Bir Geyşanın Anıları - Arthur Golden

615 Pages·2006·2.13 MB·Turkish

by  Arthur Golden

Bir Geyşanın Anıları
Arthur Golden
Çeviri: Azize Bergin, Zeliha İyidoğan Babayiğit
Altın Kitaplar
2006
Y
azar Üzerine
Arthur Golden, Tennessee, Chattanooga’da doğmuş ve
büyümüştür.
1978 yılında Harvard Koleji Japon Sanat Tarihi
Bölümü'nden mezun olmuştur. 1980 yılında Columbia
Üniversitesi Japon Sanat Tarihi yüksek lisans bursu kazanmış
ve Mandarin Çincesi öğrenmiştir. Beijing Üniversitesinde bir
yaz boyunca çalışmalar yaptıktan sonra, Tokyo’ya gitmiş ve
bir dergide çalışmıştır. 1988 yılında Boston Üniversitesinden
İngiliz dili konusunda uzmanlık diploması almıştır. Bir süre
Japonya’da yaşamış ve çalışmıştır. Şimdilerde Boston
civarında edebiyat öğretmenliği yapmakta ve yazı yazmaya
devam etmektedir. Karısı ve çocuklarıyla birlikte,
Massachusetts, Brookline’de yaşamaktadır.
Ö
nsöz
1936 yılının ilkbaharında on dört yaşında bir çocukken
babam beni Kyoto’da bir dans gösterisine götürmüştü. O
gösteriden sadece iki şeyi anımsıyorum. Birincisi, izleyiciler
arasında benimle babamdan başka Batılı birilerinin
olmamasıydı; Hollanda’daki evimizden oraya geleli daha
birkaç hafta olmuştu ve kültürel soyutlanmaya henüz
alışamamıştım; kendimi garip hissediyordum. İkincisi,
aylarca Japonca öğrenmeye çalıştıktan sonra, konuşmalardan
bazı bölümleri anlamaktan duyduğum büyük sevinçti.
Karşımdaki sahnede dans eden genç Japon kadınlarına
gelince, onların parlak renkli kimonolar giydiklerini
anımsıyorum sadece. Kuşkusuz elli yıllık uzunca bir süreden
sonra New York gibi uzak bir kentte, onlardan birinin benim
yakın dostum olacağını ve inanılmaz anılarını bana
yazdıracağını bilemezdim.
Bir tarihçi olarak, anıları her zaman bir kaynak kabul
etmişimdir. Anılar, anılarını açıklayan kişinin dünyasını
yansıtmakla kalmaz. Anılar, biyografiden bir bakıma farklıdır,
anılarını açıklayan kişi biyografi yazarının ulaştığı perspektife
asla ulaşamaz. Otobiyografi, eğer gerçekten böyle bir şey
varsa, öyle bir şeydir ki, bir tavşana çayırın otları arasında
zıplamanın ne demek olduğunu anlattırmaya benzer. Tavşan
bunu nereden bilebilir? Diğer taraftan, çayır hakkında bilgi
almak istiyorsak, hiç kimse bize tavşan kadar yararlı olamaz.
Ancak tavşanın gözlemleme fırsatını bulamadığı şeylerden de
yoksun kalacağımızı bilmeliyiz.
Ben bu açıklamayı, mesleğini bu tür ayırımlar üzerine
kurmuş bir akademisyenin kararlılığı içinde söylüyorum.
Fakat yine de sevgili dostum Nitta Sayuri’nin anıları benim
görüşlerimi tekrar gözden geçirmeme neden oldu. Evet,
Sayuri bize içinde yaşadığı çok gizli dünyayı tarif ediyor,
bunu tavşanın tarlayı görüşü olarak da nitelendirebilirsiniz.
Bir geyşanın ilginç yaşamının Sayuri’nin anlattıklarından
daha iyi belgelenemeyeceğini söyleyebiliriz. Fakat Sayuri,
"Japonya’nın Parıldayan Mücevherleri" isimli kitapta ona
ayrılan uzun bölümde anlattıklarından ve yıllar boyunca yayın
organlarında yer alan onunla ilgili yazılardan çok daha geniş
kapsamlı bir açıklama sunuyor. Bu olağandışı konu söz
konusu olduğunda, hiç kimse anılarını açıklayan kişiyi, onun
kendisi kadar yakından tanıyamadı.
Sayuri’nin göze çarpan biri olması, büyük ölçüde bir şans
eseridir. Başka kadınlar da benzer yaşamlar sürdüler. Bu
yüzyılın başında, J. Pierpont’un yeğeni George Morgan’ın
kalbini çalıp onun sürgündeki döneminde eşi olan Geyşa Kato
Yuki, belki Sayuri’ninkinden çok daha olağandışı bir yaşam
sürmüş olabilir. Fakat sadece Sayuri, kendi öyküsünü tam
olarak belgeleyebildi. Uzun bir süre, Sayuri’nin bunu
yapmasının isabetli bir kaza olduğunu düşündüm. Eğer
Japonya’da kalsaydı, yaşamı anılarını toplamasına fırsat
vermeyecek derecede dolu olacaktı. Ancak 1956 yılında
şartlar Sayuri’yi Amerika’ya göç etmeye zorladı. Sayuri geri
kalan kırk yılını, New York’ta Waldorf Towers’ta geçirdi.
Burada otuz ikinci katta, şık bir Japon stili daire yaratmayı
başardı. O zaman bile Sayuri’nin yaşamı büyük bir hızla
devam etti. Dairesinde Japon sanatçılarını, aydınları,
işadamlarını, hatta kabine üyelerini ve bir iki gangsteri
ağırladı. Onunla, 1985 yılında bir dost bizi tanıştırıncaya
kadar karşılaşmadım. Japonya’yı araştıran bir bilim adamı
olarak Sayuri’nin adına rastlamıştım, ama onun hakkında
hemen hiçbir şey bilmiyordum.
Dostluğumuz gelişti ve Sayuri bana sırlarını açıklamaya
başladı. Bir gün ona, öyküsünün açıklanmasına izin verip
vermeyeceğini sordum.
Sayuri bana, "Eğer bu işi sen yaparsan izin verebilirim,
Jakob-san," dedi.
Böylece çalışmalarımıza başladık. Sayuri anılarını yazmak
yerine dikte ettirmeyi yeğliyordu, çünkü yüz yüze konuşmaya
çok alıştığını odada onu dinleyecek biri olmazsa ne
yapacağını bilemeyeceğini belirtti. Ben de kabul ettim ve
müsveddeler bana on sekiz aylık bir süre içinde dikte ettirildi.
Sayuri’nin Kyoto lehçesinin farkındaydım ve çeviri yaparken
bunun inceliklerini nasıl yansıtacağımı düşünüyordum. Kyoto
lehçesinde geyşalar kendilerini geiko olarak tanımlarlar ve
kimono da bazen obebe olarak bilinir. Fakat daha
başlangıçtan itibaren, Sayuri’nin dünyasına kendimi
kaptırdım. Birkaç gün dışında Sayuri’yle hep akşamları
buluşuyorduk, çünkü akşam saatleri Sayuri’nin zihninin en
faal olduğu dönemlerdi. Sayuri genellikle Waldorf
Towers’taki dairesinde konuşmayı yeğliyordu, fakat zaman
zaman Park Bulvarı’ndaki Japon lokantasında özel bir odada
da buluşuyorduk. Her konuşmayı banda almamıza rağmen,
sekreteri yanımızda olup, büyük bir sadakatle söylenenleri
yazıyordu. Sayuri hep bana hitap ederek konuşuyordu.
Anlatmaya nereden devam edeceği konusunda kuşkusu
olunca ben Sayuri’yi yönlendiriyordum. Kendimi üzerinde
bina inşa edilen bir temel gibi görüyordum ve Sayuri’nin
güvenini kazanmamış olsaydım onun öyküsü asla
anlatılamazdı, diye düşünüyordum. Şimdiyse gerçeğin başka
türlü olabileceğinin bilincindeydim. Sayuri beni anılarını
yazacak kişi olarak seçmişti bu kesindi, ama yıllar boyunca
bu işi en iyi yapacak adayı beklemişti.
Bu da bizi temel soruya getiriyor: Sayuri, öyküsünün
açıklanmasını neden istedi? Geyşalar suskun kalmak için
yemin etmezler, ama onların varlıkları, bir Japon inancına
göre düzenlenmiştir. Yani sabahleyin büroda olanlarla
akşamları kapalı kapılar ardında olanların birbiriyle hiçbir
ilişkisi yoktur ve her zaman ayrı değerlendirilmeleri gerekir.
Geyşalar deneyimlerinden söz etmezler. Fahişeler gibi
geyşalar da şu veya bu tanınmış kişinin başkaları gibi
pantolonunu bacaklarına teker teker mi geçirdiğini bilmek
gibi olağandışı bir durumla karşı karşıyadırlar. Bu gece
kelebeklerinin rollerini büyük ölçüde halkın güvenine
bağlamaları onların açısından yararlıdır, fakat bu güveni
sarsan geyşa, kendini zor bir duruma sokar. Sayuri’nin
durumunda, öyküsünü açıklaması olağandışı bir davranıştı,
aslında Japonya’da artık ona söz geçirebilecek kimse
kalmamıştı. Anavatanıyla bağları kopmuştu. Bu da bir bakıma
bize onun neden suskun kalmak istemediğini gösteriyor, ama
neden konuşmayı seçtiğini bilemiyoruz. Ona bu soruyu
sormaktan çekindim; ya soruyu yanıtlarken fikrini
değiştirseydi? Müsvedde tamamlandıktan sonra bile soruyu
sormaktan kaçındım. Ancak Sayuri yayınevinden avansını
aldıktan sonra, soruyu sormamda bir sakınca kalmadığını
düşündüm. Sayuri neden yaşamını belgelemek istemişti?
Sayuri, “Bugünlerde zaman geçirmek için başka ne
yapabilirim," diye karşılık verdi.
Sayuri'nin davranış nedeninin gerçekten bu kadar basit olup
olmadığı konusunda kararı okurlara bırakıyorum.
Gerçi Sayuri biyografisinin belgelenmesine hevesliydi, ama
bazı koşulların yerine getirilmesinde de ısrar etti.
Müsveddenin ancak onun ölümünden ve yaşamında rol
oynayan bazı kişilerin ölümlerinden sonra yayınlanmasını şart
koştu. O adamların hepsi de Sayuri’den önce öldü. Onun
açıklamalarının kimseyi zor durumda bırakmaması, Sayuri
için çok önemliydi. İsimlerin çoğunu değiştirmedim, ancak
Sayuri bazı adamların kimliklerini benden bile gizledi,
onlardan sadece bazı sıfatlarla söz etmeyi yeğledi, bu da
geyşalar arasında çok yaygın bir uygulamadır. Örneğin,
başındaki kepeklerden ötürü Bay Kar Fırtınası adı verilen kişi
gibi... Okur, Sayuri’nin sadece insanları eğlendirmeyi
amaçladığını düşünürse onun gerçek niyetini anlamamış olur.
Teyp kayıt cihazı kullanmayı önerdiğim zaman, sekreterin
diktelerde yanlışlık yapması olasılığına karşı bir önlem almak
istemiştim. Ancak geçen yıl Sayuri öldükten sonra, böyle
yapmakta başka bir amacımın daha olabileceğini düşünmeye
başladım. Sayuri’nin anlamlı sesini muhafaza etmeliydim.
Böyle ses çok az kişide bulunurdu. Sayuri erkekleri
oyalamayı meslek edinen bir kadından beklendiği gibi çok
yumuşak bir tonla konuşuyordu. Fakat bir sahneyi gözlerimin
önünde canlandırmak istediği zaman, sesi, bende, odada yedi
sekiz kişi varmış hissini uyandırıyordu. Hâlâ zaman zaman
akşamları çalışma odamda onun bantlarını dinliyorum ve
onun artık yaşamadığına inanmak çok güç geliyor.
Jakob Haarhuis
Arnold Rusoff, Japon Tarihi Profesörü
New York Üniversitesi
B
irinci Bölüm
Farzet ki, seninle bir bahçeye bakan sessiz bir odada
oturmuş, yeşil çaylarımızı yudumlayarak çok eskiden
yaşanmış bir olaydan söz ediyorduk. Ben sana dedim ki:
"Falancayla karşılaştığım o öğleden sonra, yaşamımın en
güzel öğleden sonrasıydı ve aynı zamanda en kötüsüydü."
Sanırım bunları duyunca fincanı elinden bırakır,
"Hangisiydi?" diye sorardın. "En iyisi miydi, en kötüsü
müydü? Çünkü ikisinin birden olmasına imkân yoktu."
Normal olarak kendime güler sana hak verirdim. Fakat gerçek
şu ki, Bay Tanaka Ichiro’yla tanıştığım öğleden sonra,
gerçekten yaşamımın en iyi ve en kötü öğleden sonrasıydı.
Adam bana büyüleyici biri olarak göründü, hatta ellerindeki
balık kokusu bile bir çeşit parfüm gibi geldi. Eğer Bay
Tanaka’yı tanımasaydım, eminim ki ben bir geyşa olmazdım.
Ben bir Kyoto geyşası olmak için doğmamıştım ve öyle
yetiştirilmemiştim. Hatta Kyoto’da doğmamıştım bile. Japon
denizinde Yoroido adında küçük bir kasabada yaşayan bir
balıkçının kızıyım ben. Yaşamım boyunca, sadece bir avuç
insana Yoroido’dan, büyüdüğüm evden, annemden babamdan
ya da ablamdan söz ettim. Kuşkusuz nasıl geyşa olduğumu ve
geyşa olmanın ne anlama geldiğini kimseye açıklamadım.
Çoğu kimse annemle büyükannemin geyşa olduğunu ve