Yaşamımdan Şiir ve Hakikat - Johann Wolfgang von Goethe

911 Pages·2009·3.7 MB·Turkish

Genel Yayın: 1737
Hümanizma ruhunun ilk anlayış ve duyuş merhalesi, insan varlığının en
müşahhas şekilde ifadesi olan sanat eserlerinin benimsenmesiyle başlar. Sanat
şubeleri içinde edebiyat, bu ifadenin zihin unsurları en zengin olanıdır. Bunun
içindir ki bir milletin, diğer milletler edebiyatını kendi dilinde, daha doğrusu
kendi idrakinde tekrar etmesi; zekâ ve anlama kudretini o eserler nispetinde
artırması, canlandırması ve yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz,
bu bakımdan ehemmiyetli ve medeniyet dâvamız için müessir bellemekteyiz.
Zekâsının her cephesini bu türlü eserlerin her türlüsüne tevcih edebilmiş
milletlerde düşüncenin en silinmez vasıtası olan yazı ve onun mimarisi demek
olan edebiyat, bütün kütlenin ruhuna kadar işliyen ve sinen bir tesire sahiptir.
Bu tesirdeki fert ve cemiyet ittisali, zamanda ve mekânda bütün hudutları
delip aşacak bir sağlamlık ve yaygınlığı gösterir. Hangi milletin kütüpanesi bu
yönden zenginse o millet, medeniyet âleminde daha yüksek bir idrak
seviyesinde demektir. Bu itibarla tercüme hareketini sistemli ve dikkatli bir
surette idare etmek, Türk irfanının en önemli bir cephesini kuvvetlendirmek,
onun genişlemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve
emeklerini esirgemiyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum. Onların
himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli ile yüz ciltlik, hususi
teşebbüslerin gayreti ve gene devletin yardımı ile, onun dört beş misli fazla
olmak üzere zengin bir tercüme kütüpanemiz olacaktır. Bilhassa Türk dilinin,
bu emeklerden elde edeceği büyük faydayı düşünüp de şimdiden tercüme
faaliyetine yakın ilgi ve sevgi duymamak, hiçbir Türk okuru için mümkün
olamıyacaktır.
23 Haziran 1941
Maarif Vekili
Hasan Âli Yücel
HASAN ÂLİ YÜCEL KLASİKLER DİZİSİ
JOHANN WOLFGANG VON GOETHE
YAŞAMIMDAN ŞİİR VE HAKİKAT
özgün adı
AUS MEINEM LEBEN
DICHTUNG UND WAHRHEIT
almanca aslından çeviren
MAHMURE KAHRAMAN
© türkiye iş bankası kültür yayınları, 2009
Sertifika No: 11213
editör
ALİ ALKAN İNAL
görsel yönetmen
BİROL BAYRAM
düzelti
BELGİN SUNAL
grafik tasarım ve uygulama
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
1. baskı haziran 2009, istanbul
ISBN 978-9944-88-667-3 (ciltli)
ISBN 978-9944-88-668-0 (karton kapaklı)
baskı
KİTAP MATBAACILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
davutpaşa caddesi no: 123 kat: 1
topkapı istanbul
(0212) 482 99 10
Sertifika No: 0107-34-007147
Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır.
Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında gerek
metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yolla çoğaltılamaz,
yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
istiklal caddesi, no: 144/4 beyoğlu 34430 istanbul
Tel. [phone]
Fax. [phone]
www.iskultur.com.tr

BİRİNCİ BÖLÜM
Eziyet çekmemiş insan eğitilemez.1
1 Yunanlı şair Menandros’un (İÖ 342-292) bir sözü. (ç.n.)
Önsöz
Bu yapıtın bir önsöze gereksinimi belki diğerlerinden daha
fazla; her zaman için gerçekleştirilmesi zor böyle bir
çalışmaya vesile olduğundan bir dostun mektubu önsöz olarak
aşağıda sunuluyor.
“Değerli dostum, edebi yapıtlarınızın on ikisi şimdi toplu
baskı halinde elimizde, onları okuyunca, bazı bilinenleri, bazı
bilinmeyenleri görüyoruz, bazı unutulanları ise bu toplu baskı
sayesinde anımsamış oluyoruz. Aynı formatta elimizde
bulunan bu on iki cildi insan bir bütün olarak görmekten
kendisini alamıyor, yazar ve onun yeteneğiyle ilgili kafanızda
bir tablo canlanıyor. Yazarın edebi kariyerini başlatan renkli
yaşam ve aradan geçen uzun zaman dikkate alınırsa, bu on iki
cildin çok az olduğu tartışılmaz. Aynı şekilde tek tek
incelendiğinde bu kitapları çoğunlukla özel nedenlerin
yazdırdığı, hem dış dünyayla ilgili belli konular, hem de iç
dünyayla ilgili belirgin eğitim basamaklarının bunlarda ortaya
çıktığı yadsınamaz, o döneme özgü bazı etik ve estetik ilkeler
ve görüşler de ağırlıklı olarak mevcut. Bütünüyle
bakıldığında, bu yapıtların birbirinden tamamen bağımsız
olduğu söylenebilir; hatta bunları aynı yazarın yazmış
olduğuna inanmak bile insana güç gelebilir.
Bu arada dostlarınız araştırmalarına hiç ara vermediler,
yaşam ve düşünce tarzınızı daha iyi bilenler bazı
bilinmeyenlere açıklık getirmeye, bazı sorunları çözmeye
çalışıyorlar, hatta eskiden beri size olan ilgilerine ve sizinle
yıllar süren dostluklarına dayanarak, çözemedikleri şeylerde
bile ilginç bir yan buluyorlar. Yine de zaman zaman dostça
yakınlığımızdan esirgemeyeceğiniz bazı konulardaki
katkılarınız bizi sevindirir.
Sizden öncelikli ricamız, yeni kitabınızda belirli içeriklere
göre yazılmış edebi yapıtlarınızı tarihsel sıraya göre
anlatmanız, yapıtlarınıza konu olan yaşam şartlarınızı ve ruh
halinizi anlatırken, sizi etkileyen örnekler kadar, izlediğiniz
ve belli bir bağıntı içinde aktaracağınız kuramsal ilkelere de
değinmeniz. Bu uğraşı daha küçük bir çevre için verirseniz,
belki bundan daha geniş bir çevrenin de hoşlanabileceği ve
faydalanabileceği şeyler ortaya çıkar. Yazar, sevenleri
tarafından gelecekte de okunma avantajını geçkin yaşlarına
kadar kullanmalı; ani, güçlü bir etkiye sahip yapıtlarla sesini
yeniden duyuramadığı dönemler söz konusu olduğunda,
özellikle bilginin daha eksiksiz, bilincin daha açık olduğu
zamanlarda yapılacak çalışmanın konu olarak yeniden ele
alınıp son bir kez gözden geçirilmesi çok eğlendirici ve
tazeleyici olabilir, bu, o sanatçıyla yetişmiş ve ondan
etkilenmiş kişilerin kültürüne bir kez daha katkı sağlar.”
Bu kadar içtenlikle ifade edilmiş olması, bende bu ricayı
hemen yerine getirme isteği uyandırdı. Çünkü gençlik
çağlarımızda tutkuyla yolumuzda ilerlerken, kafamız
karışmasın diye başkalarının taleplerini sabırsızca reddederiz,
oysa yaşlılık dönemimizde herhangi bir ilginin bizi
heyecanlandırması ve yeni bir çalışma için sevgiyle ikna
etmesi çok hoşumuza gider. Bu yüzden ben de öncelikli
olarak, on iki ciltlik uzun ya da kısa sayılabilecek edebi
yapıtlarımın isimlerini yazıp, bunları yıllara göre sıraya
koyma işine hemen giriştim. Bunları yazdığım dönemleri ve
içinde bulunduğum şartları anımsamaya çalıştım. Ama çoktan
yayımlanmış kitaplar arasındaki boşlukları doldurmak için
ayrıntılı ifadeler ve açıklamalar gerekli olduğundan, çalışmam
gittikçe güçleşti. Çünkü her şeyden önce, ilk yazılarımın
hiçbiri yoktu, başlanmış ama bitirilmemiş olanlar eksikti,
hatta bitirilmiş bazı bölümlerin kurgusu daha sonra tamamen
değiştirilip başka bir biçime sokulduğundan tümüyle yok
olmuştu. Bunun dışında bilimsel ve sanatla ilgili konularda ne
şekilde çalıştığımı, bazen tek başıma, bazen dostlarımla
temasa geçerek, bana yabancı gelen dallarda neyi kendim için
çalıştığımı, neyi yayımladığımı da düşünmem gerekti.
Tüm bunları, sevenlerimi tatmin etmek için yavaş yavaş
devreye sokmak istedim, ancak bu çalışmalar ve
değerlendirmeler bitmek bilmedi: Çünkü içimdeki
heyecanları, dış etkileri, geçirdiğim kuramsal ve uygulamalı
eğitim basamaklarını sırasına göre anlatarak, yukarıda
bahsettiğim, üzerinde çok düşünülmüş ricayı yerine getirmek
isterken, sınırlı özel yaşamımdan sonsuz dünyaya doğru
açıldım, beni az ya da çok etkilemiş yüzlerce önemli insan ön
plana çıktı; hem beni, hem de o dönemin insanlarının hepsini
fazlasıyla etkilemiş, dünyanın genel politik durumuyla ilgili
büyük olayların üzerinde özellikle durulması gerekti. İnsanı
yaşadığı dönemin şartları içinde anlatmak, her şeyin onu ne
kadar engellediğini ya da desteklediğini, bunların nasıl bir
dünya görüşü ve düşünce yapısı oluşturduğunu, eğer kendisi
sanatçı, şair, yazar ise bunu dış dünyaya nasıl yansıttığını
göstermek bir biyografinin temel amacı olmalı diye
düşünürüm. Ama burada söylenen, kolayca
gerçekleştirilebilecek bir şey değil, yani birey hem kendini,
hem yaşadığı yüzyılı tanıyacak, bu arada kendisi her şeye
rağmen ne ölçüde değişmeden kalabilir ki, hem de gönüllü ya
da gönülsüz herkesi beraberinde sürükleyen yüzyıl hakkında
bilgi sahibi olacak, çünkü sadece on yıl önce ya da on yıl
sonra doğmak bile insanı aldığı eğitim ve hayattaki duruşu
bakımından tamamen farklı biri kılabilir.
Bu anlatı bu yolda, benzer gözlem ve araştırmalardan,
böylesi anılar ve düşüncelerden ortaya çıktı, oluşumu bu
açıdan değerlendirilirse en iyi şekilde zevkine varılır, faydalı
olur ve layıkıyla yorumlanabilir. Değinilmesi gereken bir
diğer konu da, özellikle yarı edebi, yarı tarihsel anlatım
yöntemiyle ilgili söylenecek şeyler, ama nasılsa anlatının
akışı içinde buna birçok kez yer verilecek.
Birinci Kitap
28 Ağustos 1749 tarihinde, öğle vakti, kilisenin çanı saat on
ikiyi vururken Frankfurt am Main’da dünyaya geldim.
Yıldızların durumu olumluydu, güneş başak burcunda ve en