Tüketim Toplumu ve Dünyanın Geleceği - Alan Durning

257 Pages·2011·0.54 MB·Turkish

by  Alan Durning

Ne Kadarı Yeterli?
Tüketim Toplumu ve Dünyanın Geleceği
Alan Durning
ÇEVİRİ
Sinem Çağlayan
TÜBİTAK - TEMA VAKFI YAYINLARI
:::::::::::::::::
Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve soğuk savaşın
sona ermesinden sonra, birçok düşünür yeni bir
dünya düzeni için kuramlar geliştirdi. Bir
düşünüre göre "tarihin sonu" gelmişti; bir diğeri
ise artık dünyamızda "etnik ve kültürel
çatışmalar" devrinin başlayacağını
muştuluyordu!
Kapitalizmin zaferinin kesin ve tartışılamaz
olduğu, bundan böyle dünyayı küresel piyasanın
yöneteceği kibirle ilan edilmişti. Oysa, artık
kapitalizmin önünde siyasi bir ideolojiden çok
daha güçlü bir engel, doğa engeli vardı.
1992 Rio Çevre Zirvesi'nden "sürdürülebilir
kalkınma" kavramı doğdu. Dünyamızın tek
süper gücü olarak kalan ABD, kalkınmakta olan
ülkelerin geleceğe dönük ekonomik özlemlerini
bu kavram çerçevesinde
gerçekleştirebileceklerini, çevre koruması ve
ekonomik kalkınmanın birbirine zıt hedefler
olmadığını öne sürüyordu. Birleşmiş Milletler
konuyu hala bu çerçevede ele alıyor. Ama
aradan geçen altı yılın bulguları bu hedefin
fazlaca iyimser ve gerçekleşmesi olasılığının çok
düşük olduğunu ortaya koymakta.
İşin püf noktası şu soruda gizli: Yoksul veya
kalkınmakta olan ülkeler ABD düzeyinde üretir
ve tüketirlerse, dünyamızın kısıtlı doğal
kaynakları bunun için yeterli olacak mı?
Sorunun yanıtı kesin bir hayır. Üstelik bu yanıt
yalnızca militan çevrecilerden değil, uluslararası
siyaset ve ekonomi arenasının en yetkili
sözcülerinden de geliyor.
Dünya Bankası Başkanı James Wolfesohn'dan
uluslararası yatırımcı George Soros'a kadar
uzanan yelpazedeki birçok kişi yeni bir
ekonomik düzenin gereğinden söz ediyorlar.
Ünlü soğuk savaş yanlılarından Zbigniew
Brzezinski, "Kendini frenleme ihtiyacının,
tüketimciliği zapturapta almak üzere zorunlu
olarak yeniden ortaya çıkmakta olduğuna dair
bazı işaretler var." diyor. "Burada, herhalde,
ekoloji hareketi en iyi örnektir, her şeyin
fazlasının mutlaka iyi bir şey olacağı
varsayımına karşı bir direnme getirmektedir"
Worldwatch Enstitüsü yayınlarından Ne Kadarı
Yeterli? kitabı günümüzün yoğun üretim-çılgın
tüketim sarmalını irdeliyor ve bu gidişin
sonunun ekolojik bir felaket olacağını
örnekleriyle sergiliyor. En acıklısı da çılgın
tüketim ekonomilerinin insanları mutlu
edemediğini, komşuluk ilişkilerini ve aile içi
ilişkileri sildiğini, sosyal dayanışmayı
tırpanlayıp, insanları topluma ve doğaya karşı
yabancılaştırdığını öğrenmemiz.
Dünyada kişi başına düşen gıda tüketiminin en
yüksek olduğu ABD'de insanlar zayıflama
rejimleri ve reçeteleri için yılda 35 milyar dolar
harcıyorlar. Böyle bir düzende yanlış bir şeyler
olmadığını kim iddia edebilir?
Kuşkusuz çözümü bir Ortaçağ düzenine
dönüşte aramayacağız. Günümüzün
teknolojisinden yararlanarak ve doğru
politikalarla nüfus artış hızını düşürerek bir
miktar düzelme sağlayabiliriz.
Ama hepimize düşen asıl büyük görev
ihtiyacımızdan çok daha fazla tüketmek,
yakmak, eskitmek, yenilemek ve atmak üzerine
kurulmuş olan çağdaş yaşam biçimine sırt
çeviren ve paylaşmayı öne çıkaran bir düzene
doğru yönelmektir.
Suçlu sensin, benim, bizleriz. Sorumlu olan da
hepimiz, sorunu çözecek olan da bizleriz.
Hayrettin KARACA
TEMA Vakfı Başkanı
:::::::::::::::::
İçindekiler
Teşekkür
Önsöz
Tüketimin Boyutları
İ. Tüketim Bilmecesi
İİ. Tüketim Toplumu
İİİ. Tüketimin Sözde Ödülleri
İV. Tüketimin Çevresel Maliyeti
Yeterlik Arayışı
V. Yiyecek ve İçecekler
VI. Ulaşım ve Çevre
VII. Yaşamın Aslı
Tüketiciliğin Dizginlenmesi
Vİİİ. Tüket ya da Kaybet Miti
İX. İhtiyaçların Biçimlendirilmesi
X. İstikrar Kültürü
Ek Okumalar ve Gerekli Bilgiler
:::::::::::::::::
Teşekkür
1992 baharının başlarında, Washington,
D.C.'de ben bunları yazarken, Minnesota
eyaletindeki Bloomington kentinde inşaat
ekipleri dünyanın en büyük çarşısını, üç
hektarlık bir kapalı eğlence parkının etrafına inşa
edilen anıtsal perakende satış mağazaları
yığınını, bitirmek için birbirleriyle yarışıyorlar.
Tasarımcıları buraya "Amerika'nın Çarşısı" adını
veriyorlar ve eğer projeleri gerçekleşirse, bu
çarşı her yıl Mekke'nin ya da Vatikan'ın
çektiğinden daha fazla ziyaretçi çekecek.
Kitap üzerinde çalıştığım aylar boyunca bu
ismin ironosini hep hissettim. Amerika'nın
Çarşısı benim anavatanımın bir tür sembolü
haline geldi. Sanki Amerika Birleşik
Devletleri'nin tamamı kendisini çarşının
suretinde görüyor. Korkarım, Amerikan halkı
olarak bizler artık birbirimize en fazla satış
taktikleri, ulusal markalar ve yetkili satıcılardan
oluşan bir ticari kültürle bağlıyız. Alışveriş
merkezleri, toplumsal hayatımızın da merkezleri
haline geldi ve tüketim, hem kendimizi
tanımlamanın en önemli yolu, hem de başlıca
eğlence kaynağımız oldu.
Elbette bu eğilim yalnızca Amerika'ya özgü
değil. Avrupalılar ve Japonlar, kendini
kurtarmak için mallarını feda eden halkımızın
rehberliğini, hayatlarının örgütsel ilkesi olarak
özel tüketimden yana izliyorlar ve yoksul
ülkelerin zengin vatandaşları bizim tüketim
yöntemlerimizi ellerinden geldiğince taklit
ediyorlar. Ayrıca, dünya halkının büyük
çoğunluğuna göre tüketici yaşam tarzı
Amerika'da yaratılmıştır ve Amerika'nın Çarşısı,
Amerika'nın her şeyidir.
Nitekim Bloomington'daki Amerika'nın Çarşısı
benim için, bugün dünyada geçerli olan ilerleme
tanımı olduğunu düşündüğüm şeyin, daha fazla
tüketimin, küçük bir örneği -bir tür sembolü-
olarak yer alıyor. Bu yüzden, Amerika'nın
Çarşısı ile bu kitabın aynı aylar içinde
tamamlanmaları uygun olacaktır. Bunlardan
birisi, yükselen evrensel kültürün tüketimci
değerlerini kahramanlık derecesinde
sergilemektedir. Diğeri ise, bu değerleri hem
insani, hem de ekolojik açıdan sorgulamakta ve
alternatifler üretme ihtiyacını öne sürmektedir.
Daha güçlü olan mesaj kazansın!
Kapakta yalnızca benim adım görülse de,
birçok kişi bu kitabın yaratılışına katkıda
bulunmuştur. Bunlar arasında teşekkür etmekten
en fazla şeref duyduğum, yaklaşık üç yıl
boyunca ustalıkla ve yakınmadan benim ortağım
olarak çalışan Holly Brough'dur. Kendisi bu
kitapta yer alan verilerin birçoğunu derleyip
hesaplamakla kalmayıp, berrak değer
yargılarıyla, yaşama sevinciyle ve ince espri
anlayışıyla kitabın iletisini de şekillendirmiştir.
Ne Kadarı Yeterli? kitabının sahip olduğu ne
kadar değer varsa, bunlar benim olduğu kadar
onun da yeteneğinin karşılıklarıdır. Kitabın
tamamlanmasından haftalar önce; Holly'nin
beklediği bir fırsat gerçekleştiğinde ise Vikram
Akula onun sorumluluklarını beceriyle ve büyük
bir hevesle üzerine almıştır.
Michigan eyaletindeki Flint kentinde Charles
Stewart Mott Vakfı, bu kuruluşta araştırma
yapılmasına izin vererek bu çalışmaya yardımcı
olduğu için, ikinci olarak değinilmeyi hak
ediyor. Çok az sayıda kuruluş, çevrenin
durumunun yaşam tarzımız için ne anlama
geldiği konusunda bu kadar derin düşünmeye
isteklidir.
Worldwatch Enstitüsü'nün araştırma
görevlilerinden birçoğu da bu kitabın şu ya da
bu taslağını inceledi. Nicholas Lenssen, Marcia
Lowe, Michael Renner, John Ryan ve John
Young yalnızca taslakları incelemekle kalmayıp,
kitap için yapılan araştırmaya da yardım ettiler.
Enstitü dışından Herman Daly, Amy Thein