Sol, Sosyalizm, İslami Sol.

221 Pages·2011·2.27 MB·Turkish

Y›l:1,Say›:2-Nisan-May›s-Haziran2009
Fiyat›:—10TL
SahibiveYaz›‹flleriMüdürü
Ç›raBas›nYay›nOrganizasyonve‹letiflimHiz.
Tic.Ltd.fiti.Ad›naDavutGÜLER
GenelYay›nYönetmeni
ÜmitAKTAfi
[email protected]
Yay›nKoordinatörü
AbdulazizTantik
[email protected]
ReklamveHalkla‹liflkiler
YaflarYeflil
HukukDan›flman›
Av.NevzatYolcu
Yaz›lar›nsorumlulu€uyazarlar›na
aittir,dergiyiba€lamaz.
Yay›nTürü:Yerel-Süreli
Bask›:StepAjans
Adres:
KirmastiMah.K›ztafl›Cad.NalbantDemirSokak
No:2-4Kat1Fatih/‹stanbul
Tel:[phone]Fax:[phone]
Abonefiartlar›:
Yurtiçiy›ll›k:40-TL
Yurtd›fl›y›ll›k:40Euro-50Dolar
AboneiçinHesapNo:
1534162AbdulazizTantik
‹flBankas›Fatihfiubesi
PostaÇeki:1605516
AbdulazizTantik
‹Ç‹NDEK‹LER
Bafllarken .......................................................5
Ümit AKTAfi
‹slamc›l›kveSol/SosyalizmEkseninde,
Türkiye’deSosyopolitikDe€iflimÜzerineBirAnaliz ......................8
Abdulaziz TANT‹K
‹slamveSosyalizm ...............................................58
Mehmet KAR
TürkSolunun“Birikim”i ...........................................68
Abdulaziz KIRANfiAL
“‹slamiSol”unKur’anPerspektifi ....................................77
Mustafa YILDIZ
Bir‹slamc›n›n“KapitalizmveSosyalizm”Hakk›ndakiDüflünceleri...........86
Ümit AKTAfi
‹slamiSol,Tecdidve Kavramsal/SembolikÜretim .......................116
Hasan HANEF‹
‹slamiSolve‘K›zart›lm›flBuz’! .......................................133
As›m ÖZ
Türkiye’deSolEdebiKamudaToplumcuGerçekçilikYaz›nsal
GerçekçilikGerilimlerineGenelBirBak›fl ..............................137
Ali BULAÇ
BireyÜzerine! ....................................................156
Menderes ÇINAR
Türk‹slamc›l›€›:‹slamc›PragmatizmdenDemokratikPragmatizme .........171
Cihan AKTAfi
Kad›nYazarlardaGöçveKimlik .....................................179
K‹TAPLAR-DERG‹LER-ETK‹NL‹KLER
Ahmet Sait AKÇAY
BirKimlikSorunsal›OlarakH‹DAYET ................................188
Mehmet TURGUT
Tezkireve‹slamiyatDergilerindekiSol‹slam
Tart›flmalar›Hakk›ndaBirDe€erlendirme ..............................197
Abdulgafur IfiIK
BirAdaletveÖzgürlükSistemiYada‹slam›nKapitalizmileÇat›flmas› .......203
Emrah AT‹LLA
Panorama:KerimDevlettenKurtDevletine.............................215
“Sol, Sosyalizm, ‹slami Sol’
say›s›na bafllarken
ÖzgünDüflünceDergisinin,‹slamc›l›kkonuluolan ilksay›s›nagöste-
rilen ilgiden dolay›, gerek okurlar›m›za, gerekse bu konu ile ilgili tepkile-
rini dile getiren yaz›l› ve görsel bas›n›m›z›n mensuplar›na flükranlar›m›z›
ifade etmekteyiz. ‹mkanlar›m›z›n k›s›tl›l›€› nedeniyle dergiyi genifl bir da-
€›t›ma€›vas›tas›ylasizlereulaflt›rmam›zmümkünde€il.Ancak, gerekabo-
nelik, gerekse dergiyle ilgili daha genifl bilgilere, ozgundusunce@gma-
il.com adresinden ulaflabilirsiniz.
* * *
“Ayd›nlanma”,tarihinoldu€ukadar,gelece€indeyenibirokumas›d›r;
ve, bu anlamda, Wallerstein’a göre dünyaya üç önemli siyasal sistemi mi-
rasb›rakm›flt›r:muhafazakârl›k,liberalizmvesosyalizm.Bunlarbelkiyük-
selen yeni (kapitalist) s›n›f›n, yani burjuvazinin dünyaya bak›fl›ndaki üç
önemli sosyopolitik perspektiftir. Elbet bu üç perspektif cumhuriyetçi bir
yönetimbiçimindeuzlaflsada,demokratikvemonarflikdizgeleraras›ndaki
savrulmalar, daha uzun süre tart›fl›l›p durulacakt›r. Nitekim Frans›z Dev-
riminin bile önü, daha 1815 y›l›nda, monarflizmle kesildi.
6 / ÖZGÜN DÜfiÜNCE
I.Enternasyonal’dananarflistlerind›fllanmas›veII.Enternasyonal’da
Marksist “devrim” yanl›lar›n›n kazanmas›yla, sosyalizmin gidiflat› da be-
lirginleflmiflti. Yani bu anlamda Stalinizm, art›k hiç de bir sürpriz de€il-
di. 1917 devrimi, bir anlamda “ayd›nlanma”n›n daha bir radikallefltiril-
mesi iken; di€er bir anlamda ise sosyalizmin Avrupa’dan d›fllanmas› ve
otokrat bir modelde t›kanmas›yd›. Liberalizm ve muhafazakârl›k ise,
sosyalizmiRusya’dafosillefltirenbat›l›demokrasilerinaralar›ndasal›nd›-
€› iliflkisel modeller olarak, sözgelimi ABD’deki Cumhuriyetçi ve De-
mokratpartilergibi,bat›dünyas›n›nsiyasalpartileryelpazesinde, ikite-
mel alternatif haline geleceklerdir.
II. Dünya Savafl›ndan sonra, ABD ile Rusya (kapitalizmle sosyalizm)
aras›nda kurulan dengesel konjonktür içerisinde dünya, her iki modeli de
örnekleyenulusaldevletlerinba€›ms›zlaflmas›natan›kolurken;sömürgeci-
likart›kdahaazmaliyetiolanvebirba€›ml›l›kiliflkisibiçimindeflekillenen
dolayl› bir sömürü tarz›na evrilecektir. So€uk Savafl dönemindeki bu mu-
vazaal›hegemonyaçat›flmas›içerisinde,‹slamdünyas›nda‹ranbölgeselbir
kapitalist güç olmaya çal›fl›rken; Cezayir’den Irak’a kadar yay›lan Arap
dünyas›ndaise,M›s›rmerkezli(Nas›rc›)birArapsosyalizmiblo€uolufltur-
ma çabas› sürmekteydi.
Arap sosyalizmi tahayyülü, ‹srail yenilgileri akabinde sona ererken;
fiah’›n petro-dolarlarla beslenen “ak devrim”i ise, bir baflka devrimle karfl›-
lanacakt›r. ‹slam Devrimi, fiah’›n dar bir seçkinler s›n›f›na dayanarak olufl-
turmayaçal›flt›€›bölgeselkapitalistleflmeveABD’ninuydusuolmagiriflimi-
ningeritepmesiilekalmayacak,belkibiranlamdaFrans›zDevrimindende
beslenen (cumhuriyetçilik gibi), ama temel anlamda ‹slamî bir otantizme
dayanan yap›s›yla, modernlikten dolay›mlanm›fl bir modernizme cevaba;
dolay›s›ylabuanlamdagelenekseldünyan›ndevrimciyoldanbirihyas›ha-
reketine dönüflecektir.
Nas›l ki Frans›z ve Rus Devrimlerinden sonraki dünyalar›, bu devrim-
leridikkatealmaks›z›nokumakyadaanlamakmümkünde€ilse,1979son-
ras›dünyas›da,‹slamDevrimidikkateal›nmaks›z›nanlafl›lamayacakt›r.Bu
anlamda 1968, ku€unun son flark›s›d›r. Bloklar aras›ndaki dengesel iliflki-
lerin, dolay›s›yla “so€uk savafl”›n ve iki kutuplu bir dünya sisteminin sona
erdirilmesi kadar, sosyalist blo€un çökmesi de, ancak 30. y›l› geride kalan
‹slam Devrimi ile birlikte mümkün hale gelebilecektir.
Devrimdensonrad›rki,genifl‹slamco€rafyas›n›aflanbiremperyalizme
karfl› mücadelenin söylemi ve yöntemi, sosyalist bir yordam›n o ödünç ve
Bafllarken / 7
i€reti dili yerine, devrimin önayak oldu€u sosyopolitik bir kaz›l›mla, ‹sla-
mibirotantisitenindiliyleifadevetahkimedilecektir.Devrim,belkibusol
dilivee€ilimideiçsellefltirerek,sa€c›laflm›flbir‹slamîsöylemeyenivemer-
kezi bir söylemsel güveni kazand›racakt›r. Nitekim “devrim”, “özgürlefl-
me”,“antiemperyalizm”gibikavramlar,ancakdevrimdensonrad›rki,‹sla-
mi literatürde olumlu anlamda bir yer bulabilecektir.
Onedenlebizde,ÖzgünDüflünce’ninbuikincisay›s›nda,‹slamc›l›kla
sol aras›ndaki iliflkiler kadar, sol, sosyalizm ve ‹slamî sol gibi kavramlar
üzerinde durmaya, bu kavramlar› irdelemeye ve bu kavramlar› bugün gel-
mifl oldu€umuz noktadan “okumaya” çal›flaca€›z. Beri yanda ‹slamc›l›€a
iliflkin açm›fl oldu€umuz tart›flmalar, bu say›m›zda da devam etmekte. Bu
ba€lamda Menderes Ç›nar bu say›da ‹slamc›l›kla ilgili tart›flmaya katk›da
bulunmakta. Ali Bulaç ise bu say›da, “birey” üzerine bir tart›flma açmakta.
‹slam’da ve bat›’daki özgürlük anlay›fllar›n›n da bu ba€lamda irdelendi€i
yaz›da, birey’in müsta€nili€inden yola ç›k›larak, bu tan›m üzerinden libe-
ralizme ulafl›ld›€›; ‹slam’da kiflili€in “özne” olarak tan›mlanabilse de, birey
olaraktan›mlanamayaca€›belirtilmekte.ElbetkonuEflariatomculu€undan
Leibnizci monadolojiye dek dayand›r›labilecek kelami-felsefi bir mahiyete
desahip.BeriyandanAlainTouraine,Modernli€inElefltirisi’ndemodernli-
€i öznelleflme ve ak›lc›laflma olarak tan›mlamakta. Bu meyanda sorumlu
olan“ben”inöznemiyoksafertmiolaraktan›mlanmas›gerekti€i;bireylik
vebireycilikayr›m›ve,bat›bireyli€iile‹slamflahsiyetçili€ininayr›mlar›ka-
dar, kifliselli€in temsilinin ahlâki, toplumsal ya da ontolojik bir düzlemde
mikabuledilece€ide,do€rusutart›flmayaaç›k.(Buelbet,bukonudakitar-
t›flmalaradabirdavet.)Yinebuba€lamdaolankitaptan›t›mlar›veelefltiri-
leridesürdürülmekte.Geleceksay›m›z›nkonusuise“cumhuriyet,demok-
rasi, otokrasi” olacak. Bir sonraki say›da buluflmak üzere, selam (bar›fl ve
esenlik) üzerinize olsun...
‹slamc›l›k ve Sol/Sosyalizm Ekseninde,
Türkiye’de Sosyopolitik De€iflim Üzerine Bir Analiz
Ümit AKTAfi*
Arka Plan
Türkiye’deki siyasal e€ilimler, Osmanl› sisteminin çöküfl döneminde
flekillenen, bu çöküflün müsebbibi olan bat› dünyas›n›n etkileri kadar, bu
etkilere direnen toplumsall›€›n derin yap›lar›n›n tepkileri sonucu ortaya
ç›kansosyopolitikgüçlerin/e€ilimlerinaray›fl,çat›flmavetahayyüllerineda-
yan›r. Osmanl› sistemi, bilindi€i gibi, tar›msal üreticili€in stabilli€ine ve
üretimsel alanlar›n büyütülmesine (fütuhat), yani yatay bir büyüme man-
t›€› ve ivmesine dayanmaktad›r. 17. yüzy›l›n bafl›ndan itibaren kapitalist-
leflmeye bafllayan bat› sistemi ise, farkl› ve görece olarak dikey bir büyüme
mant›€›(kapitalizm)gelifltirmifltir.Tar›msalüreticili€evebununyatayola-
rakbüyütülmesinedayananOsmanl›sistemi,mümkünfiziksels›n›rlar›nda
dura€anlaflm›fl bir imparatorluktu. Oysa bat› sistemi, tar›msal üretimden
sanayiüretiminegeçerek,üretimseldizgeyitopra€avezamanaolanba€›m-
l›l›€›ndan kurtararak süreklilefltirmifl;, köylülü€e dayal› üretimsel sistem-
den iflçili€e (proletarya) ve burjuvaziye dayal› bir sisteme evrilmiflti. Sekü-
lerleflme, bir anlamda zaman›n ve mekan›n kullan›m›ndaki bu yeni -mo-
*1955Erzincando€umlu.Elektrikmühendisli€iö€renimigördü.Edebiyat,tarih,siyaset,
sosyolojigibialanlardayazmaktad›r.
DOSYA / ‹slamc›l›k ve Sol/ Sosyalizm Üzerine Bir Analiz / 9
dern-birdünyevilikhâlininveanlay›fl›n›nortayakonulmas›d›r.Sistem,bu
tarz bir büyüme-üretim biçiminin ihtiyaç duydu€u hammaddeleri, sömür-
gecibirstratejiylesistemd›fl›ülkelerdendevflirirken;yenibirbüyüme-üre-
tim modeli kadar, bu modele uyarl› olarak yeni bir bilim anlay›fl› da gelifl-
tirilmifltir. Osmanl› sistemi ise co€rafik oldu€u kadar, mantalite olarak da
kapal›birsistemhalinegeldi€inden,bat›sistemindekibugeliflmelerikarfl›-
s›nda, giderek krize sürüklenece€i bir flekilde mesafe yitirecektir.
Sistemin meflruiyetini bile tart›fl›l›r hale getirmesi nedeniyle, bu krizle
birlikteortayaç›kançöküflkoflullar›nda,toplumsall›€›nö€elerivemilletler
sisteminin çatlaklar› da belirginleflirken; geleneksel Osmanl› ayd›n› olan
ulema ve bürokratlar d›fl›nda ilk kez ba€›ms›z veya muhalif ayd›nlar ve si-
yasal ak›mlar da ortaya ç›kmaya bafllayacakt›r. Ancak, bilindi€i üzere, top-
lumsalkrizlerin,y›k›c›olduklar›kadaryarat›c›biryönüdebulunmaktad›r.
Bu krizle birlikte de, o güne de€in çeflitli nedenlerle a盀a ç›kamayan top-
lumsal e€ilimler ve bask›lara maruz kalm›fl olan almafl›k s›€alar da giderek
suyüzüne ç›kacakt›r.Gerçibat›sistemiileOsmanl›sistemiaras›ndakion-
tolojikfarkl›l›klar,isteristemezadaptasyongüçlüklerikadarkavramsalpa-
radokslara da neden olacakt›r. Sözgelimi milliyetçilik, laisizm ya da sa€ ve
sol kavramlar›na yüklenilen anlamlar›n içeriksel uyuflmazl›€›na iliflkin tar-
t›flmalar, günümüzde bile sonuçland›r›labilmifl de€ildir
Sol’unkabacabirnitelemeyleözgürlükçülük,eflitlikçilikvedevrimcilik
gibi e€ilimleri karakterize etti€i düflünülürse, ‹slam’›n ontolojik olarak sol
birdamar›oldu€ugibi,tarihselolarakdaherzaman sol‹slamîe€ilimlerva-
rolagelmifltir. ‹slam, zaten sosyolojik olarak Mekkeli mustazaflar›n Kureyfl
aristokrasisi ve eflraf›na karfl› bir isyan›; putatap›c›l›kla ifade edilen ve so-
mutlaflan Mekke oligarflisine, yani müflriklere karfl› Allah’›n birli€i (tevhid)
vemüminlerinkardeflli€inden(ümmet)hareketleyürütülen,ça€›n›nkoflul-
lar›na göre devrimci bir özgürleflme mücadelesiydi. ‹slam, bafllang›c› itiba-
riyle, insanlar›n temelde ayn› haklara sahip, özgür ve Allah’a karfl› bireysel
olaraksorumluluksahibioluflunuöngörenbirkardeflliktoplumuinflaetme-
yeçal›flm›flt›r.Hernekadarbireyselmülkiyetkorunmuflsada,otlaklar,suve
enerji kaynaklar›, madenler, hatta fetih yoluyla kazan›lan tar›msal alanlar
bile toplumun ortak mal›, yani kamusal mülkiyet olarak kabul edilmifltir.
Ancak eme€e dayand›€› oranda s›n›rl› bir mülkiyet anlay›fl› meflru kabul
edilsede,tarihselsüreçiçerisindebuanlay›fltanvegenelolarakemek-yo€un
mücadeleanlay›fl›ndanuzaklafl›lm›flt›r.Muhammed(a.s.)’›nvefat›ndanson-
raEbubekir,Beyt-ülMal’›npaylafl›m›ndaeflitlikçibirbölüflümyöntemiizle-
mifltir.Ömerise,topraktakal›c›vekifliselmülkiyethaklar›yerinekullan›m
hakk›n› esas alarak, mülkiyetçi e€ilimlerin tasfiyesi için mücadele etmiflse
10 / ÖZGÜN DÜfiÜNCE
de,Beyt-ülMal’›nbölüflümündeliyakatedayal›birbölüflümsistemiizlemifl-
tir. Ömer’in ordusunda Yahudiler ve H›ristiyanlar, müflriklere karfl› Müslü-
manlarla birlikte savafl›yordu.(1)Ömer, köle ticaretini yasaklad›€› gibi, in-
sanlara karfl› bir köle gibi davranan Kureyflli aristokratlara, analar›n özgür
do€urdu€u insanlara, bir Müslüman olmasalar dahi bir köle gibi davrana-
mayacaklar›n› ortaya koyan eflitlikçibir yol izledi.(2)
Osman’›n daliyakatedayal›veeflitsizbirbölüflüm tarz›n›izlemesine,
ama bunda Ömer’in adaletçi titizli€ine akrabalar›n›n lehine olarak riayet
edememesine karfl›; Ali ise, eflitlikçi ve toplumcu bir bölüflüm ve siyaset
anlay›fl›na dayanan bir ‹slamî yönetim modelini uygulamaya çal›flm›flt›r.
AncakAli’nineflitlikçiilkeleredayananyönetimiveahlâkç›l›€›,Osmandö-
neminde oldukça yozlaflan ve nebevi temelleri bozulan toplumsal koflulla-
rakendisinidayand›ranMuaviye’ninf›rsatç›veç›karc›siyasetçili€ineyenik
düfltü€ünden, ‹slamî ink›lâp da özgün temellerinden uzaklaflt›r›lm›flt›r.
Ali’nin savundu€u eflitlikçi ve bir anlamda ‘sol’ ‹slamî anlay›fl, Ali’nin
taraftarlar›, yani fiia ya da Alevilik taraf›ndan sürdürülse de, tarihsel süreç
içerisinde bu anlay›fl da 盀›r›ndan ç›kar›larak rakip Sünni anlay›fl benzeri
biriktidarkamp›nadönüflmüfltür.HernekadarSünniortodoksiyekarfl›bir
e€ilimolarakmuhaliflerinsesinidilendirsede,iktidarageldi€iyerlerdefiia
(Alevilik) da, Sünni hilafetçi yönetimlerden çok farkl› bir yönetim anlay›fl›
uygulayabilmifl de€ildir.
Osmanl›’n›n kurulufl döneminde de, muhalif bir e€ilim olan Alevilik,
özellikleFetretDönemi’nde,fieyhBedreddinvetaraftarlar›ncaciddibirik-
tidar alternatifi olarak ortaya konulsa da; 1416’da, fieyh Bedreddin’in ida-
m›yla yenilgiye u€rayarak, Osmanl› sisteminin Sünnileflmesinde dolayl› da
olsa bir etken olmufltur. Türkiye’deki sol ak›mlar ise, Osmanl› tarihinde
kendilerini önceleyen bir sol gelenek bulmak için, özellikle fieyh Bedred-
din’in ö€retisi ve k›yam›nda kendilerini temellendirmeye çal›flm›fllard›r.
Gerçi fieyh Bedreddin taraf›ndan mücadelesi verilen fiii ö€reti, görece ola-
rak sol bir e€ilim olsa da, sonuçta ‹slamî paradigman›n s›n›rlar› ve ufku
içerisindebulunmaktad›r.Nitekimbue€ilim,yineOsmanl›karfl›t›birgiri-
flimle, Safaviler taraf›ndan ‹ran’da iktidara tafl›nm›flt›r. Ancak buradaki fiii
anlay›fl›n uygulamas›n›n sol’a yak›nl›€›, belki de Osmanl› Sünnili€inin ya-
k›nl›€›ndan fazla de€ildir. Nitekim Osmanl› devleti, t›mar sistemi etraf›n-
da örgütledi€i tar›msal üretimle, toprak üzerinde mülkiyetçilik yerine s›-
(1)FaikBercavi,‹slam’daSosyalizm,Ifl›kBas›mevi,1946
(2)RogerGaraudy,Sosyalizmve‹slamiyet,YönYay›nlar›,19
DOSYA / ‹slamc›l›k ve Sol/ Sosyalizm Üzerine Bir Analiz / 11
n›rl› bir kullan›m hakk›n› uygulam›fl, s›nai üretimi de loncalar etraf›nda
örgütleyerek planl› bir üretim ve tüketim iliflkisi gelifltirmifl; tekelleflmeye,
paran›n temerküzüne ve topra€›n mülkiyetinin geniflletilmesine izin ver-
meyerek sömürücü oluflumlar› ketlemifl; bu temel karakteristikleriyle de
toplumcubirüretimvetüketimiliflkisioluflturarak,hernekadarözgürlük-
leri k›s›tlasa da nispeten eflitlikçi bir toplumsal yap› infla edebilmifltir.
Bilindi€i gibi sol, Frans›z devrimiyle birlikte kavramsallaflt›€› üzere
devrimci, özgürlükçü* ve eflitlikçi siyasal e€ilimleri temsil ederken; kon-
jonktürel olarak da laik ve pozitivist bir anlay›fl› izlemifltir. Türkiye solu
ise, bafllang›c›ndan itibaren pozitivist, dine karfl› veya en az›ndan mesafeli,
büyük ölçüde seçkinci ve bat›c› bir anlay›fl olarak temayüz etmifltir. Sosya-
lizmiseeflitlikçi,dahas›ortaklaflac›(komünizm)biryaflamatarz›vesiyasal
e€ilimolaraksa€(faflist)vedinîversiyonlar›daolanbiranlay›flt›r.SaintSi-
mon, Robert Owen gibi ütopik, Proudhon ve Kropotkin gibi anarflist sos-
yalistlerekarfl›,bask›nlaflanvegünümüzliteratüründeolsun,toplumsalha-
reketlerinde olsun egemenleflen sosyalist anlay›fl ise, Marksist bir sosya-
lizm anlay›fl›d›r. Sosyalizmin maddecili€in ve proletaryan›n ideolojisi hali-
ne gelmesi, Frans›z devrimi sonucu meydana gelen siyasal hareketler ka-
dar, yükselen vahfli kapitalizmin emekçi s›n›f› insafs›zca sömürdü€ü 19.
yüzy›l›ntoplumsalçat›flmalarekseniboyuncameydanagelen,s›n›fsalyap›-
lar› ve iliflkileri ç›plaklaflt›rarak nesnellefltiren mücadeleler ve özellikle de
Marks’›n fikrî ve amelî çabalar›n›n bir sonucudur.
Marksizm’in sosyalist hareketler üzerinde oluflturdu€u rezerv, bu ha-
reketleri belli bir “ideoloji” çevresinde yap›laflt›rsa da daraltm›fl ve özgür-
leflmeciniteliklerindenuzaklaflt›rm›flt›r.Marksizm’iniçerisindeneflvünema
buldu€u 19. yüzy›l, gerek büyük ölçüde kol eme€ine dayal› üretim flartla-
r›n›n ve bu flartlar içerisinde temel temerküz biçimi bu kol eme€ini insaf-
s›zcasömürüyedayananvahflikapitalizmin;gerekseyineayn›koflullaratâ-
bi olan mekanik bilimin determinist-pozitivist anlay›fl›n›n egemen oldu€u
bir dünyayd›. Do€al olarak Marksizm de, bu dünyan›n koflullar›yla kay›tl›
birperspektifiçerisindekuramsallaflt›;böylesibirsosyalizmperspektifior-
tayakoydu.Üzerindendeterminizmleözgürlü€ün,bilimledevriminsorun-
sallaflt›r›ld›€›, hayat›n bütünüyle bir “emek-de€er” kuram› üzerinden
okundu€uotoriterbirperspektif.Eme€in,“olma”n›nbuncaönemsenmesi-
*“Özgürlükçüsolgelene€inkökleri,Ayd›nlanmade€erlerinedayan›rveJohnDeweytü-
ründen ilerlemeci liberalleri, Bertrand Russell gibi ba€›ms›z sosyalistleri, (ço€u anti-bolflevik
olan)anaak›mMarksistunsurlar›veelbetteçeflitlianarflisthareketleremensupözgürlükçüsos-
yalistleri...içerenbirharekettir.”(NoamChomsky,DemokrasiveE€itim,bgstyay.s.34)