Table Of ContentFriedrich A. HAYEK
HUKUK, YASAMA
VE
ÖZGÜRLÜK
Adaletin ve Politik İktisadın Liberal İlkelerinin
Yeni Bir İfadesi
Cilt 1
Kurallar ve Düzen
Çeviren: Atilla YAYLA
TÜRKİYE İŞ BANKASI Kültür Yayınları
İçindekiler
Çevirenin Önsözü
İkinci Baskıya Not:
GİRİŞ
Birinci Bölüm: AKIL VE EVRİM
İnşa etme ve evrim
Kartezyen rasyonalizmin kesin inançları
Maddi bilgimizin daimi sınırlan
Maddi bilgi ve bilim
Aklın ve toplumun birlikte evrimi: Kuralların rolü
Yanlış 'tabii' ve 'suni' ikiliği
Evrimci yaklaşımın yükselmesi
Kuruculuğun günümüz düşünce hayatında devamı
Antropomorfik lisanımız
Akıl ve soyut düşünce
Kurucu rasyonalizmin aşırı formları niçin mutat biçimde akla karşı bir isyana
yol açar
İkinci Bölüm: KOZMOS VE TAXIS
Düzen kavramı
Düzenin iki kaynağı
Kendiliğinden doğan düzenlerin ayırıcı özellikleri
Tabiattaki kendiliğinden doğan düzenler
Toplumda, kendiliğinden doğan düzene itimat kontrol güçlerimizi hem
genişletir hem sınırlar
Kendiliğinden doğan düzenler, unsurlarının belirli davranış kurallarına
uymasından hasıl olurlar
Toplumun kendiliğinden doğan düzeni bireylerden ve organizasyonlardan
müteşekkildir
Kendiliğinden doğan düzenlerin ve organizasyonların kuralları
'Organizma' ve 'Organizasyon' terimleri
Üçüncü Bölüm: İLKELER VE İDARE-İ MASLAHAT
Bireysel amaçlar ve kolektif faydalar
Özgürlük yalnızca özgürlük ilkeleri izlenerek korunabilir ve idare-i maslahat
yolu izlenerek tahrip edilir
Politika 'mecburiyetleri' genellikle daha önceki aşamaların sonuçlarıdır
Eylemlerimizin yalnızca mümkün sonuçlarından ziyade önceden sezilir
sonuçlarına daha büyük önem verme tehlikesi
Sahte realizm ve ütopyayı eleştirmek için gerekli cesaret
Hukukçunun siyasal evrimdeki rolü
Hukukun, çağdaş gelişimine genellikle hatalı iktisat bilimi tarafından yön
verilmiştir
Dördüncü Bölüm: DEĞİŞEN KANUN KAVRAMI
Kanun yasamadan eskidir
Etholoji ve kültürel antropolojiden dersler
Pratiklerin ifade edilmesi süreci
Olgusal ve normatif kurallar
Hukukun ilk dönemleri
Klâsik ve ortaçağa ait gelenek
Âdetten ve emsalden kaynaklanan hukukun ayırt edici özellikleri
Neden oluşan hukuk yasama faaliyetiyle düzeltilmeye ihtiyaç duyar?
Yasama organlarının kökenleri
Sadakat ve egemenlik
Besinci Bölüm: NOMOS: HÜRRİYET KANUNU
Yargıcın Fonksiyonları
Yargıcın görevi bir organizasyonun başkanının görevinden nasıl ayrılır
Yargı faaliyetinin hedefi devam edegelmekte olan bir faaliyetler düzeninin
idamesidir
'Diğer insanlara yönelik eylemler' ve beklentilerin korunması
Dinamik bir faaliyetler düzeninde yalnızca bazı beklentiler korunabilir
Beklentilerin azami uyumu korunan alanların sınırla(n)masıyla elde edilir
Değerlerin olgular üzerindeki etkileri genel problemi
Hukukun 'amacı'
Hukukun ifade edilmesi ve yargısal kararların öngörülebilirliği
Yargıcın işlevi kendiliğinden doğan bir düzenle sınırlıdır
Sonuçlar
Altıncı Bölüm: THESIS: TEŞRİİ KANUN
Yasama faaliyeti organizasyon kuralları tesis etme gereğinden türemektedir
Oluşan kanun ve yapılan kanun: Kanunun uygulanması ve emirlerin yerine
getirilmesi
Yasama faaliyeti ve kuvvetler ayrılığı teorisi
Temsili meclislerin yönetimsel (governmental) fonksiyonları
Kamu hukuku ve özel hukuk
Anayasa hukuku
Mali yasama faaliyeti
İdare hukuku ve polis gücü
Politika 'tedbirleri'
Özel hukukun 'sosyal yasama faaliyeti yoluyla kamu hukukuna
dönüştürülmesi
Hükümet etme işiyle meşgul bir yasama organı zihni önyargısı
Çevirenin Önsözü
Yirminci yüzyılın büyük filozoflarından olan ve 50 kadar
kitaba, 200'den çok makaleye imza atan F.A. Hayek'in (1899-
1992) en önemli eserlerinden Hukuk, Yasama ve Özgürlük
(Law, Legislation and Liberty), 1970-80 arasında ortaya çıkan
ve üç ciltten oluşan dev bir çalışmadır. Eser teknik-teorik
iktisat, iktisadi düşünce tarihi, siyaset felsefesi, hukuk, hukuk
felsefesi, bilgi teorisi, fikir tarihi alanlarında otorite olan
yazarın muazzam bilgi birikimini, engin muhakeme
kabiliyetini, müthiş entelektüel cesaretini, barış, adalet ve
özgürlüğe tutku derecesinde bağlılığını en açık biçimde
gözler önüne sermektedir.
Bu eserin Türkçeye çevrilerek yayımlanması, sadece bir
klasiğin dilimize kazandırılması açısından önemli değildir.
Ondan daha önemlisi, belki de ilk defa, bu kitapla, ortalama
Türk aydınının sosyal meselelere geleneksel bakış açısından
farklı ve çok daha isabetli ve yararlı bir perspektifin var
olduğunun, bu perspektifin en güçlü isimlerinden birinin
kendi ifadeleriyle bizim dilimizde ortaya konulmakta
olmasıdır. Filozof, Hukuk, Yasama ve Özgürlük ile, uygarlığa
ve çağımız toplumlarının güncel sorunlarına ülkemiz
ortamında çoğumuzun alışık ve bazılarımızın aşık olduğu
pozitivist, Kartezyen-kurucu rasyonalist, toptancı ve jakoben
yönelişin sakatlıklarını ve mahzurlarını ortaya koymaktadır.
Bu bakımdan, eserin her aydın ve toplum meselelerine ilgi
duyan herkes tarafından dikkatle okunması gerekmektedir.
Üç ciltten müteşekkil Hukuk, Yasama ve Özgürlük'ün ilk
cildi, elinizdeki Kurallar ve Düzen (Rules and Order)'dir.
Filozof bu ciltte hem genel anlamda hem de hukuk kuralları
bağlamında kural(lar)ın ne olduğunu, nasıl doğduğunu, beşeri
hayatta nasıl bir yer işgal ettiğini incelemektedir. Kuralları
insan toplumlarında görülen düzen ve düzenlilikle
ilişkilendirmekte, onları, organizasyon düzeni dediği ve
toplumun kendiliğinden doğan düzeninden ayrı tuttuğu
düzenin dayandığı ve günümüz insanının çoğu zaman
kurallarla karıştırdığı talimatlardan ayırmakta, bu ikisinin
hem köklerinin hem de fonksiyonları ile özelliklerinin
birbirinden temelden farklı olduğunu göstermektedir. Bu
çerçevede, özgürlüğün nasıl korunabileceği, kanun ve
hukukun ne olduğu ve olması gerektiği, yargıçların sahip
bulunması gereken meziyetlerin ve toplumsal hayattaki
işlevlerinin mahiyeti, çağdaş uygarlığın bir evrim süreciyle
nasıl doğduğu, neden bazı evrim teorilerinin yanlış olduğu,
hükümetin (yönetimin) toplumun kendiliğinden doğan
düzenine ve bu düzeni yaratan güçlere keyfi müdahalesinin
niçin ve ne tür zararlı sonuçlar yaratacağı gibi, burada tek tek
sayamayacağımız, daha pek çok konuya da değinmektedir...
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İş-Türk Limited
Şirketi'nin, bu eserin Türkçeye kazandırılmasını sağlamakla,
kültür hayatımıza dev bir katkıda bulunduğuna inanıyor ve
bütün ilgili ve yetkili kişileri hem tebrik ediyor, hem de
kendilerine teşekkürlerimi sunuyorum. Hayek gibi güçlü ve
çok yönlü bir düşünürün temel eserlerinden birini Türkçeye
aktarmanın da Türkçede okumanın da kolay olmadığını
herkesin takdir edeceği inancıyla, okuyucuyu dikkatli, sabırlı
ve gayretli olmaya davet ediyorum. İngilizceden başka,
Almanca, Fransızca, İspanyolca, Latince ve Yunanca notlar ve
ifadeler içeren bu cildin İngilizce dışındaki kısımlarının
çevrilmesinde yardımlarını esirgemeyen sevgili dostlarım ve
meslektaşlarım Yıldıray Arsan ve Hüseyin Bağcı ile İsmet
Birkan'a teşekkürler ediyorum. Bazı kavramların
çözülmesinde fikirlerine başvurduğum arkadaşlarım Mustafa
Erdoğan ve Levent Korkut'un adlarını da teşekkür borçlu
olduğum kimseler arasında zikretmek istiyorum. Benim
diyeceklerim burada biterken, size Hayek ile fikir dünyasında
zevkli ve verimli yolculuklar diliyorum...
Atilla Yayla
İkinci Baskıya Not:
Bu çevirinin birinci baskısı “Kanun, Yasama Faaliyeti ve
Özgürlük” adı altında yayımlanmıştı. Kitabın piyasaya
çıkmasından sonra bir kısmı haklı ve yerinde, bir kısmı haksız
ve yanlış eleştiriler yapıldı. İkinci baskıda, yapıcı ve öğretici
eleştirileri dikkate alarak, hataları düzeltmeye, metnin dilini
iyileştirmeye ve daha kolay okunur hale getirmeye çalıştık.
Bu çerçevede, kitabın genel adını da, daha isabetli olduğu
düşüncesiyle, “Hukuk, Yasama ve Özgürlük” olarak
değiştirdik.
Bu kitap, genel başlıkta gösterilen geniş konuyu incelemek
için üç cilt olarak hazırlanmasını uygun bulduğum eserin ilk
cildidir. Giriş'te ortaya serilen plana göre, bunun peşinden
“Sosyal Adalet Serabı” ile meşgul olan ikinci ve “Özgür Bir
Toplumun Siyasal Düzeni”ni ele alan üçüncü ciltler
gelecektir. İkinci ve üçüncü ciltlerin müsveddeleri hazır
olduğundan onları yakın bir gelecekte ortaya çıkarmaya
muvaffak olmayı diliyorum. Tartışmanın nereye yöneleceğini
merak eden okuyucular, bu eserin hazırlanması esnasında
yayımlanan ve kısmen Studies in Phisosphy, Politics and
Economics (London and Chicago, 1967) ve daha geniş ölçüde
(fakat Almanca olarak) Freiburger Studien (Tübingen, 1969)
adlı eserimde toplanan daha önceki çalışmalarında bazı
ipuçları bulabilirler.
Bu eserin beni meşgul ettiği on yıl bana çeşitli şekillerde
yardımcı olan kimselerin hepsini saymak ve teşekkür etmek
imkânsız. Fakat özellikle ifade etmem gereken bir şükran
borcum var. Chicago Üniversitesi'nden Prof. Edwin
McClellan, bir kere daha, daha evvel olduğu gibi ifadelerimin
benim yapabileceğimden daha okunur kılınması için büyük
bir sıkıntıyı üstlendi. Kendisine içten gayretlerinden dolayı
derin bir şükran borçluyum, fakat şunu da eklemeliyim ki,
onun üzerinde çalışmış olduğu metin daha başka
değişikliklere konu olduğu için nihai metnin sahip olabileceği
hatalardan o sorumlu tutulmamalıdır.
F. A. H.
