Osmanlı İmparatorluğu'nda Askeri İsyanlar ve Darbeler - Ahmet Önal

346 Pages·2013·1.68 MB·Turkish

by  Ahmet Önal

felsefenin kapılarını bize açan
değerli ağabeyimiz Durmuş Kocaoğlu’na
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA
ASKERÎ İSYANLAR
ve
DARBELER
ERHAN AFYONCU
AHMET ÖNAL- UĞUR DEMİR
Genel Yayın Yönetmeni
Mustafa Karagüllüoğlu
© Yeditepe Yayınevi
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Sertifika No: 16427
ISBN: 978-605-4052-20-2
Yeditepe Yayınevi: 108
Araştırma İnceleme Dizisi: 89
1. Baskı: Ocak 2010 2. Baskı: Temmuz 2010
Kapak Resmi
Van Mour’un fırçasından 1730 isyanını gerçekleştiren Patrona Halil ve
diğer asiler. Arka planda katledilen devlet adamları.
Sayfa Düzeni
İrfan Güngörür
Kapak Tasarım
Sercan Arslan
Baskı-Cilt
Şenyıldız Yay. Hed. Eşya ve Teks. San. Tic. Ltd. Şti.
(Sertifika No: 11964)
Gümüşsuyu Cad. No:3/2 - Topkapı / İstanbul
Tel: [phone]
YEDİTEPE YAYINEVİ
Çatalçeşme Sk. No: 27/15 34410 Cağaloğlu-İstanbul
Tel: [phone] Faks: (0212) 512 33 78

www.yeditepeyayinevi.com | [email protected]
OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA
ASKERİ İSYANLAR
ve
DARBELER
ERHAN AFYONCU
AHMET ÖNAL- UĞUR DEMİR
İstanbul 2010
ERHAN AFYONCU: 1967’de Tokat’ta doğdu. İlk ve orta
öğrenimini burada tamamladı. 1984’de başladığı Marmara
Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler
Eğitimi Bölümü Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı’ndan
1988’de mezun oldu. 1989’da Marmara Üniver sitesi
Atatürk Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eğitimi
Bölümü’ne Araştırma görevlisi olarak atandı. Yüksek
lisansını Marmara Üni versitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü’nde Necati Efendi Tarih-i Kırım (Rusya
Sefaretnamesi) isimli tez ile 1990’da tamamladı. 1997’de
Os manlı Devlet Teşkilatında Defterhâne-i Âmire (XVI-
XVIII. Yüzyıl lar) isimli tez ile doktorasını bitirdi. 2000
yılında yardımcı doçent oldu. 2001 Mayıs’ında Marmara
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakül tesi Tarih Bölümü’ne geçti.
2008’de doçent oldu.
Halen Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde
öğretim üyesi olarak görev yapan Erhan Afyoncu’nun
“Sorularla Osmanlı İmparatorluğu”, “Osmanlı Tarihi
Araştırma Rehberi”, “Osmanlı’nın Hayaleti”, “Truva’nın
İntikamı”, “Ottoman Empire Unveiled” ve “Das
Osmanische Reich: Unverhüllt” isimli kitapları ile Osmanlı
bürok rasisi, aşiretler ve Osmanlı tarihçileri üzerine çok
sayıda akademik makalesi vardır.
AHMET ÖNAL: 01.12. 1981’de Sivas’ın Doğanşar
İlçesi’nde doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı.
1999’da başladığı Mar mara Üniversitesi, Atatürk Eğitim
Fakültesi, Tarih Öğretmenliği Bölümü’nü 2004’te bitirdi.
Yüksek lisansını Marmara Üniversi tesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü’nde “18. Yüzyıla Ait Buyu-ruldu
Mecmuası” isimli tez ile 2006’da tamamladı. Hâlen Mar‐
mara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk
Tarihi Anabilim Dalı, Yeniçağ Bilim Dalı’nda “Koca Sinan
Paşa” konu sunda doktora yapıyor.
UĞUR DEMİR: 1 Ocak 1981’de Ordu’da doğdu. İlk ve orta
öğrenimini Ordu ve Gümüşhane’de tamamladı 2004’de
Marmara Üniversi tesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Tarih
Öğretmenliği Bölümü’nü bi tirdi. Yüksek lisansını Marmara
Üniversitesi Türkiyat Araştırma ları Enstitüsü’nde “Târîh-i
Mehmed Giray” isimli tez ile 2006’da tamamladı. Hâlen
Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk
Tarihi Anabilim Dalı, Yeniçağ Bilim Dalı’nda 1768 1774
Osmanlı-Rus Savaşı konusunda doktora yapıyor.
ÖNSÖZ
Cumhuriyet döneminde demokrasinin işleyişi sık sık
darbe lerle kesildi. Aslında bu bizim eski bir geleneğimiz.
Osmanlı döneminde de asker birçok defa isyan ederek
yönetime müdahale etmiş, Osmanlı padişahlarının yaklaşık
üçte biri askerin müda halesiyle değiştirilmişti.
Osmanlı İmparatorluğu, kurduğu askeri sistem sayesinde
önce Bizans ve Balkan devletlerine, daha sonra da Avrupa
devletlerine karşı büyük bir üstünlük kurmuştu. Ancak
büyük fetihlere imza atan ordu, devlet otoritesinin zaafa
uğradığı dönemlerde sık sık isyan edip, yönetimi belirledi.
Osmanlı isyanları ve darbelerinin tarihi Fatih Sultan
Mehmed’in hükümdarlığının ilk dönemindeki 1446
Buçuktepe İsyanı ile başlar ve 1913’teki Bâbıâli baskınıyla
sona erer. Ne redeyse Fatih Sultan Mehmed’den sonra
isyanla yüzleşmeyen Osmanlı padişahı yok gibidir. 36
Osmanlı padişahından 12 tanesinin isyan ve darbe ile tahtını
kaybettiği göz önüne alın dığında durum anlaşılır.
Kitabı okuyanlar, bu kadar askeri isyan ve darbeyi görünce
bu imparatorluğun nasıl bir cihan devleti olduğuna ve nasıl
ayakta kaldığına şaşıracaklardır.
İstanbul, Osmanlı başkenti olduktan sonra büyüklü
küçüklü birçok isyana tanık oldu. Bu isyanlar o kadar ileri
boyutlara ulaşı yordu ki, bazen padişahın mutlak vekili olan
sadrazamların kelleri alınırken, bazen de bizzat padişahlar
tahttan indirilip, öldürüldü. İsyan patlak verdikten sonra
önünü almak oldukça güçtü ve asiler, birkaç istisna hariç,
genelde istedikleri kişilerin kellelerinin mey danlarda
sallandırılmasını sağlıyorlardı. Bazen saatlerce, bazen de
günler hatta aylarca devam eden isyanlar İstanbul halkına
korkulu günler yaşatıyor, günlük hayat tamamen felç
oluyordu.
Özellikle Atmeydanı, Osmanlı devri isyanları ile âdeta öz‐
deşleşen bir mekân olmuştu. Hem Bizans, hem de
Osmanlılar döneminde eğlencelerin yapıldığı ve törenlerin
düzenlendiği önemli bir yer olan meydan, kozların
paylaşıldığı, hanedanın meşruiyetinin tartışıldığı,
idarecilerin icraatının yüksek sesle eleştirildiği ve şehrin
kapılarının kapatılmasından sonra askerî grupların farklı
unsurlarının birbirlerine kılıçlarını çekip silah larını
boşalttığı; karşılıklı fetvaların birbirini hükümsüz kıldığı;
tüm bunların bazen bir padişahın tahttan indirilmesine ve
hatta öldürülmesine kadar ileri gittiği; bazı devlet
adamlarının canla rına mal olurken, bazıları için ise ikbal
kapılarının ardına kadar açıldığı; özetle herşeyin “devletin
bekası ve adaletin temini için yapıldığı”, kozların
paylaşıldığı bir mekândı.
İsyanları veya darbeleri yazmak tarihçi için hiç de kolay
değil dir. Kaynakların yetersiz olması, birçok konuda yanlı
yazılmaları ve sorularımızın çoğuna cevap vermiyor
olmaları tarihçinin işini oldukça zorlaştırmaktadır. Resmî
belgelerin bile tarihçiyi yanıl tabildiği bir durumda tarihçi sis
perdeleri arasından yolunu tayin etmek zorundadır. Bu
zorluklara ve imkânsızlıklara rağmentarihçi, isyanların ve
darbelerin genel bir tablosunu “hac yolundaki karınca
misali” okuyucuya sunmak zorundadır. Ancak ne kadarı
tamam lanmış ve ne kadarı eksik bir tablo! Tarihçi, metin
inşa ederken birçok parçası eksik bir yap-bozu tamamlama
gayreti içindedir.
Bu kitapta Osmanlı tarihinde meydana gelen isyan ve
darbelerin önemli bir kısmı yer almaktadır. Etkileri
açısından imparatorlukta büyük tahribata, yıkımlara ve
kıyımlara yol açan isyanlar ve darbeler genel hatlarıyla,
kronolojik bir sıra takip edilerek anlatılmaya çalışılmıştır.
Kitabı hazırlarken yardımlarını gördüğümüz değerli
meslek taşımız Dr. Yüksel Çelik, Fatih Gürcan ve Aykut Can
ile bu konuda daha önce yayınlanmış iki yazısını kitabımıza
almamıza müsaade eden Prof. Dr. Vahdettin Engin’e
teşekkürü bir borç biliriz.