cengiz aytmatov'un romanlarında tipler

316 Pages·2017·1.9 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
2017-YL-004

CENGİZ AYTMATOV’UN ROMANLARINDA TİPLER

HAZIRLAYAN
Netice URAY AKÇA

TEZ DANIŞMANI
Doç. Dr. Yasemin MUMCU

AYDIN-2016

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN
Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı öğrencisi
Netice URAY AKÇA tarafından hazırlanan “Cengiz Aytmatov’un Romanlarında
Tipler” başlıklı tez, 23/12/2016 tarihinde yapılan savunma sonucunda aşağıda
isimleri bulunan jüri üyelerince kabul edilmiştir.
Ünvanı, Adı ve Soyadı Kurumu İmzası
Başkan : Doç. Dr. Yasemin MUMCU ADÜ ……….
Üye : Doç. Dr. Oktay YİVLİ MUÜ ……….
Üye :Yrd. Doç. Dr. Berna Akyüz SİZGEN ADÜ ……….

Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Yüksek Lisans Tezi, Enstitü Yönetim
Kurulunun ………Sayılı kararıyla ……………….. tarihinde onaylanmıştır.

Doç. Dr. Ahmetcan BAKKALCI
Enstitü Müdürü V.

iii
iv
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN
Bu tezde görsel, işitsel ve yazılı biçimde sunulan tüm bilgi ve sonuçların
akademik ve etik kurallara uyularak tarafımdan elde edildiğini, tez içinde yer alan
ancak bu çalışmaya özgü olmayan tüm sonuç ve bilgileri tezde kaynak göstererek
belirttiğimi beyan ederim.

…./…./2017

Netice URAY AKÇA

v
vi
ÖZET
CENGİZ AYTMATOV’UN ROMANLARINDA TİPLER
Netice URAY AKÇA
Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Yasemin MUMCU
2017, 302 sayfa
Bu çalışmamızda “Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Tipler” konusu
incelenmiştir.
Romanlara geçmeden önce giriş bölümünde edebiyat kuramlarında sürekli
bahsedilen “tip” sorununa değindik. Cengiz Aytmatov da toplumcu gerçekçi
yazarlardan biri olarak romanlarında seçtiği tiplerle hem topluma bir ayna tutmuş
hem de idealist tip yaratma gayreti içinde olmuştur.
Birinci bölümde Cengiz Aytmatov’un hayatı-sanat anlayışı ve eserleri alt
başlıklarla ele alınmıştır. Bu bölümde roman özetleri de verilmiştir.
İkinci bölümde ise romanlardaki tipleri sınıflandırmak için esas aldığımız
tip ve model şahıs kavramları ayrıntılı olarak izah edilmiştir.
Üçüncü bölümde ise Cengiz Aytmatov’un romanlarında tipler, model
şâhısa uygun olanlar ve model şâhısa tezat tipler olarak kendi içinde beş ayrı
başlık altında incelenmiştir. Bu süreçte tiplerin seçiminde etkili olan Sovyet-Kırgız
Edebiyatı, Cengiz Aytmatov’un yazarlık sürecini etkileyen olaylar ve aile çevresi
üzerinde durulmuştur. Ayrıca seçtiği tiplerin hem mitolojiyle hem de gerçek
hayatla bağlantıları ve tipleri adlandırırken esas aldığımız kitap, bildiri ve
makaleler kaynak gösterilerek çalışmamızın bel kemiği oluşturulmuştur.
Sonuç kısmında ise, Cengiz Aytmatov’un romanlarındaki tiplerle ilgili
olarak vardığımız genel kanaat, tiplerden hareketle okuyucuda gerçekleştirmek
istediği felsefi düşünce açık bir dille izah edilmiştir.

ANAHTAR KELİMELER: Cengiz Aytmatov, Sovyet ve Kırgız Edebiyatı, Tip
ve Model Şahıs
vii
viii
ABSTRACT
THE TYPES IN THE NOVELS OF CENGİZ AYTMATOV
Netice URAY AKÇA
Master Thesis, Turkish Language Literature Department
Thesis advisor: Doç. Dr. Yasemin MUMCU
In this study, we focus on the topic “the types in the novels of Cengiz
AYTMATOV”. Before studying the novels, in the introduction section, we have
mentioned about “the type” problem which is constantly referred in the literary
theories. Cengiz Aytmatov, as one of the realist writers in the public, is in the
purpose of both reflecting the society itself through the types he chooses in his
novels and trying to create an ideal type.
In the first section; the life, the artistic perspective and the works of
Cengiz Aytmatov are studied in the subtitles. The summaries of the novels are
given in this section as well.
In the second section; the type we detect to classify the types in his novels
and model personification concepts are described in detail.
In the third section; in the novels of Cengiz Aytmatov, the types, the
appropriate types to model personification (protagonist) and the opposite types to
model personification (antagonist), has been examined under five seperate titles.
In this process, Soviet-Kyrgyz literature, the events that effect the process of
writing and family surroundings are focused. Furthermore, the relevance of
choosen characters to both mythology and the real life has been the basic of this
study by the use of some sources like books, reports and articles.
In the conclusion section; The general opinion on the types in Aytmatov’s
novels and the philosophical thought he desires to replace in the readers’ mind are
clearly elucidated in this part of the study.

KEY WORDS: Cengiz Aytmatov, Soviet and Kyrgyz Literature, type and medel
personification
ix
x