Aristos (Yaşam Üzerine Notlar) - John Fowles

234 Pages·2014·0.94 MB·Turkish

by  John Fowles

JOHN FOWLES
ARISTOS
Yaşam Üzerine Notlar
İngilizceden çeviren
Serdar Rifat Kırkoğlu
Kitabın özgün adı
The Aristos
JOHN (ROBERT) FOWLES (D. 1926) İngiliz romancı,
hikayeci, şair ve denemcci. Fowles mit ve gizemi gerçekçilik
ve varoluşçu düşünce ile birleştiren romanlarıyla yüzyılın
önemli yazarları arasına girmiştir. Gerilim romanı. Vıktoryen
romanı, ortaçağ öyküsü ve otobiyografi gibi geleneksel
düzyazı biçimleriyle deneyler yapmış, bu biçimler aracılığıyla
yirminci yüzyıl sanatını ve toplumunu yorumlamıştır. Fowles
karmaşık durumlar ve efsane, sanat ve tarihten alınma
unsurlarla dolu sahneler yaratan, anıştırma ve betimleme
tekniklerini sık kullanan bir yazardır. Romanların anlatı yapısı
güçlü, karakterleri canlı, inandırıcıdır. Bu karakterlerin çoğu
toplumun genelgeçer kurallarının dışında yaşar: romanların
dramatik gerilimi bu karakterlerin kendilerini yeniden
değerlendirmelerini gerektiren can alıcı dönüm noktalarına
ulaşmalarıyla sağlanır. Fowles'ın kadın kahramanları zeki ve
bağımsızdın erkek kahramanlar ise hayatlarındaki
bulmacalara yanıt arayan genellikle kararsız ve yalıtılmış
durumdadırlar. Çoğu durumda aradıkları basil çözümleri
bulamadıkları gibi arayışları esrarın daha da artmasıyla
sonuçlanır. FowIes her şeyi bilen tanrı yazar rolünü reddeder,
bu tavrı, romanlarına okuru tatmin edecek sonuçlar yazmayı
reddetmeyi de içerdiği için bazı okurlarını kızdırmıştır. Oysa.
Fowles yarattığı karakterlere kendi sınırlan içinde seçme ve
davranma özgürlüğü tanımanın yazar sorumluluğunun gereği
olduğuna inanır. Bu uygulama. Fowles'ın iradesini ve
bağımsız düşüncelerini kullanarak topluma uyum göstermeye
direnen ve böylece şansın hayatı üzerindeki etkisini sınırlayan
''sahici" insan anlayışına koşuttur.
İlk romanı The Collector (1963: Koleksiyoncu) büyük bir
ticari başarı kazanmış, kitap hakkında yapılan
değerlendirmelerde hikâyenin Herakleitos'tan alınan, Az, yani
seçkinler ile Çok. yani kitleler arasındaki mücadele temasını
işlediği vurgulanmıştır. Fowlcs bir düşünce metni olan ikinci
kitabı The Aristos'ıa (1964: Aristos) sanat, din, siyaset ve
toplum hakkındaki düşüncelerine yer vermiştir. The Magus
(1965: Büyücü) labirentimsi yapısıyla Fowles'ın anlatı
ustalığını gözler önüne serer. Yazımına 1952'de başladığı bu
roman ilk kez 1965'te yayımlanmış, 1977'de yazarın yaptığı
birçok üslup ve yapı değişikliğiyle tekrar yayımlanmıştır. The
French Ueutenunl's Woman (1969; Fransız Teğmenin Kadını
çev.: Aslı Biçen, Ayrıntı Yayınları, 1999) Fowles’un en
başarılı ve yenilikçi romanı olarak değerlendirilmiştir. The
Ehony Tower (1974: Ahanoz Kule) her biri bir sanat biçimiyle
bağlantılı ve yaralım sürecinin bir yönüyle ilgili olan
öykülerden oluşur. Danicl Martin (1977) bir adamın kendini
arayışını konu alan, Fowles'un deyişiyle "duygusal anlamda
otobiyografik” bir romandır. Manlissu (1982, Mantissa. Çev.:
Aysun Babacan. Ayrıntı Yayınlan, 2001) cinsellikten edebiyat
kuramına bir dizi konuyu ele alır ve modem edebiyatta
yazarın rolü üzerinde odaklanır. Akıl ile boş inanç, delilik ve
doğaüstü, özgürlük ve rastlantı, bilim ve büyü gibi
kavramların tartışıldığı; çarpıcı bir gerilim romanının ötesine
uzanıp metafizik boyutlara da erişen son romanı A MaggoH
1985; Yaratık, çev.: Serdar Rifat Kırkoğlu. Ayrıntı Yayınları,
2000) ise on sekizinci yüzyılda Shaker mezhebinin ortaya
çıkışını konu edinir. Kendi yapıtlarının yazılış serüveninden
toplumsal analizlere kadar çeşitli yazılar içeren en son yapıtı
olan Wormholes (1998: Zaman Tüneli) ise makale ve
söyleşilerinden oluşuyor. Ayrıntı Yayınları John Fowles’ın
yukarıda belirtilen tüm kitaplarını yayın programına almıştır.
AYRINTI YAYINLARI
İÇİNDEKİLER
Önsöz
Giriş
I. EVRENSEL DURUM
- Deniz kazası ve sal
- Rastlantının zorunluluğu
- Tanrı oyunu
- Sonluluk ve sonsuzluk
- 'Tanrı'
- Maddenin olumsallığı
- Gizem
- Tanrıtanımazlık
II. İNSANİ HOŞNUTSUZLUKLAR
- Ölüm
- Sadece buna sahip olma
- Ruh miti
- Yalıtılma
- Kaygılar
- Rastlantı
- Haset
III. NEMO
- Siyasal nema
- Nemo'nım zorunluluğu
IV. ÖDÜLÜN GÖRECELİĞİ
- Mutluluk ve haset
V. İYİ’Yİ YAPMAK
- 'Nedensiz edimler’
- Görece özgürlüğün amacı
- İyilik yapma yetersizliği
- Karşıtını destekleme
- İyi kötüye eşittir
- Niçin bu kadar az iyi var?
VI. İNSAN GERÇEKLİĞİNİN GERİLİMSEL
DOĞASI
- ‘Ben’in karşı kutupları
- Gerilim
- Gerilimin mekanizması
- Gerilimlerin ustalıkla yönlendirilmesi
- Başka konuma koyma
- Uluslararası gerilim
- Nihai gerilim
VII. ÖTEKİ FELSEFELER
- Hıristiyanlık
- Lamacılık
- Hümanizm
- Sosyalizm
- Faşizm
- Varoluşçuluk
VIII. PARA SAPLANTISI
- Servet ve yoksulluk
- Hazzın parasallaşması
- Otomasyonun yarattığı boşluk
- Boş zaman görevleri
- Sayılarla ölüm
- Sonuç
IX. YENİ BİR EĞİTİM
- EvrenseI bir dil
- Eğilimin üç diğer amacı.
- Milliyetçilik
- Sanat ve bilim
- Oyunlar
- Suçluluk
- Yetişkinlik
- Âdem ile Havva
- Cinsel özgürlük
- İç eğitim
- Şimdinin önemi
- iç bilgi
- Özet niteliğinde eğitim
X. SANATIN ÖNEMİ
- Zaman ve sanat
- Sanatçı ve sanatı
- Sanat ve toplum
- Sanatçılar ve sanatçı olmayanlar.
- Dâhi re zanaatçı
- Üslup insan değildir
- Şiir sanatı ve insanlık
XI. BİREYDEKİ ARİSTOS
— Ek: Herakleitos
Önsöz
Bu kitap ilkin onu okumuş olan hemen herkesin aksi
yöndeki tavsiyesine karşın yayımlandı. Bunun, ‘imaj’ım için
iyi olmayacağı söylendi bana; ve eğer arkamda çok-satan bir
romanım olmamış olsaydı eminim ki arzulanan bir ‘imaj’ın,
tasavvur edilebileceği gibi, büyük bir insani -ya da yazınsal-
önem taşıyacağına olan inancımın çok az değeri olurdu. Ben o
‘başarı’yı, bu ‘başarısızlık’ı ortaya çıkarmak için kullandım
ve böylelikle ilkelerime göre davranmama inatçılığı
suçlamasıyla karşı karşıya geliyorum. İnatçılık bakımından
suçlu olduğumu kabul ediyor, ilkesizlik bakımından,
etmiyorum; çünkü ben sadece, yazdıklarımla uyum içinde
hareket ediyordum.
Aristos sözcüğü eski Yunancadan alınmıştır. Sözcük
tekildir ve kabaca, ‘belli bir durum için en iyi' anlamına gelir,
ilk hecesi vurgulanır.
Aristos’taki' en önemli meselem, bireyin özgürlüğünü
yüzyılımızı tehdit eden bütün şu uyuşma-baskıları’na karşı
korumaktır; hepimizin üzerine, ama özellikle de kamunun
gözü önünde olan herhangi bir kimsenin üzerine konulmuş
olan bu baskılardan bir ianesi, bir kişiyi, sayesinde para ve ün
kazandığı şeyle-yani, öteki insanların onu en çok kullanmak
istedikleri şeyle yaftalama baskısıdır. Bir kişiyi musluk
tamircisi diye adlandırmak onun bir yanım betimlemektir,
ama aynı zamanda onun birçok başka yanını karanlıkta
bırakmaktır. Ben bir yazarım; ve kendimi basılı sözcüklerde
ifade etmekten başka özel bir tutukevi istemiyorum. Bu
yüzden bu kitabın başlıca kişisel gerekçesi, ‘romancı’ diye
yaftalanan kafese girmeye niyetimin olmadığını bildirmekti.