Van nul tot taal

29 Pages·2014·6.23 MB·Dutch

Van nul
tot taal
interviews
Ouders van kinderen met een
taalontwikkelingsstoornis vertellen hun verhaal
i n t e r e s s a n t e
b o e k e n e n
w e b s i t e s
De normale
taalontwikkeling
De gestoorde

taalontwikkeling
>>
om te communiceren
> bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS)
met je kind
> bij kinderen met een auditieve beperking
Editorial
‘De best mogelijke
of een taalontwikkelingsstoornis.
behandelresultaten worden bereikt Hierbij wordt de structuur gevolgd die wij
als ouders een belangrijke gebruiken in onze behandeling en die door
Nederlandstalige
rol kunnen vervullen in de Auris vorig jaar is beschreven in ontwikkel-
leerlijnen. Daarmee kan bij elk kind worden
behandeling van hun kind.’
vastgesteld waar het afwijkt van de normale
films met
ontwikkeling. Daardoor kunnen wij heel
Dit is één van de conclusies die wij het gericht methoden inzetten waarvan de
gebarentolk afgelopen jaar hebben getrokken uit al effectiviteit is bewezen.
het onderzoek dat gedaan wordt over
de effecten van behandeling aan kinderen In deze uitgave staan ook veel tips
met een taalontwikkelingsstoornis of een om de taalverwerving spelenderwijs te
gehoorbeperking. Dat Auris en ouders stimuleren. Sommige tips zullen je meer
Visueel materiaal is erg belangrijk voor
als partners samenwerken, is dan ook aanspreken dan andere. Kies zelf welke
kinderen met een auditieve beperking of een van groot belang. ‘Van nul tot taal’ is tips kunnen helpen in jouw situatie. En heb
taalontwikkelingsstoornis om goed te kunnen geschreven om invulling te geven aan je vragen? Dan kun je onze medewerkers
leren. Zij kunnen optimaal gebruik maken van dit partnerschap. altijd benaderen. Op deze manier kunnen
we samen in partnerschap de behandeling
filmmateriaal, als de beelden worden ondersteund
Als je kind zich op het gebied van taal niet van je kind optimaal vormgeven zodat je
met gebaren. Daarom voorziet Stichting ECAP films
goed ontwikkelt, roept dat veel vragen op. kind een zo goed mogelijke start maakt
die op DVD staan van Nederlandse Gebarentaal,
Wat is er aan de hand en wat kun je als voor de toekomst.
onder andere de series ‘Het Zandkasteel’ en ouder doen? Wat helpt en wat helpt niet?
‘Huisje boompje beestje’. Hoe gaan andere ouders om met dergelijke ‘Van nul tot taal’ is tot stand gekomen met
problemen? In deze uitgave vertellen medewerking van ouders die bereid waren
U kunt de DVD’s bestellen via: www.auris.nl/shop. ouders over hun zoektocht naar de juiste hun ervaringen te delen. Wij hopen dat
U betaalt € 15,50 per stuk, inclusief verzenden. ondersteuning en hoe ze daarbij geholpen hun verhalen de lezers net zo ontroeren
zijn door Auris en anderen. en inspireren als bij ons het geval was.
Het realiseren van deze uitgave is mogelijk
Daarnaast lees je hoe de normale gemaakt door een financiële bijdrage van
taalontwikkeling verloopt en hoe dat is Stichting DaDa en het Fonds NutsOhra.
voor kinderen met een gehoorbeperking Hartelijk dank hiervoor.
Petra van Dalsen, Marco van Es, Willian Heesters
KsmvWvmgDHTEednmD‘gHtoaieenueianieaaienhcoenuymdnadl thr rdioruEG4igse uuetu haesatftirdrenf efseudpejomanaomesegrdtiobidetirgknn e , h,sDlaNaushBhd tle ta-amov zoertusutco dteeeei|veijt :C|d saogossrsneoc s re te|tt vmBo&ottsWeheinlsiiacarsccuenr uhthnn pWdha .nN hvgrtfi stjliaadifeBeigen levieeonne|ejnd|egr nengck NnaBter w ephdrso F snoarmaasetstelnarteahebicrielicmo |rlnoneooJliehrssueoëndarg ibrp tlttevrhilai mniuajgen|rnceeeaaengfaehgV dm ilonn’kliuunstiesm rln|gi ssiwt n BFidesedts KeotgoFf.tvtms eeiouueio uvnF acdp‘vn rnnnZendlh.eSadiade dndod t Vcnr|s isvats nanjme h Ve nettaD|ngm1rinieeoelorNinie9ougerre ione6Fsed:ssreeCt sesol 9g v|en eeT-Jnon avseKrBl |lisVdd nmtgeuaso|ieo|s ci-gtsvKnV srohoisnd|tecpgeKltieshg’irc, i s an|nttrh t|seioiNgipsgecistndneltith t-nigr ligH ij fcetacog koieshFehn n nne ottVtgi fditnntrprnoeisdgeg.n Cjs|nn3d .eds, e |n P1234IoVmgemerederpoestto rtrsoWRDHr glppekdeeeeeriruanogkc tcargwg iseameo: rmn le1ianeMn rw5m ewdmdd en mmoa drew lnaloiaekiknnk’ oraoesdu traDaun:ut:a eiiduStnknrt:tic Dhotivnegn sAcrhcahpivarius Thema; WeerHuisje Boompje Beestje mKsvHTEovtmWvmgDD‘gHetoaieeeuennieaiaenhconcuymdnradlhr drdiohuEGsigse uetu hasatfteicrdrnpnfefsedpejomaaohresegrtiobiirdetiwgknn ee ohisDlaNashBhdjtltka-aHTnmo1 geozerusuto dee ei|vsijtr :C|drseogossrsneep sa e h te| tn vmB&oottKeelimeulsiacaresctu nr uhthn pnWmha .nnN egrltmfi s/tjlaad ifBeigeen lvioonnie|eund|elg anemgcNnmiasvBter d iehdrsos Ftnoarmaeasetstlneua tahbiciijeldricm |rlroneo.oJineh ssuiaoëeenda r mibretlttevrhilai iua jgegn4|nce eaanengefve:hgVdm ilo n’klunsitnieso r n|egi sswtn BFBdesdtss KoetgoWFf.tvtse ee-ioueio urnF acp‘lvn rnn nnZendlheSdioagd dndod t, Vvcn| isv atsrnanjmeh Vep eottaD|ng1reinieeoeolonlNine9eougerar one6Fsd:ssrdepCn sesol 9g ev|eeeTeJn omn taseKrB3l |iVd ed nmtguas|nio |s ci-gnrtsKneV srhoisad|tecpg,Klntieshg’it c i s pan|tdtrhut| seioiNisge4cistnnielutith et-nig igH ij fctrcmjg rkoiesh,Fehne nn otetVtgei fndinntrrnoistdg,eg.n Cj s| nd .edsB e|n eesP1234IoVmgemertederpoesttjo rtrsoHWKJr eglppekedloeerire uanomkcercatggisea e:o rwdm lne1aeMoor5m o domdie ers mmam drdtilnaeoiakitn nk’ oi sdeu k naraD:uetl:a a eetiunSnnknerrt :e ti tvc wDn-hasoetnhivrndikergante asAngcgrehc?mahpivaaarkiuts Thema; KledingHuisje Boompje Beestje HTEovtmWKsmvvmgDD‘gHetoaieeeuennieiaaenhconcuymdnradlhr drdiohuEGsisge uetu hasatfteicrdrnpnfefsedpejomaaohresergtiobiirdetiwgknn ee ohisDlaNashBhdjtltka-aHTnmo1 gezoerusuto dee ei|vsijtr :C|drseogossrsneep sa e h te| tn vmB&oottWeelimeulsiacaresctu nr uhthn pnWmha .nnN egrtmfi s/tjlaad ifBeigen lvoioonnie|eund|elg anemgcNnmiasvBter iehdnrsos Ftnoarmaeasetstlneua tahbicijeldricem |rlroneo.oJieh ssuiaoëeenda r mibretlnttevrhilai iua jgen4|nce eaanengefve:hgVdm ilo n’klunsitnieso r n|egi sswtn BFBdesdtss KoetgoKFf.tvtse ee-ioueio urnF acp‘lvn rnn nnZendlheSdioagd dndod t, Vvcnl| isv atsrnanjmeh Vep eottaD|neg1rinieeoeolonlNine9eougerar one6Fsd:ssrdepCn sesdol 9g v|eeeTeJn omn taseKrB3l |iVd ed nmtguas|nio |s ci-gnitsKneV srhoisad|tecpg,nKlntieshg’it c i s pan|tdtrhut| seioiNisge4cistnnielutith get-nig igH ij fctrcmjg rkoiesh,Fehne nn otetVtgei fndinntrrnoistdg,eg.n Cj s| nd .edsB e|n eesP1234IoVmgemertederpoesttjo rtrsoJHMZr eglppekedoeeerir uino ekctjwcagng isiaeng: r mo le1adieMeero5m rdnmduo en mm adrwob lnaioiaimuknnke’ osdu u rkaDh:ut:raa eutiuSnknmrti:tisc eDhrotivnegn sAcrhcahpivarius Thema; WonenHuisje Boompje Beestje HTEovtmKsmvWvmgDD‘gHetoaieeeuennieiaaenhconcuymdnradlhr drdiohuEGsisge uetu hasatfteicrdrnpnfefsedpejomaaohresergtiobiirdetiwgknn ee ohisDlaNashBhdjtltka-aHTnmo1 gezoerusuto dee ei|vsijtr :C|drseogossrsneep sa e h te| tn vmB&oottHeelimeulsiacaresctu nr uhthn pnWmha .nnN egrtmfi se/tjlaad ifBeigen lvioonnie|eund|elgr anemgcNnmiasvBter iehdrsosf Ftnoarmaeasetstlneua tsahbicijeldricm |rlroneo.oJieh tssuiaoëeenda r mibretlttevrhilai iua jgen4|nce eaanengefve:hgVdm ilo n’klunsitnieso r n|egi sswtn BFBdesdtss KoetgoWFf.tvtse ee-ioueio urnF acp‘lvn rnn nnZendlheSdioagd dndod t, Vvcn| isv atsrnanjmeh Vep eottaD|ng1roinieeoeolonlNine9eougerar one6Fsd:ssrdepCn sesol 9g v|eneeTeJn omn taseKrB3l |iVd ed nmtguas|nio |s ci-gntsKneV esrhoisad|tecpg,Klntieshg’it c i s pan|tdtrhut| seioniNisge4cistnnielutith et-nig igH ij fctrcmjg rkoiesh,Fehne nn otetVtgei fndinntrrnoistdg,eg.n Cj s| nd .edsB e|n eesP1234IoVmgemertederpoesttjo rtrsoBSWDr eglppekdpoeeeriruinoimkc encagwgis aen:e rrm le1iaueMennr5m ind mdtm eie mmandrrlnat oiai ndnkk’ dosdu eoraaD:ut: am tehiuS nknoertt:ti rpc Defh?srotativnaegnn sAcrhcahpivarius Thema; HerfstHuisje Boompje Beestje HT1h ute/immsjae 4: BHoeorfmstpje Beestje R apergil 2io0d14irecteuren Zorg Koninklijke Auris Groep
Eine nsa umitegnawvee rvkainng: Smtiecth:t Tinegle Eacca/NpOT Eine nsa umitegnawvee rvkainng: Smtiecth:t Tinegle Eacca/NpOT Eine nsa umitegnawvee rvkainng: Smtiecth:t Tinegle Eacca/NpOT Eine nsa umitegnawvee rvkainng: Smtiecth:t Tinegle Eacca/NpOT
Code: EE6001 Duur: 60 minuten GETBAAARLEN- Code: EE6D002E EDuDur:I 6T0 ImEin uItNen DE NEDERLANDSE GEBARENTAALGETBAAARLEN- Code: EE6D003E EDuDur:I 6T0 ImEin uItNen DE NEDERLANDSE GEBARENTAALGETBAAARLEN- Code: EE6D004E EDuDur:I 6T0 ImEin uItNen DE NEDERLANDSE GEBARENTAALGETBAAARLEN- DE EDITIE IN DE NEDERLANDSE GEBARENTAAL
afillmle sr,e ucihtvteone rvinogoerbne ehno ufodneong. rBaemhmouedne inss k toopeisëtreemn,m vienrgh uvraenn ,r eucihtltehneebnb eenn doep(enn) boapr ed evzeert obneeinldgd vreargbeor dveans.tgelegde werken, 1 afillmle sr,e ucihtvteone rvinogoerbne ehno ufodneong. rBaemhmouedne inss k toopeisëtreemn,m vienrgh uvraenn ,r eucihtltehneebnb eenn doep(enn) boapr ed evzeert obneeinldgd vreargbeor dveans.tgelegde werken, 2 afillmle sr,e ucihtvteone rvinogoerbne ehno ufodneong. rBaemhmouedne inss k toopeisëtreemn,m vienrgh uvraenn ,r eucihtltehneebnb eenn doep(enn) boapr ed evzeert obneeinldgd vreargbeor dveans.tgelegde werken, 3 afillmle sr,e ucihtvteone rvinogoerbne ehno ufodneong. rBaemhmouedne inss k toopeisëtreemn,m vienrgh uvraenn ,r eucihtltehneebnb eenn doep(enn) boapr ed evzeert obneeinldgd vreargbeor dveans.tgelegde werken, 4
DVD Inlay EE6001.indd 1 DVD Inlay EE6002.indd 1 13-11-2006 20:44:2D4VD Inlay EE6003.indd 1 13-11-2006 20:44:3D9VD Inlay EE6004.indd 1 13-11-2006 20:44:55 13-11-2006 20:45:23
2 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 3
18 47 44
t a a l o nD te wniokrkme alilneg
inhoud
en verder
2 NEDERLANDSTALIGE FILMS 47 pedagogisch begeleider
interviews de normale MET GEBARENTOLK Eline van ‘t Blik vertelt over haar werk.

6 meer lol in taal taalontwikkeling 3 EDITORIAL 50 wetenschappelijk onderzoek
Thom heeft een taalontwikkelingsstoornis. 8 4 inhoud Onderzoek binnen en buiten Nederland.
Communicatie door mimiek,
12 hij durft zich te laten zien lachen, huilen, bewegen, 51 GEZINSBEGELEIDER EN OUDERBEGELEIDER
24 kinderen met een

Nu hij verstaanbaar is, durft hij in alle geluiden, brabbelen Chantal Labeur-Egter van Wissekerke vertelt
taalontwikkelingstoornis
opzichten te laten zien wat hij in huis heeft. 10 over haar werk.
Communicatie door aankijken, Over de oorzaak van een taalontwikkelings-
52 boeken en websites
18 met sprongen vooruit gegaan wijzen, gebaren en geluiden stoornis, de signalen en bijkomende problemen.
Je wilt dan het liefst meteen weten wat er met 1 4 Brabbelen en de eerste woordjes 3 0 kinderen met een auditieve beperking 53 iNFORMATIE EN ADRESSEN
je kind aan de hand is.
16 Korte zinnen in gesproken taal 34 motoriek, spel en 55 COLOFON
28 hij komt er wel!
of gebaren sociaal-emotionele ontwikkeling
Omdat in de groep alles gericht is op taal
20 Over deze drie onderwerpen en de
zagen wij al snel een enorme groei. Spreken in langere zinnen
sensorische informatieverwerking.
22
42 hij raakt mensen Groei van de communicatie
38 aanbod voor ondersteuning
Rond zijn eerste verjaardag zei Boris Auris Audiologisch Centrum, Auris Ambulante
woordjes als ‘papa, mama, oma en opa’. Behandeling en het Auris Cursuscentrum.
48 soms vergeet je zijn beperkingen 44 uitgelichte tips voor taalstimulering
Over interactief boeken lezen, spel, zingen
Vanaf dag één was al duidelijk dat onze zoon,
en werken met voorwerpen.
toen tweeëneenhalf jaar, op zijn plek zat.
4 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 5
paspoortje
Naam en geboortedatum: Thom Mast, 16-6-2010
Beperking: Taalontwikkelingsstoornis
Traject: AC diagnostiek, signalering en vroegbehandeling en gezinsgerichte behandeling
Vorm van behandeling: Auris Behandelgroep Dordrecht
Meer Over Thom: Thom (3) is de vrolijke benjamin van Lisa en Remco. Hij kan goed opschieten met broer Ruben
(10) en zus Vera (8). Na een flinke oorontsteking stopt Thom rond zijn tweede levensjaar met
praten. De KNO-arts constateert dat er niks mis is met het gehoor van Thom. Hij heeft een
taalontwikkelingsstoornis zoals blijkt uit testen in het Auris Audiologisch Centrum.

lol in
‘‘Er is toch niks mis met mijn kind,” dacht ik lang
‘Thom is een enthousiast, aanhankelijk en lief waar hij na een half jaar terecht kon. Een lastige
kind. Een beetje ondeugend soms, maar dat stap. “Er is toch niks mis met mijn kind,” dacht ik
hoort bij de leeftijd. Rond zijn tweede verjaardag lang. Ook wilde ik hem als moeder zelf leren praten;
taal
dat was met de andere twee ook gelukt. Fanatiek
zei Thom woordjes als papa, mama, oma en
bleef ik intussen dooroefenen en zag hem wat
opa. Toen stopte hij opeens met praten. Een jaar
vooruitgaan, maar niet genoeg.’
lang hoorde ik geen mama meer, hoe hard ik
ook met hem oefende. Bij woordjes als oma
kwam hij niet verder dan de klank ‘o’ en als Toegeven aan hulp
Lisa Mast over hij iets wilde, wees hij aan of maakte gebaren. ‘Ik zat er op een gegeven moment een beetje
doorheen. Door te praten met iemand van
Wij dachten dat het de nasleep was van een
haar zoon Thom de gezinsgerichte behandeling (voorheen
heftige oorontsteking, de vierde op rij. Op de
gezinsbegeleiding) zag ik echt in dat Thom
peuterspeelzaal zou Thom vanzelf wel met
professionele hulp nodig had om te leren praten.
vriendjes gaan praten, hoopten we.’
Daar moest ik gewoon aan toegeven. Gelukkig

voelde het meteen goed toen onze zoon eind
augustus 2012 naar de Auris Behandelgroep ging.
Benedengrens Thom vindt het er heerlijk en heeft in korte tijd
‘Helaas ging het op de eerste dag helemaal mis. zoveel geleerd! Wij als ouders krijgen praktische
De juf zong met de kinderen een liedje en Thom tips en worden door het team zoveel mogelijk bij
schrok zo van het geluid dat hij met zijn handen zijn ontwikkeling betrokken en gestimuleerd om
op zijn oren de klas uitstormde. Op het toilet thuis met Thom te oefenen. Zo zijn wij thuis ook
liet hij zich voorover vallen op de grond. gaan praten met gebaren omdat het Thom helpt.
Echt bizar. De volgende ochtend zat ik met We gebruiken de gebaren die de leidsters in zijn
Thom bij de huisarts en leek hij aan één oor groep toepassen en wekelijks aan ons doorgeven.
behoorlijk doof. Maar de KNO-arts vond Mocht dat niet genoeg zijn voor Thom dan zou ik
geen afwijking en verwees ons door naar een gebarencursus gaan volgen. Maar hij gaat de
het Auris Audiologisch Centrum. Uit allerlei laatste tijd zo goed vooruit met praten dat gebaren
testen bleek dat onze zoon met zijn taal- en amper nodig zijn thuis. Binnenkort hebben we
spraakontwikkeling op de benedengrens zat hierover met het team een evaluatiegesprek.’
en dat hij een taalontwikkelingsstoornis heeft.’
Meer lol in taal
Moeite met etiket ‘Hij zegt dingen na, benoemt zaken, formuleert
‘Hoewel ik zag dat Thom kenmerken heeft van zinnetjes. En hij zegt weer mama tegen me! Je ziet
een kind met een taalontwikkelingsstoornis, dat Thom meer interesse en lol krijgt in taal. Ook is
vond ik het moeilijk te accepteren. Je wilt liever hij nu minder gefrustreerd omdat hij zich beter kan
geen etiket op je kind plakken. Ondertussen uitdrukken. In juni wordt hij vier jaar en zien wij
kreeg Thom logopedie en ging ik zelf ook met hem het liefst naar dezelfde basisschool gaan als
hem oefenen. Op advies van de logopedist van die van zijn broer en zus; ‘twee keer struikelen’ en
het Auris Audiologisch Centrum, die hem extra je bent er. We hebben goede hoop dat het misschien
begeleidde op de peuterspeelzaal, schreven we gaat lukken met extra begeleiding. Uiteindelijk
hem in op de Auris Behandelgroep in Dordrecht kiezen we voor de beste aanpak voor onze zoon.’
6 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 7
De normale t a a l o nD te wniokrkme al ilneg

taalontwikkeling

>>
Communicatie door mimiek, lachen,
huilen, bewegen, geluiden, brabbelen
De eerste 6 maanden
Baby’s communiceren al met je, lang voordat > het verschil opmerken tussen blije en verdrietige
ze woorden gaan gebruiken. Zij doen dit onder uitingen
andere door te kijken, geluidjes te maken, > huilen om te laten merken hoe ze zich voelen, zoals Reageer op je kind
Streel en knuffel
te huilen en mimiek. Door je baby goed te hongerig of moe
observeren, kun je leren wat jouw kind je wil > bekende stemmen herkennen, bijvoorbeeld die van hun je baby Imiteer gezichtsuitdrukkingen,
vertellen. Door op je baby te reageren, lever je pappa of mamma doe de geluidjes na en benoem
Dit zorgt ervoor dat je baby zich
een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling > lachen de dingen die het ziet. Het is
veilig en blij voelt en het stimuleert
van de communicatievaardigheden. Kinderen > hun tong uitsteken en hun mond bewegen als je tegen
belangrijk dat je je kind volgt
de lichamelijke ontwikkeling.
leren taal doordat zij in contact zijn met hen praat
en aansluit op wat het beleeft.
de ander en met de omgeving. Kinderen > kirrende geluidjes maken zoals ‘eeee’ en ‘aaaaah’
ontwikkelen taalvaardigheden in verschillende > schaterlachen
tempo’s maar baby’s kunnen al snel: > reageren op gesproken taal
> reageren op harde geluiden, zoals van de stofzuiger
of een dichtslaande deur
> geïnteresseerd je gezicht observeren, het eerste Gezichtsuitdrukkingen Zing en praat
oogcontact maken Door verschillende gezichtsuitdrukkingen te laten zien, zachtjes
> met lichaamsbewegingen iets duidelijk maken door houd je de aandacht vast en maak je je kind vaak aan tegen je baby
bijvoorbeeld het hoofd wegdraaien als hij iets niet wil.
het lachen.
Baby’s houden van kinderrijmpjes
en slaapliedjes. Dit bevordert
een goede ontwikkeling van hun
luister- en spraakvaardigheden.
Na een paar maanden raken baby’s meer
geïnteresseerd in hun omgeving. Ze beginnen te kijken
naar speelgoed zoals een rammelaar. De ouders zijn Plan elke dag
nog steeds het allerbelangrijkste voor de baby. een rustpunt
De baby kan in de dag
Praat bij de
> geluidjes maken, brabbelen zoals ‘ba ba’ Dit betekent een moment met zo min
dagelijkse
> om beurten geluidjes maken; om beurten betekent dat je baby mogelijk achtergrondgeluiden; doe
activiteiten
een geluidje maakt, je iets terugzegt en je baby weer een
de radio en tv uit. Richt al je aandacht
geluidje maakt Tijdens aankleden, eten en in bad
op je baby. Hierdoor leert het kind
> meerdere verschillende geluidjes maken gaan. Vertel wat er gebeurt en
zich te concentreren en te luisteren.
> veel voorkomende woorden herkennen die gekoppeld zijn aan
wat je doet.
handelingen, zoals ‘nee’ en ‘kom eens bij me’
> geluiden maken om aandacht te vragen, bijvoorbeeld als je baby
blij of boos is.
8 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 9
>>
t a a l o nD te wniokrkme al ilneg
Communicatie
Stimuleer momenten van gedeelde aandacht.
De gezamenlijke aandacht voor een voorwerp of
door aankijken,
gebeurtenis is een manier om de communicatie op
gang te brengen. Kijk samen met je kind naar dingen
wijzen, gebaren
die er zijn of gebeuren; kijk bijvoorbeeld door het
en geluiden raam naar buiten. Volg de blik van je baby en vertel
wat jullie zien: ‘Een vogel in de boom’. Of rol samen
met een bal en maak oogcontact voordat je de
Ongeveer tussen 6 en 12 maanden
bal rolt.
Stimuleer beurtgedrag. Als je kind een geluidje
maakt, lach dan naar je baby en zeg iets terug.
Wacht tot je baby weer een geluidje maakt, terwijl je
blijft kijken en lachen. Dit zijn de eerste stappen van
een gesprek.
Kinderen beginnen zich meer en Het kind begrijpt rond de veertig
meer uit te drukken, maar nog zonder woorden zoals drinken, schoen, auto.
Spreek’ met je gezicht en laat verschillende
taal te gebruiken. Ze richten zich op Het begrijpt ook eenvoudige vragen of
gezichtsuitdrukkingen zien die passen bij een
verschillende mensen of op voorwerpen aanwijzingen die ondersteund worden
situatie.
en krijgen aandacht voor wat er in hun met gebaren. Het kind imiteert geluiden
omgeving gebeurt. Ze reageren op hun en gebruikt vaste klanken zoals ‘boe’
eigen naam en wijzen naar voorwerpen. voor koe of ‘da’ voor dag.
Herhaal veel, dat vergroot de voorspelbaarheid.
Typisch voor deze leeftijd is dat kinderen: Voorlezen en spelletjes als ‘Kiekeboe’ of ‘Daar komt
een muisje aangekropen…’ zijn heel geschikt.
> aandachtig luisteren > gaan aangeven als ze iets heel leuk vinden door te
> een reeks geluidjes kunnen maken lachen, mimiek, positieve geluiden maken
> geluidjes maken om de aandacht te trekken > van spelletjes houden zoals ‘Kiekeboe’ en ‘Klap-eens-in- Moedig je baby aan om te reageren, om meer te
en je daarbij aankijken je-handjes’
willen. Schud bijvoorbeeld de rammelaar en wacht
> teruglachen als er naar hen gelachen wordt > van speeltjes houden die geluid maken
tot het kind laat merken dat het wil doorgaan door je
> je aankijken als je tegen hen praat > simpele opdrachten begrijpen zoals ‘geef mamma eens
aan te kijken, een geluidje te maken of doordat het
> woordbegrip hebben van bepaalde woorden als papa en een kus’, ‘schop de bal’, ‘geef eens hier’, ‘raap maar op’
mama of ‘nee, nee’ naar de rammelaar grijpt.
> beginnen met zwaaibewegingen bij het gedag zeggen > gebaren maken of dingen aanwijzen, waarbij ze
> zonder taal gaan aangeven als ze iets niet tegelijkertijd geluidjes maken om aan te geven wat ze
willen, door mimiek, negatieve geluiden maken willen.
of nee-schudden
10 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 11
paspoortje
Naam en geboortedatum: Daan Maas, 02-11-2007
Beperking: Fonologisch probleem
Traject: AC diagnostiek, gezinsgerichte behandeling, Auris Behandelgroep Bergen op Zoom
en ambulante begeleiding van Auris Dienstverlening
Vorm van onderwijs: Regulier basisonderwijs met rugzakbegeleiding
Over Daan: Als peuter vertelt Daan hele verhalen, maar vader Ronny en moeder Chantal kunnen er geen
touw aan vastknopen. Hij stoot klanken uit als ‘uhh’. Omdat hij onverstaanbaar blijft praten,
komt Daan uiteindelijk voor onderzoek terecht bij het Auris Audiologisch Centrum in Bergen
op Zoom. Daar blijkt dat de spraak van Daan achterblijft door een fonologisch probleem.

‘Daan hoorde het eerste jaar nauwelijks ontwikkeling ging vliegensvlug. Drie maanden later,
iets omdat hij constant verkouden was en op zijn derde verjaardag, zei Daan al woorden als
‘papa, mama, opa en oma.’
oorontsteking had. Hij kreeg buisjes, maar
zijn spraak kwam niet op gang. Op de
peuterspeelzaal waar hij rond zijn tweede Bergopwaarts
jaar naartoe ging, werd daar wat laconiek op
‘Na die eerste veelbelovende maanden in de
gereageerd. Daan zou vanzelf wel gaan praten, behandelgroep stagneerde de ontwikkeling van
dachten ze. Twee maanden later kwam toch het Daan vrij onverwacht. Zijn logopedist nam ons
verzoek om extra hulp in te schakelen. Ook de mee naar een spraak-taal patholoog. Na enkele
testjes zei hij: “Hij gaat wel praten hoor want
externe logopedist waar hij inmiddels naartoe
hij is zo slim.” Bleek dat Daan al klaar was voor
ging, kon hem niet verder helpen.
technieken die normaal worden ingezet om oudere
kinderen te leren praten. Vanaf dat moment ging
het weer bergopwaarts met zijn ontwikkeling.
Een ambulant dienstverlener van Auris kwam Het is geweldig hoe het team onze zoon hierin
Daan toen observeren in de peutergroep en heeft ondersteund.
verwees ons door naar het Auris Audiologisch
Centrum. Daar bleek uit verder onderzoek dat Heel blij waren wij ook met de gezinsbegeleidster
onze zoon een fonologisch probleem had. Hij van Auris, die ons vier jaar lang met raad en daad
maakte lange zinnen, maar sprak niet alle klanken heeft bijgestaan. Wij konden ons verhaal bij haar
‘Hij durft goed uit zodat wij er niks van begrepen. Ook voor kwijt en zij sprak ons moed in. Ze hielp ons met
’t mannetje zelf was het frustrerend omdat hij de het eetprobleem van Daan omdat hij door zijn
juiste woorden in zijn hoofd had en dacht dat chronische verkoudheid weinig had leren eten in
deze goed uit zijn mond rolden.’ zijn eerste levensjaar. Verder heeft ze bemiddeld
in de relatie tussen Daan en zijn oudere broer
Rick waarbij ze kenmerken van autisme herkende.
Direct een klik Bij Rick is toen inderdaad de diagnose PDD-NOS
zich te
‘Na de diagnose kregen we gezinsgerichte gesteld. Best moeilijk; heb je opeens twee kinderen
behandeling en kwam Daan in aanmerking waar iets mee is.
voor de behandelgroep van Auris. Daar hebben
we even mee gewacht omdat we moesten wennen Ruim voordat Daan vijf werd, hebben we met
aan het idee dat ons kind speciale zorg nodig had. het team van de behandelgroep gekeken naar
Daan bezocht intussen een regulier groepje voor het vervolgtraject. Uiteindelijk bleek een plek op
laten zien’
peuters met een taalachterstand. Dat schoot niet een reguliere basisschool met rugzakbegeleiding
op. We hebben toen kennisgemaakt met het team vanuit Auris de beste optie. De overgang naar zijn
van de behandelgroep in Bergen op Zoom. Daan nieuwe school is stapsgewijs gegaan. Daan ging
had direct een klik met de leidsters en de andere eerst wennen in groep 3. Ook kreeg hij een nieuwe
kinderen. Echt fantastisch! Na de eerste dag in de externe logopedist. Na twee jaar logopedie, lukte
groep kwam mijnheer met een grote smile naar het hem om alle letters goed uit te spreken in
RONNY MAAS OVER buiten en dan weet je als ouders dat het goed is. woord- en zinsverband. Een overwinning!
Hij leerde gebaren, kreeg individuele logopedie Daan is een opgewekte, leergierige jongen die
ZIJN ZOON DAAN en kinderoefentherapie omdat hij een motorische de lat voor hemzelf hoog legt. Nu hij verstaanbaar
achterstand had. Mijn vrouw en ik volgden een is, durft hij in alle opzichten te laten zien wat hij
gebarencursus en oefenden veel met Daan. Zijn in huis heeft. En dat is veel!’
Van Nul tot Taal 13
>>
t a a l o nD te wniokrkme al ilneg
Gebruik veel Als je kind iets
verschillende geluiden Maak gebaren als je praat, zwaai aanwijst, zeg dan
en de naam van het bijvoorbeeld als je ‘dag-dag’ zegt, steeds wat het is.
kind om de aandacht of wijs naar de beker en pak hem Als het probeert het
te trekken. Dit kunnen woord na te zeggen,
op als je ‘drinken’ zegt.
geluiden zijn die je zelf zeg het dan nog
maakt of het geluid een keer.
Brabbelen en de van voorwerpen zoals
een piep-speeltje.
Kijk samen naar
eerste woordjes boeken met
afbeeldingen, vertel
Benoem de voorwerpen waar
erbij wat je ziet en wijs
Ongeveer tussen 12 en 18 maanden Gebruik alledaagse gebeurtenissen dingen aan. je kind naar kijkt; dit kunnen hun
zoals aankleden, eten geven of speeltjes zijn of kleren, hun eigen
een schone luier omdoen om je armen en benen of huishoudelijke
kind naar je te laten kijken en goed voorwerpen. Hoe vaker een kind
oogcontact te maken. Zing kinderliedjes waarbij je iets hoort, des te beter kan het
gebaren maakt, zoals ‘Hoedje van de woorden onthouden.
papier’ en ‘Klap eens in je handjes’

en doe spelletjes zoals ‘Kiekeboe’.
Praat bij de dagelijkse

activiteiten van je kind
zoals aankleden, eten
en in bad gaan. Vertel Het is belangrijk
wat er gebeurt en wat om eerst te kijken,
je doet. Bijvoorbeeld: Doe spelletjes te wachten met je
‘Mama gaat jouw waar ‘nog een reactie, te luisteren
schoenen aandoen’. keer’ in voorkomt en daarna pas iets
bijvoorbeeld een bal toe te voegen. Met
naar elkaar toe rollen. toevoegen wordt
Je kunt het rollen bedoeld dat je het
ondersteunen door woord of de korte zin
Geef je kind de
telkens te zeggen: die jouw kind zegt,
mogelijkheid om
‘Nog een keer’ langer kunt maken.
De eerste woordjes komen vanaf ongeveer 14 na of begint zelf woorden te gebruiken. te kiezen. Laat
of: ‘Rol de bal’. Bijvoorbeeld als je
maanden.In de brabbelfase maken kinderen geluiden > Het kan zich langer op iets concentreren, bijvoorbeeld een
kind zegt: ‘Bus groot’,
als mamamamam of wawadada Dit noemen we bijvoorbeeld langer spelen met hetzelfde appel en een banaan dan kun jij antwoorden
herhaalde articulatiebewegingen. Dat kan steeds speelgoed. zien, zodat je kind kan met: ‘De bus is heel
dezelfde beweging zijn zoals bij mamamamam, > Het kind herkent geluiden en begrijpt aan het aangeven wat het wil groot, ja’. Lees meer
of het zijn verschillende bewegingen zoals bij einde van deze periode rond de 200 woorden, eten. Zeg erbij: ‘Wil over deze Hanen-
je een appel of een Gebruik speelgoed en voorwerpen
wawadada. Voor deze brabbels selecteert een kind eenvoudige vragen en opdrachtjes zoals principes in ‘Aanbod
meer en meer klanken uit zijn moedertaal. Eerst ‘Waar is je schoen?’ en ‘Pak de bal’. banaan?’ Of laat twee die geluid maken, boekjes met voor ondersteuning’
speeltjes zien, zodat het
komen allerlei exotische klanken voorbij, maar > Het kind gebruikt dan actief rond de geluid en muziekopnames om de verderop in dit boek.
kan kiezen waarmee
naarmate het kind ouder wordt, gaan de groepjes 50 woorden. luister-vaardigheden en aandacht
het wil spelen. Zeg er
klanken steeds meer op echte lettergrepen lijken. > Door goed te kijken naar het gedrag, de bijvoorbeeld bij: ‘Speel te stimuleren.
gebaren en de gezichtsuitdrukking, een aantal
je met de pop of met
> Het kind probeert nieuwe dingen uit en is actief mogelijkheden af te gaan en te luisteren naar de beer?’
in het ontdekken van zijn omgeving. de toonhoogte, kun je achterhalen wat je
> Het imiteert woorden en geluiden, zegt woorden kind precies bedoelt.
14 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 15
t a a l o nD te wniokrkme al ilneg

Korte zinnen in
>>
gesproken taal
of gebaren
Ongeveer tussen 18 maanden en 2 jaar
>> Praat over alledaagse gebeurtenissen, zoals de boodschappen
opruimen. Hierdoor kan je kind taal koppelen aan wat er gebeurt
in de wereld om zich heen.
>> Gebruik voorwerpen en gebaren zodat je kind woorden
gemakkelijker gaat begrijpen.
>> Geef ook keuzes: ’Wil je de beer of de auto?’, ‘Is dit je neus
of je voet?’.
>> Samen plaatjes kijken in boeken en beschrijven wat je ziet, heeft
hetzelfde positieve effect als het voorlezen van het boekje.
Het stimuleert het vermogen om zich op iets te concentreren.
Het kind gaat steeds meer begrijpen van de taal en eenvoudige waar-, wat- en wie-vragen zoals
>> Herhaal wat je kind zegt en breid de
om zich heen, maar gaat ook steeds meer taal zelf ‘Waar is de poes?‘, ‘Wat doet papa?’ of ‘Wie gaat
zin dan uit. Als je kind bijvoorbeeld
gebruiken. Het spreekt in losse woorden of zinnetjes eten?’. Het kan eenvoudige opdrachten uitvoeren
‘sap’ zegt, kun je ‘Meer sap’ zeggen
van twee woorden of gebaren. Kinderen raken in zoals: ‘Leg de pop in bed’ of ‘Drink je sap’.
deze fase vaak gefrustreerd als volwassenen hen niet > Het kind gebruikt rond de tweehonderd woorden of ‘Jij krijgt sap’. Een woord op de juiste
begrijpen, wat tot driftbuien kan leiden. Probeer en het maakt tweewoordzinnen zoals: ‘Auto manier herhalen en de zin een beetje
kalm te blijven en laat je kind rustig uitvertellen of rijden’, ‘Die op’ of ‘Poes nou?’. Ook roept het om langer maken, is de beste manier om
uitleggen wat het bedoelt. Dat is bij jonge kinderen de ouders met ‘papa’ of ‘mama’.
taal te stimuleren.
lastig. Probeer er achter te komen wat je kind bedoelt, > Beurtspelletjes met speelgoed vinden kinderen
door het te laten aanwijzen, te gebaren of jou mee te nog steeds erg leuk om te doen.
>> Zorg ervoor dat je kind je gezicht kan zien als je praat.
nemen. Zeg tegen het kind dat jij het vervelend voor > Ze gaan wensen aangeven door woorden te
Hierdoor ziet het de bewegingen van je mond en gaat het
het kind vindt dat je het niet begrijpt en laat zien dat gebruiken zoals: ‘die’.
je wel veel moeite doet om het te begrijpen. Het kind > Als het kind iets niet wil, gebruikt het woorden de bewegingen nadoen.
kan de situatie nog niet altijd met taal oplossen. als: ‘wil niet’ en ‘niet doen’.
> Ook gaat het kind steeds vaker reageren op
> Net als in de eerdere fasen kan het kind zich vragen over handelingen of voorwerpen door ‘ja’
richten op geluiden en taal. te zeggen.
> Het kind begrijpt rond de vierhonderd woorden > Het imiteert volop en gebruikt zijn eigen naam.
16 Van Nul tot Taal Van Nul tot Taal 17
paspoortje
Naam en geboortedatum: Lucas de Graaf, 11-03-2010
Beperking: Doof met CI
Traject: AC diagnostiek, signalering en vroegbehandeling, gezinsbegeleiding via Pento
Vorm van behandeling: Auris Behandelgroep Utrecht met gezinsbegeleiding van Pento
Over Lucas: Na twee mislukte gehoortesten brengt de derde test aan het licht dat Lucas (4), de zoon
van Yvonne en Ruud, niet reageert op geluid. De audioloog constateert na verder onderzoek
dat het ventje van zes weken oud doof is. Hoortoestellen leveren niet het gewenste resultaat
en Lucas komt in aanmerking voor een cochleair implantaat (CI).
‘Inmiddels kan ik het prima over mijn
lippen krijgen dat Lucas doof is. Met een Heftige periode
gehoorverlies van 110/120 decibel kun ‘Inmiddels waren we met Lucas veel aan
het oefenen met gebarentaal en volgde
je ook moeilijk volhouden dat hij ernstig
ik gebarencursussen. Hij ging naar de
slechthorend is. Maar je bent wel een tijd aan
vroegbehandeling van Pento, in Amersfoort en
het worstelen voordat je het kunt accepteren.
naar het kinderdagverblijf waar de leidsters ook
Doofheid komt niet voor in de familie van zijn
gebarentaal leerden. De ontwikkeling van Lucas
vader en bij mij is het lastig te achterhalen ging goed totdat hij anderhalf jaar na de operatie
omdat ik ben geadopteerd. Aanvankelijk een grote bult achter zijn oor kreeg. Een van
dachten we na die eerste gehoortesten dat de implantaten was gaan ontsteken en moest
eruit. Dit had niemand verwacht. Lucas verbleef
het goed zou komen. Echt ongerust werden
ruim twee weken in het ziekenhuis. Een heftige
we toen Lucas bij de derde test opnieuw
Met periode. Lucas weigerde daarna zijn andere CI
slecht scoorde. Je wilt dan het liefst meteen
te dragen en het werd een dagelijkse strijd. Pas
wete n wat er met je kind aan de hand is.’ toen Lucas bijna drie was en overstapte naar de
Auris Behandelgroep, vroeg hij er uit zichzelf om.
Vreemde ogen dwingen!’
Cochleair implantaat
sprongen ‘Onze zoon was zes weken toen de diagnose
kwam en kreeg vrij snel daarna hoortoestellen Vrolijk en leergierig
die geen soelaas boden. Intussen kregen we ‘Sinds hij in de behandelgroep zit, is zijn
ondersteuning van een gezinsbegeleidster van woordbegrip en woordenschat met sprongen
Pento. Dat is fijn omdat er enorm veel op je af vooruitgegaan. En dat met maar 1 CI. Zelf doe
komt. Zeker toen bij Lucas een CI- traject werd ik met Lucas thuis de spraakoefeningen die zijn
vooruit gestart in het Wilhelmina Kinderziekenhuis logopedist opgeeft. Die intensieve aanpak helpt
in Utrecht. Hij was toen negen maanden en hem echt vooruit. Hij voelt zich ook goed in de
onderging verschillende medische onderzoeken groep, heeft vriendjes en is vrolijk, sociaal, druk
en daarna nog die zware operatie. Ingrijpend en leergierig! Ik ben heel blij met de soepele
omdat je zo’n jong kind niks kunt uitleggen. samenwerking met het team. Ik heb wekelijks
Gelukkig is het een sterk mannetje en had hij contact met de leidsters van Lucas die zich heel
na zes uur opereren in beide oren een cochleair warm en betrokken opstellen.
gegaan
implantaat. Na een herstelperiode brak het
spannende moment aan dat het CI voor de Lucas krijgt binnenkort een tweede CI omdat
eerste keer werd aangesloten. Lucas reageerde je met twee oren nu eenmaal beter kunt horen
echter niet. Een maand later wel. Voor de eerste uit welke richting het geluid komt. Deze keer
keer in zijn leventje hoorde hij geluid in de vorm is hij ouder en kunnen we hem uitleggen wat
van piepjes. Daar schrok hij zo van dat hij in hem te wachten staat. Ook op de behandel-
tranen uitbarstte. Na verloop van tijd ging het groep bereiden ze hem voor op de onder-
beter. Onder begeleiding van het ziekenhuisteam zoeken en de operatie. Deze ondersteuning
Yvonne Kraaij werd de spraakprocessor geleidelijk ingesteld is echt waardevol en noodzakelijk voor Lucas.
totdat het geluid optimaal was voor Lucas. Misschien dat hij op termijn naar een reguliere
over haar zoon Lucas
Hij ging meer geluiden waarnemen en basisschool kan, maar voorlopig zit hij prima
herkennen en draaide zich naar het geluid toe.’ op zijn plek.’
Van Nul tot Taal 19