Table Of ContentSAÇMALIKLAR ÇAĞI
Modern Hayat Neden
Mutlu Olmayı Zorlaştırıyor?
Michael Foley
Çeviri: Algan Sezgintüredi
SAÇMALIKLAR ÇAĞI
Michael Foley
Özgün ismi: The Age of Absurdity
Kitabın Türkiye hakları Anatolialit Telif Ajansı aracılığıyla alınmıştır.
Türkçe yayın hakları: © 2011 Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti.
Çeviri: Algan Sezgintüredi
Editör: Emre Ergüven
Kapak Tasarım: Ayşe Nur Ataysoy
Sayfa Uygulama: Pınar Şensoy
Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tümünün veya içeriğinin herhangi bir
bölümünün yayıncının yazılı izni olmadan, fotokopi yöntemi dahil, elektronik ya
da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır.
© Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti.
Asmalımescit Mah. Ensiz Sok.
No:2 D:4 Tünel İstanbul
Tel: (212) 245 08 39
e-posta:[email protected]
www.domingo.com.tr
1. BÖLÜM – SORUNLAR
1
Mutluluğun Saçmalığı
Her bir rafın üstünde kalan boşluğa bile kitaplar
sıkıştırılmış, yerden tavana kadar uzanan kütüphanemi
tarıyorum ve okumak istediğim tek bir kitap bile
göremiyorum. Ardından büyüklüğüne ve klasik, caz, dünya
müziği ve yetişkinlere yönelik rock albümleriyle dolup
taşmasına rağmen dinlemek istediğim tek bir şarkı bile
barındırmayan kuleler dolusu CD koleksiyonuma bakıyorum.
Beni dürten şeyi başka yerde aramak gerekecek anlaşılan.
Yirmi iki büyük bölgesel ve ulusal mutfağın her birine ayrı
bölüm ayıran, dünyanın muhtemelen en kapsamlı ve çeşitli
lokanta rehberi Time Out Guide to Eating and Drinking in
London'a başvuruyor ve yemeğe çıkacak bir tane dahi
heyecan verici yeni yer bulunmamasına somurtarak
sayfalarını karıştırıyorum. Yanıt daha uzakta, yurtdışında
tatilin saflığı bozulmamış mutluluğunda aranmalı galiba. Ama
web siteleri sadece cesaret kırıp sinir bozuyor. Neden hoş bir
eski sahil kasabasında makul fiyatlı, barbekülü terası
cıvıldayan, rengârenk çarşıya bakan, bir yandan denize
yürüyüş mesafesinde, diğer yandan tüm ana ulaşım
bağlantılarına sahip bir daire yok? Hem bundan azına kim
razı gelir?
Aynada yüzüme bakıyorum: asit yağmurlarıyla yıpranmış,
öfkeli bir çirkinlik heykeli. Altmışların çiçek çocuğu nasıl bu
hale gelebildi? Çiçek çocuklarına vaat edilmiş cinsel
çeşitliliği henüz tümüyle tadamamışken hem de? Yeni
dalgaları hiç saymıyorum. Bugünlerde anal ilişkiyi, grup
seksi, bağlayarak seks yapmayı ve cinsiyet değişimi
ameliyatını henüz geçirmemiş bir transseksüelle ilişkiyi
yaşamamış birisi yaşamış sayılır mı?
Delilik elbette. Ama Batı dünyasında tatminsizlik,
tedirginlik, arzu ve kırgınlığın sarhoş edici kokteyliyle huzuru
kaçmamış kaç kişi var bugün? Kim daha genç, daha
yetenekli, daha saygın, daha tanınmış ve hepsinden önce,
cinsel açıdan daha çekici olmanın özlemini çekmiyor? Kim
daha fazlasını hak ettiğine inanmıyor ve eline daha fazlası
gelmediğinde öfkelenmiyor? Açlıktan kırılan bir Afrikalı
çiftçinin, hayatında kendisine hiç oral seks yapılmamış, orta
yaşlı bir Batılı erkekten daha az adaletsizlik hissetmesi
mümkün.
Tabii pek çok kimse her şeyi birden istemenin saçmalığının
da farkında artık. Ama o zaman başka sorular çıkıyor: Bu
kadar ölçüsüz beklenti nereden çıktı? Başka seçenek var mı?
Varsa nasıl erişilebilir? Geçmiş ve bugünün büyük zekâları işe
yarar herhangi bir öğüt sunuyorlar mı? Söylediklerinde bir
fikir birliği var mı? Varsa nedir ve 21. yüzyıl yaşantısına nasıl
uygulanır? Bu kitapta bu sorulara bakılıyor. Basit yanıtlar yok
yalnız.
Hedefi saptamak bile zor. Hoşnutsuz çılgınlığın alternatifi
hoşnut aklı başındalık, yani mutluluktur. Ama mutluluk
sözcüğü her tür sorunu içinde barındırıyor. Ben dahil pek çok
kimse neşeyle el çırpma ve kişisel gelişime bu derece
bulanmış bir sözcüğü söylemeye zor dayanıyor. Mutluluk lafı
akla derhal takdis edici ruhani gülümsemeleri, tefleri, turuncu
elbiseleri ve "Bugün, kalan ömrünüzün ilk günü" yazılı
tişörtleri (Şair Derek Mahon, altına bir dize ekleyivermiştir:
"Karaciğerinize söyleyin, eski karınıza söyleyin bir de bunu"
[1]) getiriyor. Mutluluk gibi bayat, eski bir terim için fazla
bilgili, fazla sofistike, fazla alaycı, fazla bilge, fazla post-her
şeyiz biz. Mutluluk sözcüğü, aslında hepsi gizlice tatmak
istiyor olsa bile bir filozoftan, bir romancıdan, bir şairden ve
bir taksi şoföründen aynı kıkırdamalı "hıh" tepkisini alacaktır.
Çoğu insan "yaşam berbat" der ama kimse kendisini bok gibi
hissetmek istemez.
Alternatif terimler tatmin edicilikten daha da uzak.
Akademik camia, "Öznel İyi Olma"yı (Subjective Well-
Being) önerdi önermesine ama terim hayat bulamadı.
Popülistlerse yakın zamanda ortaya, insana ücra bir İngiliz
sahil köyünü (kayalık sahiline rağmen hoş bir yer) hatırlatan
"Welness"i (zindelik) attılar.
Bildiğimiz, eski "mutluluk" utanç verici olma konumunda
ve sözcüğü kullanmanın eziyeti bir yana, tanımlamak da
mümkün değil. Oxford sözlüğü şaşırtıcı bir tavırla,
Sokrates'in iki bin yıl önce düzelttiği yanlış anlamayı
sunuyor: "Talih veya şans; başarı; refah." Kavramı
tanımlamaya yönelik daha titiz girişimlerse bitmek tükenmek
bilmez alt bölümlenmeler arasında yitip gitmiş.
Himalayalar'daki Budist Butan Krallığı bir Toplam Ulusal
Mutluluk Komisyonu kurdu ve komisyonun ilk görevlerinden
biri neyi teşvik için kurulduğunu tanımlamaktı. Bugüne dek
mutluluğun dört ana payandası, dokuz alanı ve yetmiş iki
göstergesini saptadılar. Ama ülke acıklı eğilimlere direnme
konusunda hâlâ diğer ülkelerden daha iyi durumda değil. Bir
sözcünün kasvetle belirttiği üzere: "Geçen yüzyılda bir gence
kahramanı sorulduğunda yanıtı mutlaka kral olurdu. Bugünse
rap sanatçısı 50 Cent gösteriliyor."[2]
Uygulamada mutluluğun tarifini bulmak da ikna edici bir
teoriye ulaşmak kadar zor. Zıddı depresyonun aksine,
mutluluk kendini tanımlamaya pek gönüllü değil. Sefalet
yüklü anıların aktarımı epey yerleşik bir türdür ama bu
konuda mutluluğun muadili yoktur (hatta mutlu bir çocukluk,
bir yazar için ciddi bir engeldir). Görünüşe göre, sadece
ıstıraplı deneyimler esin kaynağı sunabilmektedir.
Belki mutluluğun şartlarından biri durum analizi yapmak
istememektir. Çünkü her türlü tanımlama girişimi mutluluğu
öldürecektir. Belki bilerek mutlu olmak mümkün bile değildir.
Belki mutluluk geriye dönük olarak, sadece yitirdikten sonra
anlaşılabiliyordur. Bu görüşü ilk Jean-Jacques Rousseau
işlemişti: "Altın çağ mutluluğu, ya insanlar keyfini
sürecekken fark edilmeden geçip gittiğinden ya da insanlar
fark edebilecek durumdayken çoktan bitmiş olduğundan,
insan ırkına hep yabancı kalmıştır."[3] Bir başka deyişle
mutluysan fark edemezsin ve fark ediyorsan mutluluğa sahip
değilsin demektir.
Mutluluk sadece arada sırada erişilebilir olduğunda kalıcı
bir durum olarak görülme eğilimindedir. Filozof Hannah
Arendt insan yaşamının bir tükeniş ve yenilenme döngüsü
olduğunu, bir inilip bir çıkıldığını ve hep yukarıda kalma
çabalarının başarısızlığa uğrayacağını öne sürmüştü: "Istıraplı
tükenişle haz verici yenilenme arasındaki belirli döngünün
dışında kalıcı mutluluk yoktur ve bu döngüyü her ne
(tükenişin ardından yenilenme yerine, perişanlık getiren
sefalet ve fakirlik ya da tükenişin yerini can sıkıntısının aldığı
büyük zenginlik ve tümüyle çabadan yoksun yaşam vb.)
bozarsa, yaşamaktan gelen temel mutluluğu mahveder."[4]
