Wòl vodou nan Bwa Kayiman

47 Pages·1992·4.572 MB·Haitian Creole / Kreyòl ayisyen

by  Serge Fuertès

dividaliv= ayib6òbod `—
WÒL VODOU NAN BWA KAYIMAN
dapre
: |DERGE KUERTES
N
NI WÈ
y
KM A
NMl '! )) SA
f
/' L
ki pi
KM A Aa
4
JAN Ii 73
VLE Yé X
Spo IA, d
s ` '
ay Ta, `
ka."
Ne standa
|
dapre
SERGE FUERTES
ZÈ
PÒTAB
NYo.t vaai p yn NEN ; MVWAANN NW MO
K'A. 3 SON ai V'/
KAZDANÈ) LwA S- aYaOtNèN a
NIY a“any, Aww N/
y DN IN
lf“i ;g nain
» .
"wra`è ;
MAA.mkkKEMÉaiMM.É — FP?FFPFDÈ!n=
2
NMOOT AX ZON
kol AG EN
«Dè
Yé
A Z
"AN
yp e
Fa Driksiy Kiwon ano
Ayi mer
ko SIN A nò
Serge Fuertes
WÒL VODOU
Ottawa 1992. Pèsonn pa gendwa dekalke oun biznaw nan travay saa
eSaa n pè2 mi3 syon ] meatt)k cnpWoAzP “lI a
Modèlaranjman kouvètu liv la: Serge Fuertès
Desen ki sou kouvètu liv la: "Lanbi libète" .« Travayfinès ke Temara-Natacha
Fuertès (1979-= ) reyalize ak ankdechin,nan mwa dawou 1992 nan Aylmer.
NEwo. T—bi AAKTi aya iòf ad pi JFiA pa -t LE T"L Oa
YOL VODLQ U NTA N KAYIMAMNA N
an
Papòtkozman 1
Premye rale: dekiprevyen Bwa Kayimen 3
l. Premye lakòz Bwa Kayiman: efò pou dechouke dappiyan
se vanni van 3
Dezyèm lakòz Bwa Kayiman: pitit peyi ya pa gen avni
N $
nan Sendanenng 7
3. Twazyèm lakòz Bwa Kayiman: sitirasyon esklav nan
Sendomenng vè 1791 11
Dezyèm rale: wòl vodou nan Bwa Kayiman L,
l. Reyimyon Bwa Kayimen an te fèt vrèman L,
2. Diran woumble Bwa Kayiman an vodou te an naksyon La
Twazyèm rele: sans Bwa Kayiman 27
Tèminalkozman 29
Lislivitilize 31
—=
L'A
Lismokonsekan 35
Ankadreman ak desen ki poukontyo saou oun paj
VLO u
PAPÒTKOZMAN
Etidye relyasyon ant vodou epi woumble Bwa Kayiman an
ta oun dyòb sèkèy si seté mwen an premye ki tasètoblije montre ke
de reyalite sayo makònen byen sere.
Etandone se oun lide ansyen, mpa kwè mamonte sou
resif. Anngade ansanm tout tolalito lide saa fè lè lfinkale nan
sèvo moun.
Depi 1928, Price-Mars deklare ke vodou ak Bwa Ka-
yiman (:93) se de gouden aksmkant kòb. An fevriye l94/, oun save
fè oun rale sou Makandal nan "Bulletin du Bureau d'ethnologie" (Ne).
Kisa lremèt? Li di ke revolisyon ki kòmanse Bwa Kayiman an se pi-
tit vodou.
Menm Dantès Bellegarde ke pèsonn pa ka suspèk li
nan fè zye dou ak Lafrik, tèlman li terayi tout bagay lakay nou ki
eritay Gelefre, enben, menm mouche demeplè saa admèt :"Vodou tetounen
youn asosyasyon politik ki tevle touye blan dappiyan pou delivre
nèg yo." (1953: 59). E nou konnen ke mouvman liberasyon saa kò-
manse nan Bwa Kayiman.
la.p CMWe DnS OrRaAnLs èyDmEa n sou jan travay saa ekri. Mo` dekri . gen twa fasad: l.si.y
ki revè son konsekan; 2.fòm — ak frontyè yo; 3. makònay fòmyo nan fraz.
Pou premye fasad la, mwen kenbe ling ofisyèl la. Pou vwagaye (V) "won ki
devan'yo, msuiv konsèy Vernet (1980:43-44) : [0e] =èu, yj=u. Pou dezyèm fasad
la, — nou seye deplòtonnen kreyòl la anpil e sa bay limit fòm ki nan liv saa.
Nan merm epòk la, Milo Rigaud (1953:62-67) pou-
se oun son ki klè pou toutmoun. Pou limenmmenm, vodou ak Bwa
Kayiman se mèm amou.
Pi ta Alfred Métraux (1958: 34, 35; 39) deside
ekri oun ti istwa vodou. Li kontre bab pou bab ak lide saa: vodou
ak Bwa Kayiman se kòkòtafigawo.
Apresa, Frangois Girod (1972:2L1,) fè menm konstata-
syon wan: vodou ak Bwa Kayiman lennalòt tèt kale san tyas. Anfen,
Michel—-Rol1f Trouillot vinrive. Li pouse (1977:73-75) menm kou tklewon
an.
Bon. Di ke vodou ak Bwa Kayiman kouwè chay ak trò=
kèt se youn. Montre kijan youn depann de lòt, se youn lòt KOZE...
Se justeman travay saa mvle reyalize kounouyeya.
Mpa kachedi nou ke pou oumoun byen pale a oue saa,
pou oumoun montre depandans saa, fò li poze twa kesyon: pdi Dekiprevyen
Bwa Kayiman? 22 Ki wòl vodou jwe nan evènman saa si ounmoun vle chèche
zo nan kalalou? you Ki sans Bwa Kayiman genyen nan djakout li finalman?
En ben, repons pou twa kesyon sayo, se plan dewoulman
kozman an.
mKaoku wè" eSkèsrpia nssyaoan: ".b ay Sikosut èm/:m oven ank ou /pkèomuè t tsbeartio ns,a a kottoeu : [t+]B tmdweevna n/ tè"tbaotuo/nt"è tlsie oun
nPSk(saPyr"innllep ivay alòSs ilVatn aol .uay ly aa(e. 1 (9SRe3otVnu6)èdS :tii6 lkmp5eiena) "nos )mukt. eab. nak.t ywe s ère( eKeTnog.Ba nz kosa rf)anerm,,ptao zknmk tòlfiyidòs è ma yp((oèkf1M mi9ò) è8m (t3 kta: okes n ajo1saun4fa, ,aa 3nws) è mat wods"euaekt n kle èsnnr yaaikonnovo nlue en"lw ,aòwdnlkamdnònaa gfokl dit(mAvePea cèa nbhrk afiP)n Py" tnoldi ien takaneimkd n òondrtff ioòòvummsse j oa oaupvu rèd ebesf nòòj-tma i ".)
lVkkf—ioòia ymdAyo o).nRk ,i VlmKaeaip.kfkraèòid nmeèmsntaaP ko unwf aytanoas nidlpseemat..al w nea z"L"y èkdè eam ppo ròusesnfi ymasoostpnuaèr ndme nfsomolinwakped o nau lrsnaamaanaed t;no a pkltep e as lanw eaòy nlan òogfueYs 'ne` fgepoènur. nki. iy` .omVr ot ido"teuNwekono uren i ns eokkkuoi"r l biea sd aze vkosoaloknnuee s"kka rtp:ia( a,"lp k"yg er "=
kanmèm —nenmsi msévi akf[od epi[yl.
-
PREMYE RALE
DEKIPREVYEN BWA KAYIMAN.
Mezanmi, lè wgade byen, ou rann ou kont ke
Bwa Kayiman se rezilta twa sitirasyon foskouch makak ki layite
yo byen anfòm nan nannan istwa pèp ayisyen yan. Men yo: premye
adjipopo: tout efò pèp la pou delivre tètli toujou bwachat; dezyèm
adjipopo: sosyete Sendoamenng nan kòmanse pouri santi nan zòn 1791 lan;
twazyèm adjipopo: group ki gen plis moun nan pa kapab pasemati an—
kò: si lpa rele, latoufe. Kounyeya, nou pral deplòtonnen twa
reyalite sayo pou nou wè kijan yo vin lakòz Bwa Kayiman.
PREMYE LAKÒZ BWA KAYIMAN:
EFO POU DECHOUKE DAPPIYAN SE VANNI VAN.
Si mbral kalonnen kou tdat ak kou tnon, se pa fòt
mwen: se sèl jan pou nou reviv istwa nou aklè san nou pa pèdi tan
nou nan titile arebò ronn laverite. Kifè, mete zòrèy nou an tronpèt
pou mfè zòrèy nou gra.