katındaki salonu, ayrıca yanı
başındaki küçük yatak odasını kiraladı; ısınma, su ve ev
yönetmeliğine ilişkin açıklamaların hepsini dikkatle ve güler
yüzle dinledi, karşı çıkmadı hiçbirine, ileride kiradan
düşülmek üzere hemen bir pey de ödemeye kalktı, yine de
bütün bunlar olurken pek işin içinde değilmiş gibi bir hali
vardı, yaptığı işi adeta komik görüp ciddiye almıyor, sanki
zihnini gerçekte bambaşka şeyler kurcalarken bir oda
kiralamasını ve karşısındakilerle Almanca konuşmasını tuhaf
ve alışılmadık bir şey sayıyordu. Bozkırkurdu'yla ilgili
izlenimim böyleydi aşağı yukarı; üzerine küçük çapta pek çok
çizgi çekilip kimi düzeltmelerden geçirilmeseydi, doğrusu
olumlu bir izlenim denemezdi. Bir kez, Bozkırkurdu'nun yüzü
başından beri hoşuma gitmişti, yadırgatıcı ifadesine karşın
sevmiştim bu yüzü. Belki biraz garip ve üzgün, ama uyanık,
pek düşünceli, hayli belirgin hatlarla entelektüel bir yüzdü.
Sonra, beni Bozkırkurdu'yla barışık kılan bir başka şey de
nezaket ve içtenlikle davranması, kendisine biraz zor geliyor
görünse de, davranışında bir büyüklenmeye yer
vermemesiydi. Tersine, insanı nerdeyse duygulandıran bir şey,
sanki yakaran bir şey vardı davranışında, nereden
kaynaklandığını ancak sonradan kestirebildiğim bu özellik
beni ona biraz yaklaştırmıştı.
İki odanın gezilmesi ve diğer görüşmeler sürerken, benim
öğle paydosu sona ermişti, işimin başına dönmem
gerekiyordu. Bozkırkurdu'na veda edip onu teyzemle baş başa
bıraktım. Akşam eve döndüğümde, teyzem Bozkırkurdu'nun
odaları kiraladığını, önümüzdeki günlerde de eve taşınacağını
söyledi. Ne var ki, Bozkırkurdu teyzeme rica etmiş, bizim
evde kalacağını polise bildirmemesini istemişti: Gereken
formaliteleri yerine getirmek üzere yabancılar bürosunun
odalarında dolaşıp durması ve yapılacak diğer işler, kendisi
gibi hastalıklı biri için katlanılmaz bir şey olacaktı. O
zamanlar bunun beni nasıl işkillendirdiğini ve böyle bir
koşulu kabul etmemesi için teyzemi nasıl uyardığımı dün gibi
anımsıyorum. Bozkırkurdu'nun ne idüğü belirsiz bir kişi
olarak dikkatleri üzerine çekmek istememesi ve polisten
korkması, bana hal ve davranışındaki alışılmamış ve
yadırgatıcı ifadeye fazlasıyla uygun düşer göründü. Böyle bir
