Table Of ContentUitgave van de Vereniging tegen de Kwakzalv
vereniging tot evaluatie van alternatieve beha -rr 454.7
en tot bestrijding van kwakzalverij
actieblad
kwakzalverij januari 2001
tegen de jaargang 112
nummer 1
Autohaemotherapie of:
van de regen in de drup
I
n Februari 1998 kreeg een ^-ja en spuiten gebruikt waren maar dat handelwijze die 30 jaar geleden al
rige vrouw hepatitis-B. In het de zoutoplossing met de spuit die als een kunstfout beschouwd werd.
najaar van 1997 had zij in Lon het bloed van de patiënt bevatte uit Weliswaar zijn ook vanuit de regu
den een kliniek bezocht waar zij een grote fles, die steeds herge liere geneeskunde dergelijke be
was behandeld met z.g. autohaemo bruikt werd, werd opgezogen. 24 drijfsongevallen, toe te schrijven aan
therapie. Hierbij wordt lml bloed van de 50 personen die intensief menselijke fouten, beschreven.
afgenomen, gemengd met 1 ml contact met de besmette patiënten Daarbij ging het echter meestal om
zoutoplossing en ingespoten in de hadden werden gevaccineerd. Eén rationeel onderbouwde diagnosti
bilstreek of ter plaatse van acupunc- contactpersoon kreeg hepatitis-B. sche of therapeutische handelingen.
tuurpunten. Dit was reden voor de' Dat maakt de ernst er niet minder
Engelese gezondheidsautoriteiten Commentaar om, maar het is extra tragisch en
een nader onderzoek in te stellen., De autohaemotherapie wordt over laakbaar wanneer zo'n epidemie
Van 325 mensen die in de betreffen de gehele wereld op grote schaal het gevolg is van handelingen waar
de kliniek behandeld waren en 4 toegepast en wordt verondersteld de van de ratio ver te zoeken is. •
stafleden kon bloed onderzocht- afweer te versterken. Zij wordt o.a.
worden. Bij 57 van hen werden se aanbevolen bij allergieën, kanker, J. Geerling
rologisch aanwijzingen voor besmet-- hepatitis en hepes zoster. Uit Duits
ting met het hepatitis-B-virus gevon land zijn ook met bloed overge
den. 33 van hen hadden een actieve brachte infecties (o.a. hepatitis-C en
hepatitis-B-infectie. Bij 30 van hen HIV) tengevolge van deze therapie
waren blijkens DNA-analyse de nu- gemeld. Literatuur: Webster GJM, Hallett R, Whalley SA et al.
cleotidesequenties van zowel het De bovenbeschreven epidemie is Molecular epidemiology of a large outbreak of hepatitis B
oppervlakte-antigeen als het core- ernstig. Zij was het gevolg van een linked to autohaemotherapy. Lancet 2000;356:379-84.
antigeen identiek. Klinische hepatitis
deed zich voor bij 25 patiënten, ter
wijl 16 geel werden. Bij 5 patiënten
werd de hepatitis chronisch. Uit ver Een verslag over discussies
der onderzoek bleek dat weliswaar
met de homeopaat Martin Brands
voor iedere patiënt nieuwe naalden
Een goed gesprek
Autohaemotherapie of: 1 O
van de regen in de drup D
O
Een goed gesprek 1 X
Z
Discussie met de homeopaat De VU kent geen studie ren, de VU stelt slechts ruimte be
Martin Brands punten meer toe voor schikbaar. Een soortgelijke situatie
als bij de VU bestaat ook bij de Uni
homeopathie. Het aloude
Homeopathische magie 3 versiteit Utrecht. U hebt hierover in
privaatdocentschap is ons Actieblad kunnen lezen.
Uren met Houtsmuller (VI) 4 afgeschaft; de docent Toen Brands in november 1999 in
een interview in het VU-weekblad
Bodde opgestapt.
Uren met Houtsmuller (VII) 5 Ad Valvas zei 'Sceptici lezen hun va
kliteratuur niet goed' reageerde ik
D
Uren met Houtsmuller (VIII) 7 e Koninklijke (!!) Vereni met een ingezonden brief in Ad Val
ging van Homeopathie vas die onder het kopje 'Zorg en
Chronique scandaleuse 2000 8 Nederland heeft nu even Schaamte' werd gepubliceerd. Naar
Uit de archiefdoos van het wel dr. Martin Brands als docent aanleiding van deze brief werd door
jaar 2000 weer eens een aangesteld om college te geven aan de studenten van de (medische) fa
kordate selectie. de VU. Brands is niet in dienst van culteitsvereniging een openbare dis-
de VU, studenten worden in staat
Correspondent! • te komen luiste vervolg op pagina 2
A C T I E B L AD TEGEN DE K W A K Z A L V E R IJ
cussie georganiseerd tussen Brands (gelukkig alleen figuurlijk) om de beantwoordde met voorbeelden van
en mij. In het decembernummer hoek kijken. De discussie leverde rariteiten uit de homeopathische li
2000 van dit Actieblad werd al kort niet veel op. Toch wel wat. Het teratuur kreeg ik steevast een ant
over deze discussie gerapporteerd. bleek dat Brands wel over het ge woord in de zin van "Ja, maar dat is
Ik daagde (in mijn brief) Brands uit heugen van water spreekt, zelfs zegt geen klassiek homeopaat" of "Ja,
te discussiëren naar aanleiding van dat homeopathie verdunningen wa maar dat is natuurlijk onzin, daar
de volgende uitspraken van hem (in termoleculen (hoe kunnen molecu moet ik ook niets van hebben". Tij
zijn interview) len nu veranderen?) veranderen, dens de discussie bij de medische
• Slechts 15 procent van alle maar dat hij nog nooit heeft (nu dus studenten had ik het voorbeeld ge
homeopathische middelen zouden 'had') gehoord van de voorlopers noemd van het homeopathische
sterk verdunde preparaten betreffen: van Benveniste, de russische pseu- slaapmiddel op basis van verdun
als dat waar is dan zou 85 procent dowetenschappers die het zgn. po- ningen van het extract van de witte
Een goed gesprek: v.l.n.r. Prof. H. Timmerman, prof. dr. E. v.d. Veen, dr. M. Brands. arseniek, een plant die langs de
straat zou bloeien. Nou, zo'n plant
bestaat niet, er is wel arsenicum al
(op zijn minst) op toxiciteit getest lywater hadden 'gezien'. Veel ho- bum, rattenkruit, en daar kun je aar
moeten zijn. meopaten gebruiken nog steeds de dig opgewonden van raken (komt
• De beïnvloeding van het im ideeën van de ontmaskerde Russen daar het homeopathische principe
muunsysteem zou de verklaring zijn voor hun krankzinnige idee over het om de hoek kijken?); kruid of kruit,
voor de werkzaamheid van alle ho zgn geheugen van water. d's en t's zijn voor sommigen altijd
meopathische middelen. Ik zou de Na afloop van de discussie, die al moeilijk geweest. Ik daagde
ze mening graag toetsen aan de door ruim honderd belangstellenden Brands ook uit zijn mening dat de
hand van voorbeelden. werd bijgewoond en waarin er wei preparaten van Vogel en andere
• Homeopathische verdunningen nig sympathie (meer?) bleek te zijn producenten nauwelijks of niets met
veranderen (in welk opzicht?) water van de studenten voor de homeo de echte homeopathie te maken
moleculen. Chemici blijken dat niet pathie, (hoewel velen zeiden wel hebben ook in het openbaar te
te snappen. eens alternatief te gaan) zei een te doen.
leurgestelde Brands dat hij graag Het gesprek werd eerder zinloos
Ik wilde evenwel vooral het volgen nog eens 'een goed gesprek' met mij dan goed. Echte antwoorden kreeg
de aan de orde stellen: Als er geen wilde voeren. Dat gesprek vond on ik ook nu niet. Ik bracht het voor
bewijs is "dat homeopathische prepa langs plaats; maar of het goed was? mij absoluut nieuwe - en idiote -
raten werken - en dat bewijs is er Brands nam het mij kwalijk dat ik preparaat voor de behandelingen
inderdaad niet - dan heeft het geen maar steeds weer met, wat hij zo van autistische kinderen, op basis
enkele zin over zoiets als een wer vindt, de bekende argumenten kom; van het edelgas helium {.Margriet
kingsmechanisme te spreken. ik zou dus niet voor nieuwe ideeën homeopathie gids, 2000) ter sprake;
In de discussie, ik mocht als 'uit openstaan. Niet erg productief dus. hoe zit dat dan, vroeg ik. Een edel-
dager' het eerst het woord voeren, Ik voerde aan dat ik in Ad Valvas gas reageert nergens mee, autisten
deed ik niets anders dan mijn seri toch al op zijn beweringen was in reageren ook niet, zeg Margriet. Is
euze kritiek nog eens uit fie leggen. gegaan, die in de openbare discus dat nu een basis voor therapie? Is
Brands ging niet op mijn argumen sie nog eens had toegelicht, maar dat serieus? Of is het gewoon klets
ten in, maar vertelde in een nogal kreeg, zo vond en vind ik, geen en koek of zelfs oplichterij? Brands re
vaag betoog dat er op verschillende kele reactie. ageerde niet.
manieren naar ziek(t)en moet wor Ik hoorde natuurlijk weer veel 't Werd allemaal wat onplezierig.
den gekeken. Van Wijk kwam ook anekdotes. Maar als ik anekdotes Ik zou de Chemiestudenten hebben
A C T I E B L AD TEGEN DE K W A K Z A L V E R IJ
geprest naar de discussie te komen. Homeopathische magie
"Weet u wat ik echt schandalig
vind", zei Brands "Jullie voorzitter
zei eens dat artsen, die homeopathi
sche behandelingen toepassen hun Enige jaren geleden kreeg ik in mijn Chinese restaurant de jaarlijks zeer
bul moeten inleveren. Wat vindt u door mij gewaardeerde kalender maar die mij ditmaal bij het ontrollen
daarvan?" "Laat ik het nou alweer
met afgrijzen vervulde: 1996 bleek het 'jaar van de rat' te zijn.
met Cees Renckens eens zijn" merk
De kalender vond dat jaar geen plaatsje in mijn huis.
te ik (uiteraard) op.
Geen succes dat gesprek. Ik heb
het afgebroken toen Brands mij Najaar 1999 verscheen in mijn god der geneeskunde, met het escu
vroeg welk belang ik (dus de activi dagblad een uitgebreide re laapteken, de staf met de er omheen
teiten van onze vereniging) eigenlijk portage met kleurenfoto's kronkelende slang, embleem dat in
diende(n) en suggereerde dat dat over een rattentempel in India. Met onze vereniging allang afgezworen
belang mogelijk dat van de far ontschoeide voeten, zorgvuldig ge had moeten zijn!
maceutische industrie zou zijn. Ik reinigd, betreden de hindoepelgrims In het oude Egypte bevonden zich
was hierover zo verontwaardigd dat het heiligdom om het vereerde dier stenen muizen aan de deur van de
ik het niet kon nalaten te vertellen gunstig te stemmen met noten en woningen, juist om de muizen bui
wat mij onlangs overkwam. Onze andere lekkernijen. In de reportage ten de deur te houden., In Herodo
studenten probeerden voor hun ac wordt beschreven hoe een kind, tus' Historiën is sprake van het
tiviteiten financiële steun van indivi vervuld van afkeer en angst, op de standbeeld van een koning in de
duele industrieën te verkrijgen. Ze voeten van zijn moeder gaat staan tempel van Hephaistos (Hephae
benaderden ook VSM. Ze kregen en zich verder laat dragen. Maar hoe stus) met een muis in de hand (II,
antwoord. In het antwoord stond komen generaties vrome hindoes er 141). Vreesde men bij een muizen
zoiets als (ik heb de brief niet gele dan toe dit dier te vereren? plaag niet alleen de schade door
zen) 'zo lang die prof. Timmerman hun knaag- en vraatzucht maar ook
nog bij jullie faculteit werkt hoeven Builen en muizen de verbreiding van ziekten? In Ho
jullie niet op onze steun te rekenen'. In een van de boeken van het Oude merus' Ilias is sprake van Apollo
Dat is andere koek. Testament wordt beschreven hoe de Smintheus, pestgod maar ook ver
zogenaamde ark - de nieuwste verta delger van de veldmuizen (93).
Conclusie: een goed gesprek over ling, de Groot Nieuws Bijbel (GNB), Dat in het bijbelverhaal builen en
homeopathie lijkt alleen mogelijk als spreekt van verbondskist — ,een draag muizen tezamen genoemd worden,
er geen homeopaten bij betrokken baar heiligdom, in handen van Israels kan wijzen op het verband dat de
zijn. Ik ben met Brands een biertje vijanden de Filistijnen viel. De ark mens in de antieke wereld zag tus
gaan drinken, onze studenten orga werd in de tempel van een god der Fi sen verbreiding van het dier en be
niseerden weer eens een biertap. listijnen geplaatst en tot tweemaal toe paalde ziekten, al kan ook aan twee
Niks geen verdund bier, niks geen bleek het beeld van deze god in de afzonderlijke plagen gedacht zijn.
2.5 procent of zelfs Bavaria Malt. nacht op zijn gezicht te zijn gevallen.
Een recht toe recht aan pilsje; dan Maar dat niet alleen: de bevolking Primitieve en moderne
kan het ook met een homeopaat werd met builen (GNB: zweren) ge denkwijze
nog gezellig worden. • slagen, zodat de bevolking de ark De moderne wetenschap heeft een
naar het naburige gebied overbracht eeuw geleden niet de muis maar de
waar de bevolking door dezelfde rat als drager van ziektekiemen aan
kwaal getroffen werd, waarop het gewezen. En zo keren we terug naar
Naschrift buitgemaakte heiligdom naar weer de Chinezen en Indiërs uit het begin
Ik heb geaarzeld of ik dit verslag een andere plaats werd overgebracht van deze verhandeling: ligt de wor
wel moest (laten) publiceren; een waar zich hetzelfde verschijnsel voor tel van de verering van de rat in het
deel gaat immers over een gesprek à deed. Met een voor ons wonderlijke reeds lang bestaande weten dat het
deux. Uiteindelijk besloot ik het wel handeling waaruit moest blijken of de dier onheil bracht? Ligt de grond
te doen, vooral omdat ik wil laten godheid van Israël hen getroffen had hierin dat men de rat als vertegen
weten hoe in alternatieve hoek te of het toeval, wordt de ark terugge woordiger of helper zag van de god
gen de Vereniging tegen de Kwak zonden naar het gebied van de Israë heid die over leven en dood be
zalverij wordt aangekeken, alsof we lieten, vergezeld van een 'genoeg schikte en die men met gebeden en
niet de belangen van de individuele doening': vijf gouden builen ÇGNB: offers gunstig moest stemmen'
patiënten op het oog hebben, willen modellen van zweren) en vijf gouden Duidelijk is dat de 'homeopathi
waarschuwen tegen zinloze behan muizen, afbeeldingen van de "muizen sche magie' geworteld is in het pri
delingen; behandelingen die gevaar die het land verwoesten." Tot zover mitieve denken en thuishoort in de
lijk zijn, of inactief en juist daardoor het verhaal (1 Samuel 4:1. 7:10). antieke cultuur. Kenmerkend voor
weer schadelijk. de moderne Westerse cultuur zijn
Mijn tekst heb ik aan dr. Martin De antieke denkwijze het abstraherende en het objective
Brands toegestuurd, met de overwe Wat ons nu in dit verhaal treft is de rende denken en de ontwikkeling
ging aan hem een weerwoord te handelwijze met de gouden afbeel van wetenschap en techniek die
schrijven, ter publicatie in ons blad. dingen van builen en muizen, door daarop berusten. Dat grote delen
Er kwam een boze reactie. Vervol de geleerde Hugo Gressmann (1877- van de wereld nog altijd bevangen
gens heb ik de tekst enigszins aan 1927) als 'homeopathische magie' zijn in de primitieve structuur van
gepast en weer naar Brands ge gekarakteriseerd, de gedachte die waarnemen en denken en dat ook
stuurd. Geen reactie, jammer. • we overal in de wereld aantreffen een Europese arts twee eeuwen ge
dat men het gelijke met het gelijke leden dat was, dat is niet zo ver
H. Timmerman bestrijden kan. Zo wordt wie door wonderlijk, wel dat moderne men
een slang gebeten is, gered door sen, zelfs academisch gevormde me
een blik op een koperen slang (Nu dici daarin kunnen terugvallen. •
meri 21: 9). Bekend is natuurlijk uit
de Griekse mythologie Asklepios, de
J.W. Schneider
LAD TEGEN DE K W A K Z A L V ER
Uren met
Houtsmuller (VI)
Uitspraak en eerste reacties gestieve mededelingen op de kaft
van het boek zou kunnen relative
ren is dus onzin. Dit soort medede
lingen is ook niet bedoeld om 'gere
Tot veler verbijstering oordeelde lativeerd' te worden, maar om de es
'De
het gerechtshof op 19-10-2000 in sentie van de inhoud van het boek
leugen weer te geven. Volgens het hof is
het door Houtsmuller aangespan
regeert' niet aangetoond dat Houtsmuller te
nen hoger beroep in kort geding kwader trouw heeft gehandeld toen
dat het In de gegeven omstandig Koningin Beatrix (1999) hij zijn ziektegeschiedenis verkeerd
heeft weergegeven, maar op verzoe
heden onrechtmatig is geweest om
tekenis van een persoon die een ge ken van de VtdK om zijn status door
Houtsmuller een kwakzalver en neeswijze toepast die niet weten onafhankelijken te laten beoordelen
een leugenaar te noegien'. schappelijk bewezen is. De term is hij nooit ingegaan. Merkwaardig is
heeft een veel negatievere lading en het argument van het hof dat Houts
houdt mede een vorm van oplich muller wel 'bevoegd' is - terwijl de
Het vonnis van de president ting en opzettelijke misleiding in en term kwakzalver 'onbevoegdheid'
is vernietigd en het is voor duidt op iemand die onbevoegd de zou impliceren - nu er volgens de
taan verboden Houtsmuller geneeskunst uitoefent. Hiervan is in Wet BIG geen onbevoegden meer
in openbare uitlatingen aan te dui dit geval niet gebleken en daarom bestaan (het is aan iedereen toege
den als 'kwakzalver' of 'leugenaar', had de aanduiding kwakzalver in de staan om beroepshalve de genees
op straffe van verbeurte van een gegeven omstandigheden niet ge kunst te beoefenen, ongeacht oplei
dwangsom van ƒ 10.000.- voor elke bruikt mogen worden. Voor het ge ding of bekwaamheid). Alleen aan
overtreding. Zich baserend op de bruik van de term leugenaar volgt beoefenaren van beroepen die bij
zelfde feiten als de president kwam het hof ongeveer dezelfde redene de wet geregeld zijn, zoals artsen
men aldus tot een diametraal tegen ring. Met leugenaar wordt iemand e.d. wordt de bijzondere eis van
over-gesteld oordeel: met recht ver aangeduid die welbewust onwaar 'bekwaamheid' gesteld. Aan deze eis
bijsterend. Het hof motiveerde zijn heid spreekt. Houtsmuller is leuge voldoet Houtsmuller niet, want hij is
vonnis aldus: Er staan twee hoog naar genoemd in verband met zijn niet opgeleid tot oncoloog (kanker
waardige belangen tegenover el eigen ziektegeschiedenis. Het is niet specialist).
kaar. Het belang dat Houtsmuller voldoende aannemelijk gemaakt dat Een snelle en briljante reactie op
niet lichtvaardig wordt blootgesteld het hier welbewust onwaarheid het vonnis kwam van prof. R. Plas-
aan publicaties die zijn eer, goede spreken betrof. De term is dus te terk in de Volkskrant van 27 okto
naam en persoonlijke integriteit aan lichtvaardig geuit. Aldus het ge ber. Onder de kop "Kwakjuristen"
tasten en het belang van de VtdK, rechtshof te Amsterdam. verbaast Plasterk zich over de eis
dat misstanden die de samenleving van het hof om kwade trouw eerst
raken niet, door gebrek aan be Bij verschillende overwegingen kun aan te tonen alvorens iemand een
kendheid bij het grote publiek, kun nen vraagtekens worden geplaatst. kwakzalver te noemen, omdat dit
nen blijven voortbestaan. Bij de af Houtsmuller heeft twee boeken het vrijwel nooit te bewijzen is: "Er is
weging van deze belangen heeft het licht doen zien waarvan door het een groot grijs gebied tussen moed
hof overwogen dat Houtsmuller in voorwoord en de kafttekst de sug willige misleiding en oprechte onbe
zijn boeken niet beweert dat zijn gestie uitgaat dat met de Houtsmul- nulligheid; in die schemerzone van
therapie kanker geneest, maar lertherapie kanker te genezen is. Dit zelfsuggestie, goedgelovigheid en
slechts een bijdrage levert aan het wordt in het voorwoord van prof. zelfoverschatting speelt zich het
genezingsproces. Ook uit het voor Kromhout bij 'Niet-toxische tumor grootste deel van de alternatieve ge
woord van prof. Kromhout blijkt dat therapie' wel enigszins gerelativeerd, neeskunde af. Maar weinig alterna
er niets bewezen is en dat de rol van maar dit voorwoord ontbreekt in het tieve genezers zijn pure bedriegers,
de voeding bij de behandeling van meer populaire boekje 'Het Dr en het is niet redelijk van het hof om
kanker onduidelijk is. Weliswaar Houtsmuller-dieet dat speciaal voor te eisen dat men zoiets bewijst." Bo
gaat van Houtsmullers ziektege kankerpatiënten is bedoeld. Dat ie vendien, vervolgt Plasterk, weet
schiedenis de suggestie uit dat kan mand claimt slechts een bijdrage aan Houtsmuller als internist drommels
ker wel door speciale voeding is te de genezing te kunnen leveren bete goed wat hij had moeten doen voor
genezen, maar volgens het hof moet kent niet dat er niets bewezen hoeft dat hij zijn therapie aan het publiek
het publiek bij enig nadenken de te worden. Ook van aanvullende had mogen presenteren. "Hij heeft
betekenis van de ziektegeschiedenis therapieën dient de waarde te wor dat nagelaten, maar wel het volledi
voldoende kunnen relativeren en den aangetoond voordat men ze op ge gewicht van zijn gezag als arts en
kunnen begrijpen dat deze als een1, grote schaal gaat propageren. In internist in de strijd gegooid om ar
in zoverre bepaald minder gelukki 1999 toonde ons bestuurslid F.S.A.M. geloze en doodzieke mensen zijn
ge 'blikvanger' fungeert. Verder van Dam in het Ned. Tijdschrift v. onzintherapie te verkopen." Plasterk
heeft het hof (verwijzend naar de Geneeskunde (143:1431-3) aan dat snapt ook niet dat je een internist
Dikke Van Dalè) overwogen dat de 25% van de gebruikers van het die een individuele 'genezing' han
term kwakzalver door het publiek Houtsmullerdieet denkt dat het ge teert als argument voor een therapie
niet slechts wordt opgevat in de be- nezend is. Dat het publiek de sug en dan na de twintigste druk van
A C T I E B L AD TEGEN DE K W A K Z A L V E R II
zijn boek zegt: "sorry het was geen jaardag van Kankerfonds". In het ar mand die het publiek wat op de
kanker" geen leugenaar mag noe tikel stond onder meer: mouw wil spelden, met ah synonie
men. Ook de Wageningse hoogle men: boerenbedrieger, oplichter,
raar in de voedingsleer, Kromhout, '(...) Wie schetste onze verbazing dat knoeier. Voor een arts als Houtsmul
krijgt een veeg uit de pan voor zijn Houtsmuller daartoe uitgedaagd in ler vormt deze connotatie van mala
voorwoord, waarin wel wordt toe een W-uitzending met Sonja Barend fide, onbevoegde, behandelaar en
gegeven dat de werkzaamheid van op 22 maart 1999 zichzelf ontmas charlatan, die het publiek (opzette
de therapie niet vaststaat, maar kerde en toegaf wat al veel mensen lijk) misleidt, onmiskenbaar een ern
waarin het boek niettemin zeer ge vermoedden, namelijk dat hij hele stige aantasting van zijn professione
prezen wordt. Plasterks stuk eindigt maal geen uitgezaaid melanoom le en persoonlijke integriteit. Daar
aldus: "Als ik vanavond in bed de had. Ter verdediging voerde hij aan aan doet niet af dat Renckens c.s.
dekens over mijn hoofd heb getrok dat hij jarenlang door zijn eigen stelt de termen "kwakzalverij" en
ken, en niemand hoort me, mis artsen op het verkeerde been was ge "kwakzalver" in dit geval te hebben
schien dat ik het dan toch heel zet. (...) In feite betekent dit dat gebruikt in de betekenis dat (onge
zachtjes even zeg: kwakzalver, leu Houtsmuller jarenlang een verkeer acht of Houtsmuller, te goeder trouw,
genaar. En ook: Kromhout, flap de voorstelling van zaken heeft gege in de werking daarvan gelooft) niet
drol." Eerder betitelde Plasterk ven over zijn ziektegeschiedenis. wetenschappelijk is bewezen dat de
Kromhout al als boerenheikneuter, Volgens de Dikke van Dale is een therapie werkt. Het komt er immers
verwijzend naar de Landbouw Uni kwakzalver iemand die nutteloze op aan of het grote publiek deze ter
versiteit, waaraan Kromhout in deel middelen toepast ter genezing van men ook en uitsluitend in die (meer
tijd verbonden is. • een of andere kwaal. Aangezien beperkte en betrekkelijk neutrale) be
Houtsmuller op geen enkele manier tekenis opvat. Feitelijke gegevens
aannemelijk maakt dat zijn behan waaruit kan worden afgeleid dat dit
deling werkt, beoefent hij volgens de zo is heeft Renckens c.s. niet gesteld
Uren met ze definitie kwakzalverij. ' of aannemelijk gemaakt. Daarom
acht het hof, waar de uitlatingen van
Een tamelijk genuanceerd gebruik Renckens es. of hun context een der
Houtsmuller van de term kwakzalver, zou u den gelijke specifieke betekenis niet, al
ken, maar wat stelt het hof (r.o thans niet voldoende duidelijk, in
5.4.3): houden, gelet op dit spraakgebruik
niet aannemelijk dat het publiek aan
(Vil) 'Niet is gesteld of aannemelijk ge het begrip "kwakzalver" alleen die
worden dat Renckens en de Vereni specifieke betekenis hecht. '
ging niet ook in zeer krachtige ter
men hun opvattingen over de thera Hiermee komt de discussie in het do
Een nadere analyse pie en het dieet van Houtsmuller mein van de semantiek en de lexico
kunnen uiteenzetten zonder het ge grafie, waarin door deskundigen niet
van het arrest bruik van deze termen of met een altijd veel waarde wordt gehecht aan
meer genuanceerd gebruik van de de snel verouderende definities en
term 'kwakzalver'. Hun uitlatingen (bijna)synoniemen in woordenboe
De vrijheid van de columnist zijn niet van dien aard dat daarin ken. Noch wij noch het hof heeft
gaat echter verder dan die de door hen bedoelde meer beperkte
van onze Vereniging, want en meer neutrale betekenis van het 'Wie weet er een ander
het hof stelde in rechtsoverweging begrip 'kwakzalver' tot uitdrukking
woord voor synoniem?'
5.2.5. (r.o.) het volgende: komt en vormen mede daardoor een
ernstige aantasting van de rechten
'Aan Renckens, die zelf medicus is, van Houtsmuller. ' Gehoord in VtdK-bestuurskringen.
en aan de Vereniging kan een bij
zondere deskundigheid op medisch Vervolgens - en hier ging het fout, aannemelijk gemaakt wat het grote
en farmaceutisch gebied worden zou je kunnen zeggen - sloot het publiek denkt bij het begrip kwak
toegeschreven. Dat betekent dat door hof zich bij zijn uitleg van het begrip zalver, maart je zou toch denken dat
het publiek aan hun uitlatingen ter 'kwakzalver' geheel aan bij het lem medici daarvan meer verstand heb
zake van kwakzalverij een zeker ge ma uit de Dikke Van Dale en trok ben dan juristen. Als het hof uit me
zag wordt toegekend. Dit houdt ook zich niets meer aan van het feit dat dici had bestaan, dan zou het wel an
in dat van Renckens en de Vereni de president van de rechtbank zich ders afgelopen zijn, maar juristen
ging mag worden gevergd dat, alvo meer voegde naar het courante ge hebben in ons rechtssysteem nu een
rens zij Houtsmuller een kwakzalver bruik van de term onder medici maal overal verstand van. Ook van
noemen, met zorgvuldigheid wordt (VtdK-leden, Borst, Dunning, Van medische zaken, waarover zij niet
onderzocht of de feiten waarop de Gijn), waarbij het gebrek aan bewijs eens getuigen mogen horen: het
bewering wordt gebaseerd juist zijn, voor de werkzaamheid centraal wordt een mens af en toe vreemd te
ten einde te voorkomen dat licht staat. Welnu, daarover dacht het hof moede als je in het arrest uitspraken
vaardig een term wordt gebruikt die anders: R.o.5.2.2. luidde als volgt: leest over aristolochiazuur en het sta
voor Houtsmuller een zo negatieve tuur van Nutritional Oncology.
betekenis heeft. ' 'In het spraakgebruik heeft de aan
duiding 'kwakzalver' een sterk nega Het hof heeft overigens ernstig ge
De eerste maal dat wij Houtsmuller tieve betekenis. Een kwakzalver, zo twijfeld en heeft daarvan ongewoon
letterlijk voor kwakzalver uitmaak blijkt bijvoorbeeld uit de omschrijvin uitvoerig verslag gedaan in het ar
ten geschiedde met uitdrukkelijke gen die in Van Dale Groot Woor rest. Men leze r.o. 5.2.4:
uiteenzetting van dat begrip in Het denboek der Nederlandse Taal wor
Parool van 24 maart 1999 in de ru den gegeven, is iemand die nutteloze 'Bij de publieke uitingen van Renc
briek 'Meningen'. Van Dam en middelen toepast ter genezing van kens c.s. over de door Houtsmuller
Renckens schreven daar een artikel: een of andere ziekte; een onbevoegd
"Kwakzalvers bederven 50ste ver beoefenaar van de geneeskunst; ie vervolg op pagina 6
A C T I E B L AD TEGEN DE K W A K Z A L V E R IJ
ontwikkelde therapie zijn wezenlijke Natuurlijk is de term defamerend, Maar wij hadden in de memorie van
maatschappelijke belangen betrok maar wie was het die zichzelf her antwoord juist uitvoerig betoogd dat
ken. Het gaat bij de Vereniging, voor haaldelijk 'als levend bewijs' van de niet alleen de claim kanker te kun
zover thans van belang, om uit ideë waarde van zijn therapie etaleerde? nen genezen, maar ook een 'pallia-
le overwegingen verstrekte informa Over de betiteling als 'leugenaar' wil tieve claim' op ordentelijke wijze
tie op het gebied van de volksge ik hier al te zeer niet uitweiden, bewezen dient te worden, hetgeen
zondheid aan het grote publiek en hoewel het hof ook hier ten onrech Houtsmuller niet kon. Een groot
betreft de preventie, behandeling en te suggereerde dat wij hem vanaf deel van de regulier oncologische
genezing van zeer ernstige ziekten, het begin al als leugenaar be zorg betreft patiënten die niet meer
waarmee velen direct of indirect schouwden: wij deden dat eerst na zullen genezen, maar bij wie pallia-
worden geconfronteerd. Een open dat wij uit zijn eigen mond hadden tieve therapie wel nog een bewezen
bare stellingname van Renckens c.s. vernoemen dat hij nimmer onge gunstig effect op het ziektebeloop
wordt mede gerechtvaardigd door neeslijk ziek was geweest en dat kan hebben. Bovenstaande r.o.
dat Houtsmuller zijn therapie heeft verhaal toch nog anderhalf jaar pro 5.2.11 is dan ook onverteerbaar en
gepubliceerd en deze ook publieke longeerde in interviews en heruitga ondeskundig: hadden er maar wat
lijk, bijvoorbeeld in televisiepro ven van zijn boekjes. Pijnlijk onjuist meer medici in het hof gezeten, dan
gramma's of op voor het publiek toe is overigens ook r.o. 5.3.4: was die ook heus wel anders uitge
gankelijke congressen, uitdraagt. ' vallen. Dat geldt natuurlijk ook de
'Bij deze stand van zaken hadden trouwhartigheid waarmee het hof
Men gaat zelfs nog verder (r.o. Renckens en de Vereniging, die (door ons niet weersproken) ervan
5.2.8): naar hun vermoeden dat Houtsmul uitgaat dat Houtsmuller te goeder
ler leugens vertelde over zijn ziekte trouw was totdat hij eind 1997 hoor
'Het belang dat in het publieke debat geschiedenis geen onderzoek had de van zijn gunstige prognose. Het
over "alternatieve" geneeskundige den ingesteld of daarover bij Hout zou medici toch direct duidelijk zijn
methoden bij de behandeling van smuller navraag hadden gedaan, geweest dat een internist eerder
kanker wordt stelling genomen tegen niet voldoende feitelijke grond om te door zou hebben gehad dat zijn ver
een dieet dat 'nutteloos' is en 'niet kunnen beweren dat Houtsmuller haal ongeloofwaardig was, hetgeen
werkt', in de daaraan klaarblijkelijk loog over zijn ziektegeschiedenis. ' al snel aanleiding had moeten zijn
gehechte betekenis dat dit kanker om nog eens indringend met de be
niet geneest, is een zwaarwegend be Maar wij deden navraag in maart handelend arts te spreken.
lang, dat Renckens c.s. in beginsel 1999 in een persoonlijk schrijven
kan behartigen door daartegen in aan .Houtsmuller, waarin wij van Lichtpuntjes zijn er in het arrest ge
krachtige bewoordingen en met het hem openheid over zijn ziektege noeg te ontdekken. Zo blijkt het hof
gebruik van de term "kwakzalverij" schiedenis vroegen! Houtsmuller van mening dat Houtsmuller niet
stelling te nemen. ' beweerde later in het AD dat zijn aannemelijk heeft gemaakt dat zijn
dossier zoek was, terwijl wij ter zit therapie onschadelijk is (r.o.5.2.27)
Een volledig verbod op het gebruik ting bekend maakten dat zijn dossier en eveneens dat de werkzaamheid
van de term die wij sinds 120 jaar in in de Daniel Den Hoed kliniek be van zijn therapie niet bewezen is.
de naam van onze vereniging voe waard was. Ware woorden, maar welke medicus
ren, dat ging het hof vooralsnog te zal hier de bevoegdheid van het hof
ver. Helaas heeft het hof ons meer zaken terzake erkennen? En meteen daar
Maar uiteindelijk gaat het mis, als in de mond gelegd die wij nooit ge na weer absolute flauwe kul in r.o.
het hof het niet over het hart kan zegd hebben: r.o. 5.2.11:. 5.2.28: 'In ieder geval kan uit het
verkrijgen om die wat aarzelende en geen Renckens c.s. heeft gesteld niet
o zo bedachtzame grijze dokter 'Waar Renckens c.s. de inhoud worden afgeleid dat Houtsmuller de
Houtsmuller als kwakzalver door van het Dr. Houtsmullerdieet zo geneeskunst onbevoegd uitoefent.'
het leven te laten gaan. Lees danig opvat dat het kankergene- Nee, dat hebben wij immer betoogd
r.o.2.32: zende werking pretendeert berust en onbevoegde uitoefening bestaat
dit niet op feitelijke gegevens die sinds de wet BIG niet eens meer,
'Het begrip "kwakzalver" wordt in de gepubliceerde beschrijvingen hetgeen de onzinnigheid van woor
door het publiek niet slechts opge van het dieet worden verstrekt. Bij denboekdefinities onderstreept!
vat in de door Renckens c.s. voor zorgvuldige kennisname van de
gestane (beperkte en meer neutra beschrijving van het dieet en de En zo komen de raadsheren Tjittes,
le) betekenis van een persoon die therapie in de genoemde boeken Van Schendel en Hondius al, wor
een geneeswijze toepast of propa had Renckens c.s. dit kunnen en stelend met het hun voorgelegde
geert waarvan de werking niet we moeten onderkennen. Uitlatingen vraagstuk en zo uitvoerig formule
tenschappelijk is bewezen, maar als "ik bereik bij een kwart van rend dat een cassatierechter er met
heeft een veel negatievere lading. mijn patiënten een significante le geen geweld 'onzorgvuldige motive
Het houdt mede een vorm van op vensverlenging ", "haaienkraak- ring' aan zou kunnen toekennen, tot
lichting en (opzettelijke) misleiding been helpt slechts bij 50% van de hun betreurenswaardige conclusies:
in en duidt ook op iemand die on gevallen van prostaatkanker" of 5.2.35:
bevoegd de geneeskunst uitoefent. "mijn patiënten hebben minder
De uitlatingen en de context waar chemo nodig" (Memorie van ant 'Gelet op al hetgeen aannemelijk is
in deze term is gebruikt maken niet woord onder 2 7.) zijn, indien de geworden, enerzijds, omtrent de
(voldoende) duidelijk dat aan dat ze uitlatingen al zijn gedaan, niet inhoud en betekenis van de thera
begrip uitsluitend de genoemde be voldoende om 'daaruit met vol pie en de handelwijze van Hout
perkte betekenis wordt toegekend. doende duidelijkheid de pretentie smuller en, anderzijds, omtrent het
Aan Renckens c.s. komtHnj uitla van de vorenbedoelde genezende gezag van Renckens c.s., de onvol
tingen op het gebied van de kwak werking af te leiden. Er moet in dit doende zorgvuldigheid van het on
zalverij een zeker gezag toe. Voor kort geding dan ook van worden derzoek waarop Renckens c.s. de
een arts als Houtsmuller is de kwa uitgegaan dat de therapie of het uitlatingen heeft gebaseerd, de
lificatie "kwakzalver" zeer defame- dieet als zodanig niet claimt kan context waarin de uitlatingen zijn
rend. ' ker te genezen. ' gedaan, de betekenis die het pu-
ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ
bliek aan het begrip kwakzalver brengt met zich dat de rechter een uit de ziektegeschiedenis afleidt ge
hecht en het zeer defamerende ka voorlopig oordeel geeft en dat daar grond is. Een en ander brengt het
rakter van die kwalificatie voor aan inherent is dat de motiverings- Hof tot de conclusie dat de moge
Houtsmuller, acht het hof in dit ge eisen die de Hoge Raad stelt aan lijkheid bestaat dat het publiek uit
val, alles afwegende, die term uit een uitspraak in kortgeding van de sluitend afgaat op de ziektegeschie
eindelijk te lichtvaardig geuit en, lagere rechter lichter zijn dan die denis en enkel op die grond ten on
gezien de ernst van de gevolgen gesteld aan een uitspraak in een rechte genezende werking toekent
voor Houtsmuller, niet in proportie bodemprocedure. De kort geding aan het dieet. Het Hof acht zich in
tot de ernst van de misstanden die rechter heeft een grote vrijheid om dit kort geding niet in staat nader
Renckens c.s. aan de kaak wenst te op basis van voorlopige oordelen te onderzoeken of die vrees reëel of
stellen. ' knopen door te hakken, zonder dat gegrond is. Een en ander is feitelijk,
Maar ook: 'Het verbod behoort voor elke stap in de afweging een en doet recht aan de beperkte taak
zich dan ook alleen uit te strekken motivering dient te worden gege van de kort gedingrechter. Het Hof
tot publieke uitlatingen van Renc ven. (...) De beoordeling in de r.o. kon als feitelijke rechter in dit kort
kens c.s. die worden gedaan onder 5.2.1 tot en met 5.2.36 is zeer uit geding tot de conclusie komen dat
gelijke omstandigheden of berusten voerig, en levert het Hof argumen de term "kwakzalver" te lichtvaar
op gelijke feiten en omstandighe ten op voor zowel de opvatting dat dig is geuit en niet in proportie
den als in dit geding aan de orde het gebruik van het begrip "kwak staat tot de ernst van de misstan
zijn geweest. Deze clausulering zalver" wel toelaatbaar is als voor den die uw cliënten aan de kaak
dient ertoe dat het verbod geen ver de opvatting dat zulks niet toelaat wensen te stellen. Helaas is dit fei
dere inperking van de vrijheid van baar is. De twijfel waarmee het Hof telijk oordeel in cassatie niet aan te
meningsuiting oplevert dan strict heeft geworsteld komt ook tot uit tasten. Ik teken daarbij natuurlijk
noodzakelijk is. ' • drukking in de formulering in r.o. aan dat het hier gaat om een afwe
5.2.35 waarin het Hof uiteindelijk ging die bepaald niet glashelder
de knoop doorhakt in de voor de ligt (en waarover het Hof zoals ik
Vereniging nadelige zin. Ik teken al eerder opmerkte naar mijn me-
Uren met aan dat het blootleggen door het
Hof van alle argumenten vóór en
alle argumenten tegen en de daar Een feit is dat het Hof ernstig heeft
Houtsmuller aan verbonden twijfel, op zich na getwijfeld en dat dus goed
tuurlijk niet met zich brengt dat
denkbaar is dat een afweging in een
dat een aanknopingspunt biedt
bodemprocedure anders uitvalt.'
voor cassatieberoep met kans van
(VIII) f
slagen. Integendeel, het geeft juist
inzicht in de afweging van het Hof ning ernstig heeft getwijfeld), maar
en voorziet de uiteindelijke beslis de enkele omstandigheid dat een
sing van een uitvoerige motivering. andere afweging mogelijk zou zijn
In r.o. 5.2.8 wordt het zwaar geweest maakt nog niet dat deze
Hoe verder:
wegende belang nog eens geformu afweging cassatietechnisch onbe
cassatie, bodemprocedure leerd dat de Vereniging behartigt, grijpelijk is. Tegen de conclusie in
en het Hof neemt — in haar voor r.o. 5.2.36 valt naar mijn mening
of 'berusting'? deel- tot uitgangspunt dat tegen de in cassatie dan ook niets te doen.
daar geformuleerde misstand- in (...) De afweging van het Hof geeft
dien aan de orde - in krachtige be duidelijk blijk van de opvatting van
Het bestuur heeft het arrest woordingen stelling mag worden het Hof dat de Vereniging niet te
inmiddels voorgelegd aan genomen. Het Hof leest de stellin zeer dient te worden belemmerd
een cassatie-advocaat die gen die namens de VtdK in de pro weer hard stelling te nemen indien
een zorgvuldige en elegante analyse cedure zijn gepresenteerd aldus ook maar enige wijziging van de
van het arrest heeft gemaakt, met als dat het in het bijzonder gaat om feiten en omstandigheden kan wor
conclusie dat cassatie helaas kans een door Houtsmuller beweerde ge den aangetoond (in ieder geval be
loos lijkt. Een aantal van zijn over nezende werking van zijn dieet, en doelt het Hof dat het thans gegeven
wegingen geven wij hieronder weer. het Hof komt - feitelijk en in cassa verbod zich in ieder geval niet tot
tie niet verder te toetsen — tot de zodanige situatie uitstrekt; zo no
'Het Hof heeft op een aantalpunten conclusie dat die pretentie door dig zou te zijner tijd weer in een
geoordeeld dat bepaalde feitelijke Houtsmuller niet wordt gepresen kort geding moeten worden getoetst
kwesties in dit kort geding onvol teerd. (...) Voor het overige is r.o. of een nieuw verbod op zijn plaats
doende uit de verf zijn gekomen, 5.2.16 in het voordeel van de Ver is (...). In r.o. 5.4.3 geeft het Hof
respectievelijk niet verder konden eniging, nu het Hof tot de conclusie dan in feite weer een opsomming
worden onderzocht (r.o. 5.2.28, komt dat de vrees van de VtdK, dat van eerder in het arrest vastgestelde
5.2.29). Zou de Vereniging ßrop degenen die van de ziektegeschie feiten en omstandigheden, waar
staan dat ook die kwesties tot op de denis kennis nemen en menen dat aan het Hof verbindt de opvatting
bodem worden uitgezocht, dan is het dieet van Houtsmuller kanker dat uw cliënten (uiteraard) vrij zijn
het entameren van een bodempro geneest, begrijpelijk is. Vervolgens in zeer krachtige termen hun opvat
cedure de enige oplossing. Het is gaat het Hof echter feiten die de ting over de therapie en het dieet
natuurlijk de vraag of een en an andere kant opwijzen ook in de af van Houtsmuller uit te dragen,
der de voorkeur verdient boven het weging betrekken, waaronder de in maar dat nu juist onder de (vastge
kritisch blijven volgen van Houts r.o. 5-2.17 geconstateerde omstan stelde) feiten^ en omstandigheden
muller, en het zo nodig en desge digheid dat de suggestie niet valt het gebruik van de termen "kwak
wenst krachtig publiek stelling ne terug te vinden in de beschrijvin zalver" en "leugenaar" niet door de
men. Aangetekend moet verder gen van therapie en dieet, en al beugel kunnen. Een en ander
worden dat het in deze zaak gaat evenmin in het voorwoord van brengt het Hof tot de conclusie dat
om een kort gedingprocedure. De Kromhout. In r.o. 5.2.18 gaat het
aard van een kort gedingprocedure om de vraag of de vrees die de VtdK vervolg op pagina 8
ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVERIJ
een verbod op zijn plaats is, maar Aldus het cassatie-advies. Op onze demprocedure goed mogelijk is. Feit
dat de vrijheid van meningsuiting laatste tegenwerping dat het hof is en blijft - ik heb het al opgemerkt
met zich brengt dat het verbod dient zich zonder nader onderzoek com - dat het Hof ernstig heeft getwijfeld
te morden geclausuleerd. Het Hof be petent achtte tot een 'leken-uitleg' en dat dus goed denkbaar is dat een
perkt het verbod dan ook tot uitlatin van de term kwakzalver (zulks in af afweging in een bodemprocedure
gen "die worden gedaan ondergelij wijking van de rechtbank-president anders uitvalt. '
ke omstandigheden of berusten op en in afwijking van het spraakge
gelijke feiten en omstandigheden als bruik onder medici), dat men toch Het bestuur beraadt zich krachtig
in dit geding aan de orde zijn ge zeer vreemd om is gegaan met de over de vraag of een bodempro
weest" (r.o. 5.4.6). De vordering van vragen of Houtsmuller in zijn uitla cedure gestart zal worden. Het gaat
Houtsmuller tot het opleggen aan uw tingen genezende werking aan het daarbij natuurlijk al lang niet meer
cliënten van een verdergaand ver dieet toekent, of al dan niet in vol over de figuur van Houtsmuller,
bod wordt door het Hof in r.o. 54.7 doende mate is geïnformeerd bij maar veeleer over principiëler kwes
afgewezen. (...) Het Hofheefi op een Houtsmuller en of Houtsmuller al ties als de toelaatbaarheid van het
aantal punten geoordeeld dat be dan niet snel genoeg heeft gerectifi begrip kwakzalver in het publieke
paalde feitelijke kwesties in dit kort ceerd, reageerde onze adviseur als debat over alternatieve behandelme
geding onvoldoende uit de verf zijn volgt: thoden. Ook zonder bodemprocedu
gekomen, respectievelijk niet verder re rest ons een aanzienlijke vrijheid,
konden worden onderzocht (r.o. 'De aangesneden kwesties zijn te maar het arrest is ontegenzeggelijk in
5.2.28, 5.2.29). Zou de VtdK erop zeer van feitelijke aard om met kans ons nadeel en het is natuurlijk een
staan dat ook die kwesties tot op de op succes de beslissing van het Hof dubbeltje op zijn kant geweest. Ten
bodem worden uitgezocht, dan is het in cassatie te kunnen aanvallen. Zo slotte is door het hof zeker niet alle
entameren van een bodemprocedure als ik in mijn advies van 17 dezer feiten voldoende recht gedaan, een
de enige oplossing. Het is natuurlijk sub 41 al opmerkte, is denkbaar dat buitengewoon moeilijk te verteren
de vraag of een en ander de voor in een bodemprocedure met betrek constatering. •
keur verdient boven het kritisch blij king tot een aantal vraagpunten
ven volgen van Houtsmuller en het meer kan worden vastgesteld (bij C.N.M. Renckens
zo nodig en desgewenst krachtig pu voorbeeld door bewijslevering), wes
bliek stelling blijven nemen.' halve een andere uitkomst in een bo
Chronique scandaleuse
Waar het Actieblad zich ongemerkt en ongedwongen
2000
vult met de Grote Kwesties van het Moment
(Houtsmuller, Numico, jaarvergadering, toptwintig,
KWF etc), daar komen de alledaagse en kleinere
beslommeringen op het rijke terrein van de kwakzalverij
soms in het gedrang en blijven zo te lang onbekend en
daardoor onbemind. Uit de archiefdoos van het vorige jaar
daarom weer eens een kordate selectie.
• Lobby antroposofen al op 28 januari 1999 protest aange lichting aanzienlijk bemoeilijkt
loopt vast • tekend tegen de stopzetting van de wordt door de handicap, dat effecti-
subsidie aan het NIGZ, die was aan viteitsonderzoek vrijwel ontbreekt.
Bien étonnés de se trouver ensemble, gevraagd ter financiering van het Daarmee leek het de minister on
maar het lijkt een onmiskenbaar feit met opheffing bedreigde informatie mogelijk om op de stelling van het
dat VtdK en antroposofen gemeen punt alternatieve geneeswijzen. Tot PPAG dat 'de consument behoefte
hebben dat hun invloed groter is 1 januari 1999 werd die activiteit heeft aan vergelijkende informatie
dan hun numerieke achterban zou (voortgekomen uit het IDAG) be over alternatieve geneeswijzen' zin
doen vermoeden. Maar waar de taald door het Praeventiefonds. vol in te gaan. Ook het internet zal
VtdK met open vizier strijdt, daar De minister betoogde dat er in ons binnenkort gaan bijdragen aan de
lobbyen de antroposofen meer in land reeds 'vrij veel' informatie over verbetering van de voorlichting en
het verborgene. Af en toe lekt er iets alternatieve behandelmethoden be daar moest de PPAG het mee doen.
uit en zo kon de inlichtingendienst schikbaar is o.m. via het boek van Erg blij zullen ze niet geweest zijn. •
van de VtdK in oktober 2000 beslag Paul van Dijk, dat in veel bibliothe
leggen op een brief van minister ken aanwezig zou zijn, via de publi-
Borst aan het Patiënten Platform An katies van de Consumentenbond en • Viva •
troposofische^ Gezondheidszorg nog recent via grote stukken in het
(PPAG). De brief dateerde van 25 Algemeen Dagblad (waaraan ook de Zij die beweren, dat de Viva alleen
augustus 2000, maar lekte uit toen VtdK zijn steentje bijdroeg). Veel maar schrijft voor vrouwen, die tob
de Vaste Commissie voor Volksge vragen aan het IDAG betroffen ver ben met hun uiterlijk en die zich af
zondheid en Sport een afschrift zoeken om een 'betrouwbaar adres vragen wat ze verkeerd doen in bed,
wenste van dat schrijven: ze ontving om naar toe te gaan', maar de mi die vergissen zich deerlijk. In het
die op 25 september. De PPAG had nister stelde dat het geven van voor allereerste nummer van het jaar
A C T I E B L AD TEGEN DE K W A K Z A L V E R IJ
2000 kwamen drie therapeuten aan Trouw hem belde: als we het had
het woord, die via ogen, handen en den geweten, dan hadden we het
voeten konden zien of je nog ge niet geplaatst. Dat is dan mooi, maar
zond bent. Iriscopist John Klein Go- binnenkort gaat AH wel vitamines
tink (ƒ50,- per uur) onderscheidt en voedingssupplementen verko
lymfatische, neurogene, hematoge- pen, want de grootste kruidenier
ne types en de mengvorm. Tona van Nederland blijft uiteraard op uw
Wong Chung geeft handanalysecur centjes loeren. Al te kieskeurig kun
sussen voor ƒ300,- per 6 lessen en je dan immers niet zijn. •
diagnostiseert de 'aardemens', de
'watermens' en de 'vuurmens'. En:
'Dunne lijnen betekenen dat je • Bidden helpt, of niet? •
energiepeil laag is'. Ria van Luyk
daarentegen van Thermae Son in Ook universitaire vakgroepen en se
Son en Breugel kost maar ƒ35,- per rieuze tijdschriften maken het soms
uur en doet aan voetzonéreflex. bont. In juni 2000 werd in de An
'Massage brengt u in balans'. Bij sla nals of Internal Medicine een meta-
peloosheid: masseer de plaats van analyse gepubliceerd over de werk
de hypofyse (midden onder het bo zaamheid van bidden. Meer dan de
venste deel van je grote teen) en de helft (57%) van de onderzochte pu-
solar plexus (onder de bal van de blikaties liet een gunstig effect zien.
voet tussen de tweede en de derde Methodologische problemen waren
teen). Ook obstipatie" hoeft geen er echter te over: als mensen zonder
probleem meer te zijn. • dat te melden voor zichzelf gaan
bidden dan kunnen vertekeningen
ontstaan. Daarom suggerereerden
• Kinderpsychiater • de auteurs om het effect van gebed allergische reacties voorkwamen. Black
liever bij dieren en/of bacteriën te Zoals bekend werd Vogel op het Eagle, op
De Margriet kon niet achter blijven onderzoeken. Ook het placebo-ef idee gebracht dit 'weerstandsverho- perhoofd
en vond zelfs een heuse kinderpsy fect blijft hinderlijk. Negatieve effec gende' middel in productie te ne van de
chiater A. Keizer, verbonden aan de ten worden ook gezien: uit één stu men na een bezoek aan Black Eag Sioux-in-
RIAGG Zaanstreek en het autisme- die bleek dat de patiënten zozeer le, opperhoofd van de Sioux-india- dianen en
team te Purmerend. Deze past bij door genezende energie kunnen nen in Zuid-Dakota. De Echinacea alfred Vo
autisten met veel succes homeopa worden overspoeld, dat ze van de purpura heet in goed Nederlands de ro gel.
thie toe. Hij begint bij kinderen die weeromstuit prikkelbaar, rusteloos de zonnehoed. Wat kan het schelen?
niet aangekeken willen worden met en angstig worden. Het onderzoek Als de hemel naar beneden komt
chamomilla: doet de prikkelbaar werd gepubliceerd door de universi hebben we allemaal een blauwe
heid afnemen. Daarna behandelde teiten van Maryland (VS) en de on hoed, ik bedoel maar. •
hij het bonken om in slaap "te ko vermijdelijke universiteit van Exeter,
men met belladonna, een middel waar de perfide Ernst een faculteit
voor 'heftige kinderen', aldus Kei 'complementary medicine' in de • Naar de haaien •
zer. Zijn grootste succes kwam na lucht houdt. Research-tip van de
toediening van homeopathisch ver VtdK: als eenmaal bewezen is dat In Onderwatersport, het bondsblad
dunde helium, dat een sterke verbe gebed echt helpt, dan onmiddellijk van de Ned. Onderw. Sportbond,
tering van de communicatieproces een vergelijkend onderzoek starten van maart 2000 viel een verslag te
sen tot stand bracht bij het beschre tussen bidden tot Jezus, Boeddha, lezen van twee redacteuren die zich
ven patientje. Het similia-principe in Mohammed en Hare Krishna! • ernstige zorgen maken over de drei
optima forma: helium reageert niet gende uitroeiing van diverse haaien
met andere stoffen en bewerkstelligt soorten, nu het haaienkraakbeen
bij patiënten dus het tegenoverge • Eén Vogel steeds meer als geneesmiddel voor
stelde effect. Wie is hier gek? • maakt nog geen lente • gewrichtskwalen en vooral kanker
wordt gepropageerd. In de reporta
Veel vrouwen in de overgang heb ge schrijnende verhalen over de
• Albert Hein • ben het niet makkelijk en al die hor agressieve en zeer omvangrijke jacht
monen slikken is ook niet populair. naar deze dieren, die voor het bio
Het gratis blad van AH Allerhande Gelukkig helpt Vogel, want er is het logisch evenwicht van de oceaan
besteedde in juni 2000 uitgebreid homeopathische Famosan. De Fa- van groot belang zijn. Culinair zijn
aandacht aan de kookkunsten van mosanballonvaart leidde bij de talrij vooral de vinnen interessant en 'me
Wieke Nelissen, echtgenote van ke middelbare dames die op 28 juli disch' het kraakbeen dat zich vooral
Kushi-directeur Adelbert Nelissen, 2000 naar het Famosanfeest te El- in hoofd en kaken bevindt. In de
bekend van de tegen hem lopende burg waren gekomen tot enorme Mexicaanse visserij en de verwer
rechtszaak. Zijn echtgenote is ook opvliegers, want slechts twintig win kingsindustrie troffen de verslagge
verbonden aan het instituut en naars mochten mee de lucht in. Ge vers wantoestanden aan. De haaien
kreeg vier pagina's in de Allerhande. lukkig was er voor de verliezers een worden op gruwelijke wijze ge
Doktersbezoek en vaccinaties? Daar troostprijs: de Margriet-reistas met dood: nadat ze aan de haak zijn ge
aan heb je dankzij de makrobiotiek inhoud en een presentatie over de slagen worden ze keer op keer met
geen behoefte meer, want 'alle blok manier waarop Echinaforce wordt een ijzeren staaf op kop of snuit ge
kades zijn dan weg'. En zo kletst dat geproduceerd. Zo kreeg ieder toch slagen tot ze dood zijn. En terwijl er
vrolijk verder over de yin en yang- nog een nuttige en leerzame mid van de werkzaamheid van het
keuken, die ons allen een zo zuiver dag, daar in de Vogeltuinen. Echina kraakbeen niets gebleken is worden
mogelijke antenne tussen hemel en force kwam in 1999 negatief in het nu al de blauwe haai, de zilver-, zij-
aarde geeft. Woordvoerder Muller nieuws omdat de werkzaamheid
van AH was in verlegenheid toen van het middel tegenviel terwijl
vervolg op pagina 10
ACTIEBLAD TEGEN DE KWAKZALVER!!
de-, mako-, doorn-, witte, tijger-, ha Intermediair bevat verder vraagge homeopathie met verve verdedigde:
ring-, honds-, vos-, walvis- en reu- sprekken met deskundigen op het Tangelder zou zeer zorgvuldig met
zenhaai met uitroeiing bedreigd. gebied van de relatie psyche en kan de materie omgaan. •
Geïnteresseerden in de bescherming ker en daarover blijkt, zoals ingewij
van de diersoort kunnen zich wen den wel bekend, maar weinig vast te
den tot de Deutsche Elasmo-bran- staan. Grossart-Maticek pionierde op • WWW.KWAK.AZVU.NL •
chier-Geselschaft e.v., Zoologisch dat terrein maar bleek een fraudeur
(II)
Institut und Zoologisch Museum, en zelfs Bert Garssen van het nogal
Martin Luther-King-Platz 3, 20146 oren-maffieuze Helen Dowling Insti Aan de gynaecologische afdeling
Hamburg, Duitsland. • tuut gelooft niet meer zo in het ef van het AZVU loopt al enige jaren
fect van wilsinspannningen op de het project 'De ouder wordende
overlevingskansen van kankerpa vrouw' en men heeft daar veel be
• Farmacogenomie • tiënten. De meeste oncologen zien langstelling voor de menopauze. In
Wesdorp dan ook als een zwever, het commerciële Gynaecologen
Op 12 november 1999 sprak De maar er schijnen welwillende uit Vademecum schreef dr. MJ. van der
Britse geleerde Peter Goodfellow tij zonderingen te zijn. • Mooren, onderzoeker bij het pro
dens De Anatomische Les (een jaar ject, over de mogelijkheden van
lijks festival van de Volkskrant en medicatie in de overgang als het ge
AMC in het Amsterdamse Concertge • WWW.KWAK.AZVU.NL • bruik van oestrogenen gecontra-in-
bouw) over de verwachte ontwikke diceerd is. Veel effectiefs valt er niet
(I)
lingen op het terrein van genetica en te melden, maar: Ook kan men zijn
farmacologie. Uitgaande van de hy Dat de VU zich vrijwel geheel ge toevlucht zoeken in de alternatieve
pothese dat er individuele en gro vrijwaard heeft van de vermaledijde geneeskunde (bij voorbeeld acu
tendeels genetisch bepaalde varia homeopathie betekent nog niet dat punctuur, homeopathie en midde
ties bestaan in de wijze waarop zij van alle alternatieve smetten vrij len als famosan (Dr. Vogel]) en kun
mensen op medicatie reageren, ver is. Zo doceert er sinds jaar en dag nen spierontspanningsoefeningen
wachtte Goodfellow dat er een be- een hoogleraar fysiologie Geert-Jan enige verbetering geven. Op een
Tangelder, die in zijn vrije tijd voor verzoek om toelichting reageerde
zitter is van de Nederlandse Vereni Van der Mooren met een Medline-
Het gaat Tangelder om het nut van
ging voor Volkomen Gezondheid, search die niet veel opleverde en hij
mediteren en hij tolereert slechts de een club die wil wijzen op de waar had het natuurlijk allemaal als pla
ayurveda-artsen in zijn vereniging. de van transcendente meditatie. De cebo bedoeld. Maar dat stond er
NWG telt ruim honderd leden, niet bij. •
tere en meer op het individu toege waaronder dertig artsen. Na een in
sneden farmacotherapie zal ont terview met het TM-Magazine met
staan. Mooie beloften, die niet zo Tangelder belegde het VU-blad Ad • WWW.KWAK.AZVU.NL •
snel in vervulling zullen gaan, maar Valvas een debat tussen ons be (III)
ik dacht wel ( het is nu ruim een jaar stuurslid prof. Timmerman en zijn
verder) wanneer zal de eerste ho- collega Tangelder. De heren werden Op 16 september 2000 vond in de
meopaat deze ontdekking in het het niet eens: Tangelder aanvaardde VU een 'internationaal medisch sym
voordeel van zijn dwaalleer gaan geen verantwoordelijkheid voor de posium' plaats getiteld Genezing
uitleggen? Bij hen is de individuali volgens Timmerman onzinnige langs geestelijke weg - een bouw
sering van de geneesmiddelkeus im transcendente medicatie, als de steen voor de medische wetenschap
mers al eeuwenoud, maar nog nie ayurveda-middelen. Het gaat Tangel van de toekomst? De toegang was
mand van die sufferds is er op ge der om het nut van mediteren en hij gratis, maar de ruimte was, anders
komen om de farmacogenomie te tolereert slechts de ayurveda-artsen dan aanvankelijk gepland, niet een
annexeren. Toch zal het een keer in zijn vereniging. Hij geeft tenslotte collegezaal van de medische facul
gebeuren, let maar op! • aan Timmerman toe dat de pols teit. De afdeling verhuur van de VU
diagnose, de iriscopie en de trans had zitten slapen en had nietsver
cendente medicatie onbewezen moedend zijn zaal verhuurd aan de
• Cd-ROM 'Met kanker methoden zijn en hij zou hen wel beruchte Bruno Gröning-Vrienden-
kun je leven' gelanceerd. • eens gaan royeren. In november kring. Dat is een sectarisch gezel
2000 kreeg het debat een nieuwe schap dat de nagedachtenis eert van
Op de begin 2000 gelanceerde CD- impuls toen het bedrijf Transcen de Duitse gebedsgenezer Gröning,
ROM, waaraan is meegewerkt door dente Meditatie Services in Lelystad die leefde van 1906-1959 en die op
reguliere kankercentra en verzeke artsen begon te bestoken met een foto's altijd direct opviel wegens het
raars spreken de ex-kankerpatiënten informatiepakket waarin kritiekloos enorme kropgezwel dat hij mee
Wesdorp en Huppes de luisteraar de effecten van TM op de gezond droeg. Leider van de Medisch-we-
toe. Na de rustgevende meditatie- heid worden uitgedragen. Volgens tenschappelijke vakgroep is Matthias
muziek kan de luisteraar kiezen tus Timmerman (NRC 25 nov.) was het Kamp, arts te Tensfeld (Dtsld) en hij
sen 'begeleide oefeningen', 'je stress onderzoek waaruit dat allemaal was het die de VU verschalkte. De
loslaten', 'mededogen met jezelf of moest blijken methodologisch onder VU voelde zich opgelaten toen wij
zelfs 'praten met je kanker". Wes de maat en niet uitgevoerd door on hen op de hoogte brachten van de
dorp is voormalig hoogleraar chirur afhankelijke onderzoekers. Het ware aard van het gezelschap en ze
gie, getroffen door Non-Hodgkin onderzoek dat een gunstig effect werden naar een neutralere ruimte
lymfeklier kanker en ook Huppes is van TM op hoge bloeddruk, astma, verwezen, want het contract was
ex-hoogleraar.' Jji een interview met immuunsysteem en hartziekte vast reeds afgesloten en kon niet meer
Intermediair (25 febr. 2000) vertelde stelde was afkomstig van een 'asso ontbonden worden. Wie meer wil
Wesdorp dat hij aan zijn kanker ge ciate professor' van de Maharishi weten van de geestelijke genezin
vraagd had: waarom zit je hier? De University of Management in de VS. gen met 'heilstroom' en Jungiaanse
kanker antwoordde toen: om jou te Tangelder werd in bescherming ge natuurkrachten kan zich vervoegen
beschermen. Wesdorp had altijd nomen door rector magnificus Smi- op www.bruno-groening.org. (Grö
maar gewerkt etc. Het artikel uit nia, die in het verleden de leerstoel ning en geen Göring, mijnheer!) •
