Table Of ContentSagen van Koning Arthur en de
Ridders van
by Nelly Montijn-De Fouw
The Project Gutenberg EBook of Sagen van Koning Arthur en de Ridders van
de Tafelronde, by Nelly Montijn-De Fouw This eBook is for the use of anyone
anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy
it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License
included with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Sagen van Koning Arthur en de Ridders van de Tafelronde
Author: Nelly Montijn-De Fouw
Illustrator: Arthur Rackham
Release Date: December 7, 2007 [EBook #23759]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK KONING ARTHUR
***
Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team
at http://www.pgdp.net/
SAGEN VAN KONING ARTHUR EN DE RIDDERS VAN DE
TAFELRONDE.
AAN MIJN MAN.
SAGEN VAN KONING ARTHUR EN DE RIDDERS VAN DE
TAFELRONDE
DOOR
NELLY MONTIJN-DE FOUW,
GEILLUSTREERD DOOR
ARTHUR RACKHAM.
ZUTPHEN--W. J. THIEME & CIE.
ALGEMEENE INLEIDING.
Doordat ik mij bij mijne studie in de Engelsche Taal en Letterkunde meer in het
bijzonder had beziggehouden met de studie der Arthur-sagen en dus wist, hoe
uitgebreid het veld daarvan is, heb ik niet dan met eenige aarzeling de bewerking
van eenige dier sagen voor de pers op mij genomen.
Het was inderdaad niet gemakkelijk om uit het groote aantal Arthur-sagen,
welke verspreid zijn over de letterkunde van bijkans gansch Europa, eene
geschikte keuze te doen. Of ik hierin geslaagd ben met de tien verhalen, welke in
de volgende bladzijden zijn opgenomen--de toekomst zal het leeren!
Het ligt voor de hand, dat ik door mijne reeds genoemde studie gedreven werd
om mij, wat de keuze der sagen betreft, het eerst te wenden tot de Engelsche
letterkunde; het meerendeel mijner verhalen is dan ook hieraan ontleend.
Een tweetal sagen: de sage van den Leeuwenridder en die van Erec en Enide
hebben elk als bron een gedicht van Chrétien de Troies, den Franschen
hofdichter uit de 12e eeuw, wiens groote verdiensten voor de ontwikkeling der
Arthur-sagen nauwelijks kunnen worden overschat en op wiens werken ik nog
meermalen hoop terug te komen.
De Tristan-sage mag beschouwd worden te behooren tot de wereld-literatuur,
aangezien dichters van alle tijden en van alle volken haar tot onderwerp van
hunne werken hebben gekozen.
De Parcival-en Graal-sagen vonden hare hoogste volmaking in het Middel-
Hoogduitsche gedicht van Wolfram von Eschenbach, hetwelk ik daarom in mijn
verhaal gevolgd heb.
Ik heb mij, wat betreft deze beide verhalen, van eene opname in mijn bundel niet
laten weerhouden door het feit, dat zij reeds in andere sagenbundels zijn
verschenen. [1] Beide behooren tot den Arthur-cyclus; de naam van Tristan
verschenen. [1] Beide behooren tot den Arthur-cyclus; de naam van Tristan
wordt reeds in de oudste documenten verbonden met dien van Koning Arthur [2]
en het verhaal van zijne liefde voor de schoone Isolde moet dus zeer zeker
beschouwd worden als behoorende tot de Arthur-sagen. Wat het Graal-verhaal
betreft, deze zeer bijzondere sage houdt zulk een nauw verband met de
lotgevallen van de ridders der Tafel-Ronde en heeft bovendien zulk een grooten
invloed gehad op het wezen der Arthur-legenden, dat men haar in eene
verzameling als deze moeilijk zou kunnen missen.
Het eerste en het laatste der opgenomen verhalen, waarin eene beschrijving
wordt gegeven van Arthur's Komst en Arthur's Dood, bevatten de oudste
overleveringen aangaande dezen held; die overleveringen zijn van zuiver
Britschen oorsprong. De andere verhalen, mogen zij al door mij aan de
Engelsche letterkunde zijn ontleend, zijn toch steeds in hunnen oorspronkelijken
vorm terug te voeren tot oud-Fransche dicht-of prozawerken.
In deze tien verhalen hoop ik in hoofdtrekken een beeld te hebben gegeven van
de Arthur-sagen, zooals deze zich in de 12e en 13e eeuw verspreidden over de
letterkunde van Europa. Het kan uiteraard slechts een zeer gebrekkig beeld zijn,
want het aantal sagen, dat zich in den loop dezer eeuwen rond den eigenlijken
kern ontwikkeld heeft, is inderdaad verbazingwekkend; het bestek dezer uitgave
maakte echter eene beperkte keuze noodzakelijk.
In verband hiermede moet ik met een enkel woord mijn leedwezen betuigen over
het feit, dat ik uit de Middel-Nederlandsche letterkunde, welke toch ook
verscheidene Arthur-sagen bevat, geen enkel verhaal heb overgenomen.
Niet gaarne zou ik den schijn op mij laden, als keurde ik de letterkunde van mijn
eigen land minder aandacht waardig dan die van andere landen. Waar echter na
de Britsche Arthur-sagen de oud-Fransche ridderromans door hunne grootere
oorspronkelijkheid mij vóór alles de vermelding waard schenen, zoo moge
gebrek aan plaats-ruimte als mijne verontschuldiging dienen, dat ik geen
gelegenheid had, ook een der Middel-Nederlandsche Arthur-romans in mijn
bundel op te nemen.
Het zij mij echter vergund, hier een kort overzicht te geven van de meest
belangrijke der Arthur-verhalen van Nederlandschen bodem.
Op enkele uitzonderingen na zijn het vertalingen en min of meer getrouwe
navolgingen van Fransche romans, welke door Vlaanderen en Brabant ons land
waren binnengekomen. Immers aan het hof van Vlaanderen, onder de hooge
waren binnengekomen. Immers aan het hof van Vlaanderen, onder de hooge
bescherming der kunstlievende Vlaamsche graven en gravinnen, kwam de
Fransche dichtkunst tot ongekenden bloei en hier ontstonden ook de beste
ridderromans uit die dagen.
Geen wonder, dat deze verhalen ook spoedig doordrongen tot in ons land, waar
zij een dankbaar onthaal vonden, al was de geest, die eruit sprak, geheel vreemd
aan den volksaard hier te lande.
Het meerendeel der Middel-Nederlandsche Arthur-sagen is tot ons gekomen in
de groote Lancelot-compilatie: eene verzameling sagen, welke in het begin der
14e eeuw werd bijeengebracht door Lodewijk van Velthem. Het werk omvat drie
deelen: 1º een zeer uitgebreid berijmd verslag van de avonturen van Lancelot,
welk verslag helaas slechts gedeeltelijk tot ons is gekomen, 2º de Graalqueste en
3º Artur's Dood. Verder komen in deze compilatie voor: een roman over
Percevael, [3] waarvan slechts een duizendtal versregels bewaard zijn gebleven,
een Walewein-boek, een roman "van den Ridder metter Mouwen", en een "van
de Wrake van Ragisel" benevens nog enkele andere. Deze verhalen,
oorspronkelijk onafhankelijk van elkander, werden door Velthem door zijn
Lancelot-roman heengevlochten, de onderlinge samenhang is echter zeer
gebrekkig. Bijzondere vermelding onder deze toegevoegde romans verdient het
verhaal van Ferguut, den eenvoudigen boerenzoon, die door zijne liefde voor de
schoone Galiene zich ontwikkelt tot een volmaakt ridder. Deze roman is in zijn
geheel bewaard gebleven, het is eene bewerking, waarschijnlijk door twee
dichters, van den Franschen roman Fergus.
Ook vinden wij in de Lancelot-compilatie den roman van Moriaen, die te meer
onze belangstelling vraagt, omdat hiervan geen bron bestaat en wij hem dus als
een oorspronkelijk werk mogen beschouwen. Dit is ook het geval met den roman
van Walewein, die geschreven werd in de 13e eeuw door de dichters Penning en
Vostaert.
Jacob van Maerlant (± 1235-± 1290), de beroemde Vlaamsche dichter en
schrijver, wijdde in de eerste periode van zijn werktijd zijne volle aandacht aan
den ridderroman. Hij vervaardigde bewerkingen van de romans van Merlijn, den
Graal en van Torec, alle tusschen de jaren 1257-1264.
"De Historie van den Grale" en "Merlijns Boeck" vormen te zamen de vertaling
van een Franschen prozaroman van Robert de Borron. In 1326 voltooide
Lodewijk van Velthem "het boek van Koning Artur", dat zich bij Maerlant's
"Merlijn" aansluit en de vertaling is van een Fransch "Livre du Roi Artus."
"Merlijn" aansluit en de vertaling is van een Fransch "Livre du Roi Artus."
Van den roman van Torec, die opgenomen werd in de Lancelot-compilatie, is tot
nu toe geen Fransch origineel gevonden, dus is deze waarschijnlijk als eene
oorspronkelijke schepping van Maerlant te beschouwen.
Behalve bovengenoemde ridderromans, welke althans gedeeltelijk nog in wezen
zijn, moeten er nog vele andere hier te lande bekend zijn geweest. Zoo maakt
Maerlant in zijne verschillende werken melding van de volgende verhalen:
"Tristan en Isoude", "Octaviaan", "Madocs Droom" en "Amadas en Ydoine",
van deze zijn echter geen Nederlandsche bewerkingen bewaard gebleven.
Na deze korte uitweiding op het gebied der letterkunde van ons eigen land
keeren wij terug naar de sagen in dezen bundel.
In de inleidingen, welke daaraan voorafgaan, heb ik getracht, een kort overzicht
te geven van het ontstaan en de ontwikkeling der verschillende verhalen. Deze
inleidingen maken allerminst aanspraak op wetenschappelijke waarde en
volledigheid; zij hebben slechts ten doel om hem of haar, die iets naders omtrent
het wezen der sage wil weten, eenigszins in zijn pogen daartoe van dienst te zijn
en den belangstellenden lezer enkele werken aan de hand te doen, waarin hij
zijne weetgierigheid kan bevredigen. Daar ik in deze inleidingen elke sage
afzonderlijk besproken heb, wil ik hier nog slechts het een en ander zeggen over
het ontstaan en den ontwikkelingsgang der Arthur-sage in het algemeen. Ook dit
kan niet meer zijn dan eene vluchtige schets; eene eenigszins volledige
beschouwing over dit zeer uitgebreide onderwerp zou buiten het kader dezer
inleiding vallen en is trouwens in verschillende handboeken voor een ieder, die
er belang in stelt, te lezen. Ik zal dus kort zijn.
Wie was Koning Arthur? Wanneer en waar heeft hij geleefd? Ziedaar twee
vragen, waarmede geleerden van alle tijden zich hebben bezig gehouden en tot
welker beantwoording zij hebben trachten te geraken door een nauwkeurig
onderzoek van alle beschikbare documenten, welke eenig licht zouden kunnen
werpen in het duister dat dit vraagstuk omgeeft. En toch--ondanks al hun pogen-
-zijn zij slechts gedeeltelijk geslaagd. De gestalte van Koning Arthur blijft
gehuld in een waas van geheimzinnigheid, waardoor het ons slechts nu en dan
vergund wordt een blik te slaan op zijne werkelijke persoonlijkheid.
Voor de weinige op historie berustende overleveringen van onzen held moeten
wij ons wenden tot Wales, het land, waarheen de oudste bewoners van
Brittannië, de Britten, een Keltische volksstam, de wijk namen voor de
Brittannië, de Britten, een Keltische volksstam, de wijk namen voor de
Germaansche overweldigers, die in de 5e en 6e eeuw hun land kwamen
binnenvallen. Wij vinden den naam van Arthur het eerst vermeld in de "Historia
Brittonum", waarvan de schrijver: Nennius of Nynniaw genaamd, afkomstig was
uit Wales en geleefd moet hebben omstreeks het jaar 800.
Zijn werk kan in twee deelen gesplitst worden; in het eerste, quasi-historische
deel, geeft hij eene vluchtige schets van de geschiedenis van Brittannië van de
oudste tijden af tot de achtste eeuw toe; het tweede deel is van meer
romantischen aard.
De rang, welken Arthur volgens dit werk bekleedde, was niet die van koning,
maar van "dux bellorum". Dit was een militaire titel, waarschijnlijk afkomstig uit
den tijd der Romeinsche overheersching. Als "dux bellorum" moet Arthur in de
5e eeuw de Britten hebben aangevoerd in niet minder dan twaalf veldslagen
tegen de Saksen, waarvan er twee beroemd zijn geworden in de Arthuriaansche
letterkunde. Dit zijn: de veldslag bij het slot Guinnion, waarin Arthur het beeld
der Heilige Maagd op zijne schouders droeg, welk feit kan beschouwd worden
als de eerste aanwijzing van zijne verheerlijking als held der Christenheid en de
slag bij den berg Badon--Mons Badonis--waarvan vermeld wordt, dat Arthur bij
die gelegenheid eigenhandig negen honderd en zestig vijanden doodde. Hierin
zien wij de eerste kenteekenen van de neiging om onzen held te begiftigen met
wonderbaarlijke kracht en dapperheid.
Wij zien dus, dat volgens het werk van Nennius Arthur een soort
legeraanvoerder geweest moet zijn. Wanneer wij hem nu in de oude verhalen
van Wales bekleed zien met den rang van "imperator", moeten wij dit hieraan
toeschrijven, dat, toen de Romeinsche keizer ophield macht te bezitten over
Brittannië [4], het volk als vanzelfsprekend zijn titel overdroeg op den militairen
bevelhebber, wiens ambt door de Romeinen was ingesteld.
Van den aanvang af schijnt Arthur's naam verbonden te zijn geweest met het
begrip van het wonderlijke en bovennatuurlijke. Lezen wij reeds in het eerste
deel van het werk van Nennius over zijne schitterende wapenfeiten, welke
getuigenis afleggen van zijn bovenmenschelijken moed, in het tweede deel, dat
de z. g. "Mirabilia" bevat, (d. w. z. zekere natuurwonderen en andere
merkwaardigheden, welke in Brittannië waren voorgekomen en welke Nennius
volgens zijn zeggen beschreef, zooals anderen vóór hem gedaan hadden wordt
de romantische zijde van zijne persoonlijkheid nog meer naar voren gebracht.
Wij lezen hier van Arthur's hond: Cabal of Cavall, die met zijne voorpooten een
