Dîvân-ı Kebîr - Mevlânâ

5354 Pages·2008·12 MB·Turkish

CİLT- 1
HASAN ÂLİ YÜCEL KLASİKLER DİZİSİ

MEVLÂNÂ
DÎVÂN-I KEBÎR

farsça aslından çeviren
ABDÜLBÂKİ GÖLPINARLI

TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
© türkiye iş bankası kültür yayınları, 2007
editör
EMRE YALÇIN
danışman
NURİ ŞİMŞEKLER
görsel yönetmen
BİROL BAYRAM
düzeltmen
ALİ ALKAN İNAL
grafik tasarım ve uygulama
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
istiklal caddesi, no: 144/4 beyoğlu 34430 istanbul
Tel. [phone]
Fax. [phone]
www.iskultur.com.tr
Genel Yayın: 1351
Hümanizma ruhunun ilk anlayış ve duyuş merhalesi, insan
varlığının en müşahhas şekilde ifadesi olan sanat eserlerinin
benimsenmesiyle başlar. Sanat şubeleri içinde edebiyat, bu
ifadenin zihin unsurları en zengin olanıdır. Bunun içindir ki
bir milletin, diğer milletler edebiyatını kendi dilinde, daha
doğrusu kendi idrakinde tekrar etmesi; zekâ ve anlama
kudretini o eserler nispetinde artırması, canlandırması ve
yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz, bu
bakımdan ehemmiyetli ve medeniyet dâvamız için müessir
bellemekteyiz. Zekâsının her cephesini bu türlü eserlerin her
türlüsüne tevcih edebilmiş milletlerde düşüncenin en silinmez
vasıtası olan yazı ve onun mimarisi demek olan edebiyat,
bütün kütlenin ruhuna kadar işliyen ve sinen bir tesire
sahiptir. Bu tesirdeki fert ve cemiyet ittisali, zamanda ve
mekânda bütün hudutları delip aşacak bir sağlamlık ve
yaygınlığı gösterir. Hangi milletin kütüpanesi bu yönden
zenginse o millet, medeniyet âleminde daha yüksek bir idrak
seviyesinde demektir. Bu itibarla tercüme hareketini sistemli
ve dikkatli bir surette idare etmek, Türk irfanının en önemli
bir cephesini kuvvetlendirmek, onun genişlemesine,
ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini
esirgemiyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum.
Onların himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli
ile yüz ciltlik, hususi teşebbüslerin gayreti ve gene devletin
yardımı ile, onun dört beş misli fazla olmak üzere zengin bir
tercüme kütüpanemiz olacaktır. Bilhassa Türk dilinin, bu
emeklerden elde edeceği büyük faydayı düşünüp de şimdiden
tercüme faaliyetine yakın ilgi ve sevgi duymamak, hiçbir
Türk okuru için mümkün olamıyacaktır.
23 Haziran 1941
Maarif Vekili
Hasan Âli Yücel
Abdülbâki Gölpınarlı’nın Türkçeye kazandırdığı Dîvân-ı
Kebîr’in ilk baskısı 1957-1974 yılları arasında, ilk beş cildi
aynı, 6. ve 7. ciltleri farklı farklı olmak üzere üç ayrı yayınevi
tarafından yayınlanmıştı. Bu yeni baskı yayına hazırlanırken,
birinci baskı esas alınmış ve şu noktalar dışında değişiklik
yapılmamıştır:
Öncelikle, altıncı cildin başında yer alan ve Mevlânâ
Celaleddin’in hayatı, düşüncesi ve sanatı üzerine yazılan uzun
sunuş yazısı, birinci cilde, Dîvân-ı Kebîr’in geneline yönelik
sunuş yazısının yanına aktarılmıştır.
Baştan yapılan dizgi gözden geçirilirken, Abdülbâki
Gölpınarlı’nın bazı ciltlerin sonuna eklediği yanlış-doğru
cetvelleri ve eksik gazeller yerlerine işlenerek beyitler ve
gazeller yeniden numaralandırılmıştır. Bunun yanı sıra, ilk
baskıda yer alan beyit numaralarının bazen atlamalara
sürdüğü fark edilmiştir. Bu atlamaların olduğu yerler, çeviriye
esas olan ve günümüzde Konya Mevlana Müzesi’nde yer alan
yazmadan kontrol edildiğinde, genellikle buraların dizgi
sırasında atlanmış olduğu ortaya çıkmıştır. Çevirinin özgün
elyazmalarına ulaşma imkânı olmadığından dolayı, bu
beyitler yazmayla karşılaştırmayı da yapan Fars dili ve
edebiyatı uzmanı Yard. Doç. Dr. Nuri Şimşekler tarafından
çevrilmiş ve “E.N” (editörün notu) ibaresiyle belirtilerek 1, 2,
3 ve 7. ciltlerdeki yerlerine eklenmişlerdir.
İlk baskıda “Açılamalar” ilk beş ciltte beyitlerin
yanlarındaki yıldızlarla belirtilmiş ve ciltlerin arkasında beyit
sırasına göre dizili olarak sunulmuştur. Altıncı ciltte yıldızlar
korunmuş, ancak açılamalar alfabetik olarak listelenmiştir.
Yedinci ciltte ise yıldızla işaret sistemi terk edilerek
açılamalar sadece bir alfabetik olarak verilmiştir. Bu baskıda,
son iki ciltteki “Açılamalar” ilk beş ciltteki sisteme uygun
biçimde yeniden düzenlenmiş, ancak “Açılamalar”a ne
herhangi bir ek yapılmış ne de bunlardan herhangi bir bölüm
çıkartılmıştır. Sadece ilk baskının dizinlerinde birlikte yer
alan sayfa ve beyit numaraları yerine, bu baskıda sadece beyit
numaraları kullanılmıştır.
İlk baskıda ciltler genellikle 4.000 civarında beyitten
oluşuyordu. Ancak yedinci ciltte, muhtemelen çevirisi biten
eserin daha fazla beklememesi için, 9.000’e yakın beyit
sıkışık bir sayfa düzeniyle tek bir cilde sığdırılmıştı. Bu
baskıda sayfa düzenini sıkışık hale getirmemek için yedinci
cilt ikiye bölünmüş, açılamalar ikinci kitabın sonunda
bırakılmıştır.
türkiye iş bankası kültür yayınları
Kur’an’ın meâlini verirken de gaflete düşmedik; bir toplum
için kutsal tanınan bir kitaba önsöz mü yazılır? Halbuki dinî
terimle söyleyelim; bir harfinin değil, bir noktasının üstüne
titrediklerini sanan “müttakıyler”, önsöz yazdılar Rablerinin
kitabına.
Mevlânâ benim her şeyim; O olunca ben yokum; önsöz
yazabilir miyim O’nun sözlerine? Son-söz de yazamam. Şu
halde edeceğim sözler, bir sunuştur aziz okuyucu. Zaten
kitabından bahsedileceğine göre kendisi söylüyor demektir;
işte onun için başlık koyamadım bu sözlere.[*] Diyorum ki,
diyor ki:
Büyük şâir, büyük mütefekkir, büyük insan Mevlânâ
Celâleddin’in şiirinden uzun uzadıya söz açmanın pek de
lüzumu yok, ana hatlar üzerinde duracağız, çünkü Mevlânâ
Celâleddin adlı kitabımızda O’nun tasavvufa verdiği moral-
sosyal mahiyetten de, ondaki reformasyondan da, O’nun şiir
telâkkisinden, şiirindeki unsurlardan da etraflıca bahsettik (Bu
kitabın dördüncü kısmı olan “Mevlânâ’ya Göre Şiir”
bölümüne bakınız; İst. İnkılâp Kitabevi, 1952, II. basım, s.
247-265).
“Şiir de nedir ki ondan lâf edeyim? Şâirlerin hünerlerinden
başka bir hünerim var benim” diyen Mevlânâ Celâleddin,
hiçbir vakit şiir söylemek için eline kalem almamış, uzun
uzun çizip bozarak şiir yazmamıştır. Temelli, özlü bir bilgiye,
pek hassas bir tedâî kabiliyetine, çok kuvvetli bir görüşe, bir
dikkate, olağanüstü ve gerçekten de orijinal bir buluş
kudretine ve şiddetli bir duyguya sahip olan Mevlânâ, günlük
olaylardan derhal müteessir olur, çoğu defa vecd içinde semâ’
ederken duyduklarını vezin ve kafiye potasına dökerek