Dersu Uzala - Vladimir Arsenyev

314 Pages·2012·1.15 MB·Turkish

by  Vladimir Arsenyev

VLADIMIR ARSENYEV
DERSU UZALA
Çeviri: Seda Çingay
20. yüzyılın başlarında, harita çizmekle görevli bir Rus
Subayı, Rusya’nın uzak doğusundaki ormanlarda avcılık
yapan Dersu Uzala ile tanışır. Medeniyetten uzakta kalmış bu
bilge adamı rehberlik yapması için yanlarına alır. Çoğu zaman
birliğin hayatını bile kurtaran Dersu Uzala, tecrübesi ve
önsezisi ile Rus Subayını kendine hayran bırakır. Rus birliği
bu bilge adamdan çok şey öğrenecek, onun cesur yüreği ve
zekası karşısında hayrete düşecektir.
BÖLÜM BİR
1
GECE ZİYARETÇİSİ
1902 senesinde, altı SibiryalI piyade eriyle, dört de yük
beygirini, Shkotovo Köyü yakınlarında Ussuri
Körfezi’ne dökülen Tsimuho’dan yukarı çıkardım. Amacımız,
dört nehrin -Tsimu, Daubi, Mai ve Lefu- kaynağının
Tatianshan’daki geçitleri ve Hanka Gölü’yle Ussuri
Demiryolu civarındaki patikaları keşfetmekti.
Shkotovo, Tsimuho’nun ağzının sağ kıyısında, Çinlilere ait
ve camlı küçük bir penceresi olan bir av kulübesi
yüzünden yerli halkın “Sırça Vadi” olarak adlandırdığı bir
vadide kuruludur. En yakın cam fabrikası binlerce kilometre
uzakta olduğu için, Ussuri çevresindeki bu ormanlık bölgede
cam nadir bulunan bir şeydi. Öyle ki, alışveriş amaçlı
kullanılır hale gelmişti. Boş bir şişeyle, hatırı sayılır miktarda
un, tuz, akdarı, hatta kürk bile almak mümkündü. Düşmanlar
eski hesaplarım birbirlerinin cam eşyalarını kırarak kapatırdı.
Bu koşullar altında fanzanın1 penceresindeki camın, oraya ilk
yerleşenlerin dikkatini kulübeyi, nehri ve bütün bölgeyi onun
adıyla anacak kadar çekmiş olması, hiç şaşırtıcı değil.
Shtkotovo’dan erkenden yola çıktık ve aynı gün Sırça
Vadi’ye vardık. Dağınık meşe ağaçlan dağların yüksek
bölgelerinde yerlerini çoğunlukla sedir ağaçlarının hâkim
olduğu sık ormanlara bırakıyorlardı. Çinli avcıların ve şifalı
ot toplayıcılarının açmış olduğu dar patikayı takip ettik. Uzun
süredir kullanılmayan patika, kapanmaya yüz tutmuştu,
otlardan oluşan bir halı tarafından gözlerden gizleniyor, bir
sürü yerde de devrilmiş ağaçlarla kesintiye uğruyordu.
Aradan çok geçmeden patikayı hepten yitirince, istediğimiz
yöne giden hayvan yollarını takip etmeye başladık ama
çoğunlukla el değmemiş ormanda kendimize yol açarak
ilerliyorduk. Üçüncü gün, akşam olmadan Tatianshan’a
ulaştık.
Her zamanki gibi, çadırlarımızı kurma ve ateş için çalı çırpı
toplama işini gün ışığında halledebilmemiz için
günlük yürüyüşümüz erken bitirdim. Adamlar kampı
kurarken, ben de yakın çevrede keşfe çıktım. Bu türden
gezintilerde, harika bir ahbap ve iyi bir avcı olan Policarp
Olentyev bana eşlik ederdi.
Güneş ufuk çizgisinin altına inerek batarken, ışınlan dağ
zirvelerinde uzun uzun oyalandı ama karanlık gölgeler
vadileri çoktan perdelemişti. Ağaçlar, soluk gökyüzünün
önünde sarımsı yapraklarla süslü tepeleriyle cesurca
yükseliyorlardı. Havada, kuşların ve böceklerin duruşunda,
çimenlerin solgunluğunda bir sonbahar kokusu vardı.
Alçak bir yardan inerek yan taraftaki sık orman tabakasıyla
kaplı, bir dağ akarsuyunun yatağıyla ikiye bölünen vadiye
ulaştık. Burada birbirimizden ayrıldık. Ben çakıllı su
yatağını takip ederek sola döndüm, Olentyev sağa doğru gitti.
Aradan iki dakika bile geçmemişti ki, bir silah sesi duyuldu,
döndüm, kıvrak ve alacalı bir şeyin havada uçup gözden
kaybolduğunu gördüm. Olentyev aceleyle silahını yeniden
dolduruyordu ama şaıjör sıkıştı kaldı, yuvasına oturmadı.
Yanına koştum. “Neydi o?”
“Kaplandı gördüğüm kadarıyla,” diye cevap verdi. “Şu
ağacın üstünde. Galiba vurdum.”
Sıkışmış şaıjörü sonunda çıkaran Olentyev silahını
doldurdu; ikimiz birlikte vahşi hayvanın saklandığı yere
doğru dikkatle ilerledik. Kuru otlar üzerindeki kan izleri,
hayvanın gerçekten de vurulduğunu gösteriyordu. Olentyev
aniden olduğu yerde durup dikkatle dinlemeye başladı. Sağ
tarafımızdan bir homurtu geldi ama sık çalılar görüşümüzü
engelliyordu.
Yolumuzun üstünde, devrilmiş bir ağacın kalın gövdesi
yatıyordu. Olentyev kütüğe tırmanmak üzereydi ki, onun
ne yapacağını tahmin eden yaralı hayvan saklandığı yerden
çıkıp apar topar ağaca doğru atıldı. Avcı, çok kısa mesafeden
ateş etti, öyle ki tüfeğini omzuna kadar bile kaldırmadı. Çok
iyi bir sonuç aldı. Kurşun, hayvanın kafasına saplandı; hayvan
başı ve ön ayakları bir tarafta, arka ayakları diğer tarafta
olmak üzere kütüğün üstüne düştü, birkaç defa sarsıldı,
toprağı ısırdı. Vücudu yavaşça öne doğru kaydı, sonra da
büyük bir gümbürtüyle avcının ayaklan dibine serildi.
Bölgede pars olarak adlandırılan bir Mançurya panteriydi.
Kedi ailesinin muhteşem bir üyesi. Burnunun ucundan
kuyruğunun başlangıç noktasına kadar bir metre kırk santim
uzunluğundaydı. Yan taraflarında ve sırtında pas rengi,
kamında beyaz olan kürkü, bir kaplanın çizgileri gibi sıralar
halinde dizilmiş, yanlarda, patilerde ve kafada küçük ve
belirgin, boyunda, sırtta ve kuyruktaysa büyük ve halka
biçimli siyah beneklerle kaplıydı.
Panter, Ussuri Bölgesi’nin güneyinde bulunur ve benekli
geyikler, karacalar ve köylülerle beslenir. Becerikli ve
ihtiyatlı bir hayvandır, bıraktığı izlerin aksi yönünü gösteren
bir ağaç dalında yaprakların arasına girerek insanlardan
saklanır ve böylece avcının bakış açısıyla aynı hizada olur.
Karşıdan bakılınca, yan taraftan bakıldığından daha az dikkat
çektiğinin bilincinde olarak, dala boylu boyunca uzanır, başını
patilerine dayayıp hiç kıpırdamadan yatar.
Panterin derisini yüzmek bir saatten fazla vaktimizi aldı,
kampa dönüş yoluna koyulduğumuzda ortalık
kararmaya başlamıştı. Çadırların ışıklarını görene kadar
epeyce yürümemiz gerekti. Kısa süre sonra, ağaçların
arasında gidip gelen, kamp ateşiyle bizim aramızda mekik
dokuyan adamları da seçtik. Köpekler bizi coşkuyla
karşıladılar, askerler de ganimetimizin etrafında toplanıp
şaşkınlık ve hayranlıklarını dile getirdiler.
Ertesi gün yolumuza devam ettik. Rotamız, rüzgârın
devirdiği ağaçlarla dolu bölgelerden geçiyor, bu da
ilerlememizi bayağı yavaşlatıyordu. Saat dört civarında, bir
zirveye ulaştık. Küçük grubumuzu geride bırakarak zirvenin
öbür tarafına geçtim. Gördüklerim, şüphelerimi anında
dağıttı. Kubbe biçimli dağ, aradığımız yerdi.
Ekibimin yanında döndüğümde, güneş ufka doğru
alçalmıştı. Çabuk hareket etmek ve su bulmak zorundaydık.
Hem adamlar, hem de atlar susuzluk çekiyordu. Önce
yumuşak olan iniş, gitgide dikleşti. Atlar sağrılarının üzerinde
kaydılar, yükleri öne doğru kaykıldı, bağlı olmasaydılar
hayvanların başının üstünden aşıp yere düşeceklerdi.
Devrilmiş ağaç sayısının çokluğu düşünülünce hiç de kolay
olmayan bir şekilde zikzaklar çizerek indik aşağı.
Dağın eteğindeki bölge tamamen vahşiydi. Yerinden
sökülmüş ağaçlarla tıka basa dolu derin çukurlarla yosun
kaplı kayalıklar, çarpıcı bir Walpurgis2 etkisi yaratıyordu.
Daha ıssız ve daha düşmanca bir yer, hayatımda
görmemiştim.
Dağlar ve ormanlar, bazen neşeli ve çekici görünürler, o
zaman insan onlardan hiç ayrılmak istemez. Başka
zamanlarda ise, can sıkıcı ve kasvetlidirler. Ne tuhaftır ki, bu
izlenimler asla tek bir kişiye özgü olmaz, herkes tarafından
paylaşılırlar. Durum o anda da böyleydi. Üstümüzde hasta
edici, korkutucu, iğrenç bir kasvet havası vardı ve hepimiz
bundan fena halde etkilenmiştik.
“Neyse,” diye mırıldandı adamlar. “Bir gecelik. Yarın daha
iç açıcı bir yer buluruz.”
Orası benim de hoşuma gitmemişti ama başka seçeneğimiz
yoktu. Güneş batmak üzereydi. Kayalığın dibinde bir dere
çağıldıyordu. Derenin kıyısında bir yer seçip
adamlarıma çadırları kurmaları için emir verdim.
Balta ve insan sesleri, ormanın ezici sessizliğini anında
paramparça etti. Adamlar çalı çırpı topladılar, atların
eyerlerini çözdüler. Biz yemeğimizi yedik ama yük taşıyan
hayvanlarımız taşlarla ve çıplak kütüklerle dolu bu vahşi
yerde aç kaldılar. Bunu ertesi gün Çinli köylülerin
kulübelerine rastladığımız takdirde telâfi etmeyi
düşünüyorduk.
Taygada her zaman olduğu gibi alacakaranlık erken çöktü.
Gecenin gölgeleri yere inmiş ve dünyaya yerleşmişken,
Batı yönünde sık ağaçların arasından soluk gökyüzü parçaları
hâlâ görülebiliyordu. Ateşimizin alevleri neşeyle parlayarak,
yakı-nınımızdaki çalılıklarla ağaçlan aydınlatıyordu.
Kampımız yavaş yavaş sessizliğe büründü. Çay da içildikten
sonra adamlar tüfekleriyle, eyerleriyle ve üstleriyle başlarıyla
ilgilenmeye başladılar. Yürüyüşlerde yama ve tamir işi her
zaman çok olur. İşlerini bitirdikten sonra uykuya çekildiler.
Paltolarına sannmış olarak, birbirlerine yakın yatıyorlardı,
hepsi derin uykudaydı. Atlar ormanda yiyecek bulamayarak,
başlan önde kampa dönüp ayakta uykuya dalmışlardı.
Sadece Olentyev’le ben uyanıktık. Olentyev çizmelerini
onanyor, ben de günlüğüme notlar alıyordum. Saat on
civarında, koyun postu paltoma sarınıp ateşin yakınında bir
yere kıvrıldım. Altında kamp kurmuş olduğumuz yaşlı köknar
ağacının dalları, ateşimizden dumanla birlikte yükselen
sıcakta dalgalanıyor, yıldızlarla beneklenmiş siyah gökyüzünü
bir gözlerden saklıyor, bir ortaya çıkarıyordu. Ağaçlar, bitmek
bilmeyen sütunlardan oluşan sıralar halinde ormanın kalbine
doğru uzanıyor, gecenin karanlığıyla karışıp
belirsizleşiyorlardı.
Birdenbire, atlar başlarını kaldırıp kulaklarını diktiler,
sonra gevşeyip uykularına döndüler. Önce duruma
dikkat etmeden konuşmayı sürdürdük. Birkaç dakika geçti.
Olent-yev’e bir soru sordum, cevap alamayınca dönüp
baktım. Elini gözlerini ateşin ışığına karşı perdelemek için
kaldırmış olarak ayaklanmış, karanlığa bakıyordu.
“Ne oldu?” diye sordum.
“Dağın yan tarafından aşağı inen biri var,” diye fısıldadı.
Etrafımızdaki mutlak, soğuk bir sonbahar gecesi bir
ormana hâkim olan cinsten sessizlik, birdenbire yukarıdan
yağmur gibi yağan çakıllar yüzünden bozuldu.
Olentyev, “Ayı bu,” diye soluyarak tüfeğini kaptı.
Karanlıktan, “Ateş etme! Ayı yok! ” diye bir ses geldi, bir-
iki dakika içinde de bir adam, gölgelerden çıkarak ateşimizin
ışığına adım attı.
Geyik derisi bir ceket ve pantolon giymişti. Başını, bir çeşit
saç bandı süslüyordu. Ayaklarına untalar3 geçirmişti, büyük
bir sırt çantası, eski moda kırma bir tüfek, bir de elde yapılmış
saçma torbası taşıyordu.
“Merhaba yüzbaşı,” dedi bana dönerek.
Tüfeğini bir ağaca dayadı, sırt çantasını omzundan indirip
ateşin yanma çömelerek, alnındaki teri gömleğinin
koluyla kuruladı. Kırk beş yaşlarında, orta boylu, sağlam
yapılı bir adamdı, görünüşünden gücünün kuvvetinin yerinde
olduğu anlaşılıyordu. Güneş yanığı yüzü tipik yerli
özelliklerini taşyordu, elmacık kemikleri belirgin, burnu
küçük, gözleri Moğol biçimli, sağlam dişlerle dolu ağzı
büyüktü. Kestane rengi ince favorileri üst dudağının yanlarına
kadar uzanıyor, küçük, kızılımsı bir sakal çenesini saklıyordu.
En dikkat çekici yanı gözleriydi. Koyu gri, sakin, dürüst, iyi
huylu ve bir şekilde saf gözlerdi bunlar, ama aynı zamanda da
kararlı bir gücün belirtilerini taşıyorlardı.
Yabancı, biz onu tepeden tırnağa incelerken
alçakgönüllülükle başka tarafa baktı. Bir tütün kesesi çıkarıp
piposunu doldurarak yaktı. Adamı sorguya çekmemek için
kendimi tutarak, ona yemek teklif ettim. Tayganın âdetleri
böyleydi.
“Sağolasın, yüzbaşım,” dedi. “Açım. Bütün gün bir şey
yemedim.”
Adam yerken, ben de onu incelemeye devam ettim. Belli ki
avcıydı; kaba elleri yara izleriyle doluydu. Yüzünde de, daha
derin olmak üzere benzer izler vardı, biri alnında, öteki de
yanağının kulağa yakın kısmında. Yabancı saç
bandını çıkardı, karışık, gür sarı saçları ortaya çıktı. Pek
konuşmayan bir adamdı. Sabırlı davranmak doğasında
olmayan Olentyev, artık bu sessizliğe dayanamayarak,
“Koreli misin yoksa Çinli mi?” diye sordu.