kavram haritası ve bilgisayar destekli öğre

20 Pages·2017·0.98 MB·Turkish

The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science
Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7579
Number: 67 , p. 29-47, Spring III 2018

Araştırma Makalesi / Research Article
Yayın Süreci / Publication Process
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date
01.04.2018 15.05.2018

KAVRAM HARİTASI VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRE-
TİMİN 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN MADDE KONUSUNDAKİ
KAVRAM YANILGILARININ GİDERİLMESİNE ETKİSİ1 2
EFFECTS OF CONCEPT MAPPING AND COMPUTER ASSISTED INST-
RUCTION ON REMOVING 7th GRADE STUDENTS’ MISCONCEPTIONS ON
THE MATTER SUBJECT
Dr. Aylin Sarı
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-0391-2940
Terakki Vakfı Özel Şişli Terakki Tepeören Anadolu Lisesi / MEB
Prof. Dr. Hale Bayram
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0003-2899-0934
Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü

Öz
Çok sayıda kavram içeren fen bilimleri dersinde, kavramların çoğu birbiriyle
ilişkilidir ve bir kavramın yanlış ya da eksik öğrenilmesi, sonraki kavramların öğrenil-
mesine de etki etmektedir. Bu şekilde yanlış öğrenilen kavramlar, kavram yanılgılarına
sebep olmaktadır. Maddenin yapısı ve özellikleri ünitesindeki konular da öğrencilerin
çok sayıda kavram yanılgısına sahip olduğu konulardır. Bu çalışmanın amacı, yedinci
sınıf öğretim programının bu ünitedeki konularıyla ilgili öğrencilerde bulunan kavram
yanılgılarını belirlemek; kavram haritalarıyla desteklenmiş öğretim, bilgisayar destekli
öğretim ve geleneksel öğretimle bu yanılgıları gidermektir. Çalışmada, ön test-son test
kontrol gruplu yarı-deneysel model kullanılmıştır. İstanbul’daki bir özel okulun üç sını-
fında gerçekleştirilen uygulamada, bilgisayar destekli öğretim (deney I grubu), kavram
haritalarıyla desteklenmiş öğretim (deney II grubu) ve geleneksel öğretim (kontrol gru-

1 Bu çalışma, “1. Uluslararası Eğitimde Yeni Arayışlar Kongresi – 11-12 Mayıs 2018” kongresinde sözlü bildiri olarak
sunulmuştur.
2 Bu çalışma, yazarın Kavram Haritası ve Bilgisayar Destekli Öğretimin 7. Sınıf Öğrencilerinin Madde Konusundaki Kavram
Yanılgılarına Etkisinin Ontolojik Açıdan İncelenmesi (Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Fen
Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2014) adlı doktora tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.
30
Aylin Sarı & Hale Bayram

bu), 19 ders saati boyunca gerçekleştirilmiştir. Uygulamadan önce ve sonra tüm öğrenci-
lere “Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kavram Testi (MYÖKT)” uygulanmıştır. Sarı (2014)
tarafından geliştirilen test, 20 sorudan oluşan iki aşamalı teşhis testidir (cronbach al-
fa=0,82). Ön-test puanları arasındaki ANOVA sonuçlarında, deney ve kontrol grupları
arasında anlamlı bir fark olmamasına rağmen (p= 0,881), son-test puanları arasında an-
lamlı bir fark bulunmuştur (p<0.05). Gruplar arasındaki farkın hangi gruptan kaynak-
landığını belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre, sadece bilgisayar
destekli öğretim yapılan grup ile geleneksel öğretim yapılan gruptaki öğrencilerin
MYÖK son testi puanları arasında fark bulunmuştur (p=0,020).
Anahtar kelimeler: Kavram Yanılgısı, Maddenin Yapısı ve Özellikleri, Kavram
Haritaları, Bilgisayar Destekli Öğretim, Geleneksel Öğretim

Abstract
Science lessons include many concepts that are related to many other concepts
and the incomplete or incorrect learning of a particular concept affects the learning of the
other concepts. Concepts learned like this causes misconceptions to occur. Students have
many misconceptions about the concepts in the unit of matter and its properties. The aim
of this study is to determine misconceptions related to these concepts and overcome
them by using concept maps, computer assisted instruction and traditional instruction.
According to this aim, the pre-test post-test control group quasi-experimental design
was used. The treatment was conducted in the three classes of a private school in Istan-
bul, and computer assisted instruction (experimental group I), concept mapping (expe-
rimental group II) and traditional teaching (control grıup) are used during 19 lessons.
“Matter And Its Properties Concept Test (MPCT)” was conducted to all the students
both before and after the treatments. The test developed by Sari (2014) is 20-itemed two-
tiered diagnostic test. According to the ANOVA results of the pretests, there was no sta-
tistically significant difference between the groups (p=0,881), while there was a statisti-
cally significant difference between the posttest results (p<0.05). According to the results
of Tukey test which is conducted to determine the groups that causes this difference, it is
found that the difference is due to the computer assisted instruction and the traditional
instruction (p=0,020).
Keywords: Misconception, Matter And İts Properties, Concept Maps, Computer
Assisted Instruction, Traditional Instruction

Giriş oluşturmaktadır (Korur, 2015: 1042).
Fen eğitiminin temel amacı, araştıran, Son yıllarda Fen Eğitiminde yapılan
sorgulayan, ve günlük hayatıyla fen konuları çalışmalara bakıldığında, çalışmaların bir
arasında bağlantı kurabilen ve hayatın her çoğu öğrencilerde oluşan kavram yanılgılarını
alanında karşılaştığı problemleri çözebilen belirlemeye yönelik çalışmalar olduğu görül-
bireyler yetiştirmektir (DeBoer, 2000: 589). Bu mektedir (Meşeci, vd., 2013; Sökmen vd.,
hedeflere ulaşılması sırasında izlenecek süreç- 2000).
lerde kavram öğretimi de önemli bir yer kap- Günümüzde birçok öğretim yöntem
lamaktadır (Azizoğlu & Geban, 2006: 77). ve tekniğinin temel aldığı yapılandırmacı
Azımsanmayacak kadar fazla sayıda yaklaşıma göre de, öğrenme, bireylerin önceki
somut ve soyut kavramlar içeren fen bilimleri deneyimlerini ve ön bilgilerini kullanarak,
dersinde de kavramların çoğu birbiriyle ilişki- yeni karşılaştıkları durumlara anlam verebil-
lidir ve bu nedenle bir kavramın yanlış ya da diklerinde gerçekleşmektedir (Duffy & Jonas-
eksik öğrenilmesi, sonraki kavramların öğre- sen, 1991: 6; Hand & Treagust, 1991: 173).
nilmesine de etki etmektedir. Bu şekilde yan- Dolayısıyla, tüm öğretim sürecinde, yeni kav-
lış öğrenilen kavramlar, kavram yanılgılarını ramların eski kavramlarla ilişkilendirmesi
Kavram Haritası ve Bilgisayar Destekli Öğretimin 7. Sınıf Öğrencilerinin Madde Konusundaki Kavram Yanıl… 31

önemlidir. Bu durum, ilgili kavramın zihinde Yine son yıllarda yapılan çalışmalara
oluşmasını sağlama işi olan kavram öğretimi- baktığımızda fen eğitimcilerinin öğrencilerde
nin de ne kadar önemli olduğunun bir göster- belirlenen kavram yanılgılarını gidermeye
gesidir. Yapılandırmacı anlayışa göre, kişinin yönelik farklı öğretim yöntem ve tekniklerin
sahip olduğu bu kavram yanılgıları, sonraki kullanıldığı araştırmalara yoğunlaştığı gö-
öğrenim sürecini ve bu sürecin etkinliğini rülmektedir. (Ayvacı & Çoruhlu, 2009; Bou-
doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle kavram Jaoude & Attieh, 2008; Chiou, 2008; Chularut
yanılgılarının giderilmesi, tüm öğrenim süreç- & DeBacker, 2004; Çaycı, 2014; Demircioğlu
lerinin etkililiği açısından büyük önem taşı- vd., 2004; Erdem vd.. , 2004; Kenan & Özmen,
maktadır. Kavram yanılgılarının giderilme 2012; Markow & Lonning, 1998; Meşeci &
yollarından biri de kavramsal değişimi ger- Karamustafaoğlu, 2015; Ormancı & Balım,
çekleştirmektir. 2014; Pekdağ, 2010; Üce & Sarıcayır 2002;
Kavramsal Değişim Ürek & Tarhan, 2005). Bu yöntemlerden kav-
Posner vd (1982: 220) ile Hewson ram haritaları ve bilgisayar destekli öğretim
(1984: 5), yeni bir kavramın iki farklı şekilde fen eğitiminde kavram öğretimi amacıyla
yapılandırıldığını belirtmektedir. Yeni kav- yaygın olarak kullanılan öğretim yöntemleri
ram ile ilgili sahip olunan bilgiler sınırlıysa ve olarak karşımıza çıkmaktadır.
var olan kavramlarla uyumluysa, yeni kav- Kavram Haritaları
ram mevcut kavramlarla birlikte yapılandırı- 20. yüzyıl eğitim anlayışında, öğre-
lır. Bu durum, literatürde özümleme, kavram- nenlerin önceki bilgileri ile yeni bilgileri ara-
sal kavrama ve zenginleştirme şeklinde ifade sında bağ kurmaları ve bu sayede bilgiyi yapı-
edilmiştir. Diğer yandan, bireylerin sahip landırmaları büyük önem taşımaktadır. Kav-
olduğu mevcut kavramları, yeni olguları kav- ram haritaları, kavram yanılgılarının tespitin-
ramalarında yetersizse ve yeni kavramlar var de ve giderilmesinde etkili yöntemlerden
olan kavramlarla uyumsuzluk gösterirse, biridir, çünkü var olan bilgilerle yeni bilgiler
mevcut kavramlar yeniden düzenlenir. Bu arasında bağlantı kurulmasını ve farklı öğ-
durum da literatürde, düzenleme, kavramsal renme aşamalarında bilgi yapılarının tek tek
yer değiştirme ve değiştirme şeklinde belir- görüntülenmesini sağlamaktadır (Ross &
tilmektedir. Munby, 2007: 19). Bu sayede anlamlı öğren-
Kavramsal değişimdeki amaç bireyin menin gerçekleşebileceği düşünülmektedir.
var olan bilgilerini ortaya çıkarmaktır. Kav- Şahin’e göre (2002: 22), kavram harita-
ramsal değişimin gerçekleşebilmesi için bire- ları, kavramların birbiriyle bağlandığı ve var
yin kendi bilgi ve bilimsel kavramları arasın- olan kavramlar arasındaki ilişkilerin gösteril-
da bir çelişki olmalıdır. Kavramsal değişim diği hiyerarşik ve iki boyutlu bir şemadır. Bu
süreci, bireydeki mevcut kavramların yeniden nedenle, bu şemalar ile hem öğrencilerde var
yapılandırılmasını gerektirir. Bu yeniden ya- olan kavram yanılgıları tespit edilebilir, hem
pılandırma sürecinde birey, yeni bilgiyle çatı- de süreç içerisinde yanılgıların giderilmesi
şan eski bilgilerinin farkında olmalı, onları sağlanabilir.
sıralamalı, eski ve yeni bilgi arasındaki ben- Öğrenme sürecinde, kavram haritala-
zerlik ve farklılıkların bilincinde olmalıdır rının kullanma alanları, aşağıdaki gibi özetle-
(Sinatra & Pintrich, 2003: 423). Chi (2007: 11), nebilir:
benzer bir şekilde, kavramsal değişimin, bi- 1. Kavram haritaları, öğrencilerin sa-
reydeki mevcut bilgiler ile yeni gelen bilginin hip olduğu ön bilgilerin belirlenmesi amacıyla
çelişmesi halinde gerçekleştiğini belirtmekte- kullanılabilir.
dir.
32
Aylin Sarı & Hale Bayram

2. Konunun ana temasının ve bu te- nılmaktadır. Öğrenme ortamları içerisinde
mayla ilişkili tüm kavramların not alınmasını bilgisayar destekli öğretim kullanımını ve bu
kolaylaştırmaktadır. yöntemin öğrenmedeki etkililiğini inceleyen
3. Öğrenme süreci sonunda, öğreni- çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Fen
len kavramların ve kavramlar arası ilişkilerin eğitiminde bilgisayar destekli öğretim kulla-
özetlenmesini sağlamaktadır. nımı, geleneksel öğretim yolu ile giderilme-
4. Kavramların görselleştirilmesini yen problemlerin ya da kavram yanılgılarının
ve somutlaştırılmasını sağladığından etkili bir giderilmesinde etkili olacağı düşünülmektedir
araçtır (Kaptan,1998: 96-97). (Ebenezer, 2001: 82; Gökulu, 2013: 581; Kelly
Bilgisayar Destekli Öğretim & Jones, 2007: 420; Marcano vd., 2004: 320;).
Son yüzyılda ortaya çıkan yeni tekno- Literatüre bakıldığında her iki yöntemde kav-
lojiler, tüm dünyayı etkilemiş ve günlük ya- ram yanılgılarının giderilmesinde kullanılan
şantımızın birçok bölümünde kullanılmaya yaygın yöntemler olarak karşımıza çıkmakta-
başlanmıştır. Dünyada ve ülkemizde yoğun dır. Ancak bu yöntemlerden hangisinin soyut
ilgi toplayan teknolojilerden biri de bilgisa- kavramların öğretilmesinde daha etkili oldu-
yarlardır. Bilgisayarın yoğun olarak kullanıl- ğu ile ilgili araştırmalara rastlanmamıştır.
maya başlandığı alanlardan biri de eğitimdir. Çok sayıda soyut kavram içeren fen
Bu durum, “bilgisayar destekli öğretim (BDÖ)” bilimleri konularından biri olan maddenin
kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. yapısı ve özellikleri ünitesindeki konular;
Literatürde bilgisayar destekli öğre- element atomun yapısı, kimyasal bağlar, bile-
timin farklı tanımları ile karşılaşılmaktadır şikler ve karışımlardır. Bu konularla ilgili
(Akkoyunlu, 1998; Demirel vd., 2001; Dinçer literatürde çok sayıda kavram yanılgısına
& Doğanay, 2017; Odabaşı, 1998; Ünal, Coştu belirtilmiştir (Canpolat vd., 2003 :6; Nicoll,
& Karataş, 2004), ancak en genel anlamda 2001: 720-725; Ürek & Tarhan, 2005: 173; Yıl-
bilgisayar destekli öğretim, “bilgisayarın öğ- maz & Morgil, 2001: 174-177):
renme ortamı olarak kullanıldığı, öğretim  Saf maddeler sadece tek tür atom
sürecini ve öğrenci motivasyonunu güçlendi- içerir.
rici, öğrencinin kendi öğrenme hızına göre  Şeker, su ve yemek tuzu birer ele-
yararlanabileceği ve kendi kendine öğrenme menttir.
ilkelerini uygulayabileceği bir öğretim yön-  Elementler kimyasal yollarla daha
temi” şeklinde tanımlanabilir (Yanpar, 2007: basit maddelere ayrılabilirler
209).  Atomlar ve moleküller makrosko-
Bilgisayar destekli öğretim sürecinde, bik özelliklere sahiptir.
dersin amaçlarına uygun olarak farklı bilgisa-  Madde ısıtıldığında, atomlar gen-
yar uygulamaları kullanılmaktadır. Bilgisayar leşir ve madde donduğunda, atomlar da do-
uygulamasının seçiminde, öğrencilerin özel- nar.
likleri ya da öğretmenin sahip olduğu dona-  Atomlar renkli, iletken, hareketli
nım ve yazılım olanakları düşünülmelidir. ve canlı olabilir.
Bilgisayar destekli öğretim; ders sunumu,  Bir maddenin hal değişimi esna-
benzetim, alıştırma ve uygulama, diyalog sında, atomlarının büyüklüğü, şekli ve ağırlı-
kurma, problem çözme, eğitsel oyun, bilgi ğında değişiklikler olur.
sağlayıcı ve test olmak üzere çeşitli şekillerde  Magnezyum klorürde, molekül içi
uygulanmaktadır (Gökmen & Solak, 2015: bağlar kovalent bağdır.
581; Rotbain vd., 2008: 53; Toros & Yeşiltaş,  İyonik bağ, elektronların ortaklaşa
2015: 164; Usta vd., 2016: 199;) . kullanılması ile, kovalent bağ ise elektron
Fen eğitiminde de öğrenme ortamla- elektron alış-verişi ile açıklanır.
rında bilgisayar destekli öğretimden yararla-
Kavram Haritası ve Bilgisayar Destekli Öğretimin 7. Sınıf Öğrencilerinin Madde Konusundaki Kavram Yanıl… 33

 Tuz kristali kırılınca sodyum klo- 3. Kavram haritalarıyla desteklenmiş
rürler birbirinden ayrılır. öğretim uygulanan öğrencilerin öğretim önce-
 Bir tuz parçasında en ufak tanecik- si kavram ve sonrası kavram öğrenme düzey-
li yapı sodyum klorürdür. leri arasında anlamlı bir fark var mıdır?
 Metal ve ametal atomları birleşince 4. Geleneksel öğretim uygulanan öğ-
kovalent bağ oluşur. rencilerin öğretim öncesi ve sonrası kavram
 Kovalent bağ oluşumu sırasında, öğrenme düzeyleri arasında anlamlı bir fark
her atomun soygaz elektron konfigürasyonu- var mıdır?
na ulaşması amaçlanmaktadır. 5. Bu üç öğretim yöntemi uygulanan
 Hidrojen florürdeki bağ açıklanır- öğrencilerin öğretim sonrası kavram öğrenme
ken, florürün iki elektrona sahip olmaya çalış- düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?
masından faydalanılır.
 Bileşikler bileşenlerine fiziksel yol- YÖNTEM
la ayrılır, bileşenler arasında belirli oran yok- Araştırma Modeli
tur. Bu çalışmanın amacı, yedinci sınıf öğ-
 Çözelti, katıların erimesi ile oluşur. rencilerinin maddenin yapısı ve özellikleri
 Çözünme görünmez hale kadar ünitesiyle ilgili kavram yanılgılarını belirle-
küçük parçalara ayrılmadır. mek ve belirlenen yanılgıları BDÖ ve kavram
 Erime ve çözünme aynı şeylerdir. haritalarıyla desteklenmiş öğretim kullanarak
 Şeker suda çözündüğü zaman, su gidermektir. Dolayısıyla, farklı öğretim yön-
şekerin özelliklerini taşır ya da şeker suyun temleri, farklı öğrenci gruplarına uygulanmış
özelliklerini taşır. ve gruplardaki öğrencilerin kavramsal deği-
Araştırmanın Problemi ve Amacı şimleri karşılaştırılmıştır. Bu temel amaç doğ-
Bu çalışmanın amacı, yedinci sınıf öğ- rultusunda, ön test-son test kontrol gruplu
retim programında yer alan maddenin yapısı yarı deneysel model kullanılmasına karar
ve özellikleri ünitesindeki konularla ilgili verilmiştir. Araştırma, İstanbul’daki bir özel
öğrencilerde bulunan kavram yanılgılarını okulun üç sınıfında gerçekleştirilmiştir.
belirlemek ve bu yanılgıları, kavram haritala- Deney I grubunda bilgisayar destekli
rıyla desteklenmiş öğretim, bilgisayar destekli öğretim yöntemi, deneysel işlem olarak kulla-
öğretim ve geleneksel öğretim kullanarak nılmıştır. Uygulamadan önce ve sonra grup-
gidermek ve hangi yöntemin soyut kavramla- taki tüm öğrencilere MYÖKT uygulanmıştır.
rı gidermede daha etkili olduğunu belirle- Deney II grubunda kavram haritalarıyla des-
mektir. Bu amaç doğrultusunda aşağıda belir- teklenmiş öğretim yöntemi, deneysel işlem
tilen alt problemlere cevap aranmıştır: olarak kullanılmıştır. Deney I grubunda oldu-
1. BDÖ, kavram haritalarıyla destek- ğu gibi, bu grupta da uygulamadan önce ve
lenmiş öğretim ve geleneksel öğretim uygula- sonra gruptaki tüm öğrencilere MYÖKT uy-
nan grupların uygulama öncesi kavram öğ- gulanmıştır. Kontrol grubunda ise geleneksel
renme düzeyleri arasında anlamlı bir fark var öğretim uygulanmıştır. Diğer iki grupta oldu-
mıdır? ğu gibi bu grupta da uygulamadan önce ve
2. BDÖ uygulanan öğrencilerin öğre- sonra gruptaki tüm öğrencilere MYÖKT uy-
tim öncesi ve sonrası kavram öğrenme düzey- gulanmıştır. Bu aşamalar, aşağıdaki tabloda
leri arasında anlamlı bir fark var mıdır? özetlenmiştir.
34
Aylin Sarı & Hale Bayram

Tablo 1. Araştırmanın Deseni
ÖNTEST UYGULAMA SONTEST
(Tüm Gruplara) (Belirtilen Gruplara) (Tüm Gruplara)
Deney I Grubu:
Bilgisayar Destekli Öğ-
retim
(N =18)
Maddenin Yapısı
Maddenin Yapısı
ve Özellikleri Kavram
ve Özellikleri Kavram Deney II Grubu:
Testi
Testi Kavram Haritaları İle
(N=55)
(N=55) Desteklenmiş Öğretim

(N =18)
Kontrol Grubu:
Geleneksel Öğretim
(N =19)

Çalışma Grubu lışmanın literatür bölümünde belirtilmiştir.
İstanbul’daki özel bir okulun üç ayrı Üçüncü adımda ise kullanılacak kavram testi-
sınıfında öğrenim gören 31 kız ve 24 erkek ne karar verilmiştir. Sonrasında da belirlenen
(n=55) öğrenci, bu araştırmanın çalışma gru- kavram yanılgıları ve yanılgıların olası neden-
bunu oluşturmuştur. leri dikkate alınarak, kavramsal değişimi sağ-
Veri Toplama Aracı lamayı amaçlayan, öğretim sürecinde kullanı-
Öğrencilerin maddenin yapısı ve özel- lan bilgisayar destekli öğretim materyalleri ve
likleri ünitesinde belirlenen konularla ilgili kavram haritaları geliştirilmiştir. Geliştirilen
kavram yanılgılarının belirlenmesini amaçla- materyaller için alan eğitimi uzmanlarından
yan, Sarı (2014) tarafından geliştirilen “Mad- ve öğretmenlerden görüşler alınmıştır. Beşinci
denin Yapısı ve Özellikleri Kavram Testi adımda da geliştirilen öğretim materyallerin
(MYÖKT)” kullanılmıştır. Test, iki aşamalı 20 pilot çalışması yapılmış ve sınıf gözlemleri,
sorudan oluşan iki aşamalı bir teşhis testi öğrenci ve öğretmen görüşleri dikkate alına-
olup, cronbach alfa güvenirlik katsayısı rak süreçte eksik olan ya da aksayan yönler
0,82’dir. belirlenerek giderilmiştir. Son olarak pilot
Çalışma Kapsamında Geliştirilen Öğ- çalışmadan elde edilen dönütlerle öğretim
retim Materyalleri materyalleri düzenlenmiş, son halini almış ve
Bu çalışmada, ilköğretim yedinci sınıf uygulama süreci gerçekleştirilmiştir.
öğretim programındaki maddenin yapısı ve Çalışmada Kullanılan Bilgisayar
özellikleri ünitesinin kazanımlarına uygun Destekli Öğretim Materyalleri
bilgisayar destekli öğretim materyalleri ve İlköğretim yedinci sınıf öğretim prog-
kavram haritaları geliştirilmiştir. Öğretim ramlarının incelenmesi sonucunda oluşturu-
materyallerinin geliştirilmesi sırasında ilk lan içerikte, mikroskobik boyuttaki tanecikler
adım ünitenin detaylıca incelenmesidir. Bu ve aralarındaki etkileşimler olmasından ve bu
inceleme sonucunda, programda yer alan, konuya ait öğrenme sürecinde, gözlemlemesi
atomun yapısı ve özellikleri, kimyasal bağlar, imkansız olan kavramların veya olayların
bileşikler, karışımlar ve elementler konularına animasyon ile somutlaştırılması ve modelle-
odaklanılmasına karar verilmiştir. Daha sonra nerek gözlemlenebilmesine olanak sağlama-
bu konularla ilgili kavram yanılgıları, yapılan sından ötürü bilgisayar destekli öğretim ma-
çalışmalar incelenerek belirlenmiş ve bu ça- teryallerinin kullanılmasının uygun olacağına
Kavram Haritası ve Bilgisayar Destekli Öğretimin 7. Sınıf Öğrencilerinin Madde Konusundaki Kavram Yanıl… 35

karar verilmiştir (Özmen, 2008: 432).  Pilot uygulama: Bilgisayar des-
Öğrenme sürecinde kullanılan bilgi- tekli öğretim materyalleri, İstanbul’daki bir
sayar destekli öğretim materyallerinin gelişti- devlet okulunda pilot çalışma olarak uygu-
rilmesi sırasında izlenen adımlar aşağıdaki lanmıştır.
gibi özetlenebilir:  Pilot uygulama sonucunda ma-
 İçerik oluşturma: Bilgisayar teryallerin yeniden düzenlenmesi: Pilot çalışma
destekli öğretim materyallerinin içeriği, Milli sırasında, materyallerle ilgili herhangi bir
Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği yedinci sınıf aksaklık yaşanmadığından herhangi bir dü-
fen ve teknoloji öğretim programının “Mad- zenleme yapılmamıştır.
denin Yapısı ve Özellikleri” ünitesindeki ka-  Materyallerin çalışma grubuna
zanımları dikkate alınarak hazırlanmıştır. uygulanması: Bilgisayar destekli öğretimin asıl
 Ünitedeki kavramlara ait kavram uygulaması, çalışma grubunda gerçekleştiril-
yanılgılarını belirleme: İlk aşamada belirlenen miştir.
içerik doğrultusunda, literatürde yer alan Çalışmada Kullanılan Kavram Hari-
kavram yanılgıları incelenmiştir. taları
 Kavram yanılgılarını dikkate Çalışmada kullanılan kavram harita-
alarak bilgisayar destekli öğretim materyallerini larının oluşturulması süreci, bilgisayar des-
geliştirme: Öğrencilerin kavram yanılgıları tekli öğretim materyallerinin oluşturulma
dikkate alınarak, bilgisayar destekli öğretim süreciyle paralellik göstermektedir. Oluşturu-
materyallerinin içeriği araştırmacı tarafından lan kavram haritaları, uygulama sırasında
oluşturulmuştur. Bu içeriğe göre, bir eğitim farklı amaçlarla kullanılmıştır.
teknolojileri uzmanından yardım alarak bilgi- Uygulama
sayar destekli öğretim materyalleri geliştiril- Araştırma, ilköğretim yedinci sınıf
miştir. öğretim programındaki element, bileşik, karı-
 Bilgisayar destekli öğretim ma- şım, çözünme ve kimyasal bağlar konuları
teryallerini, alan uzmanları ve öğretmenlerin temel alınarak planlanmış öğretim yöntemle-
görüşüne sunma: Bilgisayar destekli öğretim rinin uygulanması ile gerçekleştirilmiş ve beş
materyalleri, mesleki deneyimleri on ile on hafta sürmüştür. Araştırmaya katılan 55 öğ-
beş yıl arasında olan iki fen ve teknoloji dersi renci, üç ayrı sınıfta öğrenim görmekte olan
öğretmenine ve devlet üniversitelerinin fen yedinci sınıf öğrencileridir. Araştırmanın
bilgisi öğretmenliği ile kimya öğretmenliği yürütüldüğü üç farklı çalışma grubunda bir-
bölümlerinde görev yapan beş öğretim üyesi- birinden farklı öğretim yöntemleri kullanıl-
ne inceletilmiştir. İnceleme sonucunda, öğre- mıştır. Farklı gruplarda uygulanan öğretim
tim materyallerinin kullanıma uygun olduğu- yöntemlerine ilişkin veriler, Tablo 2’de ayrın-
na karar verilmiştir. tılı bir şekilde verilmiştir.
36
Aylin Sarı & Hale Bayram

Tablo 2. Uygulama Takvimi
Deney II Grubu
Deney I Grubu Deney II Grubu
(Kavram Haritalarıyla Des-
(Bilgisayar Destekli Öğretim) (Geleneksel Öğretim)
teklenmiş Öğretim)
Etkinlikler Süre Etkinlikler Süre Etkinlikler Süre
1 1 1
Ön test: MYÖKT Ön test: MYÖKT Ön test: MYÖKT
ders ders ders
Etkinlik 1: Kavram
Etkinlik 1: Canlı mı 1 2 Etkinlik 1: Canlı mı 1
Haritasını Yakından
Cansız mı? ders ders Cansız mı? ders
Tanıyalım
Etkinlik 2: Hücrenin 1 Etkinlik 2: Canlı mı 1 Etkinlik 2: Hücrenin 1
İçine Yolculuk ders Cansız mı? ders Yapısını Hatırlayalım ders
Etkinlik 3: Galaksiden 2 Etkinlik 3: Hücre- 1 Etkinlik 3: Hücre- 2
Quarka ders Atom İlişkisi ders Atom İlişkisi ders
Etkinlik 4: Saf Madde 2 Etkinlik 4: Saf Mad- 2 Etkinlik 4: Saf Madde 2
ve Karışım ders de ve Karışım ders ve Karışım ders
Etkinlik 5: Bakır Tence-
2 Etkinlik 5: Element- 2 2
re ile Alüminyum Ten- Etkinlik 5: Elementler
ders ler ders ders
cere
Etkinlik 6: Tenceredeki 2 2 2
Etkinlik 6: Bileşikler Etkinlik 6: Bileşikler
Su ders ders ders
Etkinlik 7: Maddedeki 2 Etkinlik 7: Madde- 1 Etkinlik 7: Maddede- 2
Değişimler ders deki Değişimler ders ki Değişimler ders
Etkinlik 8: Çözün-
Etkinlik 8: Çözünmenin 2 2 Etkinlik 8: Çözünme- 2
menin İki Farklı
İki Farklı Yüzü ders ders nin İki Farklı Yüzü ders
Yüzü
Etkinlik 9: Çözünmeyi Etkinlik 9: Çözün- Etkinlik 9: Çözünme-
1 1 1
Erime ile Karşılaştıra- meyi Erime ile Kar- yi Erime ile Karşılaş-
ders ders ders
lım şılaştıralım tıralım
2 Etkinlik 10: İyonik 2 Etkinlik 10: İyonik 2
Etkinlik 10: İyonik Bağ
ders Bağ ders Bağ ders
Etkinlik 11: Kovalent 2 Etkinlik 11: Kovalent 2 Etkinlik 11: Kovalent 2
Bağ ders Bağ ders Bağ ders
1 1 1
Son test: MYÖKT Son test: MYÖKT Son test: MYÖKT
ders ders ders

Tabloda da görüldüğü gibi, öğretim ihtiyaç duyulduğu görülmüştür.
planının uygulanması için 19 ders saati, veri
toplama aracının uygulanması için ihtiyaç ANALİZ VE BULGULAR
duyulan süre ise 2 ders saatidir. Buradan ha- Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kav-
reketle, deney I, deney II ve kontrol grubunda ram Testinde yer alan soruların iki aşaması da
çalışmanın tamamlanması için 21 ders saatine doğru cevaplandıysa 1 (bir) puan, iki aşaması
Kavram Haritası ve Bilgisayar Destekli Öğretimin 7. Sınıf Öğrencilerinin Madde Konusundaki Kavram Yanıl… 37

ya da herhangi bir aşaması yanlış cevaplan- nın ortaya konması ile ilgilidir. Öncelikle veri-
dıysa 0 (sıfır) puan verilmiştir. Elde edilen lerin, parametrik analiz teknikleri kullanarak
verilerle araştırmanın beş alt problemine iliş- mı yoksa parametrik olmayan analiz teknikle-
kin bulgular aşağıda belirtilmiştir. ri kullanarak mı analiz edileceğine karar ve-
Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular rebilmek için dağılımının normallik analizi
Araştırmanın birinci alt problemi, yapılmalıdır.(Ulu & Bayram, 2015: 69). Verile-
BDÖ, kavram haritalarıyla desteklenmiş öğre- rin normal dağılım gösterip göstermediğini
tim ve geleneksel öğretim uygulanan grupla- görmek için ise Shapiro-Wilk testi kullanıl-
rın uygulama öncesi kavram öğrenme düzey- mıştır.
leri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı-

Tablo 3. MYÖK Ön Testine Ait Shapiro-Wilk Test Bulguları
Stan-
Orta- Shapi-
Gruplar N dart p
lama ro-Wilk Z
Sapma
Deney I 1 0,12
18,50 7,342 0,916
grubu 8 0
Deney 1 0,38
19,22 5,047 0,948
II grubu 8 9
Kontrol 1 0,67
18,61 5,832 0,962
grubu 9 3

Tablo 3 incelendiğinde, deney I, de- Kontrol grubu, deney I grubu ve de-
ney II ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin, ney II grubundaki öğrencilerin MYÖK ön testi
ön test puanların normal dağılım gösterdiği puanları arasında anlamlı fark olup olmadığı-
(p>0,05) anlaşılmaktadır. Bu nedenle, analizler nın anlaşılması amacıyla varyans analizi
sırasında parametrik testlerin kullanılmasına (ANOVA) yapılmıştır.
karar verilmiştir.

Tablo 4. Kontrol, Deney I ve Deney II Gruplarındaki Öğrencilerin Maddenin Yapısı
ve Özellikleri Kavram Ön Test Puanlarının ANOVA ile Karşılaştırılması
Varyansın Kare- S Kareler
F P
Kaynağı ler Toplamı d Ortalaması
Gruplar 0,12 0,88
9,770 2 4,885
arası 7 1
1882,28 5
Gruplar içi 46,414
8 2
1892,05 5
Toplam
8 4

Tablo 4’e göre, p= 0,881 olup, bulunan fark olmadığına ve grupların homojen
bu değer 0,05 değerinden büyük olduğu için olduğuna karar verilmiştir.
deney ve kontrol grupları arasında anlamlı bir İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın ikinci alt problemi, BDÖ
38
Aylin Sarı & Hale Bayram

uygulanan öğrencilerin öğretim öncesi ve Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kavram ön
sonrası kavram öğrenme düzeyleri arasında testi puanları ile son testi puanları arasında
anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemeye fark olup olmadığının anlaşılması amacıyla
yöneliktir. Bu amaçla, deney I grubunun bağımlı grup t-testi yapılmıştır.

Tablo 5. Deney I (BDÖ) Grubundaki Öğrencilerin Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Kavram Ön Test - Son Test Puanlarının Bağımlı Grup t-Testi ile Karşılaştırılması
s
Gruplar N t P
s
Deney I Grubu Ön 1 7
18
Test 8,50 ,342 1 ,
Deney I Grubu Son 2 7 0,690 000
18
Test 8,83 ,197

Tablo 5’te bilgisayar destekli öğretim Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgu-
uygulanan öğrencilerin ön test puanları ile lar
son test puanlarına ilişkin t-testi sonuçlarına Çalışmanın üçüncü alt problemi, Kav-
göre p değeri 0,000 olarak bulunmuş ve öğ- ram haritalarıyla desteklenmiş öğretim uygu-
rencilerin uygulama öncesi ve sonrası kav- lanan öğrencilerin öğretim öncesi kavram ve
ramsallaştırma düzeyleri arasında anlamlı bir sonrası kavram öğrenme düzeyleri arasında
fark olduğuna karar verilmiştir (p<0.05). De- anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemeye
ney I grubu öğrencilerinin kavram ön testi yöneliktir. Bu amaçla, deney II grubunun
puan ortalamaları 18,50 iken kavram son testi Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kavram ön-
puan ortalamaları ise 28,83 olarak bulunmuş- testi puanları ile son-testi puanları arasında
tur. fark olup olmadığının anlaşılması amacıyla
bağımlı grup t-testi yapılmıştır.

Tablo 6. Deney II (KH) Grubundaki Öğrencilerin Maddenin Yapısı ve Özellikleri
Kavram Ön Test - Son Test Puanlarının Bağımlı Grup t-Testi ile Karşılaştırılması
s
Gruplar N t P
s
Deney II Grubu Ön 1 5
18
Test 9,22 ,047 1 ,
Deney II Grubu Son 2 6 6,157 000
18
Test 7,22 ,255

Tablo 6’da incelendiğinde; Deney II Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgu-
grubu öğrencilerinin kavram ön testi puan orta- lar
lamaları 19,22 iken kavram son testi puan orta- Çalışmanın dördüncü alt problemi, Ge-
lamaları ise 27,22 olduğu görülmektedir. Kav- leneksel öğretim uygulanan öğrencilerin öğre-
ram haritalarıyla desteklenmiş öğretim uygula- tim öncesi ve sonrası kavram öğrenme düzeyleri
nan deney II grubu öğrencilerin ön test ile son arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belir-
test puanlarına ilişkin t =16,157 olarak bulun- lemeye yöneliktir. Bu amaçla, kontrol grubunun
muştur (p<0.05). Bu sonuçlar öğrencilerin uygu- Maddenin Yapısı ve Özellikleri Kavram ön-testi
lama öncesi ve sonrası kavramları anlama dü- puanları ile son-testi puanları arasında fark olup
zeyleri arasında anlamlı bir fark olduğu sonu- olmadığının anlaşılması amacıyla bağımlı grup
cunu göstermektedir. t-testi yapılmıştır.