Ne Kadar Yeterli - Alan Durning

192 Pages·2014·1.1 MB·Turkish

by  Alan Durning

Ne Kadarı Yeterli?
Tüketim Toplumu ve Dünyanın Geleceği Alan Durning
Alan Durning
Çeviri: Sinem Çağlayan
ISBN: 9754031045
2. Baskı, Temmuz 1998
Önsöz
Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve soğuk savaşın sona
ermesinden sonra, birçok düşünür yeni bir dünya düzeni için
kuramlar geliştirdi. Bir düşünüre göre "tarihin sonu" gelmişti;
bir diğeri ise artık dünyamızda "etnik ve kültürel çatışmalar"
devrinin başlayacağını muştuluyordu!
Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve soğuk savaşın sona
ermesinden sonra, birçok düşünür yeni bir dünya düzeni için
kuramlar geliştirdi. Bir düşünüre göre "tarihin sonu" gelmişti;
bir diğeri ise artık dünyamızda "etnik ve kültürel çatışmalar"
devrinin başlayacağını muştuluyordu!
Kapitalizmin zaferinin kesin ve tartışılamaz olduğu,
bundan böyle dünyayı küresel piyasanın yöneteceği kibirle
ilan edilmişti. Oysa artık kapitalizmin önünde siyasi bir
ideolojiden çok daha güçlü bir engel, doğa engeli vardı.
1992 Rio Çevre Zirvesi’nden "sürdürülebilir kalkınma"
kavramı doğdu. Dünyamızın tek süper gücü olarak kalan
ABD, kalkınmakta olan ülkelerin geleceğe dönük ekonomik
özlemlerini bu kavram çerçevesinde
gerçekleştirebileceklerini, çevre koruması ve ekonomik
kalkınmanın birbirine zıt hedefler olmadığını öne sürüyordu.
Birleşmiş Milletler konuyu hala bu çerçevede ele alıyor. Ama
aradan geçen altı yılın bulguları bu hedefin fazlaca iyimser ve
gerçekleşmesi olasılığının çok düşük olduğunu ortaya
koymakta.
İşin püf noktası şu soruda gizli Yoksul veya kalkınmakta
olan ülkeler ABD düzeyinde üretir ve tüketirlerse,
dünyamızın kısıtlı doğal kaynakları bunun için yeterli olacak
mı? Sorunun yanıtı kesin bir hayır. Üstelik bu yanıt yalnızca
militan çevrecilerden değil, uluslararası siyaset ve ekonomi
arenasının en yetkili sözcülerinden de geliyor.
Dünya Bankası Başkanı James Wolfesohn'dan uluslararası
yatırımcı George Soros'a kadar uzanan yelpazedeki birçok
kişi yeni bir ekonomik düzenin gereğinden söz ediyorlar.
Ünlü soğuk savaş yanlılarından Zbigniew Brzezinski,
"Kendini frenleme ihtiyacının, tüketimciliği zapturapta almak
üzere zorunlu olarak yeniden ortaya çıkmakta olduğuna dair
bazı işaretler var." diyor. "Burada, herhalde, ekoloji hareketi
en iyi örnektir, her şeyin fazlasının mutlaka iyi bir şey olacağı
varsayımına karşı bir direnme getirmektedir"
Worldwatch Enstitüsü yayınlarından “Ne Kadarı Yeterli?”
kitabı günümüzün yoğun üretim-çılgın tüketim sarmalını
irdeliyor ve bu gidişin sonunun ekolojik bir felaket olacağını
örnekleriyle sergiliyor. En acıklısı da çılgın tüketim
ekonomilerinin insanları mutlu edemediğini, komşuluk
ilişkilerini ve aile içi ilişkileri sildiğini, sosyal dayanışmayı
tırpanlayıp, insanları topluma ve doğaya karşı
yabancılaştırdığını öğrenmemiz.
Dünyada kişi başına düşen gıda tüketiminin en yüksek
olduğu ABD'de insanlar zayıflama rejimleri ve reçeteleri için
yılda 35 milyar dolar harcıyorlar. Böyle bir düzende yanlış bir
şeyler olmadığını kim iddia edebilir?
Kuşkusuz çözümü bir Ortaçağ düzenine dönüşte
aramayacağız. Günümüzün teknolojisinden yararlanarak ve
doğru politikalarla nüfus artış hızını düşürerek bir miktar
düzelme sağlayabiliriz.
Ama hepimize düşen asıl büyük görev ihtiyacımızdan çok
daha fazla tüketmek, yakmak, eskitmek, yenilemek ve atmak
üzerine kurulmuş olan çağdaş yaşam biçimine sırt çeviren ve
paylaşmayı öne çıkaran bir düzene doğru yönelmektir.
Suçlu sensin, benim, bizleriz. Sorumlu olan da hepimiz,
sorunu çözecek olan da bizleriz.
Hayrettin KARACA TEMA Vakfı Başkanı
Önsöz 2
Son 40 yıldır daha fazla eşya satın almak ve daha fazla
"şey" elde etmek, endüstriye dayalı olan Batılı ülkelerde
insanların başlıca amacı olmuştur. Aynı zamanda, dünyanın
en yoksul olan beşte birlik bölümü için de başka bir amaç söz
konusudur; bir sonraki günü kurtarmak, bir parça yiyecek,
yakıt olarak kullanmak üzere biraz odun, çocukları için
barınak ve giyecek bulmak. Dünyanın beşte ikisinin -yaklaşık
2,2 milyar kişinin- bu çok farklı amaçlar için çalışmasının
dünyaya zarar verdiği ve işlerimizi her zamanki gibi
sürdüremeyeceğimiz gerçeği artık daha açık hale gelmektedir.
Endüstriye dayalı ülkelerde yaşayanlarımız için daha fazla
tüketimin daha büyük tatmine eşit olmadığı da bir noktadan
sonra daha açık hale gelmektedir. Harvard Üniversitesi’nde
ekonomist olan Juliet Schor'un kısa süre önce ABD'de
yayınlanan “Fazla çalıştırılan Amerikalı” adlı kitabı, pek çok
Amerikalının bam teline basmıştır. Schor, yüzyılın
ortalarından beri, bir seçim yapmamız gerektiğinde, her
zaman daha fazla parayı, eğlenceye ve aileye ayrılacak daha
fazla zamana tercih ettiğimize dikkat çekmektedir. Pekiyi bu,
Amerikalıları daha mı fazla mutlu etmiştir? Anketler bu
sorunun cevabının olumsuz olduğunu ortaya koymaktadır.
Bizler daha fazla çalışma, daha fazla tüketim maddesi ve
dolayısıyla dünyanın daha fazla harap edilmesinden oluşan
bir monotonluğa tutsak olmuş durumdayız.
Bu kitap, bu bozuk çemberin kırılmasının gerekliğini
açıklamaktadır. Alan Thein Durning, tüketim toplumunun
dünya tarihinde yalnızca bir geçiş dönemi olduğunu iddia
ediyor; hem kendisinin, hem de gezegenin gelecekteki
yaşanılabilirliğinin hatırı için. Tüm ebeveynler çocuklarına
daha iyi bir yaşam vermek ister; fakat artık bu iyi yaşamın
daha fazla araba, daha fazla havalandırma cihazı, daha fazla
paketli dondurulmuş gıda ve daha fazla alışveriş merkezinden
oluşmayacağını anlamamız gerekir. Çocuklarımıza yiyecek,
eğitim, tatminkâr bir iş, barınma ve sağlık gibi gereksinimler
için var olan seçeneklerin azalmadığı, aksine arttığı bir dünya
bıraksak ne kadar iyi olurdu. Bu, ancak biz tüketim toplumu
üyelerinin tarzını değiştirmesiyle mümkün olabilir.
Böylesi bir değişimin mümkün olduğuna ilişkin bazı zayıf
işaretler vardır. Seksenlerdeki tüketim savurganlığı, birçok
ülkeyi etkisi altına alan ekonomik durgunluğa tepki olarak da
olsa, daha düşük beklentilerin olduğu bir devre yerini
bırakmıştır ve her yerdeki araştırmalar statükonun sihrini
önemli derecede yitirdiğini göstermektedir. Şimdi, bu hayal
kırıklığını, Alan'ın istikrar kültürü -kendi olanakları içinde
yaşayan; dünyanın sermayesini değil, kaynaklarından
sağlanan karı kullanan; tatmini dostluk, aile ve anlamlı
çalışmada arayan bir toplum- olarak tanımladığı harekete
yönlendirmenin zamanıdır. Alan'ın kitabının son bölümünde
dikkat çektiği gibi, insanlık ile doğal çevrenin ortak kaderi
bizlere, tüketicilere bağlıdır.
Linda starke Dizi Editörü
Giriş
1992 baharının başlarında, Washington, D.C.'de ben
bunları yazarken, Minnesota eyaletindeki Bloomington
kentinde inşaat ekipleri dünyanın en büyük çarşısını, üç
hektarlık bir kapalı eğlence parkının etrafına inşa edilen
anıtsal perakende satış mağazaları yığınını, bitirmek için
birbirleriyle yarışıyorlar. Tasarımcıları buraya "Amerika'nın
çarşısı" adını veriyorlar ve eğer projeleri gerçekleşirse, bu
çarşı her yıl Mekke'nin ya da Vatikan'ın çektiğinden daha
fazla ziyaretçi çekecek.
Kitap üzerinde çalıştığım aylar boyunca bu ismin ironisini
hep hissettim. Amerika'nın çarşısı benim anavatanımın bir tür
sembolü haline geldi. Sanki Amerika Birleşik Devletleri'nin
tamamı kendisini çarşının suretinde görüyor. Korkarım,
Amerikan halkı olarak bizler artık birbirimize en fazla satış
taktikleri, ulusal markalar ve yetkili satıcılardan oluşan bir
ticari kültürle bağlıyız. Alışveriş merkezleri, toplumsal
hayatımızın da merkezleri haline geldi ve tüketim, hem
kendimizi tanımlamanın en önemli yolu, hem de başlıca
eğlence kaynağımız oldu.
Elbette bu eğilim yalnızca Amerika'ya özgü değil.
Avrupalılar ve Japonlar, kendini kurtarmak için mallarını feda
eden halkımızın rehberliğini, hayatlarının örgütsel ilkesi
olarak özel tüketimden yana izliyorlar ve yoksul ülkelerin
zengin vatandaşları bizim tüketim yöntemlerimizi ellerinden
geldiğince taklit ediyorlar. Ayrıca, dünya halkının büyük
çoğunluğuna göre tüketici yaşam tarzı Amerika'da
yaratılmıştır ve Amerika'nın çarşısı, Amerika'nın her şeyidir.
Nitekim Bloomington'daki Amerika'nın çarşısı benim için,
bugün dünyada geçerli olan ilerleme tanımı olduğunu
düşündüğüm şeyin, daha fazla tüketimin, küçük bir örneği -
bir tür sembolü- olarak yer alıyor. Bu yüzden, Amerika'nın
çarşısı ile bu kitabın aynı aylar içinde tamamlanmaları uygun
olacaktır. Bunlardan birisi, yükselen evrensel kültürün
tüketimci değerlerini kahramanlık derecesinde
sergilemektedir. Diğeri ise, bu değerleri hem insani, hem de
ekolojik açıdan sorgulamakta ve alternatifler üretme ihtiyacını
öne sürmektedir.
Daha güçlü olan mesaj kazansın!
Alan Thein Durning worldwatch Enstitüsü
1776 Massachusettes Ave., N.W Washington D.C. 20036
Nisan 1992