tc inönü üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü türkçe eğitimi ana bilim dalı türkçe öğretmenli

248 Pages·2011·1.61 MB·Turkish

T.C.
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

REŞAT NURİ GÜNTEKİN’İN ROMANLARININ
EĞİTİM DEĞERLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Recep SALAR

Malatya- 2011
T.C.
ĠNÖNÜ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI
TÜRKÇE ÖĞRETMENLĠĞĠ BĠLĠM DALI

REġAT NURĠ GÜNTEKĠN’ĠN ROMANLARININ
EĞĠTĠM DEĞERLERĠ AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Recep SALAR

DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÇĠFTLĠKÇĠ

Malatya- 2011
i
ONUR SÖZÜ

Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÇĠFTLĠKÇĠ‘nin danıĢmanlığında yüksek lisans tezi
olarak hazırladığım ReĢat Nuri Güntekin’in Romanlarının Eğitim Değerleri
Açısından Ġncelenmesi baĢlıklı bu çalıĢmanın bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı
düĢecek bir yardıma baĢvurmaksızın tarafımdan yazıldığını ve yararlandığım bütün
yapıtların hem metin içinde hem de kaynakçada yöntemine uygun biçimde
gösterilenlerden oluĢtuğunu belirtir, bunu onurumla doğrularım.

Recep SALAR

ii
ÖN SÖZ
Güzel sanatların bir kolu olan edebiyat, duygu ve düĢüncelerin söz ya da yazıyla
estetik bir form ve anlatım çerçevesinde ifade edilmesidir. Edebiyatın en yaygın
türlerinden biri olan roman ise bu duygu ve düĢüncelerden oluĢmuĢ itibarî/kurmaca bir
dünyadır. Romancı, oluĢturduğu bu kurmaca dünyayla okuyucuya farklı deneyimler
kazandırır, yeni duygular tattırır.
Romancı, romanlarıyla çoğu zaman gerçek hayatla paralel akan yeni bir dünya
oluĢturur. OluĢturulan bu dünyadaki kahramanların bir kısmıyla her gün sokakta, evde,
okulda karĢılaĢırız. Romandaki kahramanlar kimi zaman Feride gibi gerçek insanların
da önüne geçerek zihnimizde daha kalıcı, daha inandırıcı olurlar. Feride, birçok gerçek
insandan daha gerçek bir Ģekilde hayatımızda varlığını sürdürür. Birçok insanın
Feride‘yi kendine örnek alması, onunla üzülüp onunla sevinmesi, onun yanlıĢlarından
ders çıkarması ReĢat Nuri‘nin roman kahramanı oluĢturmadaki baĢarısını gösterir.
Büyük bir imparatorluğun son dönemlerinde yaĢaması, imparatorluktan Türkiye
Cumhuriyeti‘ne geçiĢ dönemine yakından tanıklık etmesi, on dokuz roman yazması;
Anadolu‘yu, Anadolu insanını yakından tanıması, sosyal yaĢamını ve değerlerini
bilmesi, ReĢat Nuri‘nin eserlerini incelememizdeki temel sebeplerdendir.
Bu çalıĢmada ReĢat Nuri‘nin romanları eğitim değerleri açısından incelenmiĢtir.
ÇalıĢmanın amacı eğitim değerlerinin tespiti olduğu için ReĢat Nuri‘nin romanları tema,
zaman, mekân, Ģahıs kadrosu, bakıĢ açısı ve anlatıcı açısından incelenirken fazla
ayrıntıya girilmemiĢtir.
Tezin hazırlanmasında büyük bir sabır ve özveriyle bana yardımcı olan tez
danıĢmanım Yrd. Doç. Dr. Ramazan Çiftlikçi‘ye, ders aĢamasında bilgilerinden
faydalandığım Prof. Dr. Hasan Kavruk, Prof Dr. Songül TaĢ, Yrd. Doç. Dr. Namık
Kemal ġahbaz, Yrd. Doç. Dr. Nesrin Sis ve Yrd. Doç. Dr. M. Akif Çeçen hocalarımıza
teĢekkürlerimi sunarım.

Recep SALAR

iii
ÖZET

REġAT NURĠ GÜNTEKĠN‘ĠN ROMANLARININ EĞĠTĠM DEĞERLERĠ
AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ

SALAR, Recep
Yüksek Lisans, Ġnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Türkçe Öğretmenliği Bilim Dalı
Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÇĠFTLĠKÇĠ
Haziran-2011 xvi + 230 Sayfa
Bu araĢtırmada ReĢat Nuri Güntekin‘in romanlarının eğitim değerleri açısından
incelenmesi konu edilmektedir. ÇalıĢmada, ReĢat Nuri Güntekin‘in incelenen
romanlarında ―Fertlerde GerçekleĢmesi Ġstenilen DavranıĢlar‖, ―Sosyal Hayatla Ġlgili
Telkinler‖, ―Yurt ve Millet Sevgisi‖ ve ―Din Duygusu‖ ile ilgili telkinlerin belirlenmesi
amaçlanmıĢtır.
AraĢtırmada betimsel tarama modeli ve doküman incelemesi teknikleri
kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın evreni ReĢat Nuri Güntekin‘in romanlarıdır. ReĢat Nuri
Güntekin‘in 19 romanının eğitim değerleri açısından incelenmesi çalıĢmanın
örneklemini oluĢturmaktadır.
ÇalıĢmanın bulgular kısmında Güntekin‘in romanları yapı olarak incelenmiĢtir.
Bu kısımda Güntekin‘in romanları basım tarihlerine göre sıralanmıĢtır. ÇalıĢmanın
yorum kısmında, eserlerdeki değerler tespit edilerek sıklık derecelerine göre
sıralanmıĢtır.
Güntekin‘in romanlarında ―Sosyal Hayatla Ġlgili Telkinler‖in daha çok iĢlendiği
görülmüĢtür. Ġncelenen romanlarda ―Yardımseverlik‖, ―Sevgi ve Acıma‖, ―Okuma
Sevgisi‖ en çok iĢlenen değerler olarak tespit edilmiĢtir.
iv
Sonuç olarak hayatının büyük bir kısmını eğitim-öğretim hizmetlerinde geçirmiĢ,
görevi gereği Anadolu‘yu baĢtanbaĢa dolaĢmıĢ bir edebiyatçı olan Güntekin‘in Anadolu
insanının yaĢam tarzını, değerlerini, gelenek ve göreneklerini yakından tanıması onun
eserlerine de yansımıĢtır. Bu bakımdan Güntekin‘in çalıĢmanın konusunu teĢkil eden
romanları eğitim açısından önemli bir yere sahiptir.
.
Anahtar Sözcükler: ReĢat Nuri Güntekin, Eğitim, Edebiyat, Değer.

v
ABSTRACT
THE ANALYZĠNG OF REġAT NURĠ GÜNTEKĠN‘S NOVELS ĠN TERMS OF
EDUCATĠONAL VALUE

SALAR, Recep
Master Thesis, Ġnönü University, Institute of Educational Sciences
Turkish Language Teaching Department
Advisor: Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÇĠFTLĠKÇĠ
June-2011 xvi + 230 pages
Analyzing of ReĢat Nuri Güntekin‘s novels in terms of educational values is the
subject of this research. In this research, the aim is to determine the inculcations in
ReĢat Nuri Güntekin‘s novels related to ―Desired Behaviors For Ġndividuals‖,
―Inculcations About Social Life‖, ―Love of Country and Nation‖ and ―Sense of
Religion‖.
In this research, survey research model and document review techniques are used.
The universe of this research is ReĢat Nuri Güntekin‘s novels. The analyzing of
nineteen novels of ReĢat Nuri Güntekin in terms of educational value is the sample of
this research.
In the findings part, ReĢat Nuri Güntekin‘s novels are analyzed in terms of
structure. In this part, his novels are listed by their published year. In comment part of
the study, the values are identified and ordered according to their frequencies.
It was seen that ―Inculcations About Social Life‖ were often used in ReĢat Nuri
Güntekin‘s novels. In the analyzed novels, ‗‗Charity‘‘, ‗‗Love and Compassion‘‘,
‗‗Love of Reading‘‘ have been identified as the most used values.
As a result, spending most of his life in education services, traveling throughout
Anatolia due to his duty had caused to know closely the Anatolian people‘s life style,
values, customs and traditions and these reflected his work. Therefore, Güntekin‘s
novels as subject of this study have a significant role on education.
Key words: ReĢat Nuri Güntekin, Education, Literature, Value.
vi
ĠÇĠNDEKĠLER

ONUR SÖZÜ ................................................................................................................................ ii
ÖN SÖZ ....................................................................................................................................... iii
ÖZET ........................................................................................................................................... iv
ABSTRACT ................................................................................................................................. vi
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................................... vii
KISALTMALAR ....................................................................................................................... xvi
1. GĠRĠġ .................................................................................................................................... 1
1.1. Problem Durumu ........................................................................................................... 1
1.2. AraĢtırmanın Amacı ...................................................................................................... 2
1.3. AraĢtırmanın Önemi ...................................................................................................... 2
1.4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ............................................................................................. 2
1.5. Varsayımlar ................................................................................................................... 2
1.6. Tanımlar ........................................................................................................................ 3
2. KURAMSAL BĠLGĠLER VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR .................................................. 5
2.1. ReĢat Nuri Güntekin‘in YaĢamı, Sanatı ve Eserleri ...................................................... 5
2.1.1. YaĢamı .................................................................................................................. 5
2.1.2. Sanatı ..................................................................................................................... 6
2.1.3. Eserleri ................................................................................................................ 10
2.1.3.1. Romanları .................................................................................................... 10
2.1.3.2. Hikâye Kitapları .......................................................................................... 12
2.1.3.3. Tiyatro Eserleri ............................................................................................ 12
2.1.3.4. Gezi Yazıları ............................................................................................... 12
2.1.3.5. ÇeĢitli Kitapları ........................................................................................... 12
2.1.3.6. Çeviri ve Uyarlamaları ................................................................................ 13
2.2. Eğitim .......................................................................................................................... 13
2.3. Edebiyat ...................................................................................................................... 17
2.4. Değer ........................................................................................................................... 20
2.5. Ġlgili AraĢtırmalar ........................................................................................................ 26
3. YÖNTEM ............................................................................................................................ 28
3.1. AraĢtırmanın Modeli ................................................................................................... 28
3.2. Evren ve Örneklem ..................................................................................................... 28
3.3. Verilerin Toplanması ve Analizi ................................................................................. 28
4. BULGULAR VE YORUM ................................................................................................. 29
vii
4.1. Bulgular ....................................................................................................................... 29
4.1.1. ÇalıkuĢu .............................................................................................................. 29
4.1.1.1. Tema ............................................................................................................ 29
4.1.1.2. Olay Örgüsü ................................................................................................ 29
4.1.1.3. Zaman .......................................................................................................... 32
4.1.1.4. Mekân .......................................................................................................... 33
4.1.1.5. BakıĢ Açısı ve Anlatıcı ................................................................................ 34
4.1.1.6. ġahıs Kadrosu .............................................................................................. 34
4.1.1.6.1. BaĢkiĢi ...................................................................................................... 34
4.1.1.6.2. Norm Karakterler ..................................................................................... 35
4.1.1.6.3. Kart Karakterler ....................................................................................... 35
4.1.1.6.4. Fon Karakterler ........................................................................................ 35
4.1.2. Gizli El ................................................................................................................ 36
4.1.2.1. Tema ............................................................................................................ 36
4.1.2.2. Olay Örgüsü ................................................................................................ 36
4.1.2.3. Zaman .......................................................................................................... 38
4.1.2.4. Mekân .......................................................................................................... 38
4.1.2.5. BakıĢ Açısı ve Anlatıcı ................................................................................ 38
4.1.2.6. ġahıs Kadrosu .............................................................................................. 39
4.1.2.6.1. BaĢkiĢi ...................................................................................................... 39
4.1.2.6.2. Norm Karakterler ..................................................................................... 40
4.1.2.6.3. Kart Karakterler ....................................................................................... 40
4.1.2.6.4. Fon Karakterler ........................................................................................ 41
4.1.3. Damga ................................................................................................................. 41
4.1.3.1. Tema ............................................................................................................ 41
4.1.3.2. Olay Örgüsü ................................................................................................ 41
4.1.3.3. Zaman .......................................................................................................... 42
4.1.3.4. Mekân .......................................................................................................... 43
4.1.3.5. BakıĢ Açısı ve Anlatıcı ................................................................................ 43
4.1.3.6. ġahıs Kadrosu .............................................................................................. 44
4.1.3.6.1. BaĢkiĢi ...................................................................................................... 44
4.1.3.6.2. Norm Karakterler ..................................................................................... 44
4.1.3.6.3. Kart Karakterler ....................................................................................... 45
4.1.3.6.4. Fon Karakterler ........................................................................................ 45
viii