Table Of ContentDİRENİŞİ NASIL DOKUDUK
Hazırlayan: Ali Karadaş
İnceleme
DOĞA BASIN YAYIN
Dağıtım Ticaret Limited Şirketi
Tarlabaşı Blv. Kamerhatun Mah. Alhatun Sk. No: 25 Beyoğlu / İstanbul
T: 0212 255 25 46 F: 0212 255 25 87
www.evrenselbasim.com - [email protected]
Evrensel Basım Yayın 457
Direnişi Nasıl Dokuduk
Hazırlayan: Ali Karadaş
Genel Kapak Tasarım: Savaş Çekiç
Kapak Uygulama: Devrim Koçlan
ÖNSÖZ
96 Ünaldı Dokuma İşçileri Direnişi
Direnişi Nasıl Dokuduk dokuma işçilerinin yıllardır devam
eden kötü çalışma koşullarına karşı, sabırla ilmek ilmek
dokudukları bir direnişin öyküsüdür. Direnişe önderlik eden
ve katılan dokuma işçilerinin anlatımıyla neredeyse her anını
duyumsadığınız bir işçi örgütlenmesi, mücadele ve direniş
deneyimi.
Ünaldı dokuma işçileri 1996 yılı yazında gerçekleştirdikleri
bu direnişle, ağır sömürü ve baskı koşullarına, sigortasız,
sendikasız ve kuralsız çalışmaya isyan ettiler. 540 işyerinde
30 gün süren Gaziantep Ünaldı dokuma işçileri direnişine 20
bin işçi katıldı. Antep’in 13 ayrı mahallesine yayılmış, 600
işyerinin 540’ını kapsayan direniş, halı sektöründeki köleci
sistemi altüst etti.
Direnişi Nasıl Dokuduk oldukça özgün koşullarda ortaya
çıkmış bir işçi direnişini anlatmaktadır. Direnişin hangi
koşullarda ortaya çıktığının anlaşılabilmesi için Ünaldı
dokuma işçileri ve Ünaldı direnişiyle ilgili birkaç noktayı
vurgulamakta fayda var.
Ünaldı’da işçiler arasında yıllardır süren kast sistemine
benzer bir çalışma düzeni mevcuttu. Bu sistemin en üstünde
ustabaşı veya işçilerin deyimiyle “makinistler” vardı.
“Makinistler” dokuma tezgâhlarındaki arızaların süratle
giderilmesinden sorumlu iken, aynı zamanda patronun
işyerindeki temsilcisi konumundaydı. İşçi alımını da onlar
yapıyordu. Makinistlerden sonra işyerinde “kalfalar”
yetkiliydi. Onlar tezgâhta çalışmakla beraber 12 saatlik
çalışmanın 4 saatini makinenin başında geçirirlerdi; ama buna
karşılık halı başına alınan ücretin 2/3’ünü alırlardı. Onların
yanında “cağcı” denen genç işçiler vardı. Onlar tezgâhın
başında en az 8 saat çalışır, buna karşılık ücretin 1/3’ünü
alırlardı. İşçilerin dükkân dedikleri işyerlerinde bilfiil 12 saat
çalışanlar bobin ve masura saran çocuk işçilerdi.
Uzun, ilkel, sigortasız çalışma koşullarını değiştirmek üzere
gerçekleşen Ünaldı direnişi, 96 yılında yaşanmış olmakla
beraber, aslında işçi sınıfının 12 Eylül 1980 askerî
darbesinden sonra sermayenin hak gasplarına karşı işçi
sınıfının başkaldırısı olan 89 bahar eylemlerinin bir devamı
kabul edilebilir.
Bahar eylemlerinin yarattığı etki nedeniyle Antep’te de iplik
fabrikaları başta olmak üzere birçok sektörde direnişler,
yürüyüşler yaşandı. Ünaldı dokuma işçileri içerisinde ilk
hareket bu iklim içerisinde, 92’de ortaya çıktı. Bu ilk hareket
bir işyerinin farklı şubelerini kapsayan bir hareket iken, 93
yılında bütün sanayiyi kapsayan, işçilerin önemli tecrübeler
kazanmasına olanak sağlayan, moral ve etki yaratan bir
direniş yaşandı.
Ünaldı’da yaşanan 93 direnişi, 96 direnişine giden yolda
oldukça önemli bir yere sahip. İşçiler direnişte beraber
birlikte karar alıp beraber uygulamayı ve bütün bir sanayi
sitesi olarak hareket etmeyi öğrenip, uyguladılar.
Bununla birlikte daha çok sayıda işçi bu direnişte sınıfın
partisi ile tanıştı. Başarıyla biten direnişte örgütlü hareket
etmenin önemini kavrayıp, güvenle ilerlediler.
96 direnişi, bu tecrübelerin ileri bir aşaması olarak yaşandı.
92 ve 93’teki direniş ve örgütlenmelerin ışığında, işçilerin
aylarca süren sabırlı emekleriyle olgunlaştı ve zamanlaması
da doğru yapılan bir süreçte açığa çıktı. Direniş, “sigortalı
çalışma” talebi başta olmak üzere, işçilerin tüm taleplerinin
kabul edilmesiyle sonuçlandı. Patron temsilcileri ile işçi
temsilcileri oturup işçilerin taleplerini güvence altına alan bir
sözleşme imzaladılar. İşçiler bir sendika olmadan da direnerek
patronları dize getirebileceklerini ve kazanımlarını bir
sözleşmeye bağlayacaklarını gösterdiler.
Ünaldı dokuma işçilerinin direnişindeki başarının sırrı, sınıf
bilinçli işçilerin direniş boyunca önder konumda olmalarıdır.
Dokuma işçilerinin kolektif hareket etmeyi başarmaları, bir
dernek kurmaları, bununla da yetinmeyip parti olarak
örgütlenme girişiminde bulunmaları önemli tarihi
gelişmelerdi. Direnişi örgütlerken işçi basınını, günlük
gazeteyi bir araç olarak kullanmaları ise başarının anahtarıdır.
Dokuma işçilerinin kendi anlatımlarından bunlar çok yalın
biçimde anlaşılmaktadır:
Direnişi Nasıl Dokuduk ileri yaştaki Şerif Usta’nın
gelişmeler karşısındaki mutluluğunu ve örgüt sıcaklığından
duyduğu hazzı; “sanayide bana Maça Vakkas derler” diyen
enerji ve öfke dolu İşçi Vakkas’ın çabasını; Mikail halfenin
‘Talebe Ali’nin teşvikiyle bir işçi toplantısında ilk defa
konuşmasını ve heyecanını bulacaksınız. Henüz okuma
çağındaki çocuk işçilerin dramını; gözaltına alınan ve
karakolda yapılan aramada cebinde ‘milliyetçi’ partinin rozeti
çıktı diye “senin bunların içinde ne işin var” denilerek polisçe
dövülen dokumacı Şükrü halfenin şaşkınlığını; dokumacı
çırağı Salih’in ve onlarca işçinin hayatını gözünüzün önüne
getireceksiniz. Çay ocağı işleten eski dokumacı halfesi Balık
Hüseyin’in direnişteki yerini, Dokuma İşçileri Derneği
başkanlığına kadar uzanan öyküsünü okuyacaksınız.
Direniş boyunca işçi derneğinin önünü süpüren temizlik
işçisi kılıklı polisi; Aczmendi dergâhı üyesi dokuma işçisine
din dersi vermeye kalkan ‘görevli’yi; grevli toplu sözleşmeli
sendika hakkı için açlık grevi sürdüren eğitim emekçilerine
götürülecek lahmacun sayısını tartışan işçileri, direnişin
sıcaklığını yansıtan anlatımlarıyla karşılayacaksınız.
Direniş kazanımla sonuçlandıktan sonra hayatında ilk defa
yıllık izne çıkacak olan İşçi Sait’e patronun iki aylık karşılığı
ücret teklif etmesine rağmen bunu reddedip, borç para alarak
ailesiyle birlikte denize, tatil yapmaya gitmesini, dernekle
sürdürülen ve başarıya ulaşan direnişi sendikalaşarak
sürdürmek isteyen Müslüm Usta’nın sendikacıların
kayıtsızlığı karşısında girdiği yeni arayışları, işçi dünyasını ve
sınıf tutumunu bir bütünlük içinde aktaran Direnişi Nasıl
Dokuduk kitabı, kolektif çalışmanın ürünü olarak elinize
ulaşmış bulunuyor.
Kitap, yüzyılın başında mağaralarda ilkel çıkrıklarla
başlayan kilim dokumacılığından, derme çatma dokuma
tezgâhlarına ve giderek modern halı fabrikalarına uzanan
dokumanın, işçi sınıfının yaşadığı sömürünün, baskının ve
mücadelenin tarihi olmakla birlikte, iş kazasında beyni
parçalanan işçiyi, arabası kirleneceği gerekçesiyle hastaneye
götürmeyen patronun insanın kanını donduran tutumundan,
direnişten sonra kıdem ve ihbar tazminatını günü gününe
hesaplattıran işçi karşısında şaşkına dönen başka bir patronun
Description:Ünaldı dokuma işçileri 1996 yılı yazında gerçekleştirdikleri bu direnişle, ağır sömürü ve baskı koşullarına, sigortasız, sendikasız ve kuralsız çalışmaya isyan ettiler. 540 işyerinde 30 gün süren Gaziantep Ünaldı dokuma işçileri direnişine 20 bin işçi katıldı. Ant
