cool anilar V

16 Pages·2013·0.06 MB·Turkish

JEAN BAUDRILLARD
Ça¤›m›z›n önde gelen entelektüel figürlerinden, Frans›z felsefeci ve toplumbilimci,
postmodern yönelimleriyle dikkat çeken toplum ve kültür elefltiricisi Jean Baudril-
lard, 1929 y›l›nda Reims’de do¤du. Bir memur ailesinin çocu¤u ve ailenin üniver-
siteye giden ilk üyesiydi. Sorbonne Üniversitesi’nde Alman edebiyat› okudu. Bir li-
sede Almanca ö¤retmenli¤i yaparken, Nanterre Üniversitesi’nde Henri Lefebvre ile
çal›flmaya bafllad›. Burada doktora tezini tamamlad›. Bertolt Brecht’in fliirlerini, Pe-
ter Weiss’›n tiyatro oyunlar›n› ve Wilhelm E. Mühlmann’›n “Üçüncü Dünya’n›n
Devrimci Cennetleri”ni çeviren yazar, ders ve konferans vermek üzere baflta ABD
ve Japonya olmak üzere dünyan›n pek çok ülkesini ziyaret etti. 2001 y›l›ndan beri
de ‹sviçre’deki European Graduate School’da ders veriyor.
Günümüz düflün dünyas›n›n en “çarp›c›” isimlerinden olan Baudrillard, kitaplar›n-
da esas olarak simülasyon, y›¤›nlar›n zihniyeti, “öteki”, bafltan ç›karma gibi konu-
lar› ele ald›. Üretimin, rasyonel bir etkinlik olmad›¤›n› ileri sürdü; tüketicinin, rek-
lam vb. yollarla aldat›lmas›n› göz boyay›c› bir oyun ve hem üretimi hem de tüketi-
cinin iste¤ini tehdit eden bir ö¤e olarak yorumlad›.
Körfez Savafl› s›ras›nda Frans›z televizyonunda görüfllerine en çok baflvurulan dü-
flünür olarak kitle iletiflim araçlar›nda bir “star” haline geldi. Körfez Savafl›’ndan
önce gerçekte savafl olmayaca¤› kehanetinde bulunmufl, savafl›n ard›ndan da hakl›
ç›kt›¤›n› iddia etmiflti. ‹nsanlar›n bir amaç u¤runa çarp›flarak öldükleri savafl›n ger-
çekli¤inin yerini, asl›nda savafl›n olmad›¤› bir dünyada televizyon ekranlar›ndan
bütün dünyaya gösterilen bir «kopya» savafl alm›flt›.
‹talya, Meksika, Brezilya ve Japonya gibi ülkelerde yap›tlar›n›n büyük bir bölümü
çevrilmifltir. Türkçedeki ilk kitab› Metinler ve Söylefliler(G.S. Fakültesi Yay. ‹zmir,
1988), çeflitli yap›tlar›ndan al›nm›fl metinlerin çevirisidir.
Bafll›ca yap›tlar›: Le Système des Objets (1968); La Société de Consommation
(1970; Tüketim Toplumu, çev.: Hazal Deliceçayl›-Ferda Keskin, Ayr›nt› Yay›nlar›,
1997); Pour une Critique de l’Économie Politique du Signe(1972); Le Miroir de la
Production (1973; Üretimin Aynas›, çev.: O¤uz Adan›r, Dokuz Eylül Yay›nlar›,
1998); L’Échange Symbolique et la Mort(1976; Simgesel De¤ifl Tokufl veÖlüm,
çev.: O¤uz Adan›r, Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2002); Oublier Foucault(1977;
Foucault’yu Unutmak, çev.: O¤uz Adan›r, Dokuz Eylül Yay›nlar›, 1998); L’effet
Beaubourg (1977); A l’Ombre des Majorités Silencieuses (1978; SessizY›¤›nlar›n
Gölgesinde ya da Toplumsal›n Sonu, çev.: O¤uz Adan›r, Do¤u Bat› Yay›nlar›,
2003); Le P.C. ou les Paradis Artificiels du Politique (1978); De la Séduction
(1979; Bafltan Ç›karma Üzerine, çev.: Ayflegül Sönmezay, Ayr›nt› Yay›nlar›,
2001); Simulacres et Simulation (1981; Simülakrlar ve Simülasyon, çev.: O¤uz
Adan›r, Do¤u Bat› Yay›nlar›, 2003); Les Stratégies fatales (1983; Çaresiz Strateji-
ler, çev.: O¤uz Adan›r, Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, 2002); La Gauche Divine
(1984); Amérique (1986; Amerika, çev.: Yaflar Avunç, Ayr›nt› Yay›nlar›, 1996);
L’autre par lui-même (1987); La Transparence duMal (1990; Kötülü¤ün fieffafl›-
¤›-Afl›r› Fenomenler Üzerine Bir Deneme, çev.: Ifl›k Ergüden, Ayr›nt› Yay›nlar›,
2004); Cool Memories I, II (1990; Siyah Anlar, çev.: Ayflegül Sönmezay, Ayr›nt›
Yay›nlar›, 1999); La guerre du Golf n’a pas eu lieu (1991); L’illusion de la fin
(1992); Le crime parfait(1994; Kusursuz Cinayet, çev.: Necmettin Sevil, Ayr›nt›
Yay›nlar›, 1998); Cool Memories III-1990, IV-2000 (Cool An›lar (1990-2000),
çev.: Yaflar Avunç, Ayr›nt› Yay›nlar›, 2002); Ecran total(1997; Tam Ekran, çev.:
Bahad›r Gülmez, Yap› Kredi Yay., 2001); L’Echange impossible(1999, ‹mkâns›z
Takas, çev.: Ayflegül Sönmezay, Ayr›nt› Yay., 2005).
Ayr›nt›: 485
Lacivert kitaplar dizisi: 28
Cool An›lar V
(2000-2004)
Jean Baudrillard
Frans›zcadan çeviren
Ayflegül Sönmezay
Yay›ma haz›rlayan
Ifl›k Ergüden
Kitab›n özgün ad›
Cool Memories V (2000-2004)
Éditions Galilée/2005
bas›m›ndan çevrilmifltir
© Éditions Galilée
Bu kitab›n Türkçe yay›m haklar›
Ayr›nt› Yay›nlar›’na aittir.
Kapak illüstrasyonu
Asuman Ercan
Kapak düzeni
Deniz Çeliko¤lu
Düzelti
Ayten Koçal
Bask› ve cilt
Sena Ofset (0 212) 613 38 46
Birinci bas›m 2006
Bask› adedi 2000
ISBN 975-539-484-2
AYRINTI YAYINLARI
Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Ca¤alo¤lu - ‹stanbul
Tel.: [phone]Faks: (0 212) 512 15 11
www.ayrintiyayinlari.com.tr & [email protected]
Jean Baudrillard
Cool An›lar V
(2000-2004)
L A C ‹ V E R T K ‹ T A P L A R D ‹ Z ‹ S ‹
‹fi ‹fiTEN GEÇT‹KTEN SONRA VER‹LEN SÖZLER DÜfi SÖYLEMLER‹
Darian Leader Pierre Sorlin
SEVG‹N‹N HALLER‹ APTALLIK ANS‹KLOPED‹S‹
Stephanie Dowrick Matthijs van Boxsel
ÖPÜfiME ÖPÜfiME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZER‹NE
Metafizikten Eroti¤e Hayat›n Didiklenmemifl Yanlar›na Dair
Adrianne Blue Psikanalitik Denemeler
KAHKAHA BENDEN YANA Adam Phillips
Sören Kierkegaard
KARfiILIKSIZ AfiK
AR‹STOS Kovalamak ve Kovalanmak Üzerine
Yaflam Üzerine Notlar Gregory Dart
John Fowles
LANET
SALOME
Son Tabuyla Yüzleflme: Âdet Kanamas›
Yaflam› ve Yap›tlar› Karen Houppert
Angela Livingstone
B‹R Ç‹FT SÖZ
BAfiTAN ÇIKARMA ÜZER‹NE Julian Barnes
Jean Baudrillard
BEN‹ AYAKTA GÖMÜN ÜÇLÜ
Çingeneler ve Yolculuklar› Duygusal Bir Laboratuvar
Isabel Fonseca Briant & Crétinon & Stoessel
GECE ‹MKÂNSIZ TAKAS
Gece Hayat›, Gecenin Dili, Uyku ve Rüyalar Jean Baudrillard
A. Alvares
COOL ANILAR V (2000-2004)
COOL Jean Baudrillard
Bir Tavr›n Anatomisi
Dick Pountain & David Robins
HAYATIMIN F‹LOZOFUNA AfiK MEKTUPLARI
Monique Charles
COOL ANILAR (1990-2000)
Jean Baudrillard
KEND‹N‹ ALDATMA
Herbert Fingarette
GÖ⁄Ü DELEN ADAM
Papalagi
fiÖHRET
Chris Rojek
ANAHTARLAR VE K‹L‹TLER
K›sa Düzyaz›lar
Michel Tournier
T‹K TAK
Zamana Kaçamak Bir Bak›fl
Jay Griffiths
VAMP‹R KAZANOVA
Susie Orbach Griffiths
KÖTÜLÜ⁄ÜN fiEFFAFLI⁄I
Afl›r› Fenomenler Üzerine Bir Deneme
Jean Baudrillard
Ve her tanr›, t›pk› tanr›lar›n Tanr›s› gibi, kendi eylem orta-
m›ndan çok daha engindir.
Denge noktas› diye bir fley yok. Dengenin eflit oldu¤u yan›l-
samas›n› yaratan tek fley titreflim; çünkü titreflim s›ras›nda her
fley, her iki yanda uçlara yönelir.
Denge, yaln›zca s›f›r sonuçlu bir denklemin çözüldü¤ü anda
varolur: Ölüm an› m›d›r bu?
Hiç resim yapmad›m: Resme fazlaca sayg› duyuyorum.
Hiç siyaset yapmad›m: ‹ktidar› ele geçirmeyecek kadar fazla
sayg› duyuyorum iktidara.
5
Hiç felsefe yapmad›m: Düflünceye ihanet etmeyecek kadar
fazla sayg› duyuyorum düflünceye.
Hakikate hiç göz koymad›m: Hakikati tehlikeye atmayacak
kadar fazla sayg› duyuyorum hakikate.
Gerçekli¤e hiç inanmad›m: ‹nanmayacak kadar fazla sayg›
duyuyorum gerçekli¤e.
Ölümü hiç hayal etmedim: Sürpriz olarak kalmal›.
Sarhoflluk her fleyle mümkün, iyi fleylerle oldu¤u kadar kötü-
leriyle de; suyla ya da flarapla. Ayyafll›k da her fleyle mümkün -
safl›k ayyafll›¤›, üstünlük ayyafll›¤›, fedakârl›k ayyafll›¤›; sarhofl-
lu¤u taklit ettikçe i¤rençlefliyor ayyafll›k.
Hangi koflullarda öldü¤ünüz, öteki dünyada varolma koflulla-
r›n›z› sonsuza dek belirliyor. Mutsuz öldüyseniz, ebediyen mut-
suz kal›yorsunuz. Kaza sonucu öldüyseniz, ebediyen o kazay›
yaflay›p duruyorsunuz.
Sevdi¤iniz insanla ayn› anda öldüyseniz, ebediyen onun ya-
n›nda yafl›yorsunuz. Art›k onu sevmiyorsan›z, u¤ursuz kaderini-
ze yan›n!
Baflka bir zihin burcunda, zaman›n bir tür uzama dönüfltü¤ü
ve o uzamda bütün yönlerde hareket edilebildi¤i, sonra da bafl-
lang›ç noktas›na geri dönüldü¤ü, vb. hayal edilebilir mi? Ya da
tam tersine uzam, zaman gibi bir fleye dönüflebilir mi: Uzam, ka-
tetti¤imiz yoldan geriye dönememek ya da yola ç›kt›¤›m›z nok-
taya asla yeniden ulaflamamak gibi, tersinmez olabilir mi? Veya-
hut, t›pk› zaman gibi kendi mutlak ufkuna, sonsuzlu¤a ulaflabilir
mi?
Uzam için sonsuzlu¤un eflde¤eri ne olabilir? Hareketin yad-
s›nmas›, hareketsizlik ya da sürekli hareket, uzam›n sonsuzlu¤u
olabilir mi?
6
fiu kad›na bir bak›n; fincanlarla ve tabaklarla hokkabazl›k ya-
p›yor.
O kadar akrobatik bir oyun ki, iflin içinde sahtekârl›k oldu¤u
düflüncesine kap›l›yorsun. Ne var ki bu düflünce, performans›n
çevikli¤ine halel getirmiyor; hatta, ironik bir katk›da bile bulun-
du¤u söylenebilir.
Rüyamda bir erkek arkadafl›m› gördüm. K›sa bir süre sonra
tekrar rüyama girdi; geçen gece onu rüyamda gördü¤ümü anlat-
t›m. Rüyan›n an›s›, baflka bir rüyada yeniden çevrime giriyor.
Acaba koflut bir dolafl›m zinciri mi var, bir rüyadan öbürüne ve
bir geceden di¤erine ba¤lanan?
Yapay varl›klardan oluflan gelecek kuflaklar, eli mahkûm, in-
san ›rk›n› ortadan kald›racaklar; t›pk› insan ›rk›n›n hayvan türle-
rini ortadan kald›rmas› gibi. Geriye dönük olarak, maymun mu-
amelesi yapacaklar bize ve bizden geldikleri için utanç duyacak-
lar. ‹nsanlar› kapatt›klar› hayvanat bahçeleri kurup, yok olmakta
olan bütün türler gibi bizi de koruma alt›na almaya çal›flacak ve
çocuksu bilim-kurgu kahramanlar›na dönüfltürecekler.
‹statistiki ölüm oran› hiçbir anlam tafl›m›yor. As›l önemlisi
görünmez ölümlülük yüzdesi; hem di¤erinden çok daha yüksek
hem de hesaplanmas› imkâns›z, çünkü ölüm hep burada ve her
yerde giderek büyüyüp bütün toplumsal yap›ya ekleniyor.
Keza, görünür yolsuzluk göstergesini de (maskelenmesine
katk›da bulundu¤u) görünmez yolsuzlukla karfl›laflt›ramay›z. Si-
yasal kay›ts›zl›k yüzdesi tarafs›zl›k yüzdesinden çok daha yük-
sek. Görünmez aptall›k yüzdesine gelince; görünür aptall›klarla
k›yas kabul etmez.
Buna karfl›l›k, belki de gizli zekâ yüzdesi ile tutku ve hayal
gücü yüzdesi görünürde olan›n çok daha üstündedir.
7
K›z›lderililer korku çukuru kazarlar: Çukur kaz›p en dibine
oturur ve oradan gökyüzüne bakarlar. Hiçbir fley kapatamaz gö-
rüntüyü.
Bizim korku çukurumuz televizyon. Sessizlik, gö¤ün mavisi,
bulutlar, kufllar, gelece¤e dair iflaretler, havan›n durumu; hepsi
ekranda. Çukurumuz da var, çukurumuzun kapa¤› da; mükem-
mel bir yuva.
Rehine teröristin davas›n› benimserse; yenen yenilenin dava-
s›n› benimserse; cellat kurban›nkini, efendi de köleninkini be-
nimserse –böyle bir salg›n her iki yönde evrenselleflti¤inde yasa-
lar›n kurdu¤u adaletten baflka bir adalet devreye girecektir, ada-
letin kurdu¤u dengeden baflka bir denge: Eflitsizli¤in en fliddetli
yafland›¤› iliflkiler de dahil olmak üzere, bütün iliflkilerin kay›t-
s›z flarts›z tersinir hale geldi¤i bir denge yaflanacakt›r.
Her fley hareketlidir –su hareketli –hava hareketli –kan›m›z
damarlarda dolafl›yor –zaman dur durak bilmiyor. Hareketsiz
olan yaln›zca insan.
Enerjimizi çok daha sa¤l›kl› kullanman›n en iyi yolu, alçakl›-
¤›m›z› iyi bir davan›n, cesaretimizi de kötülerin hizmetine sun-
makt›r.
Palermo müzesinde Ölümün Zaferi. Ölüm getiren savafl at› ya
da barok hayalet… Asl›nda, ölümü hayal etmek imkâns›z. Hayal
etmek için an›lar olmal›.
Leucate. Ayn› papaz, ayn› kilise. Buran›n tek büyük yenili¤i,
iki türde yap›lan Kudas Ayini. Müminler, ayn› kutsal kadehten
içmekte tereddüt etseler bile Tanr› onlara k›zmaz. Kald› ki, ken-
8
di ekmeklerini papaz›n flarab›na da bat›rabilirler. Bütün bu yeni
ritüel müminlerin ço¤unun gözünden kaç›yor.
Önce Musa’n›n mühürledi¤i, sonra ‹sa’n›n ve daha sonra Ku-
das’›n kan›nda y›kanan Ahit üstüne dinsel söylefliler yap›l›yor.
Yaln›zca ‹sa manevi lekeleri y›kayabiliyor. Yeniden sessizlik.
Ve, pekâlâ köyün orospusu olabilecek biri –sar›fl›n bir yara-
t›k; soluk yeflil mini etek giymifl, dekoltesi cüretkâr– içeriye gi-
riyor ve parmaklar›n›n ucunda Meryem flapeline süzülüyor; Mer-
yem için mum yakt›ktan sonra karanl›kta kalm›fl yan flapellerden
birinde duas›na gömülüyor. Kimselere görünmeden ç›k›p gidi-
yor. Kutsal Ahdi imzalayanlar, asl›nda bu köyde yaflayan insan-
lar.
Yazarlar hakk›nda yap›lan her tür yak›flt›rma, onlar›n kiflilik
özellikleri, biyografileri flu gerçe¤i gizliyor: Yaln›zca kötü yaz›-
lar›n yazar› vard›r, iyi yaz›lar›n yazar› olmaz.
Denizci mezarl›¤›n›n flapelinde, gemiler batt›ktan sonra ko-
nulmufl büyük adaklar bir gün çal›n›nca, flafl›rt›c› güzellikteki
benzerlerini a fresca* yeniden yapm›fllar. Peki ya orijinalleri or-
taya ç›karsa? Orijinalini buldu¤umuzda, gerçek dünyan›n kopya-
s›n› ne yapaca¤›z?
Geçti¤imiz biny›l›n sonunda, türün mükemmel bir örne¤i
imal edildi: Cep telefonlu insan. Ancak gelece¤in say›sal prote-
zi karfl›s›nda o bile yok olup gidecek ve yerini telepatik hayalet-
ler alacak.
Biny›l öncesinin olaylar› uzay›n bofllu¤unda bin ›fl›k y›l› ön-
cesinde kald›. Hiroflima bile bizden altm›fl ›fl›k y›l› geride. Hatta
* Her fley olup bittikten sonra anlam›nda Latince sözcük. (ç.n.)
9
az önce yaflad›¤›m›z an bizden bir ›fl›k saniye uzakta. O halde
mevcudiyet diye bir fley yok. Aram›zdaki mesafe sonsuz küçük
de olsa hiçbir fley hiçbir zaman mevcut de¤il: Ne duvar ne de
karfl›m›zdaki insan. Hatta bizim varoluflumuz bile; kendi varolu-
flumuzun ça¤dafl› oldu¤umuzu söylemek çok zor.
Sirius’a göre, güncelli¤in tekdüzeli¤i, rüyan›n ritimlerine
ayak uyduruyor.
Sanatç›n›n kendini be¤enmiflli¤i (John Cage, Bob Wilson?).
“We dream for those people who have no dreams of their own
to keep them alive.” Hep ayn› küçümseme. Hayallere ve zihinsel
becerilere yöneldi¤i için daha da kötü. “Sanatç›lar”daki hayal
kurma enerjisinin ve üst s›n›flar›n bilinçd›fl›nda görülen canl›l›-
¤›n, di¤er tüm ölümlülerdeki enerjiden ve canl›l›ktan bambaflka
bir fley oldu¤undan bile kuflkulanabilir insan. Neyse; bu yakla-
fl›mda hiç olmazsa demokrasinin belli bir biçimi var.
Kim oldu¤unu bilmedi¤imiz Filipinli bir bilgisayar kullan›c›-
s›n›n I LOVE YOU virüsünü bulaflt›r›p dünya biliflim a¤›n› altüst
edebilmesinin nedeni, bilgisayar›n bizi sevmesi ve kendini terk
edilmifl hissetti¤i için biliflim a¤›n›n intihar etmesini sa¤layarak
intikam almas›yd›; t›pk› 2001 Uzay Yolu Maceras›’nda Hal’›n
yapt›¤› gibi.
Zekâ, yavafllaman›n bünyesinde yafl›yor. Ama önce h›z›n ver-
diklerini almak laz›m.
Hiç kuflkusuz bilim, muhteflem bir e¤retileme kayna¤›d›r. Za-
man›n çifte oku, suyun belle¤i, apoptoz, kara delikler, karfl›t-
madde – bunlardan daha güzel e¤retileme var m› (Sokal’a sun-
10