Modern Bireyçiliğin Mitleri: Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe

362 Pages·2014·8.294 MB·Turkish

by  Ian Watt

MODERN IBBl
BİREYCİLİĞİN
MİTLERİ _
Faust
Don Quijote
Don Juan
Robinson Crusoe
MODERN BİREYCİLİĞİN
MİTLERİ
n
n
■ ^ ’ TWJS&i ittHk.
İÜ*- ’
Mehmet Doğan 1976 Bursa doğumlu. ODTÜ Biyoloji mezunu. NYU Biyoloji’de
master yaptı. Serbest çevirmenlik yapıyor. Başlıca çevirileri: Genom, (Matt
Ridley) 2007; Gen Çeviktir, (Matt Ridley) 2009; Haklı Savaş Haksız Savaş
(Michael Walzer), 2010; Neo-Liberal Genetik (Susan McKinnon), 2010; Boş
Sayfa (Steven Pinker) 2010; Çift Görmek (Peter Pesic) 2010; Kent Paryaları
(Lofe Wacquant), 2012; Foucault ve Iran Devrimi (Janet Afary-Kevin B.
Anderson), 2012; Âdem’in Dili (Derek Bickerton), 2012; Erken Modern
Avrupa’da Tıp ve Toplum (Mary Lindemann), 2013; Akılcı İyimser (Matt Ridley)
2013; Sosyal Antropoloji ve İnsanın Kökeni (Alan Barnard) 2013; Simgesel
Düşüncenin Doğuşu (Alan Barnard) 2014. e-posta: [email protected]
MODERN BİREYCİLİĞİN MİTLERİ
Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe
IAN WATT
Çeviren: Mehmet Doğan
BOĞAZİÇİ
- C V ÜNİVERSİTESİ
YAYINEVİ
Ian Watt
Myths of Modem Individualism.
Faust, Don Quixote, Don Juan, Robinson Crusoe
© Cambridge University Press, 1996. All rights reserved.
Modern Bireyciliğin Mitleri
Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe
© BÜTEK A.Ş. 2011. Tüm haklan saklıdır.
BÜTEK Boğaziçi Eğitim Turizm Teknopark Uygulama
ve Dan. Hiz. San. Tic. A.Ş.
Boğaziçi Üniversitesi Güney Kampüs, 7. Lojman,
3. Kat, P.K. 34342, Bebek-Beşiktaş/İstanbul
Telefon: [phone]
Yönetim Yeri:
Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
Boğaziçi Üniversitesi Uçaksavar Kampüsü
Garanti Kültür Merkezi, Arka Giriş
Etiler/İstanbul
[email protected]
www.bupress.org
Telefon ve faks: (90) 212 257 87 27
Sertifika No: 10821
Genel Yayın Yönetmeni: Murat Gülsoy
Kapak Tasarımı: Kerem Yeğin
Yayıma Hazırlayan: Ergun Kocabıyık
Baskı: G.M. Matbaacılık ve Ticaret A.Ş.
100 Yıl Mah. Matbaacılar Sitesi, 1. Cadde, No: 88
Bağcılar/İstanbul
Telefon: [phone]
Sertifika No: 12358
Birinci Baskı: Mart 2014 (1.000 adet)
Boğaziçi University Library Cataloging in Publication Data
Watt, lan
Modern Bireyciliğin Mitleri. Faust, Don Quixote, Don Juan.
Robinson Crusoe/ lan Watt; çeviren Mehmet Doğan.
368 p. ; 23 cm.
ISBN 978-605-4787-14-2
Includes index.
1. Individualism in literature. 2. Literature and society. 3.
Literature and morals. I. Doğan, Mehmet
PN56.I57 W3719
İÇİNDEKİLER
Önsöz, ix
Giriş, xiii
BİRİNCİ KISIM
ÜÇ RÖNESANS MİTİ
1. George Faust’tan Faustbuch' a, 2 i
Tarihten Bir Sihirbaz, 21 ❖ Mit Başlarken: Faust, Luther,
Şeytan ve Cadılık, 31 ❖ Mitin 1587’den Önce Halk Arasındaki
Gelişimi, 38 ❖ Johann Spies’in Historia von D. Johann
Fausten’i: Faustbuch, 41 ❖Tarihin Süzgecinden Geçmek, 45.
2. Doktor Faustus’un Yaşamının ve Ölümünün Trajik Hikâyesi, 50
İngilizce Faust Kitabı, 50 ♦> Christopher Marlowe,
50 ❖ Akademi ve Mesleki Tercih, 55 ❖ Akademik
Yabancılaşma, 60 ❖ Ebedi Lanetlenme, 66 ❖ Marlowe ve Mit:
Son Düşünceler, 69.
3. La Mancha’lı Don Quijote, 75
İlk Sefer, 75 ❖ Şövalye Romansları, 81 ♦> İkinci Sefer,
90 ❖ Üçüncü Sefer, 97 ❖ Don Quijote ve Sancho Panza,
100 ❖ Yorum Yapbozlan, 113.
4. El Burlador ve Don Juan, 124
Oyun, 126 ❖ “Tan Largo Me Lo Fiáis”, 132 ❖ Taş Heykel ve
İdeolojik Gelenekleri, 141 ❖ Ruhani Bir Yaşam mı?, 154.
5. Rönesans Bireyciliği ve Karşı-Reform, 159
Bireycilik Hakkında Bir Not, 159 ❖ Faust, Don Quijote, Don
Juan: Üç Benzer Birey mi?, 161 ❖ Karşı-Reform, 166 ❖ Üç
Yazarın Yabancılaşması, 172.
İKİNCİ KISIM
PÜRİTEN AHLAKINDAN ROMANTİK İLAHLAŞTIRMAYA
6. Robinson Crusoe, 183
Hikâye, 183 ❖ Defoe ve Robinson Crusoe, 189 ❖ Ekonomik
Bireycilik, 195 ❖ Dinî Bireycilik, 202 ❖ Mitin Anlamlan, 210.
7. Crusoe, İdeoloji ve Kuram, 220
Crusoe ve Rousseau, 220 ❖ Crusoe ve Marx, 227 ❖
Romantizm ve Mit: Vico ve Herder, 230.
8. Rönesans Mitlerinin Romantik Yüceltilmesi, 245
Goethe’nin Faust’u, 245 ❖ Don Juan: Molière, Mozart, Byron
ve Zorilla, 263 ❖ Romantik Don Quijote, 276.
9. Mit ve Bireycilik, 287
BİTİRİRKEN
XX. YÜZYIL ÜZERİNE DÜŞÜNCELER
Thomas Mann’ın Doktor Faustus’u, 307 ❖ Michel Tournier’nin
Cuma’sı, 319 ❖ Şimdiki Zaman Üzerine Kimi Notlar, 335.
EK
MİTLERİN TÜM DÜNYAYA NÜFUZ ETMESİ, 347
Dizin, 355
YAYINCININ NOTU
1994 yılında geçirdiği ciddi bir ameliyatın ertesinde lan
Watt’m sağlığı bozulduğunda, Modem Bireyciliğin Mitleri:
Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe adlı bu ki­
tap neredeyse tamamlanmıştı. Hastanede yattığı günlerde
lan Watt, bir yandan da kitabın taslaklarını özenli bir şe­
kilde okumuş olan M. H. Black ve diğerlerinin katkıları
uyarınca, kitabının son hali üzerinde çalışıyordu.
Ruth Watt ve yayıncılar, bu safhada metni düzeltmek
için gösterdiği yoğun ve yapıcı editoryal çaba için Linda
Bree’ye son derece müteşekkirdir. Dr. Bree’nin katkısı ol­
masa, kitabın bu haliyle yayımlanması mümkün olmazdı.
ÖNSÖZ
Bu kitabın doğumu, kırk yılı aşkın bir süre öncesine da­
yanır. Evliydim, iki çocuğum vardı ve Cambridge St. John
Koleji’ndeki bursumun bitmesine aşağı yukarı bir yıl kal­
mıştı. O zamanlar, alfabenin ve matbaanın etkilerini konu
alan bir kitap üzerinde dur durak bilmeden çalışıyordum,
fakat nihayetinde pek tatminkâr bir çalışma olmadı. Ora­
da sarfettiğim emeğin yayımlanmış tek meyvesi, Jack
Goody’yle birlikte yazdığım “Okuryazarlığın Sonuçlan”
adlı makaledir; sonuçta bu makale Comparative Studies
in Society and History [Karşılaştırmalı Toplum ve Tarih
Araştırmaları] adlı dergide basıldı (c. 5, s. 3, 1963).
Geleceğimin doğrultusuyla ilgili düşüncelerimi değiş­
tirdiğimde, aklıma birdenbire en az üç kitap fikri geldi. İlki,
St. John Koleji’nde yaptığım “Okuyan Kamu ve Romanın
Yükselişi” adlı tezimi yeniden ele alan bir kitap olacak­
tı: Bu çalışmam nihayetinde 1957 yılında The Rise of the
Novel adıyla basıldı.1 İkinci kitap, Conrad hakkında ola­
caktı. Çocukluğumdan beri, Dover’dan Bishopsbourne’a
sırf Conrad’m öldüğü evi görmek için bisiklet sürerdim
ve günün birinde onun hakkında bir şekilde kitap yaza­
cağımı tahayyül ederdim. Bunun çok zor bir iş olduğunu
anladım anlamasına, ama ilk cildi 1979 yılında Conrad
in the Nineteenth Century [XIX. Yüzyılda Conrad] adıyla
yayımladım. Sonra, mitlerle ilgili kitap zihnimde aşağı
yukarı tamamlanmış olduğu için -o zamanlar öyle sanı­
yordum- Conradla ilgili ikinci cildi yazmadan önce bari
bunu bitereyim dedim. Mitlerle ilgili kitap yazmanın daha
kolay olacağını ve daha hızlı biteceğini düşünmüştüm. El­
1 lan Watt, Romanın Yükselişi: Defoe, Richardson ve Fielding Üzerine İn­
celemeler, çeviren: Ferit Burak Aydar, Metis Yayınlan, 2007 —çev. notu.
bette yanılıyordum.
Mevcut metni aşağı yukarı 1980 yılında, Stanford
Beşeri Bilimler Merkezi’nin ilk müdürü olduğum zaman
yazmaya başladım; 1988 yılında Conrad’m Nostromo’su
üzerine yazdığım inceleme yayımlandığında ve Camb-
ridge Üniversitesi Yayınevi tarafından basılan Conrad’m
Almayer’s Folly’sinin [Almayer’in Ahmaklığı] eleştirel ba­
sımına uzun bir giriş yazısıyla katkıda bulunduğumda,
hâlâ o kitap üzerinde çalışıyordum. Mitlerle ilgili kitabı
yazmaktan vazgeçmememin sebebi, niyetlendiğim karşı­
laştırmalı ve tarihsel usulle hiç ele alınmamış yeni ve bü­
yüleyici bir alana girmiş olduğum hissiydi.
Benim hikâyem kabaca böyle. Aslında “modern birey­
ciliğin mitleri” fikrini ele almanın, üstesinden gelinemeye­
cek kadar kapsamlı bir iş olduğunu anlatmaya gerek yok.
Jeanne d’Arc’tan Frankenstein’a kadar çağımızda pek çok
mit varlığını sürdürüyor; bunun ötesinde, benim seçtiğim
dörtlünün muazzam miktarda versiyonu bulunuyor ve
birçok akademik çalışmaya konu olmuş dürümdalar. Do­
layısıyla, çok seçici olmalı, pek çok şeyi aceleyle geçmeli,
hatta tamamen göz ardı etmeliydim.
Bu konuya son noktayı koyduğumu iddia edecek
değilim: Bu kitap temel olarak amatör bir çalışmadır ve
akademisyenlere değil genel okur kitlesine hitap eder. Al­
manca, Fransızca, İspanyolca özgün eserlerden en kolay
ve kısa pasajları belki de gereksiz yere çevirdim (aksi belir­
tilmedikçe tüm çeviriler bendenize aittir); ayrıca, yazdık­
larımı belgelendirme konusunda epey mütevazı davran­
dım. Burada yeri gelmişken belirteyim, kitabın metnini
yazarken ve gözden geçirirken, kitaba koymaya yerimiz
olmadığını düşündüğüm kusursuz notlara bakıp bakıp iç
geçirmişimdir. Ayrıca, bir eserden bahsetmiyor oluşum,
onu okumadığım şeklinde anlaşılmasın. Bana kalırsa bu
kitabın genel fikri ilginç ve önemli; umuyorum ki başkala­
rı, özellikle de karşılaştırmalı çalışmaları meslek edinmiş
uzmanlar ve tarihçiler bu meseleyi çok daha tatminkâr bir
biçimde anlatacaktır.