Table Of ContentSiyâsî ve Kültürel
İSLAM TARİHİ
Prof. Dr. Philip K.Hİtti
d
•OÖAZİCİ
VAY1MİAM
Çeviren ! Prof. Dr. Salih Tuğ
BOĞAZİÇİ YAYINLARI
Prof. Kazım İsmail Gürkan Cad. Ortaklar Han,
Nu: 12/25 Kat: 4 • Tel:526 09 77 • Cağaloğlu
îst. PK. 1397 • Yaym sıra Nu; 87 • Kapak
düzeni: Gürbüz Azak • Haritalar: Füsun Ar
man • Baskı: Pamuk Ofset • Cilt: Mutlu
Mücellithanesi • Yayın hakkı: Boğaziçi
Yayınlan "Mac Millan, New York 1908
İngilizce 9. neşrinde tercüme edilmiştir" •
İstanbul 1989
İÇİNDEKİLER
(Birinci Cilt)
BİRİNCİ KISIM
İSLAM ÖNCESİ DEVÎR
BİRİNCİ BÖLÜM .............................. (17—30)
Sâmi bir ırk olarak Araplar ve
Sami’lerin anayurdu Arabistan ......................17
Dikkat çeken noktalar, 17 / Modern keşif
ler, 21 / Etnik akrabalık: Sâmiler, 23, / Sâ-
mİ Irkın beşiği: Arabistan, 26
İKİNCİ BÖLÜM ......................................... (31—43)
Arap Yarımadası ............................................31
Bölgenin tanıtılması, 31 / tUim Şartian,
34 / Bitki örtüsü, 37 / Hurma ağacı, 38 /
Hayvan durumu, 39 / Arap Atı, 40 / Deve, 41
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ...................................... (45—53):
Bedevi; Hayatı ....................................................45
G'içebe Hayatı, 45 / Gaadv, 47 / Din Duru
mu, 49 / Soy-sop (kılan) «lurumu, 49 / Asa
biyet, 51 / Şeyh, 52
VI
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ...... (55—78).
Beynelmilel alanda ilk münasebetler 55
Güney ArabistanlIlar, 55/1. Mısır’la münâ
sebetler, 58 (Sina'daki Bakır Madenleri, 59 -
Buhur ve Günlük, 60) / 2. Sümerler ve Bâ-
bilTiler ile münâsebetler, 61 / 3. Asurlularm
nüfuz etmesi, 62 / 4. Neo - Bâbil’liler ve
İranlIlarla olan münâsebetler: Teymâ’, 65 /
5. İbrani’lerle olan münâsebetler, 66 (Tev
rat’ta ve Incil’de geçen zikirler ve hatırlat
malar, 68) / 6. Klâsik edebiyatta* Araplar,
72 / Romalıların askerî seferleri, 75 / Itır
ve güzel kokular diyan, 76 / Altm 77 /
BEŞİNCÎ BÖLÜM ......................(79—103)
Sebe’ Devleti ve Güney Arabistan’da
diğer devletler 79
Tüccar olarak Güney ArabistanlIlar, 79 /
Güney Arabistan Kitabeleri, 81 / 1. Sebe’
Hükümdarı^, 85 (Ma’rib su şeddi, 86) /
2. Maîn Hükûmdarhğı, 87 / 3. Katabân ve
Hadramav't, 88 / 4. Himyerî Hükûmdarhğı,
88 / Habeş’lilerin Sâmi menşeleri, 90 /
Ğumdân kalesi, 90 / Romalıların Arapları
bertaraf etmeleri, 91 / 5. tkinci Himyerî Hü-
kûmdârhğı, 94 / Yemen’de Hıristiyanlık ve
Yahudilik, 95 / Habeş idaresi devri, 98 /
Ma’rib su şeddinin yıkıhşı, 100 / İran dev
ri, 101
ALTINCI BÖLÜM ..................................... (105—130)
Nabatîler ile Kuzey ve Orta
Arabistan’daki diğer küçüic '
hükümdarlıklar ..................... ........ 105
1. Nabatfler, 105 / Alfabenin Sinâ Yanmada- •- .
sındaki menşe’i, 108 / Petsa, 112 / 2. Palmy-
rena, 113 / Odaynath (Uzeyne) ve Zenobia,
115 / 3. Gassânîler, 118 (Suriye - Arap Hü
kümdarlığının en yüksek devri, 120-el-Hâ-
VII
ris’İn oğlu el • Munzifr, 121-Benû Gassân Hü
kümdarlığının düşüşü, 122) / 4. Lahmi’Ier
(Hîreliler), 123 (el-Hîre kuvvet ve kudre
tinin en yüksek noktasında, 125 • Hüküm-
darhk ailesinin Hıristiyanlaşması, 127) / 5.
Kinde, 128
YEDİNCİ BÖLÜM ...................................... (131—162)
İslam öncesi devirde Hicaz bölgesi .... 131
Câhiliyye devri, 131 / Eyyâm - ul Arab : Arap
ların gfiinleri, 134 / Basüs Savaşı, 135 / Dâ-
his günü, 135 / Kuzey Arapçasmın bir dil
olarak doğurduğtr tesirler, 136 / Kahraman
lık çağı, 137 /Şiir San’atı, 138/ Klâsik devir
de kaside, 139/Mu’allâkaat, 140/.Islâm ön
cesi şairi, 141 / Şiirde gösterildiğine göre Be
devi’nin şahsiyeti, 143 / Bedevilerin putperest
liği, 144 / Güneş ve etrafmda dönen geze
genlerle ilgili durumlar, 147 / Cin, 147 / Al-
lah’m kızlan, 148 / Mekke’de Kabe’nin du
rumu, 150 / ALLAH, 151 / Hicaz’m üç şehri:
1. Tâif, 154, / 2. Mekke, 155 / 3. Medine, 156 /
Hicaz’da görülen kültürel tesirler: 1. Se-
be*. 157 / 3. Habeşistan, 158 / İran, 159 /
4. Gasıâniler, 159 / 5. Yahudiler, 160
İKÎNCÎ KISIM
ÎSLAMIN DOĞUŞU
ve
H A L î F E L i K D E V L E TI
SEKİZİNCİ BÖLÜM .................................. (165—181)
ResûluUah Muhammed ....... ............ 185
vm
DOKUZUNCU BÖLÜM ............................ (183—191)
Allah’ın kitabı; Kur’ânı Kerîm ......... 183
ONUNCU BÖLÜM...................................... (193—208)’.
Allah’ın irade ve isteklerine teslim
olma dini demek olan İSLAM........... 193
Naslar ve inançlar, 194 / İslam dininin beş
dir^ : 1. Şehadet, 197 / 2. Namaz (Salât),
197 / 3. Zelcât, 200 / 4. Oruç, 201 / 5. Hac,
202 / Caiıad, 207
ONBÎRÎNCÎ BÖLÜM .................................. (209—222):
Fütûhat, yayılma ve yerleşme devri... 209
HiUefâ-l Râşidin devri, 211 / Kendi kendi
ni fetheden Arabistan, 212 / tslftm ffltdha-
tının iktisadi âmilleri, 218
ONÎKÎNCÎ BÖLÜM ............................. ’.... (223—234)!
Suriye’nin fethi ................................. 223
Hâlid’ttbn Vefid’in yddınm hardcâtı, 226 /
Niliâî ve kesin savaş: Yermûk, 230 / Yeni
toprakların idaresi, 233
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM ............................... (235—241);
Irak ve İran’ın fethi ;................. 235
ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM ........................ (243—255)
Mısır, Trablusgarp ve Barka’nm fethi 243
İskenderiye Kfitfipiıanesi, 251 / Kıbns’m
Fethi, 252
ONBEŞİNCÎ BÖLÜM ................................ (257—271)
Yeni Fethedilen Toprakların İdaresi... 257
Hz. Ömer zamamnda Devlet idâresi (Ana
yasası), 257 / Ordu, 264 / İslâm Medeniyeti
IX
mi?, 266 / Hulefâ-i Râşidin'in ulaştığı mer
haleler ve hususiyetleri, 268
ONALTINCI BÖLÜM ................................ (273—286),
Hz. Ali ve Muâviye arasında girişilen
Hilâfet mücâdelesi .................................... 273
Seçime dayanan HalifeUlı, 273 / Hz. Ali’nin
Halifeliği, 275 / HİUefâ-i Raşidîn Devresi,
281 / Herşeyden evvel siyasî bir makam ola
rak Halifelik, 283
(BİRtNCt CİLDÎN SONU)
'/
/
/
/'
MÜTERCİMİN ÖNSÖZÜ
Şurası kabûl edilmelidir ki Türkiyemiz, 1946’dan iti
baren geliştirdiği çok partili siyasî hayat ile birlikte, iste
nerek yahut istenmeyerek kuruluş yılları ve şonrası dev
reden pek farklı yeni bir kültür politikası mecrâsma gir
miş bulunmaktadır. Öz varlığını ülkemizde tslâm-Türk sen
tezinde bulan bu yeni kültür cereyanı, zihniyet ve anlayış
lardan, sosyal müesseseler ve teşriî ürünlere kadar yayı
lan bütün alanlarda varlığını açıkça hissettirmektedir. Ger
çekten de 19. asır Osmanlı Türkiyesinde dinî alanda ortaya
konan neşriyat ile, Cumhuriyet Türkiyesinin özellikle II.
Cihan Harbi sonrasına rastlayan otuz senelik devresinde-
kiler karşılaştırılırsa, bu ikinci kümeye girenlerin sayı ve
nitelik itibariyle evvelkilerden kat be kat üstün bulundu
ğu görülecektir; yayınlanan konu ile ilgili mukayeseli yayın
istatistikleri bunu kesinlikle ispatlamaktadır ve bu yeni
kültür yönelişinin latin harflerine geçiş olayına rağmen ül
kemizde gerçeklik kazanması, üzerinde durulmaya değer
bir karakter taşımaktadır.
Aşağı jfukan ana hatlanyla diğer İslâm ülkelerinde de
j'aşamlan benzer bir kültür hareketi, petrol ve diğer ham
maddeler sayesinde dine geniş maddî imkânlar geçirmiş
bulunan Müslüman âleminde bugün hemen bütün sosyal
alanlarda meyvelerini vermeye başlamış bulunmaktadır.
Âdeta bir kültür inkılâbı niteliği de taşıyan bu hareketde,
İslâm milletlerinin kendi öz şahsiyetlerine dönüş ve çağ
daş dünya ülkeleri ile medeniyet yanşına hazırlanma ka-
rarlıhğı açıkça sezilmektedir.
Şu nokta kabûl edilmektedir kİ, yukarda işaret ettiği
miz «kendi şahsiyetine dönüş», henüz maddeye, mânaya
ve hattâ yetişmiş ilim kadrolarına kavuşamamış tslâm mil
XII SİYASİ VE KÜLTÜREL İSLAM TARİHİ
letlerini, «kaybettiği ilmi nerede bulursa oradan, kimin eliy
le olursa onun vasıtasıyle bulup alma» yöniine şevketmiş
bulunmaktadır.
Resûlullah Muhammed Mustafâ aleyh’is-salâtu v'es-se-
lâm'm rehberliğinde yetişen ve gelişen yeni Müslüman ne
sillerin eğitilip belli kıvamda bir öğretime tâbi tutulmasm-
da, ister Mekke’de ve isterse Medine’deki O’nun mücâdele
leri esnasmda, müşrik öğretim kadrolarmın diğerleriyle
birlikte bu öğretim işinde vazifelendirilmesi hususunda
gösterdiği irâde ve azim, âdeta bütün özellikleriyle günü
müzdeki İslâm âleminde tekrar yaşanılmaktadır. İster tek
noloji ve sosyal ilimler, hattâ ister dinî ve tarihî ilimler
alamnda yeni Müslüman nesiller, daha bir müddet henüz
kendi iç bünyesinden yetişmemiş bu gibi dış öğretim kad-
rolanran rehberliğinde yol alacağa benzemektedir. Hiç
şüphesiz bu yol ânzalıdır ve çetindir; ancak sevinerek gör-
mektejdz ki, bu yoldan yetişmiş Müslüman âlimler bugün
varlık ve önemlerini Batı ve Doğu âlemine kabûl ettirme
ye başlamış bulunmaktadırlar. ’
OsmanlI tarihinde bugün bile Hammer, geçen asırdan-
beri kurduğu otoritesini sürdürmektedir. Keza Türk tari
hinin diğer görünüşlerinde de Batı’U mütehassıslar, başa-
baş da olsa, bizzat Türklerle ilim yanşlarma devam ede
bilmektedirler.
İslâm âleminde, kendi görüş açısmdan kültürel ve sos
yal tarihlerini aydınlatan, din tarihi ile sosyal müesseseleri-
ni gün ışığına çıkaran otoriteler variıklanm yeni yeni ka
bûl ettirmeye başlamış bulunuyorlar. Evet, Philip K. Hitti,,
Lübnan’ın Şemlan köyünde doğmuş bir Hıristiyandır; an
cak Arap soyundan gelmesi ve Lübnan’da yetişmiş bulun
ması, bir yabancı olarak değil de, İslam ile ilmi ve objek
tif bir biçimde ilgi kurmaya onu şevketmiş olsa gerektir.
Yetiştiği muhitler olan Orta Doğu Amerikan yahut Kuzey
Amerika üniversiteleri kendisini asıl kaynaklara inmeye,
mütalealarmda objektif kalıp ilmin hakkını verme ahşkan-
lığına sürüklemiştir.
Yazarımız Hitti’nin aynı zamanda şuurlu bir Arap mil
liyetçisi olması, Islâmın Araplar arasmdan doğup onlar
eliyle dört bir bucağa yayılmasını ve ana batlarıyla İslâm
tarihini yer yer Arap unsuruna istinat ettirip aslında bü
tün Müslümanlara ait iftihar kaynaklarını Araplara bağla
