Table Of ContentJAMES N. BUTCHER
SUSAN MINEKA
JILL M. HOOLEY
ANORMAL
PSİKOLOJİ
Temel Kavramlar
Türkçesi:
Okhan Gündüz
JAMES N. BUTCHER
Anormal psikoloji, kültür karşılaştırmalı psikoloji ve kişisel değerlendir
me alanlarında yayımlanmış 55 kitabı, 200'den fazla makalesi bulunan
James N. Butcher Amerikan Psikoloji Derneği APA'nın bir üyesidir. As
kerlik görevini hava kuvvetlerinde yapan ve Kore Savaşı'na katılan Butc
her özellikler uçak kazaları sonrası psikolojik destek programlarının ge
liştirilmesinde rol oynamıştır. Ayrıca Minnesota Multiphasic Persona
lity Inventory (MMPI/Minnesota Çokfazlı Kişilik Envanteri)'nin geliş
tirlınesine de katkıda bulunmuştur. Minnesota Üniversitesi'nden emekli
psikoloji profesörüdür. Free University of Brussels ve Floransa Üniversi
tesi'nden fahri doktora unvanları almıştır.
SUSAN MINEKA
Cornell Üniversitesi'nde psikoloji eğitimi aldıktan sonra Pennsylvania
Üniversitesi'nde klinik psikoloji dalında doktora yapmıştır. Uzun yıllar
dır devam eden öğretim görevliliğinin yanı sıra özellikle kaygı ve duygu
durum bozukluklarına bilişsel ve davranışçı yaklaşımlar üzerine araştır
malar yapmıştır. Joumal of Abnormal Psychology (Anormal Psikoloji Der
gisi) ve Emotion (Duygu) dergilerinde editör kadrosunda görev yapmış
tır. Amerikan Psikoloji Deneği Bilimsel llişkiler Bölümü Başkanlığı ve
Psikopatoloji Araştırmaları Cemiyeti'nde idarecilik yapmıştır.
JILL M. HOOLEY
Harvard Üniversitesi'nde psikoloji profesörüdür ve bu üniversitede de
neysel psikopatoloji ve klinik psikoloji bölümlerinde bölüm başkanı ola
rak görev yapmaktadır. Psikoloji eğitimini ve ilk araştırma çalışmaları
nı doğup büyüdüğü İngiltere'de Liverpool ve Cambridge Üniversitele
rinde tamamlamıştır. 1985'ten beri Harvard Üniversitesi öğretim gö
revlisi kadrosunda çalışmaktadır. 2000 yılında Aaron T. Beck Psikopa
toloji Araştırmaları Cemiyeti Ödülü'ne layık görülmüştür. Depresyon,
kaygı ve kişilik bozuklukları alanında terapi yapmaktadır. Applied and
Preventive Psychology (Uygulamalı ve önleyici Psikoloji), Personality Dis
orders (Kişilik Bozukluk/an) gibi yayımların editör kurulundadır.
kaknüs yayınlan: 580
psikoloji: 32
ısbn: 978-975-256-375-9
I. basım, 2013
istanbul
kitabın özgün adı: abnormal psychology
kitabın adı: anormal psikoloji
kitabın yazan: james n. butcher & susan mineka & jill m. hooley
ingilizce aslından çeviren: okhan gündüz
copyright© 2011, pearson education, ine.; allyn & bacon
türkçe yayın haklan: kaknüs yayınlan© 2011
yayın yönetmeni: seda darcan çiftçi
editör yardımcısı: mina türkoğlu
akademik danışman: prof. dr. hali! ekşi
teknik hazırlık: yusuf yağ, mahmul ali akay
kapak düzeni: yunus karaaslan
iç baskı: alemdar ofset
kapak baskı: milsan
cilt: dilek mücellit
kaknüs yayınlan
kızkulesi yayıncılık tanıtım eğitim dan. hiz. san. ve tic. ltd. şti.
merkez: mimar sinan mah. selami ali efendi cad. no: 5 üsküdar, İstanbul
tel: (O 216) 492 59 74/75 faks: 334 61 48
www.kaknus.com.tr e-posta: [email protected]
dağıtım: çatalçeşme sk. defne han, no: 27/3 cağaloğlu, istanbul
tel: (O 212) 520 49 27 faks: 520 49 28
www.kaknus.com.tr e-posta: [email protected]
/
ıJI kaknusyayinevi i,~ @kaknusyayinevi
1ÇlNDEK1LER
ÖNSÖZ ... ········•·••·····•···•·••··· 23
BOLÜM l
ANORMALLiK PS1KOI-QJ1S1N1N TARİHİ ...................................................... 31
ANOR\1ALUK NE DEMEKTlR? ....................................................................... 35
Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı IV (DSM-JV) ve Zihinsl'l Bozuklukların Tanımı.. .. 38
Zihinsel Bozuklukları Sınıflandırmamız Neden Gerekli? . . ................... 40
Sınıflaııdırmanm Dezavantajları .............................. . ········· 41
Kültürün Anormal Tanımı Üzerindeki Etkileri ............. ············ 43
Kültürlere Özgu Bozukluklar ............................. . ·········· ·}5
ZIHlNSEL BOZUKLUKLARIN YAYGINLIĞI ..................... . . 46
Y :ıygınlık ve Sıklık ....................................................................... 4 7
Zihinsel Bozukluklarda Yaygınlık Tahminleri. . .......................... 48
ANORMAL DAVRı\NIŞ ANLAYIŞINJN TARlHÇESl ..... .. ...... . ...... 50
Şeytanlar, Tanrılar ve Büyü ........................ ................................ 51
Hipokrnt ve ilk Tıp Kavramları ..... ............ ......... ........... . . 51
Daha Sonraki Yunan ve Roma Düşüncesi . .. . .. . . . . . . . . .. . . .. . 53
Ona Çağ'<la Anormallik Anlayışı ......................................................................... 54
Avnıpa'da Bilimsel Anlayışın Yeniden Ortaya Çıkması ...... . . 55
llk Akıl Hastaneleri .. . . . .. . . .. . . ................... . . . ········· ....... 56
insancıl Reform ........................................ . . 57
2 l. Yüzvılda Al-al Hastaneleri.. . ............. . 61
ANORMAL DAVRANIŞ ÜZERiNE lLK CAĞDAS GORUŞLER .......................... 64
6 JAMES N. BUTCHER & SUSAN MINEKA &: JILL M. HOOLEY
Biyolojideki Keşifler: Beyinle Zihinsel Bozukluk Arasındaki
Bağlantının Kurulması ...................................................................................... 65
Bir Sınıflandırma Sisteminin Geliştirilmesi .......................................................... 67
Zihinsel Bozukluklann Psikolojik Temelinin Geliştirilmesi ................................ 68
Psikolojik Araştırma Geleneğinin Evrimi: Deneysel Psikoloji.. ............................ 72
ANORMALLİK PSİKOLOJİSİNDE ARAŞTIRMA YAKLAŞIMLARI ...................... 76
Bilgi Kaynaklan .................................................................................................... 76
HlPOTEZLERlN OLUŞTURULMASI VE TEST EDlLMESl... ............................... 80
Araşurma Desenleri .............................................................................................. 83
Değişkenlerin Manipüle Edilmesi: Anonnallik Psikolojinde Deneysel Yöntem ...... 87
1.1 ARAŞTIRMALARDAKi GELiŞMELER ...................................................... 90
Mıknatıslar Tekrarlanan Stres Yaralanmalanna lyi Gelir mi? .......................... 90
ÇÖZÜMLENMEMiŞ KONULAR .................................................................... 95
Hepimiz Akıl Hastası mı Oluyoruz? Zihinsel Bozukluğun Genişleyen Ufukları .... 95
ÖZET .............................................................................................................. 96
ANAHTAR TERiMLER .................................................................................... 98
BÖLÜM2
NEDENSEL ETKENLER ve BAKIŞ AÇILARI ................................................ 101
ANORMAL DAVRANIŞLAR, NEDENLERİ ve RlSK FAKTÖRLERİ .................. 102
Zorunlu, Yeterli ve Yardımcı Nedenler .............................................................. 103
Diyatez-Stres Modelleri ...................................................................................... 105
ANORMAL DAVRANIŞLARIN NEDENLERiNİ ANLAMAYA YÖNELiK
BAKIŞ AÇILARI .............................................................................................. 109
BiYOLOJİK BAKIŞ AÇISI ve NEDENSEL ETKENLER ...................................... 110
Nörotransmitter ve Hormon Anormallikleri ...................................................... lll
2.1 ARAŞTIRMALARDAKİ GELİŞMELER .................................................... 113
Nörotransmisyon ve Anormal Davranış ............................................................ 113
Genetik lncinebilirlikler ...................................................................................... 1 ı 7
2.2 DÜŞÜNCEDEKi GELiŞMELER .............................................................. 122
Doğa, Yetişme ve Psikopatoloji: Eski bir Konuya Yeni bir Bakış ...................... 122
Mizaç .................................................................................................................. 125
Beyinde işlev Bozukluğu ve Nöronal Plastisite .................................................. 127
Biyolojik Bakış Açısının Etkisi ............................................................................ 129
PSiKOLOJiK BAKIŞ AÇILARI ............................................................................ 130
Psikodinamik Bakış Açıları ................................................................................ 131
2.3 DÜŞÜNCEDEKİ GELiŞMELER .............................................................. 141
lnsancı ve Varoluşçu Bakış Açılan .................................................................... 141
Davranışsa! Bakış Açısı........................................................................................ 141
ANORMAL PSiKOLOJi 7
_______________ ,, _______ ., ___________________________________________ ., ___ 148
Bilişsel-Davranışçı Bakış Açısı
PSİKOLOJİK NEDENSEL ETKENLER -.. -··-····-··· .......... -................................... 154
Erken Dönemde Yoksunluk ya da Travma .......................................... -··---·-······ 15b
Yetersiz Anne Babalık Tarzları .. ·-··-·-····-·-········-·-·--···----····-·-··-······ .. ··-·---·-----·-·---·- 161
Evlilikte Geçimsizlik ve Boşanma .. ·----·-·-.. ·-··--··-·-....... ·--··-.. ---·-·---····----·-·----···-·-- 164
Uyumsuz Akran llişkileri .. _. ...... __ ,._.,.--... -···-····-·--··-·--····· .. ---.... ___ .. _.. _.. .. _.. .. _.. _. __ ._. 168
SOSYOKÜLTÜREL BAKIŞ AÇISI ve NEDENSEL ETKENLER··-·----·---·---·--··----- 170
Kültürler-Arası Çalışmalarla Sosyokültürel Etkenleri Ortaya Çıkarmak ·-----·--- 171
Toplumun Zararlı Etkileri . -·--. _.. . __ .. __ . _. _.. _____ ... __ .... ·-·----·-... ___ .. _. ...... __ ....... _,. ___ ... ·-· 174
Sosyokültürel Bakış Açısının Etkisi·--·----·---·---··· ... ··-·---··-··-··-· .. ·-·-· __ ............. _.. _._ 179
ÇÖZÜMLENMEMİŞ KONULAR ---------··· ··-··-·-·---· ···-----·-·-.. ··-·-··--·· ·----·-· ·---· ··- 181
Kuramsal Bakış Açılan ve Anormal Davranışın Nedenleri .. --·-·-·-·--···-.. --.. -·-.. -· 181
ÖZET·--·----·-··-······----··-·-·-·----··--··----·-··'"·· .. -·--.... __ ., ___ ._. ________ ........ _. ......... ___ , .. _. 182
ANAHTAR TERİMLER ·-·-····-··-·· .. ····-·-·--···-··--··---··---·--.. --.--.--.----·-·-··--·-·-·-... -185
BÖLÜM 3
KLİNİK DEĞERLENDİRME, TANI ve TEDAVİ YAKLAŞIMLARI... _____ .......... 187
DEĞERLENDlRMENİN TEMEL ÖĞELERl .... -.. -... _ ---.. ·-··-·· .. -···--···-·· .. --.-.. _. ... 188
Değerlendirme ile Tanı Arasındaki llişki... ......... ---.. ··-·· .... __ ., ________ ,. .................. _. 189
Toplumsal/ Davranışsa! Geçmiş ..... ____________ ., ___ ,, ____ , ............. _. ................... _. ....... 189
Kültürel Farklılıklara Duyarlı Değerlendirme Prosedürleri ............ -·-···-···-··--·-·-· 191
FİZiKSEL ORGANİZMANIN DEĞERLENDlRlLMESl ·--········-·--· .. -·-· .. -········--··- 192
Genel Sağlık Muayenesi ..... ·-·-----··-·-··········-·-··----·········· .... ___ ......................... ·-····· 192
Nörolojik inceleme ............................... _. ........... -.... -·-··•······--··-···--· .. ·-······-·-··-··-- 193
Nöropsikolojik lncelenıe ................... ···-··--···· ........................................ _. ........... 196
PSİKOSOSYAL DECERLENDlRME.---···-········-······---····•·-••·--··················-·--· ....... 198
Değerlendirme Görüşmeleri.·-................ ___ ....... _. ...... ·-·· ................. _. .................. __ 198
Davranış ve Klinik Gözlem .............................. .,_ ..... ·-.... __ ............................ --· ... 200
Psikolojik Testler····-······---·-·-··---···---·---···· ....................................................... _. .. 202
Nesnel Kişilik Testlerinin Artıları ve Eksileri ....... _.. ________ .................... _. ....... _. ... 212
DEĞERLENDlRME VERlLERlNİN BlRLEŞTİRlLMESİ ...... .. ........................ 213
ANORMAL DAVRANIŞLARIN SINIFLANDIRILMASI ...................................... 216
Güvenilirlik ve Geçerlilik. ........... -............ _.,., ______ ............ _. .................................. 217
Zihinsel Bozuklukların Formel Tanı Sınıflandırması ................................. _.. .... 218
TEDAVİLERE GENEL BlR BAKIŞ .............................. -............ _ .................... 224
TERAPlDE PS!KOSOSYAL YAKLAŞIMLAR ................................... _______ ....... 225
Bilişsel ve Bilişsel-Davranışçı Terapi ... _. ....... _. .................... ---·····--...................... 228
İnsancıl-Deneyimsel Terapiler·-·······················--··--···-····· .. ······· ...................... _. ___ 233
Psikodinamik Terapiler .......................... _. ........... _____ .,., ... _. ........... -............ _. ....... 237
8 JAMES N. BUTCHER &: SUSAN MINEKA &: JILL M. HOOLEY
Çift ve Aile Terapisi ............................................................................................ 243
PSİKOTERAPiDE BAŞARININ ÖLÇÜLMESİ .................................................... 247
Değişimin Somutlaştırılması ve Nicelendirilmesi .............................................. 248
Değişim Tedavisiz de Gerçekleşebilir mi? .......................................................... 248
Terapi Zarar Verebilir mi? .................................................................................. 249
BiYOLOJİK TEDAVl YAKLAŞIMLARI .............................................................. 250
Antipsikotik Haçlar ............................................................................................ 251
Antidepresan Haçlar ............................................................................................ 253
Kaygı Giderici Haçlar .......................................................................................... 259
Lityum ve Diğer Duygu-Durumu Dengeleyiciler ................................................ 261
Elektrokonvülzif Terapi ...................................................................................... 263
Nöroşirurji .......................................................................................................... 266
3.1 ARAŞTIRMALARDAKi GELlŞMELER .................................................... 268
Derin Beyin Uyanlması ile Depresyon Tedavisi.. ................................. ,. ........... 268
ÇÖZÜMLENMEMiŞ KONULAR .................................................................. 269
llaç Denemelerinin Raporlannda Yanlılık Var mı? .......................................... 269
ÖZET ............................................................................................................ 270
ANAHTAR TERİMLER ................................................................................ 273
BÖLÜM4
STRES ve BEDEN ve ZİHİN SA(:iU(:iI.. .......................................................... 275
STRES NEDiR? .................................................................................................... 276
Stres ve DSM ...................................................................................................... 277
Stresi Doğuran Etkenler ...................................................................................... 278
Stres Yaratıcıların Özellikleri .............................................................................. 280
STRES VE STRES TEPKİSİ ................................................................................ 283
Stresin Biyolojik Bedelleri .................................................................................. 285
Zihin-Beden Bağlantısı ........................................................................................ 286
Bağışıklık Sistemi ................................................................................................ 286
4.1 ARAŞTIRMALARDAKİ GELlŞMELER .................................................... 289
Sitokinler: Beyin ile Bağışıklık Sistemi Arasındaki Bağlantı ............................ 289
STRES VE BEDEN SAGLIGI .............................................................................. 290
TUTUMLAR VE SAGLIK .................................................................................... 290
lyimserlik ............................................................................................................ 290
Olumsuz Duygulanım ........................................................................................ 290
KARDlYOVASKüLER HASTALIKLAR .............................................................. 291
Yüksek Tansiyon .................................................................................. , ............. 292
Koroner Kalp Hastalığı.. ...................................................................................... 294
Kardiyovasküler Hastalık Riski ve Nedensel Faktörler ...................................... 295
ANORMAL PSiKOLOJi 9
STRESLE BAĞLANTILI BOZUKLUKLARlN TEDAV!Sl ..... .. . .. 300
Duygusal Olarak Kendini Açma ....... . . .. 300
Biyolojik Gcribildirim ... 301
Rahatlama ve Meditasyon .............................................................. . . .. 302
STRESE VERlLEN PSIKOLOJlK TEPKlLER .............. . ............... . ....... 303
UYUM BOZUKLUĞU .................................................................................... 303
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUC:;u ......... . ... 304
Klinik Tanım ................................... .. 305
TSSB'nin Genel Nüfustaki Yaygınlığı. ................... . 305
Spesifik Stres Yaratıcılar ve TSSB Oranları ...................................................... 307
Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Nedensel Etkenler ........................... 311
Travma Sonrası Stresin Uzun Vadeli Etkileri .................... . ······· 316
STRES BOZUKLUKLARIN! ENGELi.EMEK VE TEDAV! ETMEK .. . .. 317
Önleme .......... . ········•"''"•"'"• 317
Stres Bozukluklanmn Tedavisi ................ . 318
fravma ve Beden Saglıgı .......................... . 324
ÇÖZÜMLENMEMJŞ KONl!LAR 325
TSSB'niıı Tanısa! Olçiitleri Ne Olmalıdır? ... . 325
ÖZFf ............................................................ . . ......... 326
ANAHTAR TERiMLER ......... 328
BÖLÜM 5
PANİK VE KAYGI BOZUKLUKLARI .............................................................. 329
KORKU VE KAYGI TEPKi ÖRÜNTÜLER!.. .. .. ........ .... .. . . ........... 331
KAYGI BOZUKLUKLARINA V:E YAYGINLIKLARINA GENEL BAKI$. . 335
SPEStFlK FOBiLER ............................................................................ . . 337
Yaygınlık, Başlmıgıc,; Yaşı ve Cinsiyete Bağh Farklılıklar .................... . . .. 339
Psikolojik Nedensel Etkcııler ..... . .. 340
Biyolojik Nedensel Etkenler........ ... . ..... .... .. .. .... .. ......... . .................... .. 345
Tedaviler............ ......... ..... .. ...................................... 345
SOSYAL FOBiLER .............................................................................. 348
Yaygınlık, Başlangıç Yaşı ve Cinsiyete Baglı Farklılıklar. .. ..... 349
Psikolojik Nedensel Etkenler .... .. 350
Birolojik Nedensel Etkenler. ........................................................ . .. ..... 353
fedaviler ...................................................... . .. . 354
AGORAFOBILi/AGORAFOBiS!Z PANiK BOZUKLUK .......... . ················ 356
Panik Bozukluk ............ . ······· 156
Agorafobi . .. . . . .. . . .. . . .. . .. .. . . .. .... . . ... . . . . .. . . .... .. .......... . .......................... 359
Yargınlık, Başlangıç Yaşı ve Cinsiyete Bağlı Farklılıklar .................................. 36]
