ΠΛΗ23 THΛEMATIKH, ΔIAΔIKTYA KAI KOINΩNIA Τόμος Γ' Yπολογιστές & Kοινωνία, Information Society

171 Pages·2002·4.363 MB·Greek

by  AΝΑΣΤΑΣΙΟΣ EΜΒΑΛΩΤΗΣ

Yπολογιστές και Kοινωνία, Information Society
Σηµείωση
Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιµέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειµένων σύµφωνα µε τη Μεθο-
δολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστηµονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραµ-
µάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδηµαϊκοί υπεύθυνοι
που ανέλαβαν το έργο αυτό.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας
Πρόγραµµα Σπουδών
ΠΛHPOΦOPIKH
Θεµατική Ενότητα
THΛEMATIKH, ∆IA∆IKTYA KAI KOINΩNIA
Τόµος Γ'
Yπολογιστές & Kοινωνία, Information Society
AΝΑΣΤΑΣΙΟΣ EΜΒΑΛΩΤΗΣ
Λέκτορας Παιδαγωγικού Tµήµατος ∆.E.
Πανεπιστηµίου Iωαννίνων
ΠATPA 2002
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας
Πρόγραµµα Σπουδών
ΠΛHPOΦOPIKH
Θεµατική Ενότητα
THΛEMATIKH, ∆IA∆IKTYA KAI KOINΩNIA
Τόµος Γ'
Yπολογιστές και Kοινωνία, Information Society
Συγγραφή
ANAΣTAΣIOΣ EMBAΛΩTHΣ
Λέκτορας Παιδαγωγικού Tµήµατος ∆.E.
Πανεπιστηµίου Iωαννίνων
Κριτική Ανάγνωση
ANAΣTAΣIOΣ MIKPOΠOYΛOΣ
Eπίκουρος Kαθηγητής Tµήµατος ∆ηµοτικής Eκπαίδευσης
Πανεπιστηµίου Iωαννίνων
Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου
ΠANAΓIΩTHΣ ΠINTEΛAΣ
Καθηγητής Tµήµατος Mαθηµατικών Πανεπιστηµίου Πατρών
Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση
XPHΣTOΣ ΠANAΓIΩTAKOΠOYΛOΣ
Γλωσσική Επιµέλεια
PΩΞANH KATΣH
Τεχνική Επιµέλεια
Καλλιτεχνική Επιµέλεια, Σελιδοποίηση
TYPORAMA
Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων
ΟΜΑ∆Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 2001
ISBN: 960–538–362–4
Kωδικός Έκδοσης: ΠΛH 23/3
Copyright 2002 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 26222 Πάτρα – Τηλ: [phone], 314206 Φαξ: [phone]
Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού
ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.
¶ÂÚȯfiÌÂÓ·
K∂º∞§∞π√ 1
EÓÓÔÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÔÚÈÔıÂÙ‹ÛÂȘ
Σκοπός, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά,
Eισαγωγικές παρατηρήσεις 9
.......................................................................................................................................
1.1 O όρος «πληροφορία» 11
..............................................................................................................................
1.1.1 Θεωρία της Πληροφορίας 14
.......................................................................................................
1.1.2 H Πληροφορική 15
...............................................................................................................................
1.2 H έννοια «επικοινωνία» 15
..........................................................................................................................
1.2.1 Θεωρητικές θέσεις για την Eπικοινωνία 16
....................................................................
1.2.2 Πληροφορική και Eπικοινωνία 18
..........................................................................................
1.2.3 Πληροφορική και Kοινωνία –
Θέσεις για την Eπικοινωνία σε µικροεπίπεδο 19
.......................................................
Σύνοψη κεφαλαίου 22
.......................................................................................................................................................
Βιβλιογραφία 23
.....................................................................................................................................................................
K∂º∞§∞π√ 2
IÛÙÔÚÈ΋ EͤÏÈÍË ÙˆÓ YÔÏÔÁÈÛÙÈÎÒÓ ™˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ
Σκοπός, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά,
Eισαγωγικές παρατηρήσεις 25
....................................................................................................................................
2.1 Oι υπολογιστικές µηχανές: Aπό τον άβακα στον ENIAC –
Oι απαρχές της υπολογιστικής τεχνολογίας 27
..........................................................................
2.2 Tα πρώτα υπολογιστικά συστήµατα. H µετά τον ENIAC εποχή 43
.......................
Σύνοψη κεφαλαίου 58
.......................................................................................................................................................
Βιβλιογραφία 59
.....................................................................................................................................................................
K∂º∞§∞π√ 3
YÂÚΛÌÂÓÔ Î·È YÂṲ́۷: H ¶ÔÚ›· MÂÙ¿‚·Û˘ Û ÌÈ· N¤· EÔ¯‹
Σκοπός, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά,
Eισαγωγικές παρατηρήσεις 61
....................................................................................................................................
6 Y¶√§√°π™∆∂™ ∫∞π K√π¡ø¡π∞, INFORMATION SOCIETY
3.1 Hέννοια του «υπερκείµενου» (hypertext) 62
.............................................................................
3.2 Πολυµέσα (multimedia) και Yπερµέσα (hypermedia) 65
.................................................
Σύνοψη κεφαλαίου 78
.......................................................................................................................................................
Βιβλιογραφία 78
.....................................................................................................................................................................
K∂º∞§∞π√ 4
YÂÚψÊfiÚÔÈ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ – ¢È·‰›ÎÙ˘Ô
Σκοπός, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά,
Eισαγωγικές παρατηρήσεις 79
....................................................................................................................................
4.1 Iστορική αναδροµή στο διαδίκτυο 80
................................................................................................
4.2 Tο Internet 82
..........................................................................................................................................................
4.3 H ανάπτυξη του Internet 84
........................................................................................................................
4.4 Tο µέγεθος του Internet 91
..........................................................................................................................
4.5 Internet 2: H προοπτική του µέλλοντος 92
....................................................................................
4.6 Tο πλανητικό χωριό 93
...................................................................................................................................
4.7 Λειτουργικά στοιχεία του διαδικτύου –
Oι διευθύνσεις στο διαδίκτυο 94
...........................................................................................................
Σύνοψη κεφαλαίου 103
....................................................................................................................................................
Βιβλιογραφία 104
..................................................................................................................................................................
K∂º∞§∞π√ 5
¶ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ Ì ŒÌÊ·ÛË
ÛÙȘ KÔÈÓˆÓÈΤ˜ EȉڿÛÂȘ Ù˘ –
H ¶ÏËÚÔÊÔÚÈ΋ ÛÙËÓ K·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·:
EÓ‰ÂÈÎÙÈο ¶Â‰›· EÊ·ÚÌÔÁÒÓ Ù˘
¶ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ T¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Î·È ™¯ÂÙÈÎÔ›
KÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎÔ› ¶ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ›
Σκοπός, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά,
Eισαγωγικές παρατηρήσεις 105
................................................................................................................................
5.1 Aναζητώντας τον πολιτισµό στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή 107
...............................
5.2 Hεκπαίδευση στο νέο ψηφιακό περιβάλλον 111
.....................................................................
¶EPIEXOMENA 7
5.2.1 Προσοµοιώσεις 117
.............................................................................................................................
5.2.2 Eικονική πραγµατικότητα 120
....................................................................................................
5.2.3 Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες 131
.................................................................................................
5.2.4 Eξ αποστάσεως εκπαίδευση – κατάρτιση 132
..............................................................
5.3 Hλεκτρονικό εµπόριο 134
............................................................................................................................
5.4 Πληροφορική και Eπικοινωνίες – Mέσα Mαζικής Eνηµέρωσης 138
.....................
5.5 Πληροφορική και απασχόληση 139
.....................................................................................................
5.6 H ατοµικότητα στην κοινωνία της πληροφορίας 141
...........................................................
5.7 Eικονικές κοινότητες 144
..............................................................................................................................
5.8 Eγκληµατικότητα 145
......................................................................................................................................
Σύνοψη κεφαλαίου 146
....................................................................................................................................................
Βιβλιογραφία 147
..................................................................................................................................................................
Aπαντήσεις Aσκήσεων Aυτοαξιολόγησης 151
.........................................................................................
Aπαντήσεις ∆ραστηριοτήτων 153
.........................................................................................................................
Γλωσσάρι 161
..........................................................................................................................................................................
1
∫ ∂ º ∞ § ∞ π √
EÓÓÔÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÔÚÈÔıÂÙ‹ÛÂȘ
™ÎÔfi˜
Σκοπός του πρώτου κεφαλαίου είναι η εξοικείωση µε ορισµένους βασικούς όρους
που θα χρησιµοποιηθούν στην προοπτική υιοθέτησης κοινών εννοιολογικών συµβά-
σεων.
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·
Όταν τελειώσετε τη µελέτη του κεφαλαίου, θα πρέπει να είστε σε θέση να:
• προτείνετε ετυµολογικές εκδοχές για την έννοια της πληροφορίας και να διακρίνε-
τε τις παλαιότερες και τις νεότερες εκδοχές της,
• εντοπίζετε διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις στη χρήση του όρου «πληροφορία»,
• χειρίζεστε αποτελεσµατικά τις έννοιες της πληροφορίας και της πληροφορικής,
• σχολιάζετε κριτικά διαδικασίες παραγωγής, αναπαραγωγής, επεξεργασίας, ανά-
κτησης, µετάδοσης και λήψης πληροφοριών,
• προσεγγίζετε τεχνολογικά αλλά και κοινωνιολογικά την έννοια της επικοινωνίας,
• σχολιάζετε παραµέτρους της «Επανάστασης της Πληροφορικής».
ŒÓÓÔȘ ÎÏÂȉȿ
• Πληροφορία • Σηµειωτική
• Επικοινωνία • Σηµειολογία
• Πληροφορική • Κυβερνητική
• Σήµα • Σύµβολο
• Κώδικας • Σηµαινόµενο
• ∆υαδικό Ψηφίο • Επικοινωνιακή Περίσταση
• Μετα–επικοινωνία • Μήνυµα
∂ÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ
Στο κεφάλαιο αυτό θα επιχειρηθεί µια συνοπτική παρουσίαση των βασικών εννοιών
10 KEºA§AIO 1. E¡¡√π√§√°π∫∂™ √ƒπ√£∂∆∏™∂π™
που θα αποτελέσουν αναλυτικά εννοιολογικά εργαλεία στην προσέγγιση που θα ακο-
λουθήσει.
Στην πρώτη ενότητα θα προσεγγιστεί εννοιολογικά ο όρος «πληροφορία» από δια-
φορετικές επιστηµονικές οπτικές. Θα αναλυθούν σχετικές έννοιες και θα δοθούν
παραδείγµατα.
Στη δεύτερη ενότηταη έννοια της επικοινωνίας θα προσδιοριστεί µε τεχνολογικούς
και κοινωνικούς όρους.
1.1 √ √ƒ√™ «¶§∏ƒ√º√ƒπ∞» 11
1.1 √ fiÚÔ˜ «ÏËÚÔÊÔÚ›·»
™ÎÔfi˜
Στόχος της πρώτης ενότητας είναι η εξοικείωση µε την έννοια της πληροφορίας µέσα
από εναλλακτικές επιστηµονικές θεωρήσεις.
¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·
Η κατανόηση της συµβατικής χρήσης του όρου «πληροφορία» και η χρήση του σε
διαφορετικούς επιστηµονικούς περίγυρους.
∂¡¡√π√§√°π∫∂™ ¢π∂À∫ƒπ¡π™∂π™
Ο όρος «πληροφορία» (information) έχει λατινογενείς καταβολές. Η αρχική έννοια
εντοπίζεται σε κείµενα του Ρωµαίου ρήτορα Κικέρωνα και η λατινική προέλευσή
της προσδιορίζει µια «πράξη διαµόρφωσης» ή την «απόδοση µορφής». Ετυµολογι-
κά προκύπτει από το forma–ae, που δηλώνει την εξωτερική µορφή ενός αντικειµέ-
νου. Η γαλλική γλώσσα χρησιµοποιεί το ρήµα informer για να περιγράψει διαδικα-
σίες διαµόρφωσης και παιδαγωγικής, µε σαφείς αναφορές και στις έννοιες της προ-
ετοιµασίας, της σύνθεσης και της κατασκευής [Breton 1991:52 & Μικρόπουλος
1997:1]. Στη νεότερη εκδοχή του, ο όρος «πληροφορία» παραπέµπει ιστορικά στους
R. V. L. Hartley και Claude Shannon. Ο R. V. L. Hartley, διευκρινίζοντας το περιε-
Κικέρωνας
χόµενο του όρου, συνέδεσε τη µετάδοση της πληροφορίας µε την εκποµπή σηµά-
106–43 π.Χ.
των. Ο Claude Shannon, µε την εισαγωγή του στη θεωρία της πληροφορίας [Shannon
1948], προσδιόρισε τα νέα πλαίσια της σχετικής εννοιολογικής συζήτησης.
Στη συζήτηση σχετικά µε τις σηµασίες και τη χρήση της έννοιας «πληροφορία» εντο-
πίζονται τουλάχιστον δύο θεωρητικές προσεγγίσεις [Breton 1991:52–53].
Η πρώτη θεώρησηπροτείνει τη σηµασία της έννοιας µε αξιολογηµένο το περιεχό-
µενό της. Ο όρος χρησιµοποιείται για να περιγράψει δηλώσεις οι οποίες εµπεριέχουν
µια σειρά νοηµατοδοτήσεων και σηµάνσεων, µε αποτέλεσµα να λειτουργούν δεσµευ-
τικά αναφορικά µε τις επιλογές στην ανάλυση και την ερµηνεία τους. Τέτοιου είδους
«πληροφορίες» εκπέµπονται, για παράδειγµα, από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης.
12 KEºA§AIO 1. E¡¡√π√§√°π∫∂™ √ƒπ√£∂∆∏™∂π™
∂ÈÎfiÓ· 1.1
Η Κοινωνία των
Πληροφοριών
[Πηγή: http://
www.eyewire.com]
Η δεύτερηθεωρητική προσέγγιση επιχειρεί τον ουδέτερο – «τεχνικό» προσδιορισµό
της έννοιας[1]και αναφέρεται σε «σειρά δεδοµένων» τα οποία πρόκειται να υποστούν
κάποια µορφή επεξεργασίας (µηχανικής, ηλεκτρονικής κ.ο.κ.).
Η πληροφορία µε τη µαθηµατικήτης διάσταση συνδέεται µε τις έννοιες της πιθα-
νότηταςκαι της αβεβαιότητας. Στη θερµοδυναµικήη πληροφορία ορίζει το µέτρο
της εντροπίας[2]. Η εντροπία προσδιορίζει τον πληροφοριακό υποβιβασµό του σήµα-
τος σε συνθήκες θορύβου. «Το ουσιαστικό αντικείµενο της θεωρίας της πληροφο-
ρίας (είναι τελικά) η κατανόηση αυτού του εντροπικού υποβιβασµού...»[Breton
1991:56 & Fiske 1992:28–32]. Ο πυρήνας στη θεωρία της επικοινωνίας οργανώνε-
ται στη βάση της αναζήτησης του ιδεατού µοντέλου αποτελεσµατικής κωδικοποίη-
σης των µηνυµάτων που µεταδίδονται, συµπεριλαµβανοµένων του θορύβου και των
παρασίτων. Αντικειµενικός στόχος είναι η ταχύτερη και ποιοτικότερη µετάδοσητου
µηνύµατος.
Για τη σηµειωτικήη πληροφορία έχει δύο βασικές έννοιες [Eco 1989:74–75]: (α)
το ποσό µε το οποίο υποδηλώνεται η στατιστική ιδιότητα της πηγής εκποµπής ενός
σήµατος[3]και (β) το ακριβές ποσό των επιλεγµένων πληροφοριών που έχουν πραγ-
[1] Ο τεχνικός προσδιορισµός της έννοιας παραπέµπει σε µια συγκεκριµένη συµβατική σηµασία.
[2] Ως εντροπία ορίζεται ο ανώτατος βαθµός απροβλεψίας. Η έννοια της εντροπίας προέρχεται από
τη διατύπωση του δεύτερου νόµου της θερµοδυναµικής και περιγράφει την τάση κάθε µονωµένου
συστήµατος να τείνει προς µια κατάσταση αυξανόµενης αταξίας [Cleick 1987:327].
[3] Η θεώρηση αυτή δεν είναι αυστηρά σηµειωτική. Αξιοποιεί τη θεωρητική πρόταση της µαθηµατι-
κής θεωρίας για να προσεγγίσει τη δεύτερη θεωρητική εκδοχή.