Milliyetçiliğin Kara Baharı - Tanıl Bora

373 Pages·2013·1.63 MB·Turkish

by  Tanıl Bora

M
illiyetçilik, 19. yüzyılda Avrupa'da millî devletlerin
kuruluş dönemi ve 2. Dünya Savaşı'ndan sonra sömürgeciliğe karşı
millî kurtuluş mücadeleleri dalgasından sonra, yeni bir baharını
yaşıyor. Kara bir bahar bu: Milliyetçi çatışmalar, düşmanlaşmalar
büyük yıkımlara yolaçıyor; bin türlü sorun yüküyle biriken
öfkeler, kendi gibi olmayana karşı beslenen "millî" hınçların
potasına akıtılıyor; toplumlar "mîllî birlik" adı altında teksesli
korolar olmaya zorlanıyor; tek 'sahici' kimlik olarak millî kimlikler
işgörüyor... Elinizdeki kitap bu kara baharında milliyetçiliği
muhtelif güncel vesilelerle ve değişik yönleriyle çözümleyen
yazıların derlemesi. Kapitalizmin ve modernliğin yeniden
yapılandığı "globalleşme" sürecinde ve "uygarlıklar çatışması"
tartışması bağlamında milliyetçiliği ele alan iki yazı var kitapta.
Yazıların geri kalanı ise Türk milliyetçiliği ile ilgili. Popüler
görünümleriyle, liberal, devletçi/resmî, Kemalist, ülkücü
milliyetçilik söylemleri ve bunlar arasındaki 'transferler'... Türk
milliyetçiliğinin 'doğasındaki' beka sendromu... Kürt meselesinin
Türk milliyetçiliğinin beka kaygısını ve tehdit algısını güçlendiren
etkileri... Orta Asya, Kafkasya, Ortadoğu ve Balkanlar'daki "millî
meselelerin" Türk milliyetçiliği ve Türk millî kimliği üzerindeki
derin tesirleri... Ülkücü-milliyetçi hareketin ve MHP'nin
gelişmesi...
TANIL BORA 1963’te Ankara’da doğdu. 1984’de A.Ü. Siyasal Bilgiler
Fakültesi’ni bitirdi. 1984-87’de Yeni Gündem’de gazetecilik yaptı. 1988-89’da
Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi'nin yayın kurulunda yeraldı.
İletişim Yayınları’nda, Birikim dergisinde editörlük; Toplum ve Bilim dergisinde
yayın yönetmenliği yaptı. Diğer kitap çalışmaları: Yeşiller ve Sosyalizm
(derleme,1988); Rudolf Bahro/ Nasıl Sosyalizm, Hangi Yeşil? Ne İçin Sanayi?
(derleme,1989); Yugoslavya:MilliyetçiliğinProvokasyonu (1991); Futbol ve
Kültürü (R. Horak ve W. Reiter’le birlikte derleme, 1993); Bosna Hersek: Yeni
Dünya Düzeni’nin Av Sahası (1994).

Birikim Yayınları 10 ISBN 975-516-008-0 © 1995
Birikim Yayıncılık Ltd.Şti.
1.BASKI 1995, İstanbul
2.BASKI 1995, İstanbul
KAPAK Ümit Kıvanç
KAPAK FOTOĞRAFI Manuel Çıtak
DİZGİ Maraton Dizgievi
UYGULAMA Hüsnü Abbas
KAPAK BASKISI Sena Ofset
İÇ BASKI ve CİLT Şefik Matbaası
Birikim Yayınları
Klodfarer Cad. İletişim Han No. 7 Cağaloğlu 34400 İstanbul Tel: [phone]-
61-62 • Fax: [phone]
TANIL BORA
Milliyetçiliğin Kara Baharı
Birikim Yayınları
İçindekiler
Sunuş
Globalleşme ve Milliyetçilik
Milliyetçilik: Mikro Mu, Makro Mu?
Mikro Ve Makro Milliyetçiliklerin Kıskacında
Balkanlar
Türkiye'de Milliyetçilik
"Yeni" Türk Milliyetçiliğinin İki Yüzü
Türkiye'de Milliyetçilik Söylemleri: Melez Bir Dilin
Kalın Lügâtı
Ebed Müddet Beka Davası ve Kürt Meselesi
Körfez Savaşı, Ortadoğu ve "Büyük Türkiye"
Tasavvurları
Türki Cumhuriyetler Ve Türkiye: İkinci Vizyon
Türkiye'nin Bir İç Meselesi Olarak Azerbaycan
Bunalımı
Türkiye'den Çeçenistan… Glyabi Milliyetçilik
Türk Millî Kimliği, Türk Milliyetçiliği ve Balkan
Sorunu
"İki Mhp"
Milliyetçilik Ve Kadın

Sunuş
’90’lı yıllarda, veya 1989 sonrasında,
milliyetçiliğin hem düşünsel-tinsel düzeyde hem de
siyasal fiilliyatta geniş yer kapladığını gördük,
görüyoruz. Maalesef... Maalesef, çünkü
19.yüzyıldakinden ve II. Dünya Savaşı ertesinden
sonraki bu üçüncü baharında, milliyetçilik her
zamankinden daha kıyıcı. Zira bugünün dünyasında
milliyetçilik, derin yarıklarla enine, boyuna, diklemesine
bölünmüş bir ayrışma ve çatışma haritasında iş görüyor.
İki kutupluluğun sona ermesiyle jeopolitik ihtilafların
büyümesi ve askeri ‘opsiyon’ların uygulanabilirliğinin
artması, bu haritanın en basit, en yüzeydeki ölçeğidir.
“Globalleşme” denen, kapitalizmin ayıklayıcı ve
uyarlayıcı gücünün misliyle katlandığı bir devirde
yaşıyoruz. Kapitalist işleyiş, her coğrafyadan, her beşeri
ilişkiden kendi döngüsü açısından lâzım olanı çekip alıp
yaramayanı süzerek ‘verimlilik’ mantığının şâhikasına
ulaşıyor. Atomizasyon, geleneksel ve modern cemaat
yapılarını söküp -bambaşka kalıplara göre- yeniden
teğelliyor. Tarihin farklı zamanlarına ait ilişki, mekân,
topluluk ‘üniteleri’, alışıldık bütünlüklerinden çözülerek
içiçe geçiyor. Ayrışmanın böylesine örgünleştiği ve hız
kazandığı bir dünyada, modernizmin belki de en
ayrıştırıcı ve ‘arıtıcı’ ideolojisi olan milliyetçilik kendini
evinde hissediyor tabii - daha önemlisi, yurtsuzlaşan,
toplumsal bağlarını, güvencelerini yitiren insanlara
kendini evlerinde hissettiriyor. O evden ‘başka’ birilerini
tahliye etmek, misafire yüz vermemek, komşulara hayatı
zehir etmek pahasına... Marx’ın dini “ruhsuz dünyanın
ruhu” diye tanımladığı gibi, geç-modern (veya
postmodern) dönemdeki milliyetçiliği “yurtsuz dünyanın
yurdu” diye tanımlayabiliriz! Tıpkı dinin tinselliği
daraltması gibi; yurt hissinin beraberindeki bütünlük
tasarımını, güvenlik duygusunu ve dünyayla/insanlarla
iletişim arayışını daraltan, kısır bir ikame...
***
Bu kitaptaki yazılarda, milliyetçiliğin
teksesleştirici, kıyıcı, baskıcı, boğucu dinamiğinin en
yakınımızdaki -‘tepemizdeki’- kuvveti olan Türk
milliyetçiliği, sol bir eleştirel ve muhalif açıdan ele
alınıyor (2. Bölüm). Kitabın 1. Bölümündeki yazılarda
ise globalleşme ve “Yeni Dünya Düzeni” bağlamındaki
yerleşik-kurumsal düzenin (establishment) milliyetçilik
eleştirisi aynı açıdan eleştiriye tâbi tutuluyor. Çünkü,
birincisi, bu yerleşik eleştiri de milliyetçiliğin ideolojik
kalıbına oturuyor ve onu yeniden üretiyor. İkincisi,
milliyetçiliği kolayca anakronik ilân eden yerleşik
eleştiri; bu ideolojinin mağduriyet ve yoksunluk algısına
dayalı kimlik inşasıyla ezilenlere, ‘aşağıdakilere’ hitap
etme potansiyelini gözden kaçırıyor. (Bu ihmalin,
milliyetçiliğin bir ideoloji olmanın ötesinde sosyolojik
gerçeklik veçhesinin de gözden kaçırılmasına neden
olabildiğini ekleyebiliriz.) Böylece, öyle bir hitabın
yankı bulabileceği yoksul Güney yarıkürenin ve/veya
medeniyetle ilişkisi şüpheli addedilen Doğu’nun
gerçekliği de görmezden gelinmiş oluyor. O gerçekliği
dışlamak da, kendini bir tür şovenizm olarak gösteriyor.
Neticede, Doğu ile Batı veya Güney ile Kuzey
arasındaki zıdlaşma da, dünya ölçeğinde milliyetçiliğin
‘genişleyen’ yeniden üretimini sağlıyor. Milliyetçiliğin -
kitschleşen deyişle- “21. yüzyılın şafağında” kazandığı
önem ve ağırlık, bu genişleyen yeniden üretimine,
sarmal yayılma etkisine bağlı.
•k -kic
Bu kısa Sunuş yazısı, milliyetçiliğin içinde iş
gördüğü güncel/konjonktürel bağlamla ilgili bir kroki
çizmek içindi.{1} Kitaptaki yazıların başına ve sonuna
koyduğum farklı biçimde dizilmiş notlar, bu Sunuş’un
devamı gibidir; krokiyi ayrıntılandırmaya dönüktür.
Böylece muhtelif konularda farklı vesilelerle yazılmış
yazılar birbirine daha sıkı iliklenmiş oluyor.
Ankara, Mart 1995
Globalleşme ve Milliyetçilik