Aşk ve Şehvet Üzerine 2 - Theodor Reik

318 Pages·2014·1.21 MB·Turkish

by  Theodor Reik

AŞK ve ŞEHVET ÜZERİNE

Cinslerin Duygusal Farklılıkları

Theodor Reik (d. 1888 – ö. 1969):

Avusturya kökenli Amerikalı psikolog ve yazar Theodor Reik, Freud’ un ilk ve en
parlak öğrencilerindendi. Reik, pek çokları tarafından bu büyük psikanalistin mirasçısı
sayılır. 1912’de Viyana Üniversitesi’nde psikoloji doktorasını tamamlayan Reik’ın,

Flaubert’in ErmişAntonius ve Şeytan adlı eseri üzerine tezi, yazılan ilk psikanalitik
tezdir. Doktorasını tamamladıktan sonra, Freud’la birlikte psikanaliz üzerine çalıflmalar
yaptı. 1938’de Nazizmden kaçarak ABD’ye göç etti ve 1944’de Amerikan vatandaflı
oldu.
Tıp doktoru olmadığı için ABD’de çoğunluğu tıp kökenli olan psikanalistler
tarafından dıfllanan Reik, psikologlar için ilk psikanalitik eğitim merkezlerinden biri

olan ve halen bu alanda eğitim veren en büyük kurumlardan biri kabul edilen National
Psychological Association for Psychoanalysis’i kurdu.
Reik en çok, psikoterapik dinleme, mazoflizm, kriminoloji, edebiyat ve din
alanlarındaki çalıflmalarıyla tanınır.
Fransız psikanalitik kuramcı Jacques Lacan, Reik’ın teorilerinden çok etkilenmifltir.

ABD’de yakın dönemde psikanalizdeki geliflmelerde, özellikle öznelerarasılık ve

karflı aktarım konularında Reik’ın teorileri etkili olmufltur. Reik’ın mirası, ABD’de
tıptan bağımsız psikanaliz çalıflmalarının geliflmesinde de son derece önemlidir. Bugün
psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları gibi tıp kökenli olmayan psikanalistlerin kabul
görmesinde Reik’ın payı büyüktür.

Bafllıca eserleri: The Compulsion to Confess (1925), The Unknown Murderer

(1932), Masochism in Modern Man (1941), A Psychologist Looks At Love (1944),

Listening with the Third Ear (1948), Fragments of a Great Confession (1949), The

Secret Self (1952), Myth and Guilt (1957).

Theodor Reik’ın Say Yayınları’ndan çıkan diğer yapıtları:
Aflk ve Şehvet Üzerine (1. kitap), Romantik ve Cinsel Duyguların Psikanalizi
THEODOR
REIK

AŞK ve ŞEHVET ÜZERİNE

Cinslerin Duygusal Farklılıkları

İngilizce aslından çeviren:
Ali Kılıçlıoğlu
III. BÖLÜM
Bekârlar
I
Öfkesi Burnunda

A
caba neden ilkel ve yarı uygar insanlar arasında bekâr kadın
ve bekâr erkek sorunu yoktur? Neden Çin’de ve Japonya’da
çok sayıda evlenmemişkadın olduğuna dair herhangi bir şey
okumuyoruz? Ve neden bu sorun Ortaçağ kültüründe ortaya
çıkmadı? Bu konu neden iki yüzyıl, hatta yüz yıl önce
tartışılmadı?
Batı dünyasında ekonomik koşulların değişmesi mutlaka
önde gelen bir faktördür ama burada endüstri devriminden
daha önemli faktörler vardır. Kurum olarak ve insan
ilişkilerinin bir ifadesi olarak evliliğin doğasında bir şeyler
değişmişolmalı.
Evlilik eskiden olduğu gibi değildir. Çağdaşinsan için bu
sorunla ilgili hiçbir şey şu söz kadar açık olamaz: Evlilik özel
bir ilişkidir. Yaşı gelmişolan her erkek ve kadın evlenip
evlenmeyeceğine ve kiminle evlenip evlenmeyeceğine karar
vermekte özgürdür. Fakat durum her zaman böyle değildi ve
bu, bugün bile değişik kültürlerde farklılıklar gösterir.
İlkel toplumlarda evlilik özel bir ilişki değildir; aileyi ya da
grubu ilgilendirir. Kabile ya da klan, evliliği onaylamakla
kalmaz, karar mercidir; evlilik kararını onlar verir. Karşı
cinsten iki bireyin kendi inisiyatifleriyle evlilik kararı
almaları şok edicidir; hatta belki daha da kötü karşılanır.
Avustralya yerlileri1 bir adamla evlenmek için kaçan bir
kadına, fahişeden biraz daha iyi gözle bakarlar. Hidatsa
Kızılderilileri aileler arasında bir anlaşma olmadan yapılan
evlilik için kötü bir ad kullanırlar. Haidalar, ebeveynleri
tarafından çocukları daha bebekken ayarlanmamışevlilikleri
usulsüz sayarlar. Batı Afrikalı bir zenci, bir mahkemede,
“Adam piçti, çünkü ebeveynleri aşk evliliği yapmıştı,”
demiştir. Pataui Devletlerindeki Malayalılar için böyle bir
evlilik yasal değildir. Tarih boyunca tüm ilkel topluluklarda
böyle olmuştur.
1
Antropolojik bilgi için malzeme esas olarak Robert Briffault’nun ilginç çalışması
The Mothers’dan (Anneler) alınmıştır; 3 cilt, Macmillan, 1937.
Evliliğin bir aile konusu olduğu, iki birey arasındaki bir
gönül serüveni ya da romantik aşkın doruğu olmadığı kanısı
birçok kültür tarafından paylaşılmıştır. Roma’da evlilik,
temelde bir aile sözleşmesiydi; Eski Yunan ve Roma tarihi
bilgini Karl Otfried Müller’e göre eski Atina’da, “Özgür bir
kadını sevmişve onunla aşk evliliği yapmışbir erkekle ilgili
hiçbir bulgu yoktur.” “Her birey ne zaman ve kiminle isterse
evlenebilir” çağdaşanlayışı Yunanlılara tümüyle yabancıydı.
Fransa’da oldukça yakın tarihlere kadar evlilikler, çoğu
zaman kız, seçilen genç adamı tanımadan önce, ebeveynler
tarafından ayarlanmaktaydı. Evlilik bir aile meselesiydi.
İtalya’nın soylu aileleri arasında evlilik tümüyle, iki ailenin
katıldığı bir işmeselesi olarak görülürdü. Birçok gelin ve
damat ilk kez düğün günlerinde karşılaşmıştır. Buna benzer
gelenekler İspanya, Portekiz, Rusya ve diğer Avrupa
ülkelerinde de yaygındı ve bu yalnızca soylu çevrelerde değil,
tüm sınıflar arasında geçerliydi. Aynı durum, ebeveynlerin
çocuklarını bebek yaşta nişanladıkları Çin, Japonya ve
Hindistan’ın büyük bir bölümünde hâlâ yaygındır.
Bu gibi toplumlarda evlilik, bizde olduğu gibi bir duygu
meselesi değil, ekonomi ve menfaat meselesiydi. Kadınlar
güzel, hevesli, genç ya da iyi yetişmişolduklarından ötürü
değil; sağlıklı, çok çalışmaya uygun, zengin, gayretli, çocuk
yapabilir olduklarından veya ailenin servetine, toplumsal
mevkisine ya da politik gücüne katkıda bulunacaklarından
ötürü seçilirlerdi. Geçerli olan karşılıklı seçim değil, yalnızca
işe yararlıktı.
İlkel ve yarı uygar topluluklarda evlenmemişyaşlı kızlar
hemen hemen hiç bilinmez. Cinsel ilişkiler evlilik sorunundan
ayrı tutulmuştur; onlar başka bir âleme aittir. Kültürsüz
toplumlarda evlilik öncesinde bu yönde bir bastırma çok az
fark edildiğinden, aşk sorununun eşseçimiyle hiçbir ilişkisi
yoktur. Bizim anladığımız anlamıyla aşk ilkel kavimlerin
evlilik yaşamlarında bile yoktur. Karı koca çoğunlukla ayrı
yaşarlar ve birlikte yemek yemezler. Kadınlar, güzellikleri ve
çekicilikleriyle ilgili olarak birbirleriyle rekabet etmezler.
Onlar bizim kadınlarımızdan daha az kadınsıdırlar; erkekleri,
dışgörünüşleriyle değil, işçilik, evi çekip çevirme, aşçılık ve
annelik yetenekleriyle cezbetmek üzere eğitilmişlerdir.
Aşk, göreceli olarak, cinsler arasındaki ilişkilerde yeni
sayılabilecek bir öğedir; eşolarak seçilen kadınlar, cinsel
nesne değil de yalnızca işçi olarak değerlendirildikleri sürece
aşk bilinmiyordu. İnsan evriminin alt düzeylerinde, kadınlar
birbirlerinden yalnızca ekonomik yönden yararlı becerileri
bakımından farklı görülebilirdi.
Tarım çağının, hatta daha çok endüstri çağının başlamasıyla
işçi olarak kadının değeri azaldı. Ekonomik durumdaki
değişimle birlikte kadının durumu da kökten değişti ve onunla
birlikte evliliğin niteliği değişti. Göreli ekonomik değerleri
azalırken, kadınların cinsel değeri arttı.
Kadınların konumundaki bu değişikliklerle birlikte erkekler
daha çok seçici oldular ve evlilik partnerlerini kişisel çekim
nedeniyle seçtiler. Ekonomik durumun düzelmesiyle birlikte
kadınlara, cazibelerini geliştirme sanatlarına ayrılacak vakit
ve fırsat verildi.
Uygarlığın ilerlemesi cinsler arasındaki artan
farklılaşmayla da kendisini ortaya koyar. Şimdi, bir kadın, bir
başkasına tercih edilebilir. Aşk serüveni, çağdaştopluma hayal
gücünün çocukları olan tüm tutkuları, erkeklerin kaba cinsel
arzularını zarifleştiren büyüyü getirdi. Bu yeni faktör, aşk,
partner seçiminde en önemli faktör durumuna geldi.
İnsanlığın yüz binlerce yıl onlarsız yeterince mutlu
yaşadığı romantik duygular ve kişisel seçim şimdi kadınları
ve erkekleri boşyere mutlu ve mutsuz kılıyor. Genç kızlarımız
ve daha çok genç erkeklerimiz arasında aşk, eşseçiminde
hemen hemen tek kıstastır ve elbette, toplumdaki bireylerin
evlenip evlenmeyeceğine, evlenecekse kiminle evleneceğine
çoğunlukla aşk karar verir.
Evliliğin ne denli köklü olarak değiştiğini göstermek
amacıyla evlilik kurumunun tarihçesine bir göz attık. Doğal
olarak, köklü değişikliklerin hem iyi hem de kötü yanları
vardır. Yeni bir değerler yasası eski değerleri geçersiz
kılmadan başarılı olamaz. Bir keresinde Freud’un (yaşamının
son yıllarındaydı ve boşvermişbir ruh hali içindeydi)
çağdaşuygarlığımızda yalnızca iki değer kaldığını söylediğini
duydum: Para ve kadınların güzelliği. Savaşsonrasının cesur
yeni dünya toplumunun onu haksız çıkaracağını düşünüyoruz;
ne var ki gelecekle ilgili görüşlerimiz, neredeyse değişmez bir
biçimde, isteklerimiz ve umutlarımız yönündedir.
Sonunda kendi çağımıza, psikolojik çağa ve onun en ilginç
tezahürlerinden birine geliriz: Cinsel çekim.
Bu çekimin doğasının biyolojik olduğunu, kadınların ve
erkeklerin cinsel dürtünün organik gereksiniminin emirlerini
yerine getirdiğini vurgulamaya gerek yoktur. Bu o kadar
açıktır ki, çağdaşpsikoloji, özellikle psikanaliz –insanın
evrimine bu denli geç giren– yeni aşk olgusunu, eski ve
birincil gereksinimlerin bir türevinden başka bir şey olarak
görmez. Freud, aşkın kökeninde ve doğasında cinsellik
olduğunu ve bu cinselliğin fiziksel doyum amacının
engellenmişolduğunu söyler. Yeni psikanaliz anlayışı
Freud’un görüşünün hatalı olduğunu ortaya koymuşve yeni
bir aşk anlayışı geliştirmiştir.
Bu anlayışın hareket noktası aşkın tomurcuklanma zamanı
değil, aşkın önceki evreleridir. Dolayısıyla bu anlayış, bu
değerli ve çabuk solan çiçeğin yetiştiği toprağın doğasını
araştırır. Burada aktarılanlar, bu kitabın birinci bölümünde
aşkın gelişimi ile ilgili daha kapsamlı bir biçimde yapılan
açıklamaların bir özetidir.
Kadın ya da erkek, birey aşk nesnesine rastlamadan önce
bazı psikolojik ruh halleri onu âşık olmaya hazırlar.
Bunlardan en önemlisi, kişinin kendisinden genellikle
bilinçsiz olarak hoşnutsuz olmasıdır; bu, gizli bir kendi
kendini sevmeme halidir, çoğu zaman yer değiştirmiştir ve
kendisini kişinin ailesinden, işinden ve çevresinden hoşnut
olmaması şeklinde ortaya koyar. Bu ruh hallerinin kökleri,
kişinin mahrem geçmişinin iyiden iyiye derinlerine gider.
Her birimiz çocuklukta ve ergenlik döneminin başlarında
olmak istediğimizi yansıtan bir resim çizmişizdir. Bu
arzulanan imaja ego ideali deriz. Her birimizin, aynı
zamanda, onun gerçekten kim olduğuyla ilgili muğlak,
bilinçdışı bir fikri vardır ve hepimiz bu gerçek benlikle ego
ideali arasındaki mesafeyi devamlı olarak ölçen eleştirel bir
duyuya sahibizdir. İdeal imajın örneklerden –ebeveynler,
öğretmenler ve benzemek istediğimiz diğer kişiler– birçok
özellik aldığı açıktır. Biz de bu hayran olduğumuz kişilerde
bulunan özelliklerin bir toplamına –çekici bir görünüm,
akıllılık, doğuştan gelen parlak yetenekler– sahip olsaydık,
tatmin olurduk. Bilinçdışı olarak, yetersizlikler ve
başarısızlıklarla dolu olduğumuzu anladığımızda, bir tür
kendimizden hoşnut olmama duygusu besleriz ve bu, bizi bu
ego idealini kendimizin dışında aramaya yöneltir. Daha iyi bir
benlik arzularız.
Psikolojik yönden bu şekilde hazırlanmışolarak, ne yazık ki
bizde bulunmayan üstün niteliklere sahip görünen, bizim
aksimize görünüşte kendi kendine yeten ve kendinden hoşnut
olan birini buluruz. Bu kişi karşı cinsten biri olduğu zaman
cinsel dürtü, yolu gösterir. Erkek kadında, kişileşmişego
idealini görür, ona imrenir, hatta ondan nefret eder (aşktaki