Vjera Crkve bosanske : krstjani i pogani u srednjovjekovnoj Bosni

186 Pages·2008·1.249 MB·Croatian

by  Ivan Mužić

IIvvaann MMuužžiićć
e
k
s
n
a
s
o
b

e
v
k
r
C

a
r
e
j
V

ć
i
ž
u
M

n
a
v
I
ISBN 978-953-6803-16-3
a
n
u
k
0
0
2
a
n
e
Cij
Ivan Mužić
Vjera Crkve bosanske
Izdavač:
Muzej hrvatskih arheoloških spomenika
HR – 21000 Split, S. Gunjače b. b.
Tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [email protected]
www.mhas-split.hr
Za izdavača:
Tomislav Šeparović
Recenzenti:
Dr. sc. Denis Alimov, Sveučilište u Sankt Peterburgu (Rusija)
Dr. sc. Danijel Dzino, Sveučilište u Adelaide (Australia)
Dr. sc. fra Bazilije Pandžić, Zagreb
Lektor:
Mario Blagaić
Priprema za tisak:
ACME
Naslovnica:
Minijatura iz Hrvojeva misala
Snimio Zoran Alajbeg
Tisak:
Dalmacija papir – Split
Financijsku potporu za tisak ove knjige dali su:
Županija Splitsko-dalmatinska,
Poglavarstvo grada Splita
i Inter media public u Zagrebu
Ivan Mužić
Vjera Crkve bosanske
Krstjani i pogani
u srednjovjekovnoj Bosni
Prilog:
Damir Marjanović - Dragan Primorac - Rifat Hadžiselimović
Naseljavanje Bosne i Hercegovine
Split
2008.

S A D R Ž AJ
UVOD U LITERATURU O BOSANSKIM KRSTJANIMA . . . . . . . .7
I. Hrvatska kronika o krstjanima i poganima
u srednjovjekovnoj Bosni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
II. Pretkršćanska simbolika starosjeditelja
u srednjovjekovnoj Bosni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
III. Nedualistička hereza bosanskih krstjana . . . . . . . . . . . . . . . .59

PRILOZI
Naseljavanje Bosne i Hercegovine
Raznolikost Y-vezanih molekularnih biljega u referentnom
uzorku bosansko-hercegovačkoga stanovništva
(Damir Marjanović, Dragan Primorac, Rifat Hadžiselimović) . .105
O arijanizmu u usporedbi s Crkvom bosanskom . . . . . . . . . . . . .121
Abjuracija bosanskih krstjana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Katakombe u Jajcu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
Oporuka gosta Radina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Bibliografi ja citiranih izvora i literature. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Kazalo osoba (Nada Vrsalović) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
Kazalo autora (Nada Vrsalović). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
Kratice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
5

Uvod u literaturu
o bosanskim krstjanima

1.
Literatura o bosanskim krstjanima je veoma velika, ali njezini
znanstveni rezultati nisu razmjerni njezinoj veličini. Gregor Čremoš-
nik je 1937. godine ustvrdio: “No, najkrupniji misterij bosanske isto-
rije pretstavlja bogumilsko pitanje. Što se o njemu nije sve pisalo i
nagađalo! I ozbiljni istoričari su ulagali svoje najbolje snage da ga
privedu rešenju, i neozbiljni diletanti su puštali na volju svojoj mašti
da ga više zamrse ili još neverovatnije reše. Ipak, svi napori ostadoše
uzaludni, nijedan ozbiljan istoričar danas ne bi smeo tvrditi da je to
pitanje precizno, bez traga kakve sumnje rešeno. U glavnome, svaki
istoričar mora i danas da se odlučuje za jednu od dve alternative, ili
za Račkoga ‘bogumilstvo’, ili za Gluščevo ‘pravoslavlje’.”1 Literatu-
ra koja je desetljećima nastajala poslije 1937. godine nije dovodila u
sumnju Čremošnikovo zaključivanje. John V. A. Fine 1982. godine
napominje da i njegova studija o ovoj problematici “dokazuje da ni-
šta u vezi s Bosanskom crkvom nije defi nitivno jasno”.2 Franjo Šanjek
2003. godine na pitanje “tko su zapravo bosansko-humski krstjani?”
odgovara: “Povjesničari na spomenuto pitanje još uvijek ne nalaze
zadovoljavajući odgovor.”3
1 Gregor Čremošnik, Oko bogumilstva u srednjovjekovnoj Bosni. Prosveta (“List
za savremene probleme i književnost.” Sarajevo, XXI/1937, 1,10. Broj od 15. I.
1937.) G. Čremošnik je, u svojem posljednjem radu o bosanskim krstjanima (iz
1952. godine), pod dojmom pisanja Aleksandra Solovjeva i Dragutina Kniewal-
da, prihvatio u biti zaključivanje Franje Račkoga. (G. Čremošnik, Zadnja razi-
skovanja o bosanskih bogomilih. Zgodovinski časopis. Ljubljana, XVIII, 1964,
str. 229-236.)
2 J. V. A. Fine, Zaključci mojih posljednjih istraživanja o pitanju Bosanske Crkve.
U knjizi: Bogomilstvoto na Balkanot vo svetlinata na najnovite istražuvanje.
Makedonska akademija na naukite i umetnostite, Skopje, 1982, str. 127.
3 F. Šanjek, Abjuracija bosansko-humskih krstjana u kontekstu heterodoksnih po-
kreta na kršćanskom zapadu u 12./13. stoljeću. U: Prilozi Contributions. Insti-
tut za istoriju u Sarajevu, Sarajevo, 2003, sv. 32, str. 15.
9